Burgemeestersambt niet
meer wat het is geweest
Huwelijk
SeTopTmumgen
onbedaakljjk.
Xateamïaét^jn
Mielkaab
MëMME
Mr. Samuel Crommelin signaleert degradatie
jJ^ÖAG 19 MEI 1980
TROUW/KWARTET
door Fred Lammere
SCHALKHAAR - Het bur
gemeesterschap is niet meer
rat het was. Het is een func
tie die van vele kanten wordt
Dedreigd. Mr. Samuel Crom
melin kan erover meepraten.
Bijna 23 jaar is hij eerste
burger geweest van Diepen
veen, Schalkhaar, Lettele en
Okkenbroek, vier dorpen on
der de rook van Deventer.
Als zestigjarige heeft mr. Cromme-
nu zijn ambt voortijdig neerge-
jd Niet alleen omdat hij er weinig
roor voelt als burgervader te wor
den gedegradeerd tot iemand die
nag uitvoeren wat de hogere over
heid voorschrijft en steeds meer te
rorden verstrikt in lianen van pa
pier. Maar vooral is hij tot de con
clusie gekomen dat er in het leven
aog andere waarden zijn, die min
stens zo veel aandacht verdienen
dan het leiding geven aan een ge-
neente. hoe plezierig hij dat ook
heeft gevonden.
Ruim een jaar geleden kondigde hij
gemeenteraad zijn vertrek al
aan Mr. Crommelin deed dat op
bloemrijke manier. „Als het waar is,
dat de roos in de middag reeds iets
van de schoonheid verloren heeft,
die zij bij zonsopgang had en dat
;waar dan volgt daaruit, dat het
leboden is dan haar te genieten
zolang zij op haar schoonst is, want
dat ogenblik keert niet terug. Voor
de roos kunt ge in de plaats stellen
uitdagende glimlach van uw
ld of kleinkind, dat om uw liefde
vraagt of het ogenblik, waarop het
ij verrassing tot u doordringt dat
bet juist van u afhangt of een ander
geluk bereikt."
Die beslissing op te stappen was
heel bewust genomen, even overwo
gen als Samuel Crommelin inder-
'1 besloot burgemeester te wor
den. Als schooljongen stond voor
hem al vast dat het ambt van burge
meester zijn voorland was, netzoals
i oom Allard van der Borch van
Verwolde in Holten.
Mr. Samuel Crommelin .je moet geduldig voort
(foto: ben Balster)
Jeugdideaal
In 1957 ging dat jeugdideaal in ver
vulling. „Alles wat ik voor die tijd
ld gedaan: commies-redacteur op
jet stadhuis van Arnhem en chef
t van de burgemeester van
ën Haag. als zodanig maakte ik de
ren Visser, Schokking en Kolf-
Ihoten mee, was slechts een voor-
ereiding op het ambt dat ik ambi-
erde. Het was zelfs zo, dat voor mij
vaststond, dat ik burgemeester wil-
de worden van een dorp (voor een
stad wist ik me niet geschikt) in het
oosten van het land. Die streek had
ii tijdens logeerpartijen bij oom
Allard haarfijn leren kennen. Elke
vakantie bracht ik in Holten door."
Waarom juist dat oosten van Neder
land hem zo aantrekt, hoewel hij in
Haarlem is geboren en opgegroeid?
„Door de geest van de naberschap,
die je hier nog aantreft. De mensen
hier geven zich niet direct, maar als
eenmaal gewonnen zijn heb je'
ook voor de volle honderd procent.
Het tempo van leven ligt hier lager
r^dan in het westen van het land. De
mensen zijn ook minder hardzake-
lijk. Je bent geen nummer voor el
kaar. De reden dat ik burgemeester
van een dorp wilde worden is ook
dat je in een kleine gemeente het
ibt in al zijn volheid kunt uitoe-,
fenen."
Althans dat wès zo. Door de ontwik -
r» kelingen van de laatste tijd wordt
61 daaraan danig getornd. „Burge
meester zijn is een prachtig ambt.
als de drager de ruimte wordt gela
ten. maar daar hapert steeds meer
aan. Je ziet het om je heen dat
burgemeesters vanwege hun be
noemd zijn geen portefeuille van
betekenis meer worden toever
trouwd. Die praktijk, ingegeven
door een overtrokken gewicht hech
ten aan de partijpolitiek, houdt een
miskenning in van de ambtseed.
