Wederwaardigheden van de kleine boer
)e beestjes de baas
dium
IB houden Europese bondgenoten in het gareel
Joanne Woodward
haalt eindstreep
Schraalhans meester
in griezelkeuken
DE ENIGE TANDPASTA DIE HET SPEEKSEL HELPT.
Medvedkine's rit per 'kinotrein'
i Muppet-film
The Fog
„See how she runs"
Toneelprijzen:
Josée Ruiter en
Hans Croiset
Namaak Bond
haat vrouwen
«IDAS 16 MEI 1980
TROUW/KWARTET
„a «ijftig Jaar °ud ls de fllm "Het'
van een der eerste Russische
jusiasten, Alexander Med-
awnc *cn voormalige officier uit
rode Russische leger. De film
rdt vooraf gegaan door een docu-
ntaire over Medvedkine's werk
lieden met een bioscoop- en ki-
Sn waarmee hij in de jaren der
door Rusland reisde. Niet alleen
Europees Rusland maar ook
l Siberië. Deze documentaire
!ft als titel „Le train en marche".
kunt de titel, in verband met de
Ische functie van de trein, als
jjolisch zien. De voortrollende
ais zinnebeeld van de snelle
Hekelingen van de film. Niet al-
als kunst maar ook en in
and in het bijzonder als soci
al politiek instrument.
Ledkine. die in de voorfilm op-
jt als man met een carrière ach-
|e rug. herinnert aan de bekende
iraak van Lenin, dat film de be-
ftkste kunst is, die door de
iheid is voortgebracht. Het medi-
is namelijk door zijn direct aan-
door D. Ouwendijk
sprekelljke beeldtaal zeer goed mas
saal propagandistisch te gebruiken.
Zeker was dat zo in het oude Rus
land, dat politiek, cultureel en sociaal
een enorme achterstand had. Wat er
met „de trein" is bereikt, word je
slechts Indirect duidelijk. Er wordt
verteld wat er op cinematografisch
gebied allemaal in de trein werd ge
presteerd. Er reisden acteurs mee,
regisseurs, technici, montageploegen
en ideologen. Er werden documentai
res vervaardigd en speelfilms, alle
maal met het doel de vele, onderling
verschillende. Russische en Siberi
sche volksgroepen op de hoogte te
brengen van nieuwe economische,
politieke en sociale prestaties: boeren
in het ene gebied konden letterlijk
zien hoe zeer zij in arbeid ten achter
waren bij boerengemeenschappen in
andere gebieden. Of in omkering, hoe
zij er op vooruit waren.
Het geluk
Zoals al gezegd werden er in deze zin
ook speelfilms gemaakt en „Het Ge
luk" is er zo een. Het primitieve ka
rakter van de film is dan ook niet
alleen te herleiden tot de onvermijde
lijke doorwerking van naïviteit en
primitiviteit in het vroege filmstadi
um, zij is ook te herleiden tot de
bijzondere omstandigheden van het
werken met en in een „kino trein".
Directe verstaanbaarheid van het ge
geven voor de meest uiteenlopende
bevolkingsgroepen was een eerste
vereiste.
„Het Geluk" gaat over de wederwaar
digheden van de „kleine boer", de
arme sloeber die in zijn benard be
staan over niets kon beschikken dan
zijn onuitputtelijke geduld en even
onuitputtelijk verlangen naar „ge
luk". Voor de evolutie wordt die boer,
Khmyr geheten, uitgebuit door de
geestelijkheid, de rijke boeren, de
burgerlijke overheid. Na de revolutie
heeft Khmyr moeite zich aan te pas
sen aan het collectief, hij mist verant
woordelijkheidsgevoel en wordt daar
om door zijn vrouw, een ijverig lid
van het boerencollectief, de laan uit
gestuurd.
Een oude koelak, Foka, die voor de
revolutie Khmyr heeft bestolen en
uitgebuit, schijnt te willen helpen.
Maar Khmyr ontdekt, dat Foka er
alleen op uit is om het collectief scha
de toe te brengen. Hij komt dan. met
gevaar voor eigen leven, dapper tus
senbeide, redt de i.gendommen van
het dorpscollectief jn vindt ten slotte
het geluk bij zijn vrouw en in het
bezit van een nieuw pak, dat hij in de
stad mag gaan uitzoeken.
