Veertig jaar geleden: de eerste oorlogsnacht
Paus ziet Runcie op neutraal gebied
JekindMiépeten
Mmpolik.
tfatenmiachttijn
mïdkm
1^1 in het
honderd?
Steun aktie
R.B.S. HONKVAST
Conflict in r.-k. kerk
over ambtsopleiding
'De stemming is van een merkwaardige koelbloedigheid'
VHmagazine
ZO KUNT U ONS STEUNEN:
HELP-ONS!
DOE HET NU!
Absoluut
Oxford!
Gemiddeld per dag
400 mensen gewond
door brekend glas
7ATERDAG 10 MEI 19B0
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
27
Van een onzer verslaggevers
(Tien mei 1940, 's morgens zeer vroeg: de Duitsers vallen ons
land binnen. Voor wie die dag meemaakte blijft het onvergete
lijk, ook nu er viermaal tien jaren verstreken zijn. Onvergete
lijk voor veel „gewone" mensen, zoals de Amsterdamse huis
moeder die wist dat die ochtend haar bovenburen zouden
verhuizen. Toen zij om half drie 's nachts wakker werd door
ongewoon lawaai, verzuchtte zij: zijn ze nu al begonnen?
Even onvergetelijk moet de tiende
nei geweest zijn voor een andere
vrouwelijke Nederlander. De journa
ls Ben van Kaam legde haar reactie
vast: „Het is oorlog, stelde zij vast
oen zij het vliegtuiggeronk hoorde.
U tijden is ze beducht dat we door
onze neutraliteitspolitiek met Enge-
and in oorlog zullen raken. Maar als
ze de kentekens van de aanvallende
Duitse toestellen ziet, roept ze opge
lucht: Gode zij dank, staan we aan de
goede kant." Deze vrouw was Gesina
H. J. van der Molen, volkenrechtsdes-
kundige en oud-redactrice van het
ar. blad De Standaard (en een kleine
drie jaar later mede-oprichtster van
het illegale Trouw). Hoe beleefden
een paar andere, niet direct bij de
strijd betrokken, Nederlanders de
eerste uren van die tiende mei? We
vereamelden wat herinneringen die
ieet van de naald of enige tijd later
astgelegd werden.
Icvrouwe mr. C. W. I. Wttewaall
an Stoetwegen (de „freule"): „De
ADVERTENTIE
Bij haar honderdste verjaar
dag doet de VU een poging tot
kritisch zelfonderzoek op de
studiedag „VU tussen twee
VUren" Vooraf is een studie
map met 44 zoveel-hoofden-
zoveel-zinnen-meningen van
binnen- enbuitenstaanders
over een christelijke universi
teit.
Wetenschappers, politici, dro
mers en realisten, ze komen
allen aan het woord in de
nieuwe VU-magazine.
BON
ook ik word abonnee,
voor 22,- per jaar.
Naam
woonplaats
datum
handtekening
T
Verzend in open envelop zon
der postzegel aan: VU, ant-
woordnr. 1771, 1000 SN Am
sterdam.
n Opinieblad waar
studie achter zit!
tiende mei werd ik wakker van het
geluid van ontploffingen. „Oorlog,"
besefte ik. Ik wekte mijn zuster, die
zei: „Jij bent gek," en doorsliep. Maar
de geluiden bleven aanhouden. Ik
zette de radio aan. De berichten wa
ren maar al te duidelijk Er was
geen twijfel meer mogelijk. Het was
oorlog."
J. G. Boot, oud-burgemeester van
Hilversum, in mei '40 burgemeester
van de Gelderse gemeente Wisch en
Terborg:
„1.40 uur signaleerde de politie een
aantal lichtpijlen vanaf de Duitse
grens. Ik zat in mijn studeerkamer al
maar In afwachting. Tegen 4 uur
stond lk op het punt even te gaan
rusten, toen ik het ronkend geluid
hoorde van uit het oosten komende
vliegtuigen Ik begreep dat we nu
in oorlog waren met Duitsland. Mijn
optimisme was de bodem ingeslagen
De dag was zo stralend mooi.
