Burgemeestersambt niet meer wat het is geweest Huwelijk SeTopTmumgen onbedaakljjk. Xateamïaét^jn Mielkaab MëMME Mr. Samuel Crommelin signaleert degradatie jJ^ÖAG 19 MEI 1980 TROUW/KWARTET door Fred Lammere SCHALKHAAR - Het bur gemeesterschap is niet meer rat het was. Het is een func tie die van vele kanten wordt Dedreigd. Mr. Samuel Crom melin kan erover meepraten. Bijna 23 jaar is hij eerste burger geweest van Diepen veen, Schalkhaar, Lettele en Okkenbroek, vier dorpen on der de rook van Deventer. Als zestigjarige heeft mr. Cromme- nu zijn ambt voortijdig neerge- jd Niet alleen omdat hij er weinig roor voelt als burgervader te wor den gedegradeerd tot iemand die nag uitvoeren wat de hogere over heid voorschrijft en steeds meer te rorden verstrikt in lianen van pa pier. Maar vooral is hij tot de con clusie gekomen dat er in het leven aog andere waarden zijn, die min stens zo veel aandacht verdienen dan het leiding geven aan een ge- neente. hoe plezierig hij dat ook heeft gevonden. Ruim een jaar geleden kondigde hij gemeenteraad zijn vertrek al aan Mr. Crommelin deed dat op bloemrijke manier. „Als het waar is, dat de roos in de middag reeds iets van de schoonheid verloren heeft, die zij bij zonsopgang had en dat ;waar dan volgt daaruit, dat het leboden is dan haar te genieten zolang zij op haar schoonst is, want dat ogenblik keert niet terug. Voor de roos kunt ge in de plaats stellen uitdagende glimlach van uw ld of kleinkind, dat om uw liefde vraagt of het ogenblik, waarop het ij verrassing tot u doordringt dat bet juist van u afhangt of een ander geluk bereikt." Die beslissing op te stappen was heel bewust genomen, even overwo gen als Samuel Crommelin inder- '1 besloot burgemeester te wor den. Als schooljongen stond voor hem al vast dat het ambt van burge meester zijn voorland was, netzoals i oom Allard van der Borch van Verwolde in Holten. Mr. Samuel Crommelin .je moet geduldig voort (foto: ben Balster) Jeugdideaal In 1957 ging dat jeugdideaal in ver vulling. „Alles wat ik voor die tijd ld gedaan: commies-redacteur op jet stadhuis van Arnhem en chef t van de burgemeester van ën Haag. als zodanig maakte ik de ren Visser, Schokking en Kolf- Ihoten mee, was slechts een voor- ereiding op het ambt dat ik ambi- erde. Het was zelfs zo, dat voor mij vaststond, dat ik burgemeester wil- de worden van een dorp (voor een stad wist ik me niet geschikt) in het oosten van het land. Die streek had ii tijdens logeerpartijen bij oom Allard haarfijn leren kennen. Elke vakantie bracht ik in Holten door." Waarom juist dat oosten van Neder land hem zo aantrekt, hoewel hij in Haarlem is geboren en opgegroeid? „Door de geest van de naberschap, die je hier nog aantreft. De mensen hier geven zich niet direct, maar als eenmaal gewonnen zijn heb je' ook voor de volle honderd procent. Het tempo van leven ligt hier lager r^dan in het westen van het land. De mensen zijn ook minder hardzake- lijk. Je bent geen nummer voor el kaar. De reden dat ik burgemeester van een dorp wilde worden is ook dat je in een kleine gemeente het ibt in al zijn volheid kunt uitoe-, fenen." Althans dat wès zo. Door de ontwik - r» kelingen van de laatste tijd wordt 61 daaraan danig getornd. „Burge meester zijn is een prachtig ambt. als de drager de ruimte wordt gela ten. maar daar hapert steeds meer aan. Je ziet het om je heen dat burgemeesters vanwege hun be noemd zijn geen portefeuille van betekenis meer worden toever trouwd. Die praktijk, ingegeven door een overtrokken