De film is gemaakt in de bekende stijl
van de zwaar aangedikte karikatu
ren. Karikaturen van popes, rijken,
ambtenaren, militairen, kortom de
vooroorlogse „reactionairen" Alleen
is er in de karikaturen, zoals die door
Medvedkine zijn verfilmd, meer vro-g
lijkheid verwerkt dan verbittering. I
zoals bij andere Russische filmregis
seurs uit dezelfde periode. Pope en de
non bij voorbeeld hebben in hun vro
me femelarij. die ophoudt zodra hun
wezenlijke geldzucht geprikkeld
wordt, het boertige van de laatmid
deleeuwse sotternieën in onze gewes
ten. Eisenstein heeft een vergelijking
gemaakt met de films van Chaplin.
Hij ziet als wezenlijk verschil, dat „de
gag bij Chaplin individualistisch is en
bij Medvedkine socialistisch". Tot op
zekere hoogte is dat juist. Alleen
afgezien van de veel grotere estheti
sche gaafheid bij Chaplin het indi
vidualisme van Chaplin houdt be
scherming in van het persoonlijk
menselijke in het grotere samenle
ven, terwijl het socialisme van Med
vedkine, zoals dat in de geschiedenis
van Khmyr tot uitdrukking komt,
slechts bescherming inhoudt van de
ideologie van het collectief. Een veel
betekenend verschil in nuancen.
Le Bonheur Amsterdam-Filmhuis
Jean Vigo, 16 jr.
W. Wielek-Berg
Jiuppef'-televisieserie is zo po-
*ielke week trekt hij zo'n 150
n kijkers) dat een film over het
t volkje niet kon uitbliven. Jerry
en Jack Bums schreven hem,
b Frawley regisseerde hem en
jouden er anders in optreden dan
nit, Miss Piggy, Fozzie Bear, Dr.
li, Animal mitsgaders de gehele
imeteut en vele illustere gasten
daar zijn Elliott Gould, Mel
iks, James Coburn, Dom de Lui-
adeleine Kahn, Carol Kahn, Tel-
valas en, als klap op de vuurpijl,
Welles himself?
de gelegenheid is een echt ver
haal verzonnen: Kermit, zingend bij
de banjo in een zuidelijk moeras,
wordt ontdekt door een talentenjager
en spoedt zich, eerst op een fietsje,
daarna in een Studebaker uit 1951,
naar Hollywood. Onderweg komt hij
niet alleen zijn consorten tegen, maar
ook veel versjteerders, onder meer
een euvele kikkerbillen-bakker, die
hem als uithangbord wil gebruiken.
De brave Kermit gruwt ervan. Na nog
vele avonturen en een „High Noon"-
duel wordt het doel bereikt.
Er zitten aardige stukken in, maar de
inzinkingen ontbreken niet. Felle
Muppet-fans zullen zich de film zeker
niet laten ontgaan en van een koude
kermis komen ze dan niét thuis, maar
toch zijn de beroemde beestjes het
best in hun element in kort bestek en
klein bestel. Favorieten zijn en blij
ven voor mij: dr Teeth en zijn „Elec
tric Mayhem", de Zweedse kok, de
woeste Animal. En Miss Piggy na
tuurlijk, die in de film Kermits weke
hart weet te winnen en het met kluif
jes treedt. Al het gedierte (een tussen
vorm van poppen en marionetten) is
ontsproten aan het brein van Jim
Henson, die later assistentie kreeg
van bekwame medewerkers. Poppen
spelers zijn over het algemeen zeer
bescheiden mensen, des te meer re
den om hun naam te noemen.
Amsterdam-City 1 en Tuschinski 5;
Den Haag-Cineac 1; Rotterdam-Cor
so en verder in 21 theaters overal in
het land, a.l.