Niemand deed iets. Vanzelfsprekend!
Wat zou men op zo'n uur kunnen
doen?! De mensen brachten hun stoe
len voor hun huis. Lieten zich zonnen,
terwijl de ene divisie na de andere
aan hen voorbij trok."
Dr. Bruins Slot, toen burgemeester
van Adorp, later verbonden aan het
illegale Trouw, na de oorlog hoofdre
dacteur van deze krant:
„Maar die eerste oorlogsnacht. We
lagen als de meeste Nederlanders in
bed. Maar die nacht wist lk, ik geloof
eerder dan de Nederlandse regering,
dat we in oorlog waren. We hadden in
Adorp een luchtbeschermingsdienst
en het hoofd daarvan belde mij in de
nacht op dat het mis was, dat vlieg
tuigen in groten getale overvlogen en
parachutisten afwierpen. Ik vertelde
het aan Corrie en merkwaardigerwijs
sliepen we die nacht rustig verder."
Dr. W. Drees, lid van de Tweede
Kamer, later minister-president,
was gewaarschuwd door minister
van Waterstaat Albarda.
„Ik had tegen mijn oudste zoon (Jan)
gezegd: opletten, dan hoor je wat er
gebeurt. Toen ik de eerste vliegtuigen
hoorde, wist ik dat het zo ver was."
Dr. H. M. Hirschfeld, secretaris-gene
raal van economische zaken:
„In de nacht van 9 op 10 mei ging ik
zeer laat naar bed Kort nadat ik was
ingeslapen, werd lk reeds wakker
door het geraas van vele vliegtuigen,
spoedig gevolgd door het bombarde
ment van de Alexanderkazerne. De
Duitse toestellen werpen de eerste bezetters af in de vroege ochtend van 10 mei 1940
inslagen geschiedden zo dichtbij dat
de huizen aan de Waalsdorperweg, op
het gedeelte waar ik woonde, schade
opliepen. Bij mij waren vrijwel alle
ruiten stuk, alsmede balkon- en huis
deur ingedrukt."
Hendrik Algra, oud-hoofdredacteur
Friesch Dagblad:
„Ik had die morgen in Kampen les
moeten geven aan het gymnasium,
maar er reden geen treinen meer. Via
de radio kwamen verwarring stich
tende berichten door, die met opge
wonden stemmen werden uitgespro
ken. Drie Duitse vliegtuigen scheer
den laag over Leeuwarden en het
vliegveld en ze werden beschoten met
het luchtafweergeschut dat de pro
vincie op eigen kosten had doen
plaatsen op de provinciale electrische
centrale."
Fedde Schurer, Fries dichter en jour
nalist, verbleef in de meidagen bij
zijnf zuster, die met haar man, Har-
men Visser, en de kinderen in het
Overijsselse Veenbrugge woonde.
Op het erf stond een barak met twin
tig Nederlandse soldaten.
„In de nacht van negen op tien mei
kwam het Duitse leger met heel zijn
gemotoriseerde macht bij Veenbrug
ge over de grens. Die twintig man
hadden één, welgeteld één mitrailleur
tot hun beschikking en daarmee
schoten zij om de hoek van het com-
miezenhuis. De Duitsers ver
moedden in dat huis een mitrailleurs
nest en namen het onder vuur. Har-
men, die hoorde schieten en gauw de
kinderen zou halen, liep regelrecht In
de kogels. Hij was waarschijnlijk het
eerste slachtoffer
Mr. J. Linthorst Homan, oud-com
missaris van de koningin in Gronin
gen en oud-voorman van de Neder
landse Unie:
„Door de steeds open ramen van onze
slaapkamer zag lk langzaam de dage
raad naderen en spoedig klonk het
geluid van laag uit het oosten over
trekkende vliegtuigen. Wat later
klonk het gezang van de eerste lijster
in onze tuin. Bij de nadering van de
eerste vliegtuigen kleedde ik mij aan.
