Gevarieerd vierluik
van vrouwenportretten
Frank Zappa profileert
zich als solo-gitarist
Walta bewijst Schönbergs
werk te kunnen spelen
dSfcl
Tilson Thomas temperamentvol en accuraat
reUm&\
Nieuw solotoneel van Nel Kars
Perfect spel met nagenoeg nieuwe band
Voor liefhebbers
van chansons
over bruin
bakken
gesproken...
Debuut bij Rotterdams orkest
/beaujolaisS
-village
Rectificatie
Nieuwe boeken
DINSDAG 27 MEI 1980
KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
door André Rutten
AMSTERDAM De actrice
Nel Kars, die als beginnend
actrice in het begin van de
jaren zestig bij Ensemble en
bij Arena gespeeld heeft, is
sinds 1964 „op eigen wieken"
verder gegaan met solo-to
neel.
Zij heeft overal in het land, op plek
ken waar gezelschappen nooit spelen,
een ruim publiek geamuseerd en ge
boeid. dat verder weinig of geen to
neel ziet. Aan de drie programma's
die zij heeft opgebouwd, heeft zij nu
een vierde toegevoegd.
Het bijzondere ervan is dat de vier
stukjes solotoneel, die het bevat, spe
ciaal voor haar geschreven zijn door
Nederlandse auteurs, met in één er
van een liedje dat Harry Bannink
voor haar heeft gecomponeerd.
..Carré Vrouwen" noemt zij dit pro
gramma, waarin Joost Prinsen haar
geregisseerd heeft. Vier vrouwen wor
den er in geportretteerd, die nogal
verschillend van aard zijn, zodat er
een aardig gevarieerd vierluik ont
staat Onbevangen, met prettige hu
mor zorgvuldig maar levendig ge
speeld, telkens in een andere, rake
toonaard
Vragen
Ger Beukenkamp (van wie tweede
Pinksterdag drie eenakters voor twee
vrouwen Josée Ruiter en Liselore
Gerritsen bij de Vara-tv gespeeld
zijn) schreef voor haar „Ik praat daar
graag een beetje over"
Daarin laat hij een jonge vrouw
rechtstreeks tegen de mensen in de
zaal praten over wat haar bezig
houdt: haar man kan in Twente pro
motie maken, maar dan moeten ze
wel weg uit de stad. waar zij haar
leven lang gewoond en vrienden en
familie heeft.
Zij wikt en weegt hoe dat nu zit: komt
de man in de eerste plaats, of kan de
vrouw ook haar verlangens laten gel
den vragen die zij de zaal stelt,
zonder echt op een antwoord te reke
nen natuurlijk. De ontknoping is ver
rassend doodgewoon en onverwacht
tegelijk
Hannie Schaft
De regisseur-schrijver Theo Kling
die haar vorige programma geregis
seerd had schreef voor haar twee
stukjes: „Ik wil over Hannie Schaft
niet praten" gebaseerd op een van
de interviews, die de journalist Ton
Kors gevoerd heeft om meer over de
gefusilleerde verzetsstrijdster aan de
weet te komen en een verzonnen ver
haal „Colombijn-Roosmarijn".
In het eerste speelt Nel Kars de ge
ïnterviewde vrouw, die als Hanny in
het verzet geweest is. maar niet ge
pakt en niet gedood. Zij wil niet over
Hanny praten alhoewel zij dat
deels toch doet omdat zij niet wil
dat er achteraf een heldin van ge
maakt wordt.
Zij was een gewone vrouw, die deed
wat zij dacht dat er moest gebeuren.
Zulke vrouwen zijn er nu ook. Het is
onjuist voor het heden weg te vluch
ten in een heldenverering die naar
vroeger terugkijkt. Een reële, pittige
vrouw
Navrant
Als Colombijn-Roosmarijn is Nel
Kars een eenzame jonge assistent
van een gevierde rondtrekkende
clown (1909-1914), die haar in het per
soonlijke vlak verwaarloost, maar bij
wie zij toch blijft omdat zij van hem
houdt. Haar clownsuitmonstering en
de clownsattributen, waar zij al pra
tende mee speelt, maken er een Iet
wat navrant spelletje van. Een goede
variatie in het geheel.
