Tv-serie 'Leven op aarde' is boeiende biologieles Een moeilijk mozaiek intrigerend gespeeld Gefeliciteerd. BBC-team verzamelde overal ter wereld uniek filmmateriaal Baal speelt 'opera' George Sand in Festival of Fools Universiteitskoren uitstekend in Eister-Weill VARA-programma niet strafbaar Radio-serie over toekomst en parlement Ondernemingsraad NOS hekelt uitspraak NCRV Hij is er nog! Peter Schat krijgt prijs voor Aap KxJjUL riverhotels ZATERDAG 31 MEI 1980 KUNST/RADIO/TELEVISIE TROUW/KWARTET door Riet Diemer HILVERSUM Het rood-wit geblokte keukenhanddoekenkleurtje van de kievitsbloem is niet bedoeld om samen met alle ander bonte weidebloemen het oog van de mens te strelen, ook al gebeurt dat toch wel, maar de felle tinten zijn er alleen om insekten naar zich toe te lokken. Bij de meeste bloemen zijn kleur en geur afgestemd op insekten. Daarbij komt ook nog dat deze beestjes ultraviolette kleuren van de bloemen kunnen zien, die voor ons met het blote oog verborgen blijven. Plant en dier hebben elkaar nodig en de relatie tussen bepaalde planten en Insekten is vaak zo hecht, dat wan neer de een uitsterft de ander ook niet kan blijven leven. Dat de relatie via een zeer ingenieuze of geraffineer de weg in stand kan worden gehou den toont een bepaald soort orchidee waarvan een gedeelte in vorm en kleur op het uiteinde van een sluip wesp lijkt De sluipwesp paart met de „bedriegster" en laat stuifmeel achter. Tot zover wat indrukken van de „bio logieles" uit de vierde aflevering van de dertiendelige BBC-serie „Life on earth". Een serie begint nu eenmaal niet met deel vier, maar die aflevering werd ons vooraf getoond. Onder de titel „Leven op aarde" zendt de KRO steeds op dinsdagavond om vijf over tien op Nederland 2 een aflevering uit. Een gunstig tijdstip, dat moet worden nagegeven, want natuur- en kunstprogramma's worden maar al te vaak weggedrukt naar te vroege of te late uren. Perfect Afgaand op wat vooraf werd ver toond. op de roep die van de serie uitgaat en op de afkomst de BBC maakte ook series als Ascent of Man en America zullen de verwachtin gen hooggespannen zijn. De vierde aflevering zag er althans technisch perfect uit. En wat de Inhoud betreft, daar kunnen alleen knappe biologen een oordeel over hebben, maar ze staan dan wel tegenover een team van collega-wetenschappers. Onder leiding van Peter Attenbo- rough, bioloog en natuurfilmer, heb ben onder auspiciën van BBC's Natu ral History Unit biologen drie jaar aan dit project gewerkt Het eerste jaar werd besteed aan onderzoek en het schrijven van scripts. In het twee de werd het meeste filmwerk gedaan en in het derde was de montage en de afwerking. Opnamen zijn gemaakt op honderd lokaties over de hele wereld. Daarbij moet in aanmerking worden genomen dat natuurobjecten nogal eens onberekenbaar reageren. Zo kon het wachten op het uitkomen van het ei van een reuzenschlldpad wel eens wat oponthoud bezorgen en dat gold voor veel meer gedragingen van die ren als levend materiaal. Drie filmploegen waren op verschil lende plaatsen tegelijk bezig en de met Engelse enthousiasme en opti misme behepte Attenborough be woog zich van team naar team om zijn tekst in te spreken. Dat kon betekenen van Australië naar Alaska en dan weer naar de Oalapagos-ellan- den. Kosten noch moeiten werden gespaard. Wie echter lak heeft aan deze in de superlatieve sfeer liggende gegevens kan zich beter zelf van het produkt overtuigen. Inleiding Dat kan voor de eerste maal dinsdag 3 juni met de inleiding, waarin Atten borough uitgaat van wat er nu leeft en wil laten zien hoe dat volgens hem is ontstaan. Bij het zoeken naar de volgorde van het leven op aarde gaat hij uit van