Even daarna telefoon
Mr. L. Einthoven, destijds hoofd
commissaris Rotterdam, later voor
man Ned. Unie en na de oorlog chef
van de Binnenlandse Veiligheids
Dienst:
„Een half uur nadat omstreeks half
vijf op 10 mei 1940 de eerste bommen
op Waalhaven waren gegooid, was ik
met mijn medewerkers op het hoofd
bureau en werden de lang voorberei
de maatregelen uitgevoerd."
Mr. G. van Hall, later burgemeester
van Amsterdam noemt 10 mei „een
moment dat wij nooit zullen verge
ten", professor ir. J. Goudriaan, des
tijds president van de Nederlandse
Spoorwegen, meldt dat hij 's nachts
werd opgebeld door zijn dochter in
Amsterdam: „Het was zo ver, de oor
log was uitgebroken". En een lid van
de socialistische jeugdbeweging
AJC beleefde de ochtend van 10 mei
als volgt (beschreven door André
van der Louw in de AJC-geschiede-
nis „Rood is je hart"):
„Op tien mei 1940 wordt Adrie van
Maanen wakker van het geluid van
inslaande bommen. Hij kijkt naar
bulten en ziet dat Waalhaven in
brand staat. Rotterdam-Zuid is al be
zet Op dat moment realiseert
Adrie van Maanen zich dat het met
het in vrijheid bedreven AJC-werk is.
afgelopen."
Anne de Vries in zijn boek over de na
de overval op het huis van bewaring
aan de Amsterdamse Weteringschans
gefusilleerde verzetsstrijder Johan
nes Post: staat hij met een
sprong voor zijn bed en loopt in on-
derkleding naar buiten. „Het ls oor
log," zegt hij, „Duitsland is de aanval
op ons land begonnen." HIJ staat in
de schemering tegen de drempel ge
leund en staart omhoog naar de he
mel. Hij ziet zwarte schaduwen door
het luchtruim gaan, de silhouetten
van de grote Duitse machines."
De parlementair redacteur van het
„Algemeen Handelsblad" stelde
's morgens vroeg in Den Haag enige
indrukken op schrift die op 10 mei
's middags in" de krant afgedrukt
werden:
„De stemming in Den Haag en Sche-
veningen is van een merkwaardi
ge koelbloedigheid. Nergens hooren
wij van eenige paniek. Integendeel!
Het is een ieder duidelijk dat thans
meer dan ooit de ontwikkeling van
den toestand met de tanden op el
kaar en met verbeten gelijkmatig
heid moet worden gevolgd. Zoover
wij kunnen waarnemen gaat het
leven hier ter stede grootendeels zijn
gewonen gang. Kranten en post wor
den bezorgd. Velen moeten, evenals
wij, den nacht aan de radio hebben
doorgebracht En het heeft ons
verwonderd dat wij in de loop van
den nacht slechts zeer weinigen, al
thans in onze omgeving aan de ven
sters hebben gezien. Natuurlijk werd
het anders, toen omstreeks vijf uur
het motorengeronk en de schoten van
den luchtafweer, tot nog toe argeloze
buren uit hun slaap wekten Zeer
rustige stadgenooten stonden in
groepjes de gebeurtenissen gade te
slaan. Velen hadden zich niet de
moeite genomen hun toilet te voltooi
en en vertoonden zich in nachtge
waad en met een overjas".
