CVP domineert het land
van de 'cliëntenpartijen'
avec vo
e' H» appellant QTJ démocratie!
°n"
De Belgische politiek ligt
thans in de wurggreep van
een nationaliteitenvraag-
stuk, dat zwaarder door
weegt dan de economische
crisis. Vlamingen en
Franstaligen streven ieder
naar een beperkt maar
reëel zelfbestuur via eigen
gewestelijke instellingen
en structuren.
Die evolutie heeft meege
bracht dat er in België
geen landelijke partijen
meer zijn, op de kleine
communistische partij na.
De drie traditionele poli
tieke families, de christe
lijke, de socialistische en
de liberale, zijn gesplitst
in zelfstandige Vlaamse
resp. Franstalige (of Waal
se) partijen. Daarnaast
zijn er nog specifiek ge
westelijke partijen: de
Vlaams-nationalistische
Volksunie, het Front Dé-
mocratique des Franco
phones te Brussel, en het
Rassemblement Wallon in
de Waalse provincies.
Van al die partijen is de
(Vlaamse) Christelijke
Volkspartij veruit de
grootste, wat blijkt uit de
huidige zetelverdeling in
de Kamer van Volksverte
genwoordigers:
CVP (Vlaamse chr. dem.) 57
PS (Fr. socialisten) 32
SP (Vlaamse soc.) 26
PSC (Fr. chr. dem.) 25
PVV (Vlaamse lib.) 22
PEL (Fr. lib.) 15
VU 14
FDF 11
RW 4
Communisten 4
Andere 2
7ATERPAG
17 MEI 1980
■BELGIË 150 JAARi
TROUW/KWARTET 19
Wilfried Martens
radicalen niet ver genoeg ging in de rich
ting van het tweeledige federalisme.
De oppositiehouding van de CVP zette
kwaad bloed bij haar regeringspartners,
die aanvoerden dat de fracties het
Egmontakkoord als onderdeel van het re
geringsprogramma van het kabinet-Tin-
demaris, eerder wél hadden goedgekeurd.
Van CVP-zijde is niet zwaar getild aan het
verwijt. Men is daar thans blijkbaar ge
voeliger voor de reacties van de „basis"
dan voor de partijpolitieke afspraken op
regeringsvlak. Die nonchalance van de
CVP heeft haar tegenstrevers bij herha
ling doen zeggen, dat de christendemocra
ten onbetrouwbare partners zijn die ge
makkelijk woordbreuk plegen.
Krachtig
Alles wijst erop dat de CVP nog in lengte
van jaren de overheersende politieke fac
tor in Vlaanderen, en bijgevolg ook in
België, zal blijven. Zij beschikt over enke
le staatslieden van formaat, over een ste
vig partijkader, over een niet gering aan
tal. financieel krachtige, neven-organisa
ties. Zij heeft geen eigen krant, maar op de
zes perscombinaties in Vlaanderen zijn er
vier van christen-democratische strek
king. Het christelijk vakverbond onder
houdt een 'bevoorrechte' relatie met de
CVP die anderdeels haar vertrouwens
mannen heeft aan de top van de grote
economische, financiële en patronale in
stellingen.
De CVP kan bij de vorming van een kabi
net haar partners kiezen, en de andere
partijen kunnen virtueel geen regering
zonder de christen-democraten vormen,
omdat zo'n kabinet op zware tegenkan
ting in de Vlaamse opinie zou stuiten.
De tegenstanders van de CVP verbergen
hun vrees niet dat Vlaanderen geleidelijk
„een CVP-staat" zal worden, vooral wan
neer het verder uitgroeit tot een autono
me deelstaat. De verovering van de vol
strekte meerderheid door de CVP in het
toekomstige Vlaamse parlement is een
schrikbeeld voor socialisten, liberalen en
nationalisten.
Het legt bepaalde pogingen uit. die indi
rect gericht zijn op een afzwakking van de
CVP-burcht Aldus de tendens bij bepaal
de linkse katholieken om toenadering te
zoeken tot de Vlaamse socialisten, met de
hoop een gedeelte van de linkerzijde van
de CVP los te weken en onder te brengen
in een travaillistische formatie, die dan
zou groeien uit de bestaande Socialisti
sche Partij. Tot nog toe zijn die pogingen
marginaal gebleven, maar in de SP is wel
belangstelling merkbaar voor de actie van
de progressieve christenen.