vorm, kleur, bouw, levens wijze en woonplaats van de vier mil- joen verschillende plant- en diers oor- RuQQGQrBat ten die nu op aarde leven. dalen betekent een miljoen jaar te ruggaan in de tijd. Na een laag met fossiele wormsporen was niets meer te vinden. De vraag: zou het leven dan met een worm zijn begonnen? Moet echter met nee worden beant woord, want in Canada worden fos sielen gevonden van primitieve algen van drie miljard jaar oud. Deel twee gaat over de primitieve zeedieren. Dat zijn de eerste dieren die op aarde leefden. De eerste wou den in deel drie blijken oerwouden van slechts enkele centimeters hoog te te zijn geweest. Maar daarvoor „kropen" algen en mosachtige plan ten het land op. In de lage oerwouden verschenen plantenetende miljoen- poten, die vierhonderd miljoen jaar één meter lang geweest moeten zijn. De ontwikkeling van de dierenwereld hangt ook nog op een andere manier nauw samen met die van de planten wereld. Op het moment dat de eerste wouden verschijnen gaan insecten vliegen. Deel vier gaat helemaal over Insecten. Een hulpmiddel vormen de fossiele resten van planten en dieren. De bes te plaats om de opeenvolging en ou derdom van fossielen in gesteentela- gen te bekijken is de Amerikaanse Grand Canyon. Elke zeven meter af- De eerste dieren met een ruggegraat, de vissen, komen in de-vijfde afleve ring voor. Bij de Comoren eilanden, tussen Madagascar en Afrika, werden vissen gefilmd, die men tot voor kort alleen als fossiele vissen kende. Deze zijn een schakel in de stap om te laten zien dat er vissen zijn geweest, die zowel in het water als op het land kunnen leven: amfibieën. In de kolen mijnen van het Engelse Durham zijn nog de resten te zien van enorme amfibieën. VDoor ^e reptielen in deel zeven voer de de reis naar de Galapagoseilan- den. Enorme kameleons werden in Namibië opgenomen. Over vogels gaat het in deel acht. De verandering van reptielen in zoogdieren brengt de kijker tweehonderd miljoen jaren te rug, nog voordat de dinosaurus gedij de. Over meer soorten zoogdieren gaat het in de tiende aflevering. Vleermuizen zouden zo'n vijftig mil joen Jaren geleden hebben geleefd, 's nachts vliegend hun voedsel te be machtigen. De elfde aflevering is ge wijd aan dieren die leven van de jacht. Deze selectie is bijzonder be langrijk in de ontwikkeling van de soort. We komen in deel twaalf aan de apen: de vosaap op Madagascar, de chim pansee aan het Tanganikameer en een familie berggorilla's in Roeanda, die Attenborough tijdens een bezoek hartelijk ontvangt. Zoals te verwachten was in de ortho dox Darwinistische opstelling van dit project, is in het dertiende en laatste deel de mens aan de beurt. Attenbo rough stelt daarin de vraag of wij een deel zijn van een herkenbaar voor beeld van vooruitgang in de de evo lutie. door André Rutten en Franz Straatman AMSTERDAM Bij de opening van het Festival of Fools, donderdagavond, heeft de toneelgroep Baal de première gegeven van de „opera" George Sand, geschreven door Louis Andriessen en Mia Meijer en geregisserd door Lodewijk de Boer. Een opera? „Formeel gezien is het toneel met veel muziek", zegt Louis Andriessen. Hij vindt ook dat zijn aria's, liederen en koren geen deel van de dramatische handeling uitma ken. Toch zou Mia Meijer ongetwij feld een ander stuk geschreven heb ben, als die nauwe samenwerking met de componist er niet geweest was. Zij schetst nu een beeld van de Fran se schrijfster George Sand (1804-1876) en haar kring. Een bewegend en ver schuivend beeld, waarin het leven van de onstuimige, opzienbarende vrouw, die zich in vele opzichten als man gedroeg en toch zeer bewust vrouw wilde zijn, In haar relaties rela ties met grotere en kleinere beroemd