Tot slot „Den indruk te Amster
dam", eveneens afgedrukt in het
Handelsblad van 10 mei:
„Het afwisselend doffe en scherpe
knallen van het afweergeschut wekte
hedenmorgen om kwart voor drieën
de Amsterdammers Om even
drie uur brak reeds het daglicht door,
weldra scheen de volle zon en zette de
stad in een gouden glans, die wel
contrasteerde met den oorlogs
toestand. Er kwamen, vooral aan de
stadsranden, al vroeg menschen op
straat, men groepte samen en be
sprak de binnen- en buitenlandse ra
dioberichten, men zag ook de vijan
delijke vliegtuigen in actie, maar het
publiek behield een stellig bewonde-
ringswaardige en koelbloedige kalm-
l te. Er was geen sprake van paniek."
Toen dat in druk verscheen waren
grote delen van Nederland al in Duit
se handen
ACCRA (Rtr, AP, ANP)
Gisteren hebben paus Johan
nes Paulus II en de anglicaan
se leider aartsbisschop Run
cie elkaar in de Ghanese
hoofdstad ontmoet. Dit eerste
treffen tussen deze twee kerk
leiders had een informeel ka
rakter en was in zoverre toe
vallig dat de reis van Runcie
al was afgesproken toen bleek
dat hun wegen in Afrika zou
den kruisen.
De roomskatholieke en anglicaanse
primaten hebben elkaar de laatste
twintig jaar alleen in Rome ontmoet.
Volgens Runcie is het een voordeel
dat ze elkaar nu eens op néutraal
terrein spreken, niet In Rome of Can
terbury, „maar ver van de oude twist-
plaatsen van Europa, in Afrika, een
werelddeel zo vol nieuw leven en
energie. Oude disputen kunnen veel
minder belangrijk worden tegen de
achtergrond van de noodzaak voor
alle kerken om Christus te laten zien
en horen."
In zijn toespraak tot de Ghanese pre
sident Limann beschuldigde de paus
de industrielanden dat zij de derde
wereld alleen maar zien als een plek
om grondstoffen weg te halen, een
markt voor hun industrieprodukten
en een terrein om hun overheersende
positie te verbeteren. Volgens de
paus had de derde wereld heel wat
meer te bieden: een sterk gezinsleven,
gemeenschapsgevoel en spirituali
teit.
ADVERTENTIE
REFORMATORISCHE BIJBELSCHOOL
SLOTLAAN 241 - 3701 GG ZEIST
verzorgt één en drie-jarige dagschoolopleiding.
65 studenten ontvangen dagelijks onderwijs.
Moet verhuizen
Heeft dus financiële middelen nodig.
Wordt nlet-gesubsidieerd. (Fl 350.000,— Is nog nodig)
Rekent dus op steun van U en de Kerken.
Wil symbool zijn voor een groeiende samenwerking tussen christe
nen uit de geref. gezindte.
Postgiro nr: 3091180 of per N.M.B. rek. nr. 69.09.10.983 t.n.v: Ref.
Bijbelschool Zeist. Aktie R.B.S. Honkvast.
Leningen tegen geen of weinig rente.
De volgende personen bevelen de R.B.S. en de Aktie R.B.S Honkvast bij u aan: Ds P.
Boomsma Geref.-Y.F.C.: Mevr. L. G. H. Bremmer-Lindeboom Gerei. Vrijgem. Mevr. M.
van de Brink-Aalders Ned. GereiA. Th Bakhuizen Ned GereiDs. J. Bouw Ned. Herv-
E.A Ds. N. Com9llsse l'Abri-Ned. GereiMr P. Coumou GerefProf B. Goudzwaard Ned.
Geref.: Ir J. van der Graal Ned Herv.; Ds. L. Kievit Ned. HervDs. K. B. Holwerda Ned.
Gerefl. A. Kole Gerei. Gem.; Ds W. van Laar Ned Herv.-G.Z.B; Dr. H. Looyenga Gerei.
Vrijgem.; L. Luyendijk Chr Gerei.: Ds. H. W. Noordman Gerei. Vrijgem.; Drs. A.
