CVP domineert het land van de 'cliëntenpartijen' avec vo e' H» appellant QTJ démocratie! °n" De Belgische politiek ligt thans in de wurggreep van een nationaliteitenvraag- stuk, dat zwaarder door weegt dan de economische crisis. Vlamingen en Franstaligen streven ieder naar een beperkt maar reëel zelfbestuur via eigen gewestelijke instellingen en structuren. Die evolutie heeft meege bracht dat er in België geen landelijke partijen meer zijn, op de kleine communistische partij na. De drie traditionele poli tieke families, de christe lijke, de socialistische en de liberale, zijn gesplitst in zelfstandige Vlaamse resp. Franstalige (of Waal se) partijen. Daarnaast zijn er nog specifiek ge westelijke partijen: de Vlaams-nationalistische Volksunie, het Front Dé- mocratique des Franco phones te Brussel, en het Rassemblement Wallon in de Waalse provincies. Van al die partijen is de (Vlaamse) Christelijke Volkspartij veruit de grootste, wat blijkt uit de huidige zetelverdeling in de Kamer van Volksverte genwoordigers: CVP (Vlaamse chr. dem.) 57 PS (Fr. socialisten) 32 SP (Vlaamse soc.) 26 PSC (Fr. chr. dem.) 25 PVV (Vlaamse lib.) 22 PEL (Fr. lib.) 15 VU 14 FDF 11 RW 4 Communisten 4 Andere 2 7ATERPAG 17 MEI 1980 ■BELGIË 150 JAARi TROUW/KWARTET 19 Wilfried Martens radicalen niet ver genoeg ging in de rich ting van het tweeledige federalisme. De oppositiehouding van de CVP zette kwaad bloed bij haar regeringspartners, die aanvoerden dat de fracties het Egmontakkoord als onderdeel van het re geringsprogramma van het kabinet-Tin- demaris, eerder wél hadden goedgekeurd. Van CVP-zijde is niet zwaar getild aan het verwijt. Men is daar thans blijkbaar ge voeliger voor de reacties van de „basis" dan voor de partijpolitieke afspraken op regeringsvlak. Die nonchalance van de CVP heeft haar tegenstrevers bij herha ling doen zeggen, dat de christendemocra ten onbetrouwbare partners zijn die ge makkelijk woordbreuk plegen. Krachtig Alles wijst erop dat de CVP nog in lengte van jaren de overheersende politieke fac tor in Vlaanderen, en bijgevolg ook in België, zal blijven. Zij beschikt over enke le staatslieden van formaat, over een ste vig partijkader, over een niet gering aan tal. financieel krachtige, neven-organisa ties. Zij heeft geen eigen krant, maar op de zes perscombinaties in Vlaanderen zijn er vier van christen-democratische strek king. Het christelijk vakverbond onder houdt een 'bevoorrechte' relatie met de CVP die anderdeels haar vertrouwens mannen heeft aan de top van de grote economische, financiële en patronale in stellingen. De CVP kan bij de vorming van een kabi net haar partners kiezen, en de andere partijen kunnen virtueel geen regering zonder de christen-democraten vormen, omdat zo'n kabinet op zware tegenkan ting in de Vlaamse opinie zou stuiten. De tegenstanders van de CVP verbergen hun vrees niet dat Vlaanderen geleidelijk „een CVP-staat" zal worden, vooral wan neer het verder uitgroeit tot een autono me deelstaat. De verovering van de vol strekte meerderheid door de CVP in het toekomstige Vlaamse parlement is een schrikbeeld voor socialisten, liberalen en nationalisten. Het legt bepaalde pogingen uit. die indi rect gericht zijn op een afzwakking van de CVP-burcht Aldus de tendens bij bepaal de linkse katholieken om toenadering te zoeken tot de Vlaamse socialisten, met de hoop een gedeelte van de linkerzijde van de CVP los te weken en onder te brengen in een travaillistische formatie, die dan zou groeien uit de bestaande Socialisti sche Partij. Tot nog toe zijn die pogingen marginaal gebleven, maar in de SP is wel belangstelling merkbaar voor de actie van de progressieve christenen. Evenwicht j De leiding van de CVP staat uiteraard afkerig van alle initiatieven en manoeu vres. die de homogeniteit