Kermit de kikker en Miss Piggy in de Muppetfilm
uit The Fog
Naar aanleiding van 2ijn inderdaad
respectabele griezelfilm „Hallo-
ween" is de jonge Amerikaanse regis
seur John Carpenter nogal in de
hoogte gestoken: sommigen
schroomden zelfs niet in hem een
waardig opvolger te zien van meester
Hitchcock. Tut, tut, is men geneigd te
zeggen na zijn nieuwste film „The
Fog" die blijft deerlijk onder hor
ror-peil. Carpenters handelsmerk is
na een paar films al geworden het
introduceren van de gruwel in een
doodgewoon milieu te midden van
doodgewone mensen: als het goed is
komt de schok dan des te harder aan.
Ook hebben zijn films een kem van
puritanisme (dat overigens alle, naar
klassieke trant gemaakte, griezel
films aankleeft): de zonde wordt ge
straft en als seks de zonde is kun Je
ongestoord van twee walletjes eten.
Eerst laat je de seks zien, dan de
straf, hetgeen gebeurde in „Hallo-
ween", waarin alleen een geremde
maagd het bloedbad overleefde.
Ook „The Fog" speelt in een alle
daagse Amerikaanse omgeving en
hoewel er nauwelijks seks in zit,
wordt de zonde wel gestraft, zelfs tot
in het derde of vierde geslacht. Maar
ADVERTENTIE
•••tWRWST* MET
i&tffiWKCe WERKING&
Hebt u nog uw eigen tanden en kiezen?
Dan is deze advertentie uiterst belangrijk
voor u.
De afgebeelde tandpasta - Zendium -
bevat namelijk behalve fluoride ook enzymen.
De enzymen in Zendium verhogen de
bacterieremmende werking van het speeksel.
En leveren daardoor een bijdrage tot
het natuurlijk evenwicht in de mond.
Door deze aktivering is uw speeksel
beter gewapend in de strijd tegen de bacteriën
en dus tegen aantasting van uw gebit.
Misschien niet onverstandig om
binnenkort ook met Zendium te gaan poetsen.
Zendium is ontwikkeld door Ak:o Denral Research, postbus 3. VeenenJiial.
„See how she runs" Is een typisch See how she runs - Amsterdam - Alfa
Amerikaans educatieve film over 2, a.l.
het verhaaltje is veel te mager en
doorzichtig om er een smakelijke
heksendrank van te brouwen.
In een Amerikaans stadje wordt het
eeuwfeest gevierd, doch duistere te
kenen verstoren de pret: er komt een
vreemde mist op uit zee en reeds in
het begin wordt ons onthuld dat die
mist honderd jaar geleden lang niet
pluis was. Wat er toen aan de hand
was, zullen we uiet vertellen, maar
het draait erop uit dat halfvergane
schimmen opdoemen om bloedige
wraak te nemen voor een groot on
recht hun eens aangedaan. De mist
golft rijkelijk en is duidelijk van stu
dio-oorsprong, met het bloed is het
navenant. Veel spanning zit er niet in.
Effecten worden telkens herhaald, zo
dat ze gaan vervelen, mensen zijn zo
on-interessant dat het je een zorg zal
zijn of ze vallen of opstaan. Enfin,
misschien de volgende keer beter
W. W. B.
Amsterdam- Tuschinski 1; Den
Haag-Metropole 1; Rotterdam-Lu-
mière 1 en verder in 6 theaters overal
in het land, 16 jr.
Van onze kunstredactie
AMSTERDAM De jaarlijkse to
neelprijzen. genoemd naar Theo
Mann-Bouwmeester en haar broer
Louis Bouwmeester, zijn voor 1980
toegekend aan:
Josée Ruiter voor de titelrol in
Anouilhs „Antigone", door het Pu-
bliekstheater gespeeld in de boven-
foyer van de Amsterdamse Stads
schouwburg; zij krijgt de „Theo
d'Or".
Hans Croiset voor zijn Creon in het
zelfde stuk; hij krijgt de „Louis d'Or".
Kitty Courbois voor de rol van Mou-
ton in Sartre's „Nekrassov" door de
toneelgroep Baal, regie Rudolf Luci-
eer; zij krijgt de „Colombina".
doorzettingsvermogen, dat geld noch
eerbetoon oplevert, maar allen de vol
doening van de persoonlijke pres
tatie.