De toneel-, tv- en filmscenarioschrij
ver Hugo Heinen schreef voor haar in
„Zusters" een spits portret van Mina
Kruseman (1839-1922), schrijfster,
zangeres, toneelspeelster en vurig
strijdster voor de vrouwenemancipa
tie. Hugo Heinen plaatst haar in een
kleedkamer in Delft, wachtend tot
dat zij haar lezing kan beginnen, on
dertussen een brief schrijvend aan
haar zuster in Nederlands Indië. Een
monologue-interieur eigenlijk, die
Nel Kars met clownsattributen in „Colombijn-Roosmarijn" van Theo King.
Nel Kars uitstekend gelegenheid
geeft de zelfbewuste, strijdlustige,
wat kokette en ook daardoor boeien
de, stijlvolle jonge vrouw raak uit te
beelden
Fraai kostuum
In een fraai kostuum zoals dames van
de betere kringen toen droegen, door
Nel Kars zoals de andere costuums
zelf ontworpen en gemaakt. Voor
zij naar het toneel ging heeft zij zich
aan de Rietveld academie in Amster
dam bekwaam in mode en kostuum-
kunde. Die kostuums en wat stoelen
zijn praktisch haar enige attributen.
Een prettig boeiende avond. De pre
mière ervan was de vrijdagavond
voor Pinksteren in het nog niet offici
eel geopende eigen theatertje van mi-
me-speler Rob van Reijn aan de
Haarlemmerdijk; dat, nog niet hele
maal voltooid, nu al bijzonder aan
trekkelijk is.
Er zijn liefhebbers van Franse L
sons die zich vastgeroest voelu
hun collectie favorieten. Daarin ft
zijn er liefl^bbers die dat nog q k
pas zijn en die moeite hebben
thuis te raken op dit gebied, dit
Nederland te zeer in de verdnikl
staat. Voor beide groepen bete] I
het boekje van Ignace Schretlen, I
onlangs bij uitgeverij Harlekijn ist
gebracht onder de titel „Voor
woord een gevoel", wellicht een i
winst. Te meer daar het een via
weinige Nederlandstalige bod
over het Franse chanson betreft, W
niet boven de prijs van een ei tt.f
uitkomt.
ISl
De opzet van Schretlens boekje is
het chanson, en in ruime mate ]i )e
ook het hedendaagse, te belich ed'
zoals het functioneert in de samei >Jn
ving en als spiegel van de samei iar
ving. Die opzet pretendeert méèri *s
er wordt waargemaakt: je moet ia mg
kleine honderd pagina's die het bo 'e
je telt geen diepgaande studie or
wachten. De voetnoten, die haast iel
geen enkele pagina ontbreken, suj °r
reren een zekere grondigheid. M er
de informatie die ze verschaffen, 1st
treft vaak détails die, hoewel aan in
om te weten, niet bepaald onmisb
zijn. In
jed
In het tweede gedeelte van zijn bi n[
komt Schretlen met „vijf nieuwe er
zichten". Hij beschrijft deze vu M
een wat gevoelsmatig uitgangspi er
waarbij „mei '68", „melancholie" ei<
„verlangen" trefwoorden zijn. Oi ril
gens kun je chansonniers als Max er
le Forestier en Serge Lama nat' nt
lijks meer „nieuw" noemen, n 10
misschien doelt Schretlen op het m
dat dit boekje een vervolg is op zl
1978 verschenen „Ik droom
wat minder". Hierin bespreekt hij
werk van een alweer iets oudere
de van chansonniers, gerang;
naar thema's als liefde, doodl
vriendschap. Het derde deel is f
interessantst. Schretlen schetst 11
in de geschiedenis van het
Canadese lied en er komen chai
niers in ter sprake die in Nederli
nog nauwelijks bekendheid hebbil
Het boek is voorzien van zo'n zes
tekstfragmenten en een welka
duidelijke Nederlandse vertaüJT
Achterin is een discografie en
praktische informatie opgenomen
door Stan Rijven
ROTTERDAM Frank Zap
pa is en blijft een fenomeen in
de popmuziek die met zijn
veertien „dienstjaren" nog
steeds de veerkracht bezit om
te verrassen.
Zijn vaste jaarlijkse bezoek aan ons
land vond zaterdagavond in de Ahoy-
hal plaats waar hij met een opvallen
de nieuwe benadering een boelend en
afgerond concert gaf. Nieuw was
vooral de toegenomen aandacht voor
gitaar en syntheziser naast de ver
minderde complexiteit en grilligheid
die doorgaans de structuur van zijn
composities kenmerken. Daardoor
kregen oude songs een volstrekt nieu
we interpretatie mee, terwijl hij bo
vendien opvallend veel recent en nog
niet eerder uitgebracht werk liet
horen.