Evenwicht j
De leiding van de CVP staat uiteraard
afkerig van alle initiatieven en manoeu
vres. die de homogeniteit van de partij
zouden kunnen aantasten. Zij mikt op een
politiek van evenwicht die de brede bevol
kingslagen tegemoet komt en geruststelt.
Zij poogt de standen en klassen te verzoe
nen in een beleid van algemeen welzijn.
Zij verenigt het streven naar meer Vlaam
se autonomie met het behoud van de
Belgische staat.
Haar topfiguren als Tindemans varen een
behoedzame, centristische. royalistische
koers. Zij zijn op ethisch vlak anti-permis
sief en op economische vlak veeleer libe-
raai. Als zodanig sluit de CVP aan bij de
gematigde, staatsbehoudende traditie,
die de katholieke familie steeds trouw is
gebleven.
Vriendschap
Haar Vlaamse zelfstandigheid belet de
CVP overigens niet ook nauwe vriend
schapsrelaties te onderhouden met de
Franstalige christen-democraten. CVP en
PSC hebben hun partijzetel in het zelfde
gebouw te Brussel Op sociaal-econo
misch gebied en in de verdediging van de
katholieke school werken zij nauw samen.
De geleidelijke verbetering van de betrek
kingen tussen de Vlaamse en de Frans
sprekende christen-democraten wordt
ook in de hand gewerkt door hun gemeen
schappelijk optreden in de Europese
Volkspartij, die voorgezeten wordt door
Tindemans. Een verdere toenadering, na
een gebeurlijke bevredigende regeling van
het nationallteitenvraagstuk. lijkt niet
denkbeeldig, wat de christen-democrati
sche impact op de Belgische politiek in de
toekomst nog zou kunen versterken
Manu Ruys is hoofdredacteur van het
dagblad De Standaard in Brussel
De Christelijke Volkspartij domi
neert het politieke krachtenveld
in België. Zij vertegenwoordigt
bijna de helft van het Vlaamse
kiezerscorps en heeft meer ka
merzetels dan socialisten en libe
ralen samen. Sedert de bevrijding
heeft zij haast voortdurend rege-
—4 ringsverantwoordelijkheid gedra
gen: zij bleef slechts van het be
wind afwezig van augustus 1945
tot maart 1946 en nogmaals van
april 1954 tot juni 1958. Sindsdien
was zij onafgebroken aan de
macht.
Vlaamse christen-democratische premiers
(Gaston Eyskens. Jan van Houtte, Theo
Lefèvre. Leo Tindemans, Wilfried Mar
tens) hebben in totaal twintig Jaar lang
hun stempel geslagen op het regeringsbe
leid De CVP heeft een eersterangs rol
gespeeld in de Belgische geschiedenis van
de voorbije 35 jaren en is niet weg te
denken uit het politieke en parlementaire
landschap.
Vernieuwers
De Christelijke Volkspartij werd gesticht,
kort nadat België in september 1944 be
vrijd was Tijdens de Duitse bezetting
hadden gespreksgroepen van jonge intel
lectuelen. ver verwijderd van de collabore
rende milieus, discreet een nieuwe bena
dering van de christelijke politieke ge
dachte gewaagd. Zij waren het erover eens
geworden dat de vooroorlogse standen
partij. gevormd uit een conglomeraat van
burgerij, arbeiders en boeren, niet mocht
herrijzen, maar diende te worden vervan
gen door een volkspartij, geïnspireerd
door het nieuwe christelijke personalisme
en afgestemd op het algemeen welzijn.
Bij de bevrijding ontstond een levendige
dialoog tussen de jonge vernieuwers en de
vertegenwoordigers van het oude Katho
lieke Blok. De onderhandeling leidde, zon
der veel moeite, tot de zelfontbinding van
het Blok en tot de stichting in augustus
1945 van de Christelijke Volkspartij.
Op dat ogenblik verenigde de nieuwe for
matie, zoals alle andere Belgische partij
en, zowel Franstaligen als Vlamingen. Er
waren weliswaar Vlaamse en Franstalige
..vleugels", maar de partij werd toch opge
vat als een homogene eenheid, met één
enkele landelijke voorzitter en een enkel
nationaal partijbestuur.
