Bescheiden eerbetoon
aan belangrijk componist
Lachen om eigen leed
Overzicht van Rudolph Eschers kamermuziek
Grips Theater met zes kindervoorstellingen
Rijksmuseum voor Volkenkunde Breda
GALERIJ BURMENSKY
Antiek naast de Waag
Dokkum
A. Mak B.V. - Dordrecht
KOM NAAR BRABANT!
boerderij „De Drie Kronen"
Kashba
WOENSDAG 21 MEI 1980
TROUW/KWARTET P 18 jg
door Ralph Degens
Een van de zeer weini
ge keren dat de in
maart van dit jaar op
68-jarige leeftijd over
leden Nederlandse
componist Rudolph
Escher tijdens zijn le
ven „in het nieuws
kwam, was toen hij in
1971 weigerde zijn be
noeming tot ridder in
de orde van Oranje
Nassau te aanvaarden.
Omdat hij. zoals hij zei,
geen enkele waarde
hechtte „aan dit door
het establishment ge
handhaafde groteske
anarchronisme."
Een daad en een motivering
die bij hem zeker niet voort
kwamen uit de behoefte zich
opvallend te onderscheiden
door een afwijkend gedrag,
maar die wel typerend ge
noemd kunnen worden voor
de onafhankelijke kritische
"geest die ook in zijn schep
pende arbeid tot uiting
kwam.
En die hem zijn goed gefun
deerde kritische houding ten
opzichte van de gangbare
stromingen in het compone
ren van de jaren na de twee
de wereldoorlog deed aanne
men. Een houding van waar
uit hij ook zijn eigen werk
schreef en beoordeelde
Nauwgezet
De meeste van zijn (overi
gens niet zo talrijke) compo
sities werden door hem, ook
nadat ze al diverse malen wa
ren uitgevoerd, heizien of
zelfs teruggenomen. En hij
Rudolph Escher
was min of meer berucht en,
ondanks zijn beminnelijk
heid als mens, gevreesd om
de pijnlijke nauwgezetheid
die hij van zichzelf en ande
ren eiste bij het formuleren
van toelichtingen bij, en be
oordelingen van muziek.
De artikelen die hij direct na
de oorlog enkele jaren in De
Groene Amsterdammer
schreef, tonen al aan hoezeer
hij zich bewust was van de
moeilijkheid het volstrekt
autonome wezen van de mu
ziek in een gelijkwaardige
taal te verwoorden.
Het merkwaardige is dat de
meeste van zijn composities
de luisteraar minder proble
men geven dan zijn eigen
toelichtingen erop doen
vrezen.
Een gelegenheid om zich
daarvan weer eens te overtui
gen biedt het Holland Festi
val dat in twee programma's
(5 en 7 juni in het Koninklijk
Conservatorium in Den
Haag) een oveizicht van zijn
kamermuziek geeft, terwijl
op de concerten door het Ne
derlands Kamerkoor tussen
7 en 13 juni in Tilburg, Am
sterdam, Den Haag, Leeu
warden en Meppel zijn 'Ciel,
air et vents uit 1957 wordt
uitgevoerd.
Franse cultuur
Met Willem Pijper (bij wie hij
van 1934 tot 1937 compositie
studeerde) en met zijn geest
verwante Matthijs Vermeu
len had hij onder meer de
belangstelling voor de Fran
se cultuur gemeen. Zijn voca
le werken zijn merendeels op
Franse teksten geschreven,
en veel van zijn instrumenta
le werken, waaronder als
meest bekende de Musique
pour l'esprit en deuil (1941-
1943) en Hymne du grand
Meaulnes (1950-51) dragen
Franse titels.
De Trois poèmes voor sop
raan en piano (1936-38) en de
Lettre du Mexique voor bari
ton en piano zijn op teksten
van Tristan Corbière ge
schreven. Zij beleven in dit
programma van kamermu
ziek hun eerste uitvoering,
evenals twee van zijn meest
recente werken: de Sonate
voor viool en piano en het
Trio nr. 3 voor klarinet, altvi
ool en piano.
Als oudste werk staat de So
nata nr. 1 voor piano op het
programma, een compositie
die hij, op zijn 23ste jaar in
1935, nog als leerling van Wil
lem Pijper schreef. Het is een
van de weinige composities
uit die tijd die niet bij het
bombardement van Rotter
dam, waar Escher van 1934
tot 1940 woonde, verloren
gingen.
Een algemene karakteristiek
van Eschers muziek is onmo
gelijk te geven, zij het dan
dat van al zijn werken mis
schien gezegd kon worden
dat zij het kenmerk dragen
van een erudiete, klankzin-
nelijk verfijnde schrijfstijl
waarin onvermijdelijke in
vloeden (Debussy, Ravel, Pij
per) met de persoonlijke sig
natuur van de estheticus die
Escher ook was, zijn ver
werkt.