van de partij zouden kunnen aantasten. Zij mikt op een politiek van evenwicht die de brede bevol kingslagen tegemoet komt en geruststelt. Zij poogt de standen en klassen te verzoe nen in een beleid van algemeen welzijn. Zij verenigt het streven naar meer Vlaam se autonomie met het behoud van de Belgische staat. Haar topfiguren als Tindemans varen een behoedzame, centristische. royalistische koers. Zij zijn op ethisch vlak anti-permis sief en op economische vlak veeleer libe- raai. Als zodanig sluit de CVP aan bij de gematigde, staatsbehoudende traditie, die de katholieke familie steeds trouw is gebleven. Vriendschap Haar Vlaamse zelfstandigheid belet de CVP overigens niet ook nauwe vriend schapsrelaties te onderhouden met de Franstalige christen-democraten. CVP en PSC hebben hun partijzetel in het zelfde gebouw te Brussel Op sociaal-econo misch gebied en in de verdediging van de katholieke school werken zij nauw samen. De geleidelijke verbetering van de betrek kingen tussen de Vlaamse en de Frans sprekende christen-democraten wordt ook in de hand gewerkt door hun gemeen schappelijk optreden in de Europese Volkspartij, die voorgezeten wordt door Tindemans. Een verdere toenadering, na een gebeurlijke bevredigende regeling van het nationallteitenvraagstuk. lijkt niet denkbeeldig, wat de christen-democrati sche impact op de Belgische politiek in de toekomst nog zou kunen versterken Manu Ruys is hoofdredacteur van het dagblad De Standaard in Brussel De Christelijke Volkspartij domi neert het politieke krachtenveld in België. Zij vertegenwoordigt bijna de helft van het Vlaamse kiezerscorps en heeft meer ka merzetels dan socialisten en libe ralen samen. Sedert de bevrijding heeft zij haast voortdurend rege- —4 ringsverantwoordelijkheid gedra gen: zij bleef slechts van het be wind afwezig van augustus 1945 tot maart 1946 en nogmaals van april 1954 tot juni 1958. Sindsdien was zij onafgebroken aan de macht. Vlaamse christen-democratische premiers (Gaston Eyskens. Jan van Houtte, Theo Lefèvre. Leo Tindemans, Wilfried Mar tens) hebben in totaal twintig Jaar lang hun stempel geslagen op het regeringsbe leid De CVP heeft een eersterangs rol gespeeld in de Belgische geschiedenis van de voorbije 35 jaren en is niet weg te denken uit het politieke en parlementaire landschap. Vernieuwers De Christelijke Volkspartij werd gesticht, kort nadat België in september 1944 be vrijd was Tijdens de Duitse bezetting hadden gespreksgroepen van jonge intel lectuelen. ver verwijderd van de collabore rende milieus, discreet een nieuwe bena dering van de christelijke politieke ge dachte gewaagd. Zij waren het erover eens geworden dat de vooroorlogse standen partij. gevormd uit een conglomeraat van burgerij, arbeiders en boeren, niet mocht herrijzen, maar diende te worden vervan gen door een volkspartij, geïnspireerd door het nieuwe christelijke personalisme en afgestemd op het algemeen welzijn. Bij de bevrijding ontstond een levendige dialoog tussen de jonge vernieuwers en de vertegenwoordigers van het oude Katho lieke Blok. De onderhandeling leidde, zon der veel moeite, tot de zelfontbinding van het Blok en tot de stichting in augustus 1945 van de Christelijke Volkspartij. Op dat ogenblik verenigde de nieuwe for matie, zoals alle andere Belgische partij en, zowel Franstaligen als Vlamingen. Er waren weliswaar Vlaamse en Franstalige ..vleugels", maar de partij werd toch opge vat als een homogene eenheid, met één enkele landelijke voorzitter en een enkel nationaal partijbestuur. Onmiddellijk na de stichting werd de CVP geconfronteerd met een lange reeks van soms erg dramatische politieke verwik kelingen. die haar normale ontplooiing als standenloze, unitair-Belgische partij gin gen belemmeren. Zij leidden de aandacht af van de