heden, is samengebald. Onder hen Chopin, Liszt, De Musset, Flaubert. En haar kinderen, Maurice en Solan- ge. Al die relaties zijn er tegelijkertijd al blijft ln het laatste deel in feite alleen Flaubert over. En ze zijn er zonder hun geschiedenis, al worden er wel fragmenten van, met elkaar verweven, in het verloop van de voor stelling terloops ontvouwd. Biografie vooraf Eigenlijk heb Je de heldere biografie van George Sand, die Mia Meijer aan de uitgave van haar libretto doet voorafgaan, nodig om er achter te komen wie al die figuren op het to neel zijn. en hoe zij zich tot elkaar Speciaal vandaag verhouden. Dat Kitty Courbois Oeor- ge Sand is, is van het begin af aan duidelijk. Het duurt even voor Je weet dat Trudy de Jong haar dochter So- lange speelt. Jack Vecht Chopin, Jo- han Leysen haar zoon Maurice, Ru- dolf Lucieer eerst De Musset, later Flaubert. Als Je de namen van de andere figuren al te horen krijgt, zeg gen ze je niets, als je al niet in het onderwerp thuis bent. Dat maakt de voorstelling vrij ontoe gankelijk, omdat de figuren en de verhoudingen die zij met elkaar heb ben hoogstens even duidelijk worden in détails, die in de beeldende manier van spelen wel even worden toege spitst en uitgelicht, maar toch in de lucht blijven hangen. Alsof er een mozaiek wordt opgebouwd, waarvan allerlei deeltjes maar even zichtbaar worden en dan weer verdwenen zijn, omdat je ze dikwijls te weinig be grijpt om ze in je geheugen vast te houden, waar uiteindelijk het totaal beeld zou moeten ontstaan. Dat is zowel irritant als intrigerend door de manier waarop het beeldend gespeeld wordt de acteurspresta ties zijn uitdagend, het dekor van Paul Gallis (een rechthoekig speel vlak met op iedere hoek een vleugel met pianist en een hoge rode achter wand) en de kostuums van Leonie Polak tekenend suggestief. In het slotdeel is dan opeens de discussie tussen de (oud geworden) George Speciaal morgen Sand en Flaubert boeiend een soort discussie, waarvan ook eerder, maar dan fragmentarisch, elementen aanwezig waren en verloren liepen, omdat daar nog zoveel meer naar voren gehaald moest worden. Een moeilijk mozaiek dus. Grootspraak Fragment uit George Sand met Kitty Courbois in de titelrol. foto Hons Verhoeven Reportage van het défilé voor paleis Soestdijk Ned. 2/10.30; Hilv. 1/11.30 Bezoek van de paus aan Frankrijk Ned. 2/16.00 Samenvatting défilé Soest dijk Ned. 1/18.05 Achter het Nieuws heeft een BRT-reportage over de Pa- lestijnen in Libanon. Conclu sie is, dat de PLO de afgelopen jaren naar buiten een gematig de houding heeft, maar dat in de opleidingskampen niets verandert. De PLO maakt meer winst in de westerse we reld dan in kringen waar het juist zou moeten. Ned. 2/21.45 In de VARA-radiorubriek „In de rooie haan" praat Mar cus Bakker over het CPN-con- gres, van volgende week. Jan Terlouw over de positie van D'66, Jan Pronk over ontspan- ningspolitiek, Ilans Kombrink over de bezuinigingsdebatten van volgende week, en Joop Worrell over de groeiende fi nanciële schuld in het betaal de voetbal. Hilv. 1/13.10 Olympia's ronde van Neder land in NCRV-Zaterdag-Sport Hilv. 3/16.03 en 18.55 en in Langs de Lijn Hilv. 3/20.30 Holland Festival Magazine met het openingsfeest en een voorproef je van wat er de ko mende drie weken te wachten staat. Ned. 2/17.30 De openingsmanifestatie van het Holland Festival rechtstreeks vanuit Theater Carré te Amsterdam, waar in samenwerking met de VPRO „De dans der vierkanten", of Elly of „Het beroemde Stuk", naar een idee van Gied Jas pers en Wim T. Schippers, wordt opgevoerd. Ned. 2/20.40 De NOS is er al snel bij met het herhalen van bet bezoek van prinses Margriet en mr. Pleter van Vollenhoven aan