In het verleden ging de prijs van een
dergelijk doorzettingsvermogen al
tijd naar de all-American boy. In „See
how she runs" gaat de prijs naar een
vrouw de gescheiden lerares Betty
Quinn (Jeanne Woodward), moeder
van twee tiener-dochters, behulpza
me dochter van een vader die aan een
rolstoel gekluisterd zit en zijn tijd
doorbrengt met niet gemeend mop
peren op zijn dochter en met schil
deren.
Naar de schijn te oordelen verloopt
het leven van de veertigjarige Betty
als een idylle. Zelfs het feit dat zij
gescheiden is doet daar geen afbreuk
aan, want de relatie met de vormalige
echtgenoot Larry geeft haar een in
tense voldoening: Larry blijft verliefd
en steunt op haar. Het is allemaal erg
vleiend voor haar en het zou een
positieve invloed moeten hebben op
haar gevoel van zelfstandigheid.
Maar er kleeft een ergerlijk schoon
heidsfoutje aan de idylle: Betty
dreigt een zelfstandige dikzak te wor
den. Zij besluit om te gaan joggen.
Tot grote ergernis van de dochters,
die zich ten eerste generen over de
„aanstellerij" van ma met haar vlotte
sportkleding en er bovendien kwaad
over zijn, dat er na schooltijd wordt
gejogged, zodat het eten niet op tijd
op tafel komt.
Er worden verstandige regelingen ge
troffen en Betty, die de smaak van
hard lopen te pakken heeft gekregen
gaat in ernst in (individuele) training,
omdat zij wil mee doen aan de Boston
Marathon, een wedloop van veertig
kilometer. Voor een beginnelinge een
onmogelijke opgaaf. Maar Betty zet
als het zo ver is door, ondanks een val
in het midden van de race.
Zij krijgt in alle realiteit te maken
met de „loneliness of a long distance
racer". De uren van de dag verschui
ven. Iedereen is al lang binnen als ten
slotte Betty in het donker, als het
ware kruipend aan de eindstreep ver
schijnt en voor die eindstreep in el
kaar zakt. Maar volgens het vaste
patroon van de zich in glimlach en
tranen ontladende Amerikaanse Hol-
lywood-sentimenten wordt Betty
geestelijk over de uitputting heen ge
tild en zij h4< het
Zonder de karaktervolle charme van
Joanne Woodward zou er aan de film
weinig te beleven zijn. Maar door die
charme, waar de regie voortreffelijk
gebruik van heeft gemaakt, krijg je
toch begrip voor wilskracht en pres-
tatie-drang. Niet ter wille an het ge
win, maar ter wille van een even aan
het wankele gebrachte zelfbevesti
ging. Dat maakt, dat je de clichés
maar op de koop toe neemt.
D.O.
Joanne Woodward als Betty in „See
how she runs" na haar val in de
marathon race.
Het laatste Ultimatum
Regisseur Andrew V. MacLaglen
komt er rond voor uit, dat hij voor
zijn „North Sea Hijack" leentjebuur
heeft gespeeld bij de James Bond
films. Niet alleen heeft hij Roger
Moore voor de hoofdrol gewonnen, hij
bedient zich ook uitvoerig van Bond-
trucjes en grapjes. Ondanks het feit
dat de compacte Bond-formule
slechts wordt nagespeeld en de „spe
ciale effecten" niet kunnen tippen
aan het origineel, is het toch geen
onaardige film geworden. Roger Moo
re als de excentrieke onderwater-ex
pert Rufus Excalbur Folkes, die vrou
wen haat en katten plus whiskey plus
ingewikkeld borduurwerk mint,
wordt geroepen om Engeland te red
den en doet dat met ironie en under
statement. Een bevoorradingsschip
van een booreiland wordt gekaapt en
de schurken schrikken er niet voor
terug hun exorbitante eisen kracht
bij te zetten met het dreigement dat
ze het gehele booreiland in de lucht
zullen laten vliegen- medunkt. Mar
garet Thatcher in vermomming en
Roger Moore staan pal, zodoende.