doctrine en dwongen het be stuur tot het voeren van een keiharde Realpolitik. De koningskwestie (1945-1950) die alle po litieke formaties mobiliseerde in een zwaar emotioneel geladen klimaat van verdachtmaking en opbod, vormde een eerste uitdaging. Als enige verdedigers van Leopold m zetten de christen-demo craten zich ten volle in voor de terugkeer uit ballingschap van de fel betwiste ko ning. De CVP sprak daardoor ook een aantal koningsgezinde kiezers aan. die normaal niet voor een christelijke partij stemden. In 1950 bezorgde de pro-leopol distische campagne de christen-democra ten de volstrekte meerderheid in het par lement. De troonsafstand van de koning verwekte een trauma in de jonge partij en een eerste vertrouwenscrisis. Kort daarop geraakte de CVP verwikkeld w de schoolstrijd (1954-1958) en in 1960 riepen de soevereiniteitsoverdracht in Kongo en de gewelddadige verzetsacties van het linkse vakverbond tegen de zoge noemde eenheidswet van het kabinet-Eys- kens nieuwe conflictsituaties in het leven. Veteranen Dat alles is nu voltooid verleden tijd. De conflicten verschrompelden tot herinne ring. tot verhalen van veteranen. De CVP- parlementsleden die de koningskwestie de schooloorlog. de „opstand" van de Luikse vakbondsleider Renard. als man dataris hebben meegemaakt, zijn op de vingers van één hand te tellen. De huidige CVP is niet meer de CVP van dertig jaar geleden, en zeker niet de partij die de stichters in hun dromen koester den. Statutair erkent zij de standen niet, maar in feite hebben die standen zich gehandhaafd en zich in de partijstructu ten organisch ingebouwd. Zij beschikken over duidelijk geprofileerde vertegen woordigers in het bestuur, de parlements- hacties, de arrondissementele en plaatse lijke afdelingen. De CVP moet aldus permanent streven naar een sociaal vergelijk tussen de pro- Pamma's en de belangen van midden standers. landbouwers en werknemers. 'He elk hun lobbies en pressiegroepen be- TAALGEBIEDEN IN BELGIË Net als in Nederland besloten de jonge intellectuelen van België tijdens de bezetting dat na de oorlog de politieke partijen op een andere leest zouden worden geschoeid. Zo zou ie vooroorlogse christelijke standenpartij vervangen worden door een volkspartij, geïnspireerd door het nieuwe christelijke personalisme. En aldus ontstond in 1944 de CVP. Van de dromen van de oprichters is weinig terecht gekomen. Maar een machtig bolwerk in het naoorlogse België is het geworden, die Christelijke Volkspartij. door Manu Ruys zitten. De aanwezigheid van de standen is duidelijk merkbaar in het sociaal-econo misch beleid, waar de CVP een tussenpo sitie inneemt tussen collectivisme en libe ralisme. De CVP van vandaag is ook niet langer een unitair-Belgische partij. Zij is een uitgesproken Vlaamse partij geworden. Dat is een rechtstreeks gevolg van de ontwikkeling, die de betrekkingen tussen de Belgische taalgemeenschappen geken merkt heeft. De overheveling van de Franstalige afdeling van de Katholieke Universiteit van Leuven naar Wallonië deed de partij in 1968 uiteenvallen in een zelfstandige Vlaamse CVP en een even zelfstandige Parti Social Chrétien (PSC). Van dan af is de CVP haar eigen weg gegaan. De jaren zestig waren overigens niet zo gunstig voor het „image" van de christelij ke democratie, die af te rekenen had met de concurrentie van de in volle opgang verkerende Vlaams-nationalistische Volksunie. In 1961 beschikte de Vlaamse CVP nog over 65 kamerzetels, in 1971 was dat getal gedaald tot 47. Een jaar later kwam de partijleiding in handen van de jonge en energieke Wilfried Martens, die erin slaagde het tij te doen keren. In 1974 veroverde de CVP 50 zetels, in 1977 waren het er 56 en in 1978 kwam er nog een zetel bij. De opstanding was vooral toe te schrijven aan