de Eskimo's dat Jan Pieter Visser op film vastlegde (deel 1). Ned. 1/21.50 Kerkdienst vanuit de her vormde kerk in Noorden (Z.H.), waar ds. A. J. Zouten dijk voorgaat. Hilv. 2/10.50 „Goed nieuws voor de ar men" is de beste van een serie (IKON) documentaires naar aanleiding van de wereldzen- dingsconferentie in Mel bourne. Hilv. 2/11.00 Authentieke opnamen van een rechtszaak om heroïnever- koop. Hilv. 2/22.40 „Een essentiële stap voorwaarts ln de praktijk van het Nederlandse mu- ziek-toneel". Verrukkelijke groot spraak van componist Louis Andries sen ter verklaring van het feit dat de toneelspeelers Kitty Courbots en Ru- dolf Lucieer hun dialogen ln het slot van de derde acte geheel zingen. „Dat is opera", stelt Louis Andriessen vast Inderdaad, zo doen ze in de opera. Maar dan zijn de teksten dramatisch ook wat ingedikt en is het zins- en woordritme aangepast; er kwamen nogal wat foute klemtonen voor die weer bijdragen tot de (onjuiste me ning) dat Nederlands geen zangtaai is. Bovendien: er is dramatisch hele maal geen aanleiding om op die plek de dialogen te gaan zingen. Dat maakt een stuk juist erg samenhan gend (geen mozaïek zoals ln de delen daarvoor) waardoor de overstap naar zingen eigenlijk verwarrend en on- dramatlsch uitwerkt. Toneelliefheb bers zullen gesterkt worden in hun afkeer voor opera, zodat George Sand eerder een essentiële stap achter waarts kan worden genoemd. Onterend „Zangers kunnen niet acteren". Die stelling van Andriessen drijft hem naar de toneelwereld. Het stuk Geor ge Sand duwt echter een andere, veel zwaarder wegende stelling naar vo ren: deze acteurs kunnen deze mu ziek niet zingen. Ik vond het zelfs onterend om een actrice met een bib- berstemmetje een leuke imitatie van een Italiaanse madrigaal te horen zin gen, in welke rol zij Pauline Viardot uitbeeldt, volgens de inleiding „een fenomenale zangeres"! In een vorige, wél geslaagde muziek- theaterproduktle van Baal waar An driessen aan meewerkte, waren de vocale partijen niet alleen veel een voudiger. de acteurs zongen daarin voor microfoons, wat deze amateur- stemmen echt nodig hebben. Ook op dit punt is George Sand een stap achterwaarts. Andriessen koos als begeleldingsap- paraat vier vleugels, wat zeer goed pas in de eeuw van de piano en met twee klavierreuzen (Chopin en Liszt) in de rolbezetting. Hij laat die vleu gels gemeenschappelijk klinken, vaak motieven verdelend waardoor een effect van ronddraaiend geluid ontstaat. Eigenlijk hebben de acteurs op het speelvlak tussen die vleugels het mooiste oor op de quadrofoni- sche. daverende klankproduktie (ook op dit punt is George Sand voor het publiek dus geen essentiële stap voorwaarts). De compositie is virtu oos en negentiende-eeuws van kleur, maar Andriessen citeert gelukkig niet of verstopt die citaten goed. Ei genlijk houdt die klaviermuziek als cement het mozaïek der teksten bij een ijoor zijn karaktervolle kwaliteit en constante voortgang. Dat tot troost voor het hevig werkende pia nisten kwartet: Ronald Brautigam, Marius van Paassen, Marjès Benoist en Yoko Abe. door Jac. Kort AMSTERDAM Het Amsterdamse Universiteitskoor en het Kamerkoor van de Vrije Universiteit gaven dins dagavond onder leiding van Huub Kerstens in de Waalse Kerk een con cert dat geheel gewijd was aan arken van Hanns Eisler en Kurt Weill op teksten van Bertold Brecht. De koren werden daarin begeleid door 't En semble, een blazersgroep van om streeks twintig spelers. Eisler zowel als Weill maakten zich als geestverwanten van Brecht ver dienstelijk door veel ven zijn gedich ten en toneelwerken van muziek te voorzien. Zo schreef Eisler in 1951 voor „Die Mutter" het lied „Lob der Lemens" waarmede dit programma