gewicht hech ten aan de partijpolitiek, houdt een miskenning in van de ambtseed. Het is ondoelmatig, verkwistend en voor de betrokkene frustrerend. Door dit alles dreigt een burgemees ter steeds meer te worden gedegra deerd tot een invloedloze gespreks leider." Bezorgdheid Het zijn boude uitspraken. Samuel Crommelin heeft zijn afscheid van de raad, vorige week, aangegrepen openlijk van zijn bezorgdheid die naangaande blijk te geven. „Of het wat uithaalt waag ik te betwijfelen. Maar dat betekent niet dat je dan je mond maar moet houden. Als ik iets in mijn leven verfoei is het de uit drukking: je kunt het toch niet te genhouden," zegt mr Crommelin, als ik tegenover hem zit in zijn al deels onttakelde werkkamer in het gemeentehuis van Schalkhaar. Het officiële afscheid is achter de rug. Samuel Crommelin brengt zijn laat ste dagen als eerste burger door met het opruimen van zijn bureau. In een hoek van de toch wel imposante werkkamer staan een koffertje en wat dozen met dossiers. Het vertrek valt mr. Crommelin zwaarder dan hij had gedacht. „Het is verdrietig dat mijn taak ten einde is, maar aan de andere kant ben ik ervan overtuigd dat het goed is dat ik wegga. Steeds meer bekroop mij de laatste jaren de vrees, dat ik voor ontwikkelingen zou worden ge plaatst die mij in gewetensnood zouden kunnen brengen." „De maatschappij kraakt onder krachten, die verbrokkelen, krach ten die ook de kleinste, maar juist meest vitale cel van de samenle ving: het gezin, hebben bereikt. Dat gezin wordt bedreigd door verwoes tende en verdriet zaaiende, uit hun voegen van waarachtigheid gebar sten. uitwassen van naar oorsprong heilvolle denkbeelden van feminis me en emancipatie. Glasharde en vlijmscherpe zelfzucht van indivi duen en groeperingen dreigen de samenleving aan flarden te snijden. Het recht wordt naar eigen hand gezet en op die manier wordt de bijl aan de wortel van de rechtsorde gelegd. De straatterreur op 30 april was daar een recent voorbeeld van. Ik ben ervan overtuigd dat een on derzoek naar de achtergronden daarvan aan het licht zal brengen dat veel valt terug te brengen tot het ontwrichten van het gezins leven." Offer „De mens vindt door het offer zijn vervulling. Wanneer het offer door het ontluisteren van het huwelijk wordt weggenomen ontloopt de mens de kans op geluk. In het ver lengde daarvan is het verkeren in een gezin, de oefenplaats om als leden van een grote gemeenschap te leven. Op zich heb ik niets tegen de begrippen feminisme en emancipa tie, wel als men maar doordraaft, het heel eenzijdig doet voorkomen alsof een vrouw die van harte leeft voor haar man en haar gezin en daarvoor offers brengt geen vol waardig mens kan zijn. Dat maakt velen doodongelukkig." Er moet, vindt mr. Crommelin, veel wildgroei worden weggesneden om een verdere groei naar een recht vaardige samenleving mogelijk te maken. „Daarbij moeten we er voor oppassen weg te smijten wat in eeu wenlange evolutie is bereikt. Die evolutie is waarneembaar. We zijn wat dat betreft nog lang niet op het eindpunt. Er is nog veel onrecht vaardigs in de samenleving. Dat kun je niet veranderen door terug te gaan. Je moet geduldig voort. Je bent er niet door van alles en nog wat af te schaffen, zeker niet als overheid. Als je daaraan begint schaf je uiteindelijk ook de kern van alles, het geloof af. Dan ga je zeggen: dat Is ook een mythe. Pelt men onder het voorwendsel van wildgroei-, taboe- en mythebestrij- ding laag voor laag, in eeuwen aan gebracht, af, dan