Wederom spelen gelooide sterren
mee, dat moet in dit soort films. De
beroemdste zijn James Mason en
Anthony Perkins. Wie de film mist
hoeft er niet om te treuren, maar mij
heeft hij redelijk vermaakt.
W, W. B.
Amsterdam Cinema International
en Bellevue Cin.; Den Haag-Asta;
Rotterdam-Cinerama 1 en Metro 1,
12 jr.
BUITENLAND
Ferry Mingelen
USSEL Met een koffer vol mooie beloften over Europese steun, is
Amerikaanse minister van buitenlandse zaken Muskie in Wenen
rriyeerd voor het gesprek vandaag met zijn Russische ambtsgenoot
niiko over de toenemende spanning in de wereld. Internationaal,
dt met grote spanning afgewacht of deze topontmoeting weer enige Voldoening
tote kan brengen in de, sinds de Russische inval in Afghanistan, zo
ülde relatie, tussen Moskou en Washington.
Je speciale NAVO-conferentle over Af-
«stan afgelopen woensdag in Brussel
(schuwde Muskie echter voor te hoog
jannen verwachtingen. „Ik verwacht
1 beduidende resultaten. Belangrijk is
We de contacten voortzetten. Dat is van
nsbelang als we ontwikkelingen willen
«omen die het gevolg zijn van verkeer-
Merpretaties van eikaars bedoelingen".
ens Muskie hebben dit soort miscalcu-
ait-ak oorlogen geleid. „Ik zal daar
in h 20 duideliik mogelijk zijn over
bedoelingen en de gevolgen ervan."
We verwachtte dat het gesprek in We-
beide kanten wel zou beginnen met
-aagzang" over de ontwikkelingen
i aecember. ieder vanuit zijn eigen vi-
'Als dat eenmaal achter de rug is, zal
van °ns wel zoeken naar mogelijke
t "6en aan de andere kant en dat zou
Tneer positieve verhoudingen kunnen
deels een andere bestemming dan Europa
kunnen krijgen. De Europeanen moeten de
Amerikaanse last in Europa verlichten door
zelf de bestaande plannen voor meer reser
vetroepen, meer oorlogsvoorraden en uit
breiding van transportmogelijkheden door
aanwijzing van burgervllegtuigen daarvoor,
te versnellen.
De NAVO-ministers van buitenlandse za
ken en defensie waren het er in Brussel over
eens dat dit positieve streven niet mag
betekenen dat het Westen zich nu neerlegt
bij de Russische aanwezigheid in Afghanis
tan. „We blijven streven naar ontspanning,
maar niet in een situatie als in 1938" (waar
steeds maar weer aan de Duitse eisen werd
toegegeven), zei minister van der Klaauw
(buitenlandse zaken).
Muskie verklaarde in Brussel dat de positie
ve reactie van de Europese NAVO-landen
om meer te doen voor hun eigen defensie nu
Amerika de handen vol heeft aan Zuid-
west-Azië, een goede basis vormt voor zijn
gesprek met Gromiko. De Amerikanen heb
ben NAVO-Europa verzekerd dat geen
Amerikaanse troepen die nu in Europa gele
gerd zijn (300.000 man) zullen worden terug
getrokken. Wel zullen versterkingen uit de
Verenigde Staten zelf in tijden van nood
In het NAVO-communiqué na afloop spra
ken de ministers van buitenlandse zaken en
defensie woensdag hun zorg er over uit dat
de Sow jet-Unie voor de eerste keer na de
oorlog militaire krachten gebruikt om zijn
wil aan een ongebonden derde wereldland
op te leggen. Alhoewel dit buiten het NA-
VO-verdragsgebied gebeurde, benadrukken
de ministers dat de inval de NAVO wel
degelijk raakt omdat het een gebied betreft
dat het Westen grondstoffen levert (olie).
Tot voldoening van de Amerikanen spraken
de ministers ook uit dat het noodzakelijk is
de verdediging van NAVO-Europa op peil te
houden en te versterken nu de Amerikanen
zelf tegelijkertijd hun defensiecapaciteit in
Zuid-west-Azië moeten uitbreiden. „Het
was een indrukwekkende vergadering om
dat de politieke beschouwingen van de mi
nisters van buitenlandse zaken direct ver
taald werden in concrete maatregelen door
de ministers van defensie," zei minister Van
der Klaauw na afloop.