werd geopend. Vier Jaar eerder ont stond zijn muziek „Leben des Gali lei" voor driestemmig vrouwenkoor, fluit, klarinet en klavecimbel, met als onderdeel de grote Ballade van de straatzanger" (gezongen door de ten or Michlel van Houte de Lange) waar mede het deel voor de pauze werd afgesloten. Later op de avond hoorde men van Kort Weill twee werken uit 1928: zijn „Berliner Requiem", voor koor, te- nor- en bas en orkest ter herdenking van de tiende verjaardag van het einde van de eerste wereldoorlog, maar tevens van de moord op Rosa Luxemburg, en „Die kleine Dreigro- schenmusik" uit de Dreigroscheno- per voor orkest. In Berliner Requiem trad behalve de tenor ook de bas Harry van der Kamp solistisch op. Eisler en Weill hebben dezelfde gedre venheid gekend, die Brecht tot zijn dikwijls navrante teksten in spireer- de. Hun muziek is even hard en opzet telijk onbarmhartig van klank als de poëzie van de dichter, maar daardoor is zij juist beeldend en indringend. Het sterkst valt dat op bij weill. Dirigent Huub Kerstens trof dat ka rakter van deze werken goed; de ko ren volgden hem in zijn intenties, evenals de solisten en de uitstekende begeleidingsgroep. Programma's voor zondag 1 juni AMSTERDAM. Stadsschouw burg (14 uur): Vertrouw nooit een trol. Theater Carré (21 uur): openingsmanifestatie met Elly, of het beroemde stuk (tv-opna- me). DEN HAAG. Koninklijke Schouwburg (14 uur): Spring! ROTTERDAM. Schouwburg (20.15 uur): Dialog Curious George. UTRECHT. Muziekcentrum Vredenburg (14.30 uur): Geof frey Douglas Madge. Stads schouwburg (Blauwe Zaal, 15 uur): Circus Emma. DEN BOSCH. Ned. Herv. Kerk (20.15 uur): Brabants Kamer koor. Gratis naar Berlioz De generale repetitie van het Requiem van Berlioz dat door het Residentie Orkest in het Holland Festival wordt uitge voerd, is gratis toegankelijk ge steld. Zij vind plaats op dins dagmorgen 3 Juni om kwart over elf, in de Houtrusthallen ln Den Haag. Hiertoe is beslo ten omdat de beide avonduit voeringen op 3 en 4 Juni uitver kocht (telkens 10.000 bezoe kers) zijn en om een goede akoestiek te scheppen tijdens die repetitie. De uitvoering van de Grande Messe des Morts wordt een groots spektakel omdat er twee complete orkesten en twee gro te koren aan meewerken, in to taal 400 personen. De generale repetitie, tijdens welke stuk ken worden herhaald, of over geslagen, duurt tot omstreeks 13 uur. Van onze radio- en tv-redactie AMSTERDAM De omstreden VA- RA-radioreportages op de inhuldi gingsdag van koningin Beatrix op 30 april zullen voor de socialistische om roep geen strafrechtelijke gevolgen hebben. Uit het beluisteren van de opnamen, zo deelde een woordvoer der van Justitie gisteren mee, is niet Het wachten op de voortplanting van de schildpad kon het I „Life on earth" wel wat oponthoud bezorgen. (Bij deel 7). HILVERSUM (ANP) De N08 zal ln de maand Juni in de rubriek „Gast colleges" vier lezingen uitzenden over „Parlement en Toekomst". De serie is in nauwe samenwerking met het Stu dium Generale van de Rijksuniversi teit van Limburg tot stand gekomen. De afleveringen worden via Hilver sum 2 om 22.40 uitgezonden. In de gastcolleges wordt na een histo risch overzicht over het ontstaan van het parlementaire stelsel ingegaan op aspecten als: „In hoeverre is het par lement bestand tegen de economi sche achteruitgang die automatisch sociale spanningen met zich mee zal brengen?", „Hoe staat het met de bewapeningswedloop en de besluit vorming van het parlement?" en „Wat is de rol van de media bij de vraag of het parlement bezig is zich zelf van binnenuit te verzwakken?" De colleges worden gegeven door drs J. van den Berg, wetenschappelijk medewerker aan de Rijksuniversiteit in Leiden (op 2 Juni), mr H. van Mier- lo, oud-fractievoorzitter van D'66 in de Tweede Kamer (op 4 Juni), opposi tieleider drs J. den Uyl (op 9 Juni) en Prof. dr H. Tromp, hoogleraar in de polemologie aan de Rijksuniversiteit in Groningen (op 11 juni). Van onze radio- en tv-redactle HILVERSUM In een brief aan het bestuur heeft de ondernemingsraad van de NOS zijn beklag gedaan over uitlatingen van NCRV-voorzitter T. Jansen tijdens de verenigingsraad van die omroep op 9 mei. De ondernemingsraAd van de NOS concludeert dat Jansen voorstander is van afsplitsing van het faciliteiten- bedrijf van de NOS. Dit onderdeel van het NOS-bedriJf is vaker het mid delpunt van kritiek. De onderne mingsraad vindt het uiterst vreemd dat Jansen zijn beklag deed tijdens de verenigingsraad Van de NCRV, ter wijl het NOS-bestuur. wéar Jansen namens zijn omroep deel van uit maakt, op dat moment vergaderde over de toekomst van het facilitair bedrijf. De ondernemingsraad van de NOS, die bij deze vergadering aanwezig was, maakte in deze „open discussie" duidelijk dat het personeel zich onge rust maakt over de wijze waarop om roepvoorzitters hun kritiek op het facilitair bedrijf bekendmaken. Vol gens de ondernemingsraad doet'die kritiek afbreuk aan het werkklimaat bij de grootste poot (drieduizend man) van het NOS-bedriJf. „Wij hebben de indruk dat de olie die op de golven is geworpen door een zuinige NCRV-voorzitter bijeen is ge gaard om daarmee op een verre kust een groot privé-vreugdevuur te ont steken", aldus de ondernemingsraad in de brief aan het bestuur. ADVERTENTIE De aloude bundel met bekende liederen. 224 p., gebonden. Prijs f 25,00.^ Verkrijgbaar bij de (muziekI- boekhandel. Tel. 050-162111 Groningen 15*1*1 Wolters-Noordhoff 0 F Duurste schilderij in New York geveild Van onze kunstredactie NEW York Bijna dertien miljoh: gulden (6,4 miljoen dollar) heeft n onbekend gebleven verzamelaar taald voor een schilderij van Jos« Mallord Turner dat donderdag Sotheby in New York onder de han kwam. Het schilderij, Juliet en hi zuster getiteld, is daarmee het du ste werk dat ooit geveild is. De Turner was op de veiling in bracht door Flora Whitney, voor: ster van het bestuur van het Whltr Museum in New York. Ze zal de brengst van het geveilde stuk aan t museum schenken. Het recordbedrag stond sedert tl jaar op een schilderij van de Spaar meester Velasquez, wiens portret v Juan Pareda in 1970 voor 5,4 miljo dollar werd aangekocht door het 1 tropolitan Museum of Art Van onze kunstredactie DRESDEN De Nederlandse co ponist Peter Schat heeft voor zi nieuwe opera Aap verslaat de knek geest een prijs gekregen op het Ca Maria von Weber muziekconcours de Oostduitse stad Dresden. De pi mlère moet nog plaats vinden: op juni in het kader van het Holla -Festival in Amsterdam. De Stichting Donemus, die zich ina voor de bevordering van de Ned< landse muziek, had de partituur ln| zonden naar dit internationale co cours. AOVERTENTIE gebleken dat er ln de VARA-uitzen- dlngen strafbare feiten als opruiing en belediging zijn gepleegd. De re cherche van Amsterdam is tot deze conclusie gekomen na een onderzoek dat in opdracht van de Amsterdamse officier van justitie mr Messchaert werd verricht. Het rapport van de recherche is deze week bij de hoofdof ficier ingediend. Dit zijn de gelukkige prijswinnaars van de grote Ketet-Cruisewed strijd." Zij zijn de winnaars van gen volledig verzorgde Rt|ncruise H. Zijlstra - Assen H. v. Dooren- Helmond T.C. Kunst - Alkmaar L.J. Driesprong - Willemstad (N.B.) H.J. IJsseldijk - Arnhem J.H. van de Molen - Groningen Usselkade 27. 7201 HD Zutphen, lel. 05750 - 1 07 77. telex 49087 JqJL

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 4