keert men terug tot het niets, tot de chaos waaruit alles is ontstaan. Je kan niet door gaan een ui af te pellen en ook nog een ui overhouden." Houtblokken Van die ontwikkelingen heeft mr. Crommelin tijdens zijn ambtsperio de in Diepenveen overigens weinig last gehad. Hij kon nog echt burger vader zijn volgens het ideaal dat hem voor ogen stond als „iemand die houtblokken mocht aandragen en in vuren blazen, als een man die zich krachtens zijn koninklijke be noeming geroepen wist te besturen, ingebed in de wettelijke democratie en waarborgen, maar bovenal als een lasthebber des Heren." Als beheerder van de portefeuille van ruimtelijke ordening was het de taak van Samuel Crommelin de be langen van de agrariërs in overeen stemming te brengen met die van het natuurbehoud en de toenemen de recreatieve behoeften. De strijd om het behoud van de zelfstandig heid van de gemeente werd met succes bekroond, al moest zij Colm- schate met bloedend hart aan De venter afstaan. Die strijd heeft ze ven jaar geduurd, een periode die achteraf gezien ook aan andere za ken had kunnen worden besteed, zoals er in deze overgebureaucrati- seerde wereld zoveel energie wordt verspild. „Er worden zoveel papie ren en nota's geproduceerd die voortspruiten uit de bemoeizucht van de centrale overheid. Aan het nemen van eigen initiatieven kom je als burgermeester niet meer toe. Je wordt eigenlijk geleefd. Dat be nauwt mij steeds meer." Gevoelsmens als mr. Crommelin Is uit hij zijn gedachten daarover soms in gedichten, die nog maar weinigen onder ogen hebben gekre gen. „Daar hoop ik nu meer tijd voor te krijgen, evenals voor het schilderen en mijn bloemen. En voor verdieping van mijn geloof, want dat schiet er ook vaak bij in. Een mens draaft maar door. Het gevaar is dat je door het jachtige leven de hoogtepunten die ieder mens krijgt niet weet te vatten en ze zijn er maar een moment." Als mr. Crommelin me later naar het station in Deventer brengt wijst hij op een rijk bloeiende kastanje boom. „Kijk. dat bedoel ik nu met zaken die belangrijk zijn in het le ven. Dat hoeven geen grote dingen te zijn. Zo'n kastanje bloeit maar een paar dagen, maar je moet er wel tijd voor nemen er naar te kijken. Die bloemen op zich zijn allemaal net kleine orchideetjes." door Mink van Ri)sdijk Vlak na de oorlog had ik een vriendje, aan wie ik heel speciale herinneringen bewaar. Het was vrede, er waren feesten en het was mei sterkere impulsen heeft een verliefd hart nauwelijks nodig. Dat vriendje was tien jaar ouder dan ik en daaraan ontleende hij het recht om altijd gelijk te hebben. Omdat het vrede, mei en feest was, had ik daar aanvankelijk geen moeite mee, tot die dag kwam dat we echt grote ruzie kregen. Het was alsof een boze heks het mooie sprookje had verstoord. Voordat het vileine mens weer op haar bezemsteel verdween, goot ze me nog wel even vol met schuldgevoel. Zodoende ging ik naar het vriendje toe om het weer goed te maken. De minste wezen hoorde toen nog tot de mooie dingen van het leven. Ik werd weer in genade aangenomen, zij het dan via enkele vermaningen. Hij vergeleek onze romance met een antieke vaas, die stond te pronken op een kast. Hoe verzint iemand het hè. maar ik vond het schitterend. Helaas, zo oordeelde hij, had ik met mijn domme meisjesgedrag een barst gemaakt in die kostbare vaas. Dat kwam hard aan. doch ziet hoe genereus mijn geliefde was. Hij verklaarde zich bereid de vaas zo op te stellen dat niemand iets van de barst zou zien. De beschadigde