Typerend is ook dat hij on
danks (of juist door) zijn
diepgaande bestudering van
de seriële compositietech
niek, deze voor zichzelf on
voorwaardelijk afwees, en
dat hij de enige elektroni
sche muziek die hij, in 1960
voor een TV-spel, maakte,
heeft teruggetrokken.
Hommage
Hoewel bescheiden van om
vang, is de aandacht die in
het festival aan Rudolph
Escher wordt besteed een te
rechte hommage aan een van
de opmerkelijkste schrijvers
van en denkers over muziek,
wiens verdiensten in 1977
werden erkend met de toe
kenning van de Johan Wage-
naarprijs voor zijn totale
oeuvre. Een onderscheiding
die rechtstreeks zijn beteke
nis als musicus betrof en die
hij daarom wèl aanvaardde.
door Dirkje Houtman
Bij de kindervoorstel
lingen van het Grips
Theater uit West-Ber-
lijn waarvan er tijdens
het Holland Festival
zes te zien zijn, wordt
altijd veel gelachen.
Niet om koddig lopende
sprookjesfiguren die onwer
kelijke dingen doen, maar
om realistische taferelen die
de kinderen in hun eigen om
geving meemaken. Het la
chen is een manier om de
eigen problemen te relative-,
ren en minder beladen te ma-
ken waarmee Grips de eigen
waarde van het kind pro
beert te vergroten en het zelf
bewustzijn probeert te
sterken.
Na de voorstellingen die
meestal in klasverband be
zocht worden, praten de kin
deren met elkaar over het
geen ze gezien hebben en
werken ze samen met hun
docent de zaken uit die tij
dens de voorstelling aan de
orde zijn gesteld.
Het Grips Theater is eind ja
ren zestig ontstaan toen de
anti-autoritaire beweging
zich in West-Duitsland sterk
maakte. Onder aanvoering
van Volker Ludwig, de huidi
ge directeur en schrijver van
de meeste Grips-stukken,
wilde het gezelschap toneel
maken voor kinderen uit alle
lagen van de bevolking. Tot
die tijd hadden de grote
stadstheaters zich slechts
met Kerstmis aan kinderthe
ater gewaagd.
Sprookjes, die met veel glit
ter en uitgelezen balletten de
toeschouwertjes even uit de
alledaagse grauwe werkelijk
heid trokken. In de vroegste
stukken van Grips komen
ook nog fantasie-vormen
voor, maar ze zijn verrijkt
met anti-autoritaire elemen
ten, waarmee het vaak niet
terechte handelen van vol
wassenen belachelijk wordt
gemaakt.
Solidariteit
Om niet alleen de vaak onlo
gische houding van volwas
senen tegenover kinderen
aan te tonen maar er ook wat
tegen te doen, verwezen de
makers al spoedig naar het
middel van de solidariteit.
Daarmee doet het realisme
zijn intrede, dat na tien jaar
nog steeds het aanzien van
de voorstellingen bepaalt.
De revolutionaire fantasie
heeft inmiddels plaatsge
maakt voor de sociale fanta
sie omdat de makers er niet
meer in geloofden via toneel
een revolutie te kunnen ver
oorzaken. De kinderen weten
niet wie ze zelf zijn, en wat
hun wensen en mogelijkhed-
ne inhouden. Met wie kun-
Een illustratie van Rainer Hachfeld waarmee het verband
tussen oorzaak en gevolg van het ouderlijk optreden
wordt getekend. Het is typerend voor inhoud van Grips
stukken.
nen ze dan solidair zijn zo
was de redenering. „Mutma-
chen" werd het uitgangs
punt.
Kinderen moed geven door
ze te laten lachen om eigen
taboes en vooroordelen om
zo het zelfbewustzijn te ster
ken. Geen grote onwerkelij
ke omwenteling maar kleine
verschuivingen die in eigen
omgeving niet ondenkbaar
zijn.
Kinderen en jongeren kun
nen zich altijd in de stukken
herkennen en afhankelijk
van de leeftijd worden de on
derwerpen gekozen. „Max
und Milli" (vanaf 5 jaar) gaat
over angst bij het naar bed
gaan en de moeilijkheid van
sommige kinderen om een
speelplaats met andere kin
deren in contact te komen.
„Spaghetti mit Ketchup"
voor dezelfde leeftijd laat
zien hoe kinderen reageren
als ze plotseling alleen thuis
zijn. „Banana", „Ein Fest bei
Papadakis" en „Stfirker als
Superman" voor kinderen
vanaf acht Jaar om hen voor
problemen die buiten hun ge
zichtsveld liggen te interes
seren en van vooroordelen af
te helpen tegenover gastar
beiders of invaliden.