Het is ondoelmatig, verkwistend en
voor de betrokkene frustrerend.
Door dit alles dreigt een burgemees
ter steeds meer te worden gedegra
deerd tot een invloedloze gespreks
leider."
Bezorgdheid
Het zijn boude uitspraken. Samuel
Crommelin heeft zijn afscheid van
de raad, vorige week, aangegrepen
openlijk van zijn bezorgdheid die
naangaande blijk te geven. „Of het
wat uithaalt waag ik te betwijfelen.
Maar dat betekent niet dat je dan je
mond maar moet houden. Als ik iets
in mijn leven verfoei is het de uit
drukking: je kunt het toch niet te
genhouden," zegt mr Crommelin,
als ik tegenover hem zit in zijn al
deels onttakelde werkkamer in het
gemeentehuis van Schalkhaar. Het
officiële afscheid is achter de rug.
Samuel Crommelin brengt zijn laat
ste dagen als eerste burger door met
het opruimen van zijn bureau. In
een hoek van de toch wel imposante
werkkamer staan een koffertje en
wat dozen met dossiers.
Het vertrek valt mr. Crommelin
zwaarder dan hij had gedacht. „Het
is verdrietig dat mijn taak ten einde
is, maar aan de andere kant ben ik
ervan overtuigd dat het goed is dat
ik wegga. Steeds meer bekroop mij
de laatste jaren de vrees, dat ik voor
ontwikkelingen zou worden ge
plaatst die mij in gewetensnood
zouden kunnen brengen."
„De maatschappij kraakt onder
krachten, die verbrokkelen, krach
ten die ook de kleinste, maar juist
meest vitale cel van de samenle
ving: het gezin, hebben bereikt. Dat
gezin wordt bedreigd door verwoes
tende en verdriet zaaiende, uit hun
voegen van waarachtigheid gebar
sten. uitwassen van naar oorsprong
heilvolle denkbeelden van feminis
me en emancipatie. Glasharde en
vlijmscherpe zelfzucht van indivi
duen en groeperingen dreigen de
samenleving aan flarden te snijden.
Het recht wordt naar eigen hand
gezet en op die manier wordt de bijl
aan de wortel van de rechtsorde
gelegd. De straatterreur op 30 april
was daar een recent voorbeeld van.
Ik ben ervan overtuigd dat een on
derzoek naar de achtergronden
daarvan aan het licht zal brengen
dat veel valt terug te brengen tot
het ontwrichten van het gezins
leven."
Offer
„De mens vindt door het offer zijn
vervulling. Wanneer het offer door
het ontluisteren van het huwelijk
wordt weggenomen ontloopt de
mens de kans op geluk. In het ver
lengde daarvan is het verkeren in
een gezin, de oefenplaats om als
leden van een grote gemeenschap te
leven. Op zich heb ik niets tegen de
begrippen feminisme en emancipa
tie, wel als men maar doordraaft,
het heel eenzijdig doet voorkomen
alsof een vrouw die van harte leeft
voor haar man en haar gezin en
daarvoor offers brengt geen vol
waardig mens kan zijn. Dat maakt
velen doodongelukkig."
Er moet, vindt mr. Crommelin, veel
wildgroei worden weggesneden om
een verdere groei naar een recht
vaardige samenleving mogelijk te
maken. „Daarbij moeten we er voor
oppassen weg te smijten wat in eeu
wenlange evolutie is bereikt. Die
evolutie is waarneembaar. We zijn
wat dat betreft nog lang niet op het
eindpunt. Er is nog veel onrecht
vaardigs in de samenleving. Dat
kun je niet veranderen door terug te
gaan. Je moet geduldig voort. Je
bent er niet door van alles en nog
wat af te schaffen, zeker niet als
overheid. Als je daaraan begint
schaf je uiteindelijk ook de kern
van alles, het geloof af. Dan ga je
zeggen: dat Is ook een mythe. Pelt
men onder het voorwendsel van
wildgroei-, taboe- en mythebestrij-
ding laag voor laag, in eeuwen aan
gebracht, af, dan keert men terug
tot het niets, tot de chaos waaruit
alles is ontstaan. Je kan niet door
gaan een ui af te pellen en ook nog
een ui overhouden."