kant werd naar achteren geschoven. Alleen hij en ik wisten dat de vaas was gehavend. Maar hij rekende er wel op dat ik mijn uiterste best zou doen het kostbare stuk verder tegen brokken te beschermen. Eén barst had ik al op mijn geweten, het was dus oppassen geblazen. Natuurlijk ben ik met deze man niet getrouwd. Op een dag vloog er een lieveheersbees tje met zoveel kracht en vaart tegen de vaas dat hij in duizend scherven viel. Er was geen lijmen meer aan en dat was achteraf bekeken een uitste kende oplossing. Het wrede van zijn gedrag is vervluchtigd, alles is een lieve, wat fondanterige herinnering geworden. Het beeld van de vaas is echter met me meegereisd de jaren door. Vaak heb ik me afgevraagd hoeveel barsten er zaten aan de onzichtbare kant van menselijke relaties om me heen. Niet minder vaak moest ik mijn eigen vaas een beetje draaien om scheurtjes te onttrekken aan spiedende ogen. Ge lukkig waren er in mijn omgeving ook mensen die van lijmen en krammen wisten en die mij die techniek ook leerden. Aan dit alles moest ik denken bij de IKON- uitzending ALBLUMBLADEN. Natuurlijk staan Anita van Ommeren en Wim Nijman borg voor een goed programma. Naast mijn waardering had ik echter ook bedenkingen. Het stelde me zo teleur dat de kijkers alleen mochten kijken naar de mooie kant van drie huwelijken. Geen scheurtje te zien. Was er weieens verschil van mening9 Natuurlijk wel, maar laat de zon niet onder gaan over uw toorn. We zoenden het altijd af voor het slapen gaan. Als je toch van elkaar houdt. Een ander echtpaar loste ruzie op door een paar keer flink met deuren te smijten. Een meneer beleed nogal eens driftig geweest te zijn. Overigens was alles kits. Allemaal mooie onbeschadigde vazen. Als ik daar nou eens in geloven kon. En dan: is een „verschil van mening" de grootste bedreiging van een huwe lijk? Er kan immers zoveel meer zijn. Sleur, verveling, een ander, weggroeien van elkaar, ziek te, geld, sex. werk allemaal grote vossen die de wijngaard kunnen bederven. Geen vos te bespeuren in deze albumbladen. Zou afzoenen dan het grote geheim zijn voor een geslaagd huwelijk? Of iets misschien dóen met fouten, pijn, teleurstelling? Hoeveel echtparen hebben na het zien van het programma een beetje onzeker naar het craquelé van hun eigen huwelijksvaas gekeken? Aan barsten en scheurtjes geen gebrek. Maar het is een kostbaar stuk gebleven ondanks de talrijke beschadigin gen. Of misschien juist daardoor? ADVERTENTIE En het hele strand Als je zó doorgaat swingt mee. Maar die baby die al bijna sliep, is nü ook niet meer tot bedaren te brengen. Wat een leven! Dóé d'r wat aan. is niemand happy. Hou je een beetje in als anderen er last van hebben.Of neem een koptelefoon. Dan swingt 't alleen in je hoofd. Hoe? Vraag informatie aan de Nederlandse Stichting Geluidhinder. Postbus 381 2600 AJ Delft Onder redactie van Heieen van Batenburg Vragen uitsluitend in envelop sturen naar postbus 507, 2270 AM Voorburg. Per vraag een gulden in postzegels, het liefst in waarden van 55 en 45 cent bijvoegen. Beslist niet aan de buitenkant opplakken. Geheimhouding verzekerd. Briefkaarten worden terzijde gelegd. RAAG: Is het waar dat alle kerkge- «tschappen uitgezonderd de Gere- rmeerde kerken subsidie van de aat krijgen? Zo Ja. waarom niet alle «ken en wat houdt die subsidie in? NTWOORD: Het is waar dat een Wal kerkgenootschappen In Ne tland door de Staat wordt gesubsi- ftrd. Het waarom en hoe is een lang I ingewikkeld verhaal. Zet u maar hrap. Ten