Frank Zappa tijdens een van zijn soli in de Rotterdamse Ahoyhal.
Foto Lu r»n Rossen
Eigenzinnig
Deze nestor van de rock heeft in die
veertien jaar een bijna dwangneuroti
sche werklust aan de dag gelegd als
componist, tekstschrijver, producer
en coach van nieuw talent. Per jaar
verschenen er gemiddeld twee elpees
die weliswaar wisselend van kwaliteit
waren, maar die steeds eigenzinnige
en soms briljante muziek lieten ho
ren, die moeilijk toegankelijk was
voor de doorsnee luisteraar
Zijn eigen aandeel was deze keer aan
zienlijk groter dan vorig jaar, aange
zien hij zich steeds meer als sologita
rist profileert. De Zappa-nieuwe stijl
had deze keer geen percussionisten
meegenomen en gekozen voor een
kleine band, die met Zappiaanse dis
cipline hecht en op hoog niveau musi
ceerde.
Gitarist/zanger Ike Willis en toetsen
man Tommy Mars waren de enige
oudgedienden. De extra gitarist Ray
White bleek ook in vocaal opzicht een
goede aanwinst te zijn. Met Willis
nam hij het grootste gedeelte van de
zang voor zijn rekening. Bassist Ar
thur Barrow en drummer David Lo
geman completeerden de begeleiders
die verschillende malen met Zappa
als dirigent een orkestrale kracht aan
de dag legden.
Verfrissend
In EZ Meat kwam dat nog het sterkst
naar voren toen het synthezlserspel
van Mars symfonische vormen aan
nam en het leek alsof de groep ELO
gepersifleerd werd. Het gat dat geval
len was door het achterwege laten
van percussie-Instrumenten werd ge-
ADVERTENTIE
door Adr. Hager
DEN HAAG „Mijn liefste
wens is dat men mijn muziek
nog eens op straat zal flui
ten." Deze wens van de com
ponist Arnold Schönberg is
tot nog toe niet uitgekomen.
Voor wat betreft zijn hels
moeilijke vioolconcert zal dat
ook wel nooit gebeuren.
Het is niet het eerste concert dat
onspeelbaar wordt genoemd (denk
aan Brahms), doch Schönberg maakt
Speciaal vandaag
Het Narrenfeest. Tijdens de
vier vorige Festivals of Fools
heeft de Israëlische filmer
Jaques Katmor de bonte ge
beurtenissen van dit interna
tionale theatergebeuren ge
volgd en een film gemaakt die
nu, aan de vooravond van het
vijfde Narrenfeest, een voor
proefje geeft van wat de geluk
kige, vrolijke, dwaze en vrije
mensen te bieden hebben.
Ned. I 21.55 uur
Brandpunt besteedt aan
dacht aan de toeneming van
het binnenlands toerisme en
de prijs van zo'n vakantie.
Verder een voorbeschouwing
van de Europacup-finale Ham
burger SV-Nottingham Forest,
woensdag in Madrid.
Ned 2 21.30 uur
De erfgenamen van meneer
pastoor. Documentaire van
Dolf Reijmers over katholiek
Nederland. De belangstelling
voor het priesterschap loopt
sterk achteruit, maar gaat het
werk van meneer pastoor toch
gewoon door?
Ned 2 22.05 uur
het de vertolker inderdaad ongeloof
lijk moeilijk.
Dat het echter wel kan worden ge
speeld. bewees Jaring Walta, de con
certmeester van het Residentie-or
kest in het laatste keuzeconcert van
dit seizoen. Hij deed dit huzarenstuk
je voor de tweede keer, de eerste keer
had vorig jaar juni plaats in de serie
Vanuit Schönberg.
Dit concert stond trouwens geheel in
het teken van de „Vanuit."-series
met werken van Schönberg, Webern
en Janacek, drie geslaagde projecten.
Jaring Walta, ditmaal begeleid door
de komende vaste dirigent Hans
Vonk. werd terecht beloond met een
ovatie. Hij bewees de materie van
Schönbergs concert volledig te be
heersen, zijn weergave was magis
traal.
Subtiel was de verklanking van de
nog altijd indrukwekkende Fünf Or-
chesterstücke van Webern. Muziek
die eindigt nauwelijks nadat het is
begonnen, nauwelijks-ook hoorbaar.