Onmiddellijk na de stichting werd de CVP
geconfronteerd met een lange reeks van
soms erg dramatische politieke verwik
kelingen. die haar normale ontplooiing als
standenloze, unitair-Belgische partij gin
gen belemmeren. Zij leidden de aandacht
af van de doctrine en dwongen het be
stuur tot het voeren van een keiharde
Realpolitik.
De koningskwestie (1945-1950) die alle po
litieke formaties mobiliseerde in een
zwaar emotioneel geladen klimaat van
verdachtmaking en opbod, vormde een
eerste uitdaging. Als enige verdedigers
van Leopold m zetten de christen-demo
craten zich ten volle in voor de terugkeer
uit ballingschap van de fel betwiste ko
ning. De CVP sprak daardoor ook een
aantal koningsgezinde kiezers aan. die
normaal niet voor een christelijke partij
stemden. In 1950 bezorgde de pro-leopol
distische campagne de christen-democra
ten de volstrekte meerderheid in het par
lement. De troonsafstand van de koning
verwekte een trauma in de jonge partij en
een eerste vertrouwenscrisis.
Kort daarop geraakte de CVP verwikkeld
w de schoolstrijd (1954-1958) en in 1960
riepen de soevereiniteitsoverdracht in
Kongo en de gewelddadige verzetsacties
van het linkse vakverbond tegen de zoge
noemde eenheidswet van het kabinet-Eys-
kens nieuwe conflictsituaties in het leven.
Veteranen
Dat alles is nu voltooid verleden tijd. De
conflicten verschrompelden tot herinne
ring. tot verhalen van veteranen. De CVP-
parlementsleden die de koningskwestie
de schooloorlog. de „opstand" van de
Luikse vakbondsleider Renard. als man
dataris hebben meegemaakt, zijn op de
vingers van één hand te tellen.
De huidige CVP is niet meer de CVP van
dertig jaar geleden, en zeker niet de partij
die de stichters in hun dromen koester
den. Statutair erkent zij de standen niet,
maar in feite hebben die standen zich
gehandhaafd en zich in de partijstructu
ten organisch ingebouwd. Zij beschikken
over duidelijk geprofileerde vertegen
woordigers in het bestuur, de parlements-
hacties, de arrondissementele en plaatse
lijke afdelingen.
De CVP moet aldus permanent streven
naar een sociaal vergelijk tussen de pro-
Pamma's en de belangen van midden
standers. landbouwers en werknemers.
'He elk hun lobbies en pressiegroepen be-
TAALGEBIEDEN IN BELGIË
Net als in Nederland besloten de jonge intellectuelen van
België tijdens de bezetting dat na de oorlog de politieke
partijen op een andere leest zouden worden geschoeid. Zo zou
ie vooroorlogse christelijke standenpartij vervangen
worden door een volkspartij, geïnspireerd door het nieuwe
christelijke personalisme. En aldus ontstond in 1944 de
CVP.
Van de dromen van de oprichters is weinig terecht gekomen.
Maar een machtig bolwerk in het naoorlogse België is het
geworden, die Christelijke Volkspartij.
door Manu Ruys
zitten. De aanwezigheid van de standen is
duidelijk merkbaar in het sociaal-econo
misch beleid, waar de CVP een tussenpo
sitie inneemt tussen collectivisme en libe
ralisme.
De CVP van vandaag is ook niet langer
een unitair-Belgische partij. Zij is een
uitgesproken Vlaamse partij geworden.
Dat is een rechtstreeks gevolg van de
ontwikkeling, die de betrekkingen tussen
de Belgische taalgemeenschappen geken
merkt heeft. De overheveling van de
Franstalige afdeling van de Katholieke
Universiteit van Leuven naar Wallonië
deed de partij in 1968 uiteenvallen in een
zelfstandige Vlaamse CVP en een even
zelfstandige Parti Social Chrétien (PSC).
Van dan af is de CVP haar eigen weg
gegaan.
De jaren zestig waren overigens niet zo
gunstig voor het „image" van de christelij
ke democratie, die af te rekenen had met
de concurrentie van de in volle opgang
verkerende Vlaams-nationalistische
Volksunie. In 1961 beschikte de Vlaamse
CVP nog over 65 kamerzetels, in 1971 was
dat getal gedaald tot 47. Een jaar later
kwam de partijleiding in handen van de
jonge en energieke Wilfried Martens, die
erin slaagde het tij te doen keren. In 1974
veroverde de CVP 50 zetels, in 1977 waren
het er 56 en in 1978 kwam er nog een zetel
bij.