tijde van de Bataafse «publiek heeft de overheid zich het 'Pitaal van de kerken, waaruit zij inkomsten verkregen, toegeëi- fld In 1815 aanvaardde de staat. «en artikel in de Grondwet, finan ce verplichtingen jegens de toen «taande kerken, die voor het groot- e deel een vergoeding waren voor II genaaste kapitaal. Die financiële pmoetkoming bestond onder meer 11 predikantstraktementen, kosten van kerkelijk bestuur, kinder-, school- en academlegelden voor kin deren van predikanten, portvrijdom. De regelingen zijn in de loop van de tijd erg verouderd en verstard. Zij gelden bijv. niet voor de kerken die na 1815 ontstonden (waarvan de Ge- ref. kerken de grootste zijn). Ook heb ben zij alleen betrekking op predi kantsplaatsen die in 1815 al beston den. met een zeer kleine uitbreiding nadien. Bovendien zijn de bedragen niet aangepast aan de geldontwaar ding, zodat de enkele miljoenen die uitgekeerd worden in geen verhou ding meer staan tot de oorspronkelij ke rechten De staatscommissie-Van Walsum pleitte (na een studie van twintig jaar) in 1967 ervoor de bestaande ver ouderde regeling te vervangen en alle kerken een jaarlijkse subisidie van vijftig miljoen toe te kennen. Dit be drag zou onder alle kerken verdeeld moeten worden, al naar gelang de grootte van het aantal leden. De rege ring-De Jong had echter principiële bezwaren tegen blijvende subsidië ring van de kerken en voelde meer voor afkoop van de verplichting, door een bedrag ineens. Een nieuwe com missie ging aan het werk. de commis sie-Verdam. Deze publiceerde in 1971 een tussentijdse nota. Maar tegen de voorgestelde regeling maakten nu de kerken bezwaar. Zij vonden dat er bij deze afkoopregeling te weinig reke ning was gehouden met de geldont waarding. Intussen verdween de in 1815 opgenomen bepaling in 1972 wel uit de grondwet. In 1977 stelden de kerken voor de verplichting af te ko pen. Het Rijk zou dan het onderbren gen van de pensioenen van geestelij ken bij een groot pensioenfonds mo gelijk moeten maken. In 1978 was de zaak nog niet rond. Het Kamerlid Aantjes maakte hierover een opmer king tegen de minister van financiën (Andriessen). Wanneer de regeling er wel komt? Bij het ministerie van fi nanciën was daarover nog niets bekend VRAAG: Is er hier in Nederland een mogelijk om Pools te leren? Ik weet dat er mogelijkheden zijn het via het Engels te leren, maar daarvoor be heers ik die taal niet voldoende. ANTWOORD: In september a.s be gint de Volksuniversiteit, Wester- markt 6 te Amsterdam, tel. 020 - 234071, een cursus Pools. De cursus omvat 24 lessen, die eenmaal per week worden gegeven. Voor nadere inlichtingen (benodigd materiaal en prijs) kunt u vanaf eind juni terecht op bovengenoemd adres. VRAAG: Onze kippen hebben de laatste tijd zo'n last van kalkpoten. Is daar iets tegen te doen? ANTWOORD: U kunt proberen de poten te behandelen met een mengsel van tien procent pertroleum en ne gentig procent olie. Een tweede mid del is: groene zeep vermengen met petroleum In een evenredige verhou ding, bijv. honderd gram groene zeep en een-tiende liter petroleum. Bij oude kippen is er weinig meer tegen kalkvorming te doen. Het kan ook nog zijn dat de kakpoten een gevolg zijn van schurftmijt. Maar hiervoor kunt u het beste de dierenarts raad plegen. VRAAG: Wij zijn van plan een trek tocht te gaan maken op een tandem. Het probleem is de bagage. Nu heb ik wel eens een tweewielig karretje ach ter een fiets gezien. Zijn deze te koop? En zijn er speciale voorschriften voor deze