Taras Bulbas. de kozakkenhoofd-
man, is de centrale figuur in de gelijk
namige Slavische rapsodie naar Go
gol van Janacek. Er kleefden schoon
heidsfoutjes aan de uitvoering en
Hans Vonk wist een kennelijk ver
moeid orkest niet meer te inspireren
tot een prestatie van niveau.
Meer een kijk- dan een luisterspel is
het slagwerkconcert Third Construc
tion uit 1941 van John Cage (de First
en Second Construction dateren res
pectievelijk uit 1939 en 1940 en zijn
onderdelen van een uitgebreid oeuvre
voor slagwerk). Alles wat maar iets
met slagwerk te maken heeft, stond
nu uitgestald. Frank van der Kraan
en zijn medewerkers maakten van dit
stuk een spectaculair gebeuren.
Tijdens het concert kreeg Pleter
Veens tra, artistiek directeur van het
Haagse orkest, uit handen van de
Tsjechische ambassadeur namens
het ministerie van cultuur van zijn
land de Janacek-medaille. Het is een
onderscheiding uit erkentelijkheid
voor de verbreiding van Janaceks
muziek.
Het afgelopen Jaar verschenen Sheik
Yerbouty en het drieluik Joe's Gara
ge waarmee hij een breder publiek
wist te bereiken, vermoedelijk we
gens zijn beter in het gehoor liggende
werkwijze
Zodoende was de Ahoyhal niet alleen
uitverkocht maar vooral gevuld met
jonge bezoekers die een bijna twee
uur durend concert uit één stuk kre
gen voorgeschoteld.
Hoog niveau
Zonder adempauze vloeiden de num
mers in elkaar over, slechts tussen de
toegiften door mocht de zaal applau
disseren. Het had er dan ook alle
schijn van dat Zappa puur gefixeerd
was op de perfecte uitvoering van zijn
platen; betrokkenheid bij een zaal
blijkt voor hem een nutteloze bezig
heid te zijn.
door W. H. Wolvekamp
ROTTERDAM Het is op
merkelijk hoeveel Jonge musi
ci zich de laatste tijd, soms
zelfs na een reeds geslaagde
carrière als instrumentalist,
met groot succes gaan toeleg
gen op orkestdirectie.
Tot de vele jeugdige dirigenten, die
thans de aandacht vragen, behoort
Michael Tilson Thomas, stammend
uit een Oosteuropese familie. Zijn
benoeming in 1969 tot assistent-diri
gent van het Boston Symfonisch Or
kest vormde de opmaat tot een snel
en spectaculair succes als orkestlei
der. Twee jaar later volgde hij Bern
stein op als dirigent van de .Young
People's Concerts".
Deze Jonge Amerikaan heeft onlangs
in ons land concerten geleid van het
Residentie-orkest, het Radio Filhar
monisch Orkest en het Concertge
bouworkest Met het tweede concert
in de Beethoven-cyclus, die deze
maand in de Doelen wordt gegeven,
maakte hij vrijdag zijn Rotterdams
debuut. Het programma vermeldde
onder andere de 2e Leonore-ouvertu-
re en de zevende symfonie.
Wie Michael Tilson Thomas Beetho-
vens zevende symfonie heeft zien diri
geren, denkt onwillekeurig aan de
door Eduard Hanslick in zijn boekje
„Vom Musikalisch-Schönen" gebe
zigde uitdrukking „Tönend bewegte
Formen". Want inderdaad, het visue
le beeld van deze uiterst beweeglijke
dirigent klopte deze avond geheel
met het klinkend resultaat van de
uitvoering.
In een lange reeks jaren hebben wij
veel voortreffelijke reproducties ge
hoord van Beethovens zevende sym
fonie. maar zelden kwam het vulca-
nisch element in het bijzonder in de
laatste twee delen van deze symfonie,
zo levensecht en overtuigend over.
Daar had de dirigent geen partituur
voor nodig. Het uit het hoofd dirige
ren was hier de natuurlijkste zaak
van de wereld.