Muziek;
In „Die schönste Zelt im Le-
ben" (vanaf 13 jaar) komen
zaken aan bod waar werken
de of werkeloze jongeren mee
kampen. De popmuziek
maakte deze voorstelling tot
een soort musical. Maar ook
in de overige voorstellingen
heeft de muziek een vaste
plaats. Liedjes die tussen de
scènewisselingen worden ge
zongen en zo simpel en direct
zijn dat weken erna de melo
die nog door het hoofd
spookt.
In de Gripsstukken ruim
twintig in tien jaar tijd door
vijf auteurs geschreven
wordt ook altijd een samen
hang tussen de dingen ge
zocht. De reden voor een be
paald gedrag wordt onder
zocht waardoor de figuren
nooit karikaturaal worden.
Dat is de kracht van het
Grips Theater.
Inmiddels is deze vorm van
theatermaken niet onbekend
meer in Nederland. Er zijn
hier stukken van Grips ge
speeld en vormingstheater
gezelschappen als Genesius,
Wederzijds en Rats hebben
bewezen op een oorspronke
lijk manier kindertheater te
maken dat in opzet niet on
der doet voor het Grips.
Misschien was het beter als
het Holland Festival meer
Nederlandse kindertheater
gezelschappen een speciale
opdracht had gegeven. Dat
zou enerzijds dit genre in ons
land meer zelfvertrouwen ge
ven en anderzijds een taal
barrière, die de in het Duits
opgevoerde Grips-voorstel-
lingen ondanks een uitvoeri
ge toelichting toch hebben
kunnen voorkomen.
Van onze radio- en tv-redac-
tie
De NOS komt ter gelegen
heid van het Holland Festi
val met vier speciale televi-
sieprodukties en drie eigen
radio-produkties.
„Pilobolus Dance Thea
tre" op donderdag 3 juni is
een reportage uit de Haagse
Koninklijke Schouwburg
van de acrobatische dans
groep Pilobolus. Dat is de
naam van een paddestoel
die, onder de invloed van het
licht, pleegt uit te zetten. De
Amerikaanse groep van die
naam brengt een keuze uit
een spektaculaire combina
tie van acrobatiek en dans.
„Zomergasten" op woens
dag 4 juni is een film van
Peter Stein en Botho Strauss
naar het toneelspel Datsjni-
ki van de Rus Maxim Gorki.
Het is een speelfilm-versie
van de voorstelling die het
Berlijnse toneelgezelschap
Scbaubühne am Halleschen
Ufer van dit als verrassend
actueel bestempelde toneel
stuk bracht.
„Zomergasten" speelt in een
nederzetting zomerhuisjes
in Rusland in het begin van
deze eeuw. Dertien mensen
zoeken een uitweg uit het
leven dat se leiden en dat
bijzonder onbevredigend is.
De spanning dreigt van dag
tot dag en tijdens een uit
stapje naar een naburig ber-
kenbos barsten de opgekrop
te emoties los.
Mulderslot
Op dinsdag 10 juni is er
een rechtstreekse reportage
uit het Muiderslot van bet
muziektheaterproduktie „Li
Gieus de Robin et de Ma
rion", een dramatische pas
torale van Adam de la Halle,
die dateert uit omstreeks
1280.
Donderdag 19 juni is de
uitzending „Poëzie in het
Park". Voor de tweede keer
organiseert Poetry Interna
tional in Rotterdam het
„Poëzie-in-het-Park"-feest,
speciaal voor al die buiten
landse minderheidsgroepen,
die in het industriële Rotter
dam en Rijnmond-gebied
hun bijdrage leveren aan
onze Nederlandse economie.
Voor hen nodigt de Rotter
damse Kunststichting tien
tallen dichters, dansers en
muzikanten uit de landen
van hun oorsprong uit naar
Rotterdam. Zondag 15 juni
is het bonte feest zelf.
Onder de zestien concer
ten die NOS-radio uitzendt
zijn drie eigen radioproduk-
ties. Op zaterdag 14 juni is
het concert door het Radio
Filharmonisch Orkest en
het Omroepkoor onder lei
ding van Karlheinx Stock-
hausen. Voor de pauze is het
muzlek-dramatische werk
Michales Jugend, na de pau
ze de wereldpremière van
Michaels Heimkehr, dat
Stockhausen schreef in op
dracht van de NOS-radio.
Woensdag 18 juni geeft het
Radio Kamerorkest een con
cert onder, leiding van Ernst
Bour met medewerking van
Aart Roxeboom, klarinet.
Op de slotavond van het
Holland Festival is er in het
Muziekcentrum Vredenburg
in Utrecht een concert door
het Promenade Orkest on
der leiding van Jan Stulen
met werken van Offenbach
en Sullivan.
Gedurende de hele Holland
Festival-periode zal de NOS-
radio dagelijks een Holland
Festival-journaal uitzenden
van 12.02 tot 12.05 op Hilver
sum 4. De tv brengt drie ma
gazines en diverse reporta
ges en interviews.