De opstanding was vooral toe te schrijven
aan het management, waarvan Martens
tijdens zijn voorzitterschap (1972-1979)
blijk gaf. en ook aan de enorme populari
teit van de charismatische Leo Tinde
mans. die nog in 1979 bij de verkiezingen
voor het Europese parlement haast een
miljoen voorkeursstemmen behaalde, in
het Vlaamse kiezerscorps alleen.
Katholiek
De CVP is vandaag ook helemaal wegge-
groeid van het oude clericalisme, dat de
vooroorlogse katholieke partij typeerde
en ook nog het eerste decennium na de
bevrijding zichtbaar was, onder meer in
de aanwezigheid van een priester in de
CVP-senaatsfractie. Thans zetelen er geen
monseigneurs meer in het parlement. De
partij steunt op de beginselen van de
christelijke democratie, maar staat open
voor gelovigen en vrijzinnigen, al is het
toch zo. dat alle CVP-politici zich tot het
katholicisme bekennen.
De CVP is echter niet meer een partij die
strijd levert op het vlak van de ideologi
sche tegenstellingen. Sedert de onderte
kening van het schoolpact in 1958, dat een
einde maakte aan het geschil tussen het
officieel en het vrij katholiek) onder
wijs, heeft de ideologische machtsstrijd
de plaats geruimd voor een competitie om
materiële belangen: toekenning of uitbrei
ding van overheidstoelagen aan de scho
len, benoemingen enzovoorts.
De Belgische partijen verkiezen nu een
pragmatische benadering boven de ideo
Leo Tindemans
logische, wat onder meer blijkt uit de
voorzichtige aanpak van het abortus-pro
bleem dat, met de stilzwijgende instem
ming van alle fracties, steeds weer naar
overmorgen wordt verdaagd. Iedere ver
wijzing naar kerkelijke of bijbelse tek
sten. zoals wel eens gebruikelijk is in de
Nederlandse Tweede Kamer, blijft de Bel
gische politieke wereld ten enenmale
vreemd.
Cliënten
De partijen zijn geen instrumenten om
wijsgerige of ethische opvattingen te ver
dedigen, maar veel meer service-clubs en
cliëntenpartijen. Zo maakt de CVP deel
uit van een wijd vertakte christelijke zuil,
die over vakbonden, ziekenfondsen, coö
peratieven, jeugd- en vrouwenorganisa
ties, culturele bonden, enzovoorts be
schikt.
Omdat zij reeds zo lang aan het bewind
participeert, en het raderwerk van de
staat tot in de volmaaktheid kent en con
troleert, kan de CVP haar militanten en
andere sympathisanten heel wat diensten
bewijzen, niet het minst op het vlak van
de tewerkstelling in de overheidsdiensten.
Als zodanig zijn heel wat burgers voor hun
benoeming en bevordering afhankelijk
van de goodwill van de CVP. Een soortge
lijke situatie geldt ook voor de socialisti
sche partij en zuil. En eveneens voor de
liberalen, hoewel in mindere mate, omdat
deze politieke familie minder vaak aan de
regeringstafel zit.
Bondsstaat
De CVP speelt ook een zeer actieve rol in
de zo actuele hervorming van de staat.
Sedert een tiental jaren ijvert zij, onder
impuls van de pro-federalistische strek
king die Wilfried Martens aanvoert, en
sedert kort ook met de instemming van
Leo Tindemans, voor de oprichting van
een Belgische bondsstaat, waarin Vlaan
deren en Wallonië deelstaten zijn, en
Brussel beperkt blijft tot een hoofdstede
lijk gebied. De CVP die lange tijd opge
zweept werd door de concurrentie van de
Volksunie, moet momenteel niet meer on
derdoen voor de Vlaams-nationalisten,
wat vermoedelijk de achteruitgang van de
VU bij de parlementsverkiezingen van
1978 mede verklaart.
Het zijn de CVP-parlementsfracties ge
weest die in 1978 het wetsontwerp tot
uitvoering van het „Egmontakkoord" kel
derden, dat voorzag in een hervorming
van de staat, die volgens de Vlaamse
Vlaamse en Waalse christen-democraten gaan al weer vele jaren gescheiden wegen. Maar dat hun boodschap niet wezenlijk verschilt blijkt alleen al uit deze verkiezings
plakkaten van (Franstalige) PSC en (Vlaamse) CVP.