Houtblokken
Van die ontwikkelingen heeft mr.
Crommelin tijdens zijn ambtsperio
de in Diepenveen overigens weinig
last gehad. Hij kon nog echt burger
vader zijn volgens het ideaal dat
hem voor ogen stond als „iemand
die houtblokken mocht aandragen
en in vuren blazen, als een man die
zich krachtens zijn koninklijke be
noeming geroepen wist te besturen,
ingebed in de wettelijke democratie
en waarborgen, maar bovenal als
een lasthebber des Heren."
Als beheerder van de portefeuille
van ruimtelijke ordening was het de
taak van Samuel Crommelin de be
langen van de agrariërs in overeen
stemming te brengen met die van
het natuurbehoud en de toenemen
de recreatieve behoeften. De strijd
om het behoud van de zelfstandig
heid van de gemeente werd met
succes bekroond, al moest zij Colm-
schate met bloedend hart aan De
venter afstaan. Die strijd heeft ze
ven jaar geduurd, een periode die
achteraf gezien ook aan andere za
ken had kunnen worden besteed,
zoals er in deze overgebureaucrati-
seerde wereld zoveel energie wordt
verspild. „Er worden zoveel papie
ren en nota's geproduceerd die
voortspruiten uit de bemoeizucht
van de centrale overheid. Aan het
nemen van eigen initiatieven kom
je als burgermeester niet meer toe.
Je wordt eigenlijk geleefd. Dat be
nauwt mij steeds meer."
Gevoelsmens als mr. Crommelin Is
uit hij zijn gedachten daarover
soms in gedichten, die nog maar
weinigen onder ogen hebben gekre
gen. „Daar hoop ik nu meer tijd
voor te krijgen, evenals voor het
schilderen en mijn bloemen. En
voor verdieping van mijn geloof,
want dat schiet er ook vaak bij in.
Een mens draaft maar door. Het
gevaar is dat je door het jachtige
leven de hoogtepunten die ieder
mens krijgt niet weet te vatten en ze
zijn er maar een moment."
Als mr. Crommelin me later naar
het station in Deventer brengt wijst
hij op een rijk bloeiende kastanje
boom. „Kijk. dat bedoel ik nu met
zaken die belangrijk zijn in het le
ven. Dat hoeven geen grote dingen
te zijn. Zo'n kastanje bloeit maar
een paar dagen, maar je moet er wel
tijd voor nemen er naar te kijken.
Die bloemen op zich zijn allemaal
net kleine orchideetjes."
door Mink van Ri)sdijk
Vlak na de oorlog had ik een vriendje, aan wie ik
heel speciale herinneringen bewaar. Het was vrede,
er waren feesten en het was mei sterkere
impulsen heeft een verliefd hart nauwelijks nodig.
Dat vriendje was tien jaar ouder dan ik en daaraan
ontleende hij het recht om altijd gelijk te hebben.
Omdat het vrede, mei en feest was, had ik daar
aanvankelijk geen moeite mee, tot die dag kwam
dat we echt grote ruzie kregen. Het was alsof een
boze heks het mooie sprookje had verstoord.
Voordat het vileine mens weer op haar bezemsteel
verdween, goot ze me nog wel even vol met
schuldgevoel. Zodoende ging ik naar het vriendje
toe om het weer goed te maken. De minste wezen
hoorde toen nog tot de mooie dingen van het leven.