De vraag is of die Europese defensieminis
ters nu werkelijk zoveel hebben toegezegd.
„We hebben de mondelinge beloften bin
nen, we moeten nu afwachten of die ook
hardgemaakt worden," zei een Amerikaan
se woordvoerder.
Op de vraag wat de NAVO nu precies extra
gaat doen als reactie op de veranderde
internationale situatie na Afghanistan, was
in Brussel moeilijk een duidelijk antwoord
te krijgen. Er zijn korte en langere termijn
maatregelen aangekondigd. Minister Schol
ten (defensie) noemde voor de korte termijn
onder meer: bouw van magazijnen voor de
opslag van Amerikaans materieel voor re
servetroepen, uitbreiding van het aantal F-
16 straaljagers van Nederland en, naar Den
Haag hoopt, levering aan Portugal van drie
standaardfregatten voor de marine, waar
van één in Nederland zelf te bouwen. De
minister gaf echter toe dat al deze plannen
al bestonden voor Afghanistan en dat daar
in dus weinig veranderd wordt.
Wel nieuw is een Nederlands voorstel tot
vorming van een tweede permanent NAVO-
marine-eskader voor patrouilles op de At
lantische Oceaan. Dit zou deels de uitdun
ning van Amerikaanse vlooteenhedcn kun
nen opvangen. Als politiek signaal is dit
(nog nader door de NAVO te bestuderen)
voorstel van grote betekenis, benadrukte
minister Scholten. Werkelijke uitbreiding
van de NAVO-gevechtskracht is het echter
niet, het gaat om bestaande schepen die
van nationaal commando onder NAVO-
commando worden gebracht. Voor Neder
land zijn de extra kosten gering.
De Amerikaanse minister Muskie
Of de langere termijnmaatregelen (reserve
troepen. oorlogsvoorraden, afweer tegen
chemische en elektronische oorlogsvoering
en meer transportmiddelen) meer extra op
leveren. is nog maar de vraag. De NAVO
gaat nu een aantal mogelijkheden bestude
ren, maar pas in december wordt daarover
besloten. Versnelling van bestaande plan
nen kan op twee manieren: door meer geld
uit te geven, of door andere plannen naar
achteren te verschuiven. De Amerikanen
vinden dat er zeker meer geld nodig zal zijn
dan de nu afgesproken stijging van de de
fensiebudgetten met rond drie procent per
jaar. De meeste Europese NAVO-landen
voelen daar echter weinig voor. De West-
duitse defensieminister Apel sprak bijvoor
beeld bereidheid uit tot verschuivingen van
plannen, maar zo zei hij, binnen het be
staande financiële raam. En minister Schol
ten. die al zo veel moeite heeft de drie
procentstijging in Den Haag overeind te
houden, ziet ook niet, hoe hij het volgend
jaar nog meer geld zou moeten krijgen, nu
de economie zich zo ongunstig ontwikkelt.
Samenvattend: met veel pressie zijn de
Amerikanen er wel in geslaagd om de mees
te Europese bondgenoten in ieder geval
voor dit jaar te doen vasthouden aan de drie
procentafspraak Die drie procent stijging
was echter al nodig om de oude defensie
plannen. van voor Afghanistan, uit te voe
ren. Verdere verhoging van de defensiebud
getten zit er waarschijnlijk niet. in De mo
gelijkheden om in verband met Afghanis
tan werkelijk meer te gaan doen aan de
Europese defensie, zijn daarom zeer be
perkt. Hoe beperkt, kan pas in december
blijken.
Na afloop van de speciale NAVO-conferen-
tie over Afghanistan zei minister Scholten
op plechtige toon: ..In deze internationale
situatie kunnen we niet met de handen over
elkaar blijven zitten. De Amerikanen kun
nen echter wel eens de indruk hebben ge
kregen dat die handen voornamelijk bezig
zijn geweest de knip van de Europese defen-
siebeurs dicht te houden