Deze wijze van dirigeren sloten grote
accuratesse en souplesse bij de weer
gave van de muziek niet uit. Wel moet
hier eerlijkheidshalve aan worden
toegevoegd dat Thomas in zekere zin
het bed gespreid vond. Want het is
juist deze zevende symfonie die in
een vrij recent verleden door het
RPhO onder voortreffelijke dirigen
ten vaak ten gehore werd gebracht
Murray Perahia
Voor de pauze gaf de in 1947 te New
d
Ignace Schretlen: Voor elk wota,
een gevoel, uitgegeven door Hai pa
kijn te Westbroek, 96 pag., geil q(
streerd, prijs 14,90.
br
dicht met de gitaren en de synthesi
zer waardoor de medley van „You
didn't try to call me" en „I ain't got
no heart" van Freak Out een geheel
nieuwe versie kreeg.
Voor het overige werd voornamelijk
geput uit recent en splinternieuw ma
teriaal zoals Pick me en I don't wan
na get drafted, een heel verfrissende
aanpak die in vergelijking met vroe
ger relatief commerciëler genoemd
mag worden.
De lange gitaarsolo's deden af en toe
vlak aan, hoewel hij in The Illinois
Bandit veel goed maakte. Nogal on
begrijpelijk was het schaarse gebruik
van dia's die viermaal geprojecteerd
werden kis visuele ondersteuning
maar voor de rest geheel achterwege
bleven. De drukke, continue wisse
lende lichtshow had minder overda
dig gemogen bij dit concert, dat qua
geluid voorbeeldig helder en uitgeba
lanceerd klonk.
Zappa weet nog steeds te boeien, zij
het dat hij moet waken voor een te
mechanische uitvoering van zijn
werk waarin perfectie het van de
emotie wint.
ADVERTENTIE
I ctfvB
geïmporteerd door
koopmans bruinier b v
v amsterdam
Vredeman de Vries I
Poolse kerk gevondi J
Van onze kunstredactie
GDANSK Een schilderij ln
katholieke kerk in de noord-Poe
havenstad Gdansk, waarvan de i
ker totnogtoe onbekend was, i
worden toegeschreven aan de Ned
landse meester Hans Vredeman
Vries. Tot deze conclusie is een gn
van Poolse experts gekomen die
schilderij, getiteld De Kruisiging
een schoonmaakbeurt aan een ni
re inspectie hebben onderworpen
Op het schilderij staat onderop I
jaartal 1597 te lezen.
i
Vredeman de Vries leefde van
tot 1604. In de periode van 1592
1595 moet hij onder meer in Gdai
(het vroegere Dantzig) hebt
gewerkt.
AMSTERDAM Door een
stand is het artikel van onze red
teur Jan van Galen over het Bri
omroepbestel van zaterdag jl. fou:
in de krant gekomen. In het arti
dat op pagina 13 stond, volgden ni
tussenkop Structuur, de hoofdst
ken Pay Television. Channel 4. O
promts. Regio Londen, Concurren
Minder winst. TV bij het ontbijt
Voorbeeld.
De juiste volgorde van de hoofdst
ken na de inleiding moet zijn: Geni
tijd, Structuur, Regio Londen, 0
currentie, Minder winst, Pay tell
sion, Channel 4, Compromis. TV
het ontbijt en Voorbeeld.
Het ontbreken van een chronoK
sche volgorde is ten koste gegaan'
de duidelijkheid van het artikel. 01
excuses daarvoor.
York geboren pianist Murray Perahia
een auditie van het in 1794/5 gecom
poneerde planoconcert in Bes (in
chronologische volgorde van ont
staan het eerste).
Dit minst uitgevoerde van Beetho
vens vijf pianoconcerten kwam op
verzoek van de solist in plaats van
het oorspronkelijk aangekondigde
derde concert in c kl. Reeds verschil
lende malen trad Perahia bij het
RPhO op. Ook nu weer onderscheid-
•de zijn spel zich door grote levendig
heid, scherp geprofileerde ritmiek en
een opvallend spaarzaam pedaal ge
bruik.
Philips en de wetenschap, vefli
van een onderzoek naar relaties t
sen universitaire en industriële n
arch in de vaste stof fysica door
projectgroep Wetenschap en San*
leving aan de centrale interfacult
van de Universiteit van Amsterd»
Ultg. SUA, Amsterdam. 191 blz.
18.90.
Het bonten hoofd, H. Koek*
schrijft over oorlog en vrijheid, o
leving en vernietiging. Uitg. BnS
Utrecht. 141 blz. geen prijsopgs'
Onderweg, roman van J. Feenst
Uitg. Scribae, Antwerpen. 472 btt
ƒ49.95.