Ik werd weer in genade aangenomen, zij het dan via
enkele vermaningen. Hij vergeleek onze romance
met een antieke vaas, die stond te pronken op een
kast. Hoe verzint iemand het hè. maar ik vond het
schitterend. Helaas, zo oordeelde hij, had ik met
mijn domme meisjesgedrag een barst gemaakt in
die kostbare vaas. Dat kwam hard aan. doch ziet
hoe genereus mijn geliefde was. Hij verklaarde zich
bereid de vaas zo op te stellen dat niemand iets van
de barst zou zien. De beschadigde kant werd naar
achteren geschoven. Alleen hij en ik wisten dat de
vaas was gehavend. Maar hij rekende er wel op
dat ik mijn uiterste best zou doen het kostbare stuk
verder tegen brokken te beschermen. Eén barst had
ik al op mijn geweten, het was dus oppassen
geblazen. Natuurlijk ben ik met deze man niet
getrouwd. Op een dag vloog er een lieveheersbees
tje met zoveel kracht en vaart tegen de vaas dat hij
in duizend scherven viel. Er was geen lijmen meer
aan en dat was achteraf bekeken een uitste
kende oplossing. Het wrede van zijn gedrag is
vervluchtigd, alles is een lieve, wat fondanterige
herinnering geworden.
Het beeld van de vaas is echter met me meegereisd
de jaren door. Vaak heb ik me afgevraagd hoeveel
barsten er zaten aan de onzichtbare kant van
menselijke relaties om me heen. Niet minder vaak
moest ik mijn eigen vaas een beetje draaien om
scheurtjes te onttrekken aan spiedende ogen. Ge
lukkig waren er in mijn omgeving ook mensen die
van lijmen en krammen wisten en die mij die
techniek ook leerden.
Aan dit alles moest ik denken bij de IKON-
uitzending ALBLUMBLADEN. Natuurlijk staan
Anita van Ommeren en Wim Nijman borg voor
een goed programma. Naast mijn waardering had
ik echter ook bedenkingen. Het stelde me zo teleur
dat de kijkers alleen mochten kijken naar de mooie
kant van drie huwelijken. Geen scheurtje te zien.
Was er weieens verschil van mening9 Natuurlijk
wel, maar laat de zon niet onder gaan over uw
toorn. We zoenden het altijd af voor het slapen
gaan. Als je toch van elkaar houdt. Een ander
echtpaar loste ruzie op door een paar keer flink met
deuren te smijten. Een meneer beleed nogal eens
driftig geweest te zijn. Overigens was alles kits.
Allemaal mooie onbeschadigde vazen. Als ik daar
nou eens in geloven kon. En dan: is een „verschil
van mening" de grootste bedreiging van een huwe
lijk? Er kan immers zoveel meer zijn. Sleur,
verveling, een ander, weggroeien van elkaar, ziek
te, geld, sex. werk allemaal grote vossen die de
wijngaard kunnen bederven. Geen vos te bespeuren
in deze albumbladen.
Zou afzoenen dan het grote geheim zijn voor een
geslaagd huwelijk? Of iets misschien dóen met
fouten, pijn, teleurstelling?
Hoeveel echtparen hebben na het zien van het
programma een beetje onzeker naar het craquelé
van hun eigen huwelijksvaas gekeken? Aan barsten
en scheurtjes geen gebrek. Maar het is een kostbaar
stuk gebleven ondanks de talrijke beschadigin
gen. Of misschien juist daardoor?
ADVERTENTIE
En het hele strand Als je zó doorgaat
swingt mee. Maar die
baby die al bijna sliep,
is nü ook niet meer
tot bedaren te brengen.
Wat een leven!
Dóé d'r wat aan.
is niemand happy.
Hou je een beetje in
als anderen
er last van hebben.Of
neem een koptelefoon.
Dan swingt 't
alleen in je hoofd.
Hoe? Vraag informatie aan de Nederlandse Stichting Geluidhinder. Postbus 381 2600 AJ Delft
Onder redactie van
Heieen van Batenburg
Vragen uitsluitend in envelop sturen naar postbus 507, 2270 AM
Voorburg. Per vraag een gulden in postzegels, het liefst in waarden
van 55 en 45 cent bijvoegen. Beslist niet aan de buitenkant opplakken.
Geheimhouding verzekerd. Briefkaarten worden terzijde gelegd.
RAAG: Is het waar dat alle kerkge-
«tschappen uitgezonderd de Gere-
rmeerde kerken subsidie van de
aat krijgen? Zo Ja. waarom niet alle
«ken en wat houdt die subsidie in?
NTWOORD: Het is waar dat een
Wal kerkgenootschappen In Ne
tland door de Staat wordt gesubsi-
ftrd. Het waarom en hoe is een lang
I ingewikkeld verhaal. Zet u maar
hrap. Ten tijde van de Bataafse
«publiek heeft de overheid zich het
'Pitaal van de kerken, waaruit zij
inkomsten verkregen, toegeëi-
fld In 1815 aanvaardde de staat.
«en artikel in de Grondwet, finan
ce verplichtingen jegens de toen
«taande kerken, die voor het groot-
e deel een vergoeding waren voor
II genaaste kapitaal. Die financiële
pmoetkoming bestond onder meer
11 predikantstraktementen, kosten
van kerkelijk bestuur, kinder-,
school- en academlegelden voor kin
deren van predikanten, portvrijdom.
De regelingen zijn in de loop van de
tijd erg verouderd en verstard. Zij
gelden bijv. niet voor de kerken die
na 1815 ontstonden (waarvan de Ge-
ref. kerken de grootste zijn). Ook heb
ben zij alleen betrekking op predi
kantsplaatsen die in 1815 al beston
den. met een zeer kleine uitbreiding
nadien. Bovendien zijn de bedragen
niet aangepast aan de geldontwaar
ding, zodat de enkele miljoenen die
uitgekeerd worden in geen verhou
ding meer staan tot de oorspronkelij
ke rechten
De staatscommissie-Van Walsum
pleitte (na een studie van twintig
jaar) in 1967 ervoor de bestaande ver
ouderde regeling te vervangen en alle
kerken een jaarlijkse subisidie van
vijftig miljoen toe te kennen. Dit be
drag zou onder alle kerken verdeeld
moeten worden, al naar gelang de
grootte van het aantal leden. De rege
ring-De Jong had echter principiële
bezwaren tegen blijvende subsidië
ring van de kerken en voelde meer
voor afkoop van de verplichting, door
een bedrag ineens. Een nieuwe com
missie ging aan het werk. de commis
sie-Verdam. Deze publiceerde in 1971
een tussentijdse nota. Maar tegen de
voorgestelde regeling maakten nu de
kerken bezwaar. Zij vonden dat er bij
deze afkoopregeling te weinig reke
ning was gehouden met de geldont
waarding. Intussen verdween de in
1815 opgenomen bepaling in 1972 wel
uit de grondwet. In 1977 stelden de
kerken voor de verplichting af te ko
pen. Het Rijk zou dan het onderbren
gen van de pensioenen van geestelij
ken bij een groot pensioenfonds mo
gelijk moeten maken. In 1978 was de
zaak nog niet rond. Het Kamerlid
Aantjes maakte hierover een opmer
king tegen de minister van financiën
(Andriessen). Wanneer de regeling er
wel komt? Bij het ministerie van fi
nanciën was daarover nog niets
bekend
VRAAG: Is er hier in Nederland een
mogelijk om Pools te leren? Ik weet
dat er mogelijkheden zijn het via het
Engels te leren, maar daarvoor be
heers ik die taal niet voldoende.
ANTWOORD: In september a.s be
gint de Volksuniversiteit, Wester-
markt 6 te Amsterdam, tel. 020 -
234071, een cursus Pools. De cursus
omvat 24 lessen, die eenmaal per
week worden gegeven. Voor nadere
inlichtingen (benodigd materiaal en
prijs) kunt u vanaf eind juni terecht
op bovengenoemd adres.
VRAAG: Onze kippen hebben de
laatste tijd zo'n last van kalkpoten. Is
daar iets tegen te doen?
ANTWOORD: U kunt proberen de
poten te behandelen met een mengsel
van tien procent pertroleum en ne
gentig procent olie. Een tweede mid
del is: groene zeep vermengen met
petroleum In een evenredige verhou
ding, bijv. honderd gram groene zeep
en een-tiende liter petroleum. Bij
oude kippen is er weinig meer tegen
kalkvorming te doen. Het kan ook
nog zijn dat de kakpoten een gevolg
zijn van schurftmijt. Maar hiervoor
kunt u het beste de dierenarts raad
plegen.
VRAAG: Wij zijn van plan een trek
tocht te gaan maken op een tandem.
Het probleem is de bagage. Nu heb ik
wel eens een tweewielig karretje ach
ter een fiets gezien. Zijn deze te koop?