het management, waarvan Martens tijdens zijn voorzitterschap (1972-1979) blijk gaf. en ook aan de enorme populari teit van de charismatische Leo Tinde mans. die nog in 1979 bij de verkiezingen voor het Europese parlement haast een miljoen voorkeursstemmen behaalde, in het Vlaamse kiezerscorps alleen. Katholiek De CVP is vandaag ook helemaal wegge- groeid van het oude clericalisme, dat de vooroorlogse katholieke partij typeerde en ook nog het eerste decennium na de bevrijding zichtbaar was, onder meer in de aanwezigheid van een priester in de CVP-senaatsfractie. Thans zetelen er geen monseigneurs meer in het parlement. De partij steunt op de beginselen van de christelijke democratie, maar staat open voor gelovigen en vrijzinnigen, al is het toch zo. dat alle CVP-politici zich tot het katholicisme bekennen. De CVP is echter niet meer een partij die strijd levert op het vlak van de ideologi sche tegenstellingen. Sedert de onderte kening van het schoolpact in 1958, dat een einde maakte aan het geschil tussen het officieel en het vrij katholiek) onder wijs, heeft de ideologische machtsstrijd de plaats geruimd voor een competitie om materiële belangen: toekenning of uitbrei ding van overheidstoelagen aan de scho len, benoemingen enzovoorts. De Belgische partijen verkiezen nu een pragmatische benadering boven de ideo Leo Tindemans logische, wat onder meer blijkt uit de voorzichtige aanpak van het abortus-pro bleem dat, met de stilzwijgende instem ming van alle fracties, steeds weer naar overmorgen wordt verdaagd. Iedere ver wijzing naar kerkelijke of bijbelse tek sten. zoals wel eens gebruikelijk is in de Nederlandse Tweede Kamer, blijft de Bel gische politieke wereld ten enenmale vreemd. Cliënten De partijen zijn geen instrumenten om wijsgerige of ethische opvattingen te ver dedigen, maar veel meer service-clubs en cliëntenpartijen. Zo maakt de CVP deel uit van een wijd vertakte christelijke zuil, die over vakbonden, ziekenfondsen, coö peratieven, jeugd- en vrouwenorganisa ties, culturele bonden, enzovoorts be schikt. Omdat zij reeds zo lang aan het bewind participeert, en het raderwerk van de staat tot in de volmaaktheid kent en con troleert, kan de CVP haar militanten en andere sympathisanten heel wat diensten bewijzen, niet het minst op het vlak van de tewerkstelling in de overheidsdiensten. Als zodanig zijn heel wat burgers voor hun benoeming en bevordering afhankelijk van de goodwill van de CVP. Een soortge lijke situatie geldt ook voor de socialisti sche partij en zuil. En eveneens voor de liberalen, hoewel in mindere mate, omdat deze politieke familie minder vaak aan de regeringstafel zit. Bondsstaat De CVP speelt ook een zeer actieve rol in de zo actuele hervorming van de staat. Sedert een tiental jaren ijvert zij, onder impuls van de pro-federalistische strek king die Wilfried Martens aanvoert, en sedert kort ook met de instemming van Leo Tindemans, voor de oprichting van een Belgische bondsstaat, waarin Vlaan deren en Wallonië deelstaten zijn, en Brussel beperkt blijft tot een hoofdstede lijk gebied. De CVP die lange tijd opge zweept werd door de concurrentie van de Volksunie, moet momenteel niet meer on derdoen voor de Vlaams-nationalisten, wat vermoedelijk de achteruitgang van de VU bij de parlementsverkiezingen van 1978 mede verklaart. Het zijn de CVP-parlementsfracties ge weest die in 1978 het wetsontwerp tot uitvoering van het „Egmontakkoord" kel derden, dat voorzag in een hervorming van de staat, die volgens de Vlaamse Vlaamse en Waalse christen-democraten gaan al weer vele jaren gescheiden wegen. Maar dat hun boodschap niet wezenlijk verschilt blijkt alleen al uit deze verkiezings plakkaten van (Franstalige) PSC en (Vlaamse) CVP.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 19