Ncordegraal Ned Herv Dr B van Oeveren GereiG. van Oord Ned. Geref.; Drs. A.
Overwater Chr GerefDs H van Ommeren Ned. Gerei G. F Pels Geref. Vrijgem Ds. J.
A. van de Poppel Gerei Drs. W. G. Rietkerk Ned. Gerei.; Prol. Dr Ir. H. van Riessen
GereiDrs F de Rooy Ned Geref.. G. Sipkema Chr. Gerei.; Prof. Dr. Ir. E. Schuurman
Ned. Gerei.; Prof Dr W. van 't Spijker Chr. GerefDs. C. Snoei Ned. Herv.-I.Z.B; Ds. H.
van Tongoren Ned. Gerei.; Ds. J J. Tigchelaar Ned. Herv Prof. C. Veenhof Ned. Geref
Prol. W H Velema Chr. Gerei. Ds A. van der Veer Chr. GerefDr. B. O. de Vries Geref.
Vrijgem Ds. D. N. Verschoor Geref.: Joh. Vuijk Chr. GereiMej. A. Vreugdenhil Geref.
Gem; Dr. B. Wentsel Gerei., P. C. van Wijk Ned. Geref.: Ds. J. Westerink Chr Ds T.
Harder Chr. Gerei. K. Groenenveld Chr. GerefDrs. W. van Heeringen Ned. Herv.: G.
Tromp Gerei. Gem. M. Vreugdenhil Gere': P. Doornbos Ned. Gerei.
R.B.S. Slotlaan 241-3701 GG ZEIST - Tel. 03404-24166
Van onze kerkredactie
AMSTERDAM De roomskatholieke bisschoppen zullen
zich deze maand nog gaan beraden over het conflict dat is
gerezen op de eerste gemeenschappelijke vergadering van de
centrale beleidscommissie voor de instellingen van theolo
gisch onderwijs en de bisschoppelijke commissie voor de
ambtsopleiding.
Hij riep de burgers van Ghana op tot
eensgezinde samenwerking en tot
grote inspanning voor voldoende
landbouw. De paus zinspeelde op de
gespannen politieke situatie van
Ghana en de slechte economie.
Het bezoek van de paus aan Afrika is
bijna voorbij. Dit weekeinde komt hij
nog in Oppervolta en Ivoorkust; van
daar vliegt hij maandag terug naar
Rome.
Op meer binnenkerkelijk terrein
heeft de paus tijdens deze reis de
africanisering van geloof, catechese
en liturgie geprezen, maar er ander
zijds ook grenzen aan gesteld. Hij
heeft daarbij duidelijk gemaakt dat
de r.-k kerk in Afrika geen concessies
zal doen wat betreft het monogame
huwelijk, het celibaat voor priesters
en de geboorteregeling.
ADVERTENTIES
Als u een pak ziet
dat duidelijk niet is
ontworpen om te
lijken op al die
andere pakken,
tien tegen één dat
't Oxford is.
Blijkt bovendien de
afwerking briljant
en de pasvorm
formidabel
komfortabel, koop
zo'n kostuum dan
gerust, 't ls Oxford,
een Beterkleder van
de Nederlandse
Modemakers!
Zo'n pak zit beter,
staat beter en blijft
beter, hoe vaak
u 't ook draagt.
Toch is een
Beterkleder niet
duurder dan veel
"gewonere mode",
integendeel. Maar
dat had u natuurlijk
al gemerkt.
In ae betere
mannenmodezaken.
Op maatschappelijk-politiek gebied
heeft hij tirannie, corruptie en uitbui
ting afgewezen. Landen waar een be
trekkelijk vreedzame en democrati
sche ontwikkeling gaande is, zoals
Kenia, werden geprezen. De mensen
werden opgeroepen zich van harte in
te spannen voor de verdere ontwikke
ling van hun samenleving en weer
stand te bieden aan de verleidelijke
slechte gewoonten van de