En zijn er speciale voorschriften voor
deze wagentjes?
ANTWOORD: Deze fietsaanhangers
zijn door de wet aan bepaalde regels
gebonden. De aanhanger mag, de la
ding meegerekend, niet breder zijn
dan anderhalve meter. Over lengte,
hoogte en gewicht zijn geen bijzonde
re voorschriften gegeven. De aan
hangwagen moest vast aan de fiets
verbonden zijn, mag dus ook niet met
een touw bevestigd worden. De rode
reflector is verplicht, alsook wit of
geel reflecterende spatborden. Aan
de linkerzijde van de aanhangwagen
moet een rood achterlicht aange
bracht worden, vooralen van een
rijkskeurmerk, maximaal zestig cen
timeter boven het wegdek. Wanneer
de aanhangwagen breder dan 75 cen
timeter is. moet een naar voren ge
richte witte reflector op de uiterste
linkerkant van de aanhanger gezet
worden. Het is niet toegestaan op een
fiets met aanhangwagen op het fiet
spad te rijden. De ANWB beschikt
over een zestal adressen die deze wa
gentjes kunnen leveren. De prijzen
variëren van ongeveer 325 tot 700
gulden.
VRAAG: Ik heb een barometer in
mijn bezit waarop staat „Dto Butti
Amsterdam". Wie was Butti, wanneer
leefde hij? Kunt u mij Iets vertellen
over deze barometer (zie tekening).
ANTWOORD: Donato Butti woonde
en werkte in Amsterdam aan het eind
van de achttiende en het begin van de
negentiende eeuw. Hij maakte baro
meters en had een winkel aan de
Vijgendam no 39. In 1839 overleed
hij De barometer die u in uw bezit
heeft is het type „banjo". Het is het
meest bekende en gewilde type en
nog in ruime mate bij de antiquair
bood. Barometers werden het meest
in Nederland en Engeland verkocht:
zeevarende naties hebben uiteraard
meer belangstelling voor dit produkt.
Het model van uw barometer wordt
de zwanehalskulf genoemd, ook wel
de Swan-neck. In het midden tussen
het krulkuifje is een vaasvormig
knopje aangebracht. Deze barometer
werd pas na 1830 vervaardigd. Circa
1850 is de grote bloeitijd van de ban
jo-barometer voorbij, vermoedelijk is
uw banjo dan ook van na 1830 en voor
1850. hoewel dit model, zij het zeer
sporadisch, ook bij de oudste banjo's
bestond. Een boeiend en interessant
boek over dit onderwerp is Barome
ters van Bert Bolle, uitgegeven bij De
Haan te Haarlem in 1978.
voorhanden. Deze banjo-barometers
werden in de tweede helft van de
achttiende en tot ver in de negentien
de eeuw vervaardigd. Er zijn heel wat
verschillende modellen van de banjo-
barometer gemaakt. Het waren in
hoofdzaak Italianen die deze model
len maakten en verhandelden. Zj
emigreerden naar Frankrijk en Ne
derland, waar zij meestal In hecht
familieverband samenwerkten en al
les in eigen beheer hielden, zodat ze
goedkoop konden werken. Van de
honderdvijftig achterhaalde namen
van barometermakers zijn er meer
dan honderd van Italiaanse oor
sprong. Toen de markt hier verzadigd
was, waagden velen van hen de over
steek naar het toentertijd welvarende
Engeland, dat een goede toekomst
PATROON: Goed nieuws voor de le
zeressen die nog niet in het bezit
kwamen van het borduurpatroon
voor een omslag van het Liedboek
voor de kerken, en er wel belangstel
ling voor hebben.
In het nummer van
17 mei van de Ellsabethbode staat
het telpatroon voor het omslag Pa
troon met werkbeschrijving zowel
voor het grote als het kleine formaat
van het liedboek kunt u alleen per
briefkaart bestellen bij Stichting Eli-
sabethbode, postbus 100, 7240 AC Lo-
chem. De kosten bedragen (Inclusief
porto) 0.75 per exemplaar. Een ac
cept-girokaart wordt u tegelijk met
het patroon toegezonden.