wagentjes? ANTWOORD: Deze fietsaanhangers zijn door de wet aan bepaalde regels gebonden. De aanhanger mag, de la ding meegerekend, niet breder zijn dan anderhalve meter. Over lengte, hoogte en gewicht zijn geen bijzonde re voorschriften gegeven. De aan hangwagen moest vast aan de fiets verbonden zijn, mag dus ook niet met een touw bevestigd worden. De rode reflector is verplicht, alsook wit of geel reflecterende spatborden. Aan de linkerzijde van de aanhangwagen moet een rood achterlicht aange bracht worden, vooralen van een rijkskeurmerk, maximaal zestig cen timeter boven het wegdek. Wanneer de aanhangwagen breder dan 75 cen timeter is. moet een naar voren ge richte witte reflector op de uiterste linkerkant van de aanhanger gezet worden. Het is niet toegestaan op een fiets met aanhangwagen op het fiet spad te rijden. De ANWB beschikt over een zestal adressen die deze wa gentjes kunnen leveren. De prijzen variëren van ongeveer 325 tot 700 gulden. VRAAG: Ik heb een barometer in mijn bezit waarop staat „Dto Butti Amsterdam". Wie was Butti, wanneer leefde hij? Kunt u mij Iets vertellen over deze barometer (zie tekening). ANTWOORD: Donato Butti woonde en werkte in Amsterdam aan het eind van de achttiende en het begin van de negentiende eeuw. Hij maakte baro meters en had een winkel aan de Vijgendam no 39. In 1839 overleed hij De barometer die u in uw bezit heeft is het type „banjo". Het is het meest bekende en gewilde type en nog in ruime mate bij de antiquair bood. Barometers werden het meest in Nederland en Engeland verkocht: zeevarende naties hebben uiteraard meer belangstelling voor dit produkt. Het model van uw barometer wordt de zwanehalskulf genoemd, ook wel de Swan-neck. In het midden tussen het krulkuifje is een vaasvormig knopje aangebracht. Deze barometer werd pas na 1830 vervaardigd. Circa 1850 is de grote bloeitijd van de ban jo-barometer voorbij, vermoedelijk is uw banjo dan ook van na 1830 en voor 1850. hoewel dit model, zij het zeer sporadisch, ook bij de oudste banjo's bestond. Een boeiend en interessant boek over dit onderwerp is Barome ters van Bert Bolle, uitgegeven bij De Haan te Haarlem in 1978. voorhanden. Deze banjo-barometers werden in de tweede helft van de achttiende en tot ver in de negentien de eeuw vervaardigd. Er zijn heel wat verschillende modellen van de banjo- barometer gemaakt. Het waren in hoofdzaak Italianen die deze model len maakten en verhandelden. Zj emigreerden naar Frankrijk en Ne derland, waar zij meestal In hecht familieverband samenwerkten en al les in eigen beheer hielden, zodat ze goedkoop konden werken. Van de honderdvijftig achterhaalde namen van barometermakers zijn er meer dan honderd van Italiaanse oor sprong. Toen de markt hier verzadigd was, waagden velen van hen de over steek naar het toentertijd welvarende Engeland, dat een goede toekomst PATROON: Goed nieuws voor de le zeressen die nog niet in het bezit kwamen van het borduurpatroon voor een omslag van het Liedboek voor de kerken, en er wel belangstel ling voor hebben. In het nummer van 17 mei van de Ellsabethbode staat het telpatroon voor het omslag Pa troon met werkbeschrijving zowel voor het grote als het kleine formaat van het liedboek kunt u alleen per briefkaart bestellen bij Stichting Eli- sabethbode, postbus 100, 7240 AC Lo- chem. De kosten bedragen (Inclusief porto) 0.75 per exemplaar. Een ac cept-girokaart wordt u tegelijk met het patroon toegezonden.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 7