Kasteelplein 13
tentoonstelling over NEPAL en TIBET
t/m 7 sept. a.s. woensd. gratis toegang
ma/za 10-17, zo 13-17
tel. 076-147652.
Stedelijk Van Abbemuseum Eindhoven
JOHN CHAMBERLAIN b«M«n 22 05-22 06
STEVE WILLATS foto's en teksten 22.05-29.06
Bilderdijklaan 10, Eindhoven
geopend: dagelijks 10-17 uur
zondags 13-17 uur
in
Galerie Srefidensi
Keizersgracht 757 A dam tel223725
Saturday 10th May until 1st June
„a golden outlook on life"
(or the first time to the public:
Mo Mohamad presents
his fine arts
music played by the painter and some friends
lai
Musea in Delft
Oude kunst - moderne kunst en volkenkunde te zien met
één toegangskaartje
„Het Prinsenhof"
Volkenkundig museum Musantara. Rijksmuseum Huis Lambert
Meerten
en Galerie „De Volle Maan" Agathaplein I, Delft, 015-133111
cl
Rijksmuseum
Meermanno-Westreenlanum/Miueum tan het Boek
Prlnsessegracht 30 's-Gravenhage
verlengd tot en met 8 juni tentoonstellingen:
Ovidius-illustraties uit de Nederlanden
Nederlandse ex-libris uit de 17de en 18de eeuw
Boekbanden uit eigen bezit
geopend maandag t/m zaterdag 13-17 uur; zon- en feèstdagen gesloten.
Zeer exclusief!
Hand gemaakte eiken meubelen, ook naar uw ontwerp Tevens veel
kasten, kisten enz. enz. Bezoekt onze oud Hollandse toonkamers.
verstekt staan
Antiek Boetiek Hoogendoom
Zijdstr 63, Aalsmeer
tel. 02977-24429
Woensdagmiddag gesloten Vrijdagavond koopavond
Museum Amstelkring
Ons' Lieve Heer op Solder
25 mei 15.30 uur
Amsterdams gitaartrio
Helenus de Rijke, Johan Dorrestein, Olga Franssen
werken van Dowland, Debussy, Gragnani
O.Z. Voorburgwal 40. 020/246604.
Oude ikonen
2000 ANTWERPEN Leopoldstraat 55.
Tel. (093231) 329602
Open van 11-18 uur en op afspraak. Zondag gesloten.
U zi ji{
Antiekhandel D. Toornstra
fi
Meubelen 17e, 18e en 19e eeuw Hollands zilver 18e, 19e eetm
Grote Breedstr. 5. Tel. 05190-3275
GALERIE L'ORANGERIE, Rijksweg 68 KASTEEL 6247 AK Gronsvekt. Tel.
04408-1391.
t/m 24 mei Marjan de Bruyn, akwarellen. Anne ten Broek, keramiek - 25 mei t/m
1 juni Jo Reijntjens, schilderijen. Permanent werk van 50 kunstenaars in huis
o.a. Leentje Linders (grafiek), Luc de Bloc (schild.), Fred Hemmes (aquar.)
Joost Gadist (graf.) Phonse v. Daalen (ker. en brons) Appie Drielsma (brons)
Paul v. Laere (ker.) Theo Muyres (ker.) Joop v. Rijsbergen (graf.) enz. enz.
Wij zijn geopend: wo. vrij. za. van 13.00-18.00 uur zon. en feestd. van 11.00-
18.00 uur en vlgs. afspraak.
Vlsstraat 25 - Poatbua 483 -
Telefoon 078-133344/133412
KUNST- EN ANTIEKVEILING 17 t/m 20 JUN11980. KIJKDAGEN: 12, 13 en
14 Juni van 10.00-17.00 uur.
MsIsÓl**0' C*""°aU" 2 '- v«,krll91>"«' 12.50 (Incl. verzendkosten
Het is honderden guldens goedkoper bij Brabants grootste specialist if
puntgave antieke kasten en eethoeken. antieke kachels en open haarden
tevens kachelmuseum
VOLKELSEWEG BOEKEL TEL. 04922-1595
Ethnografische voorwerpen en sieraden. Aziatische kunst.
Openingstijden: Do.-vr.-za. van 11.00-18 uur.
Veronesestraat 1 tel020-710572. Amsterdam.
Hoek Michelangelostraat t.o. Hilton Hotel.
Tot 14 juni exposeren wij om conocu»
van 400 ANTIEKE CHINESE WAAIERS.
SCROLLS en AQUARELLEN. Tevens
oude handgeknoopte tapijten uit China.
Galerie Oisterwijk,
D® Lind 10. 5061 HW Oisterwijk. tsL
04242-2272.
ma/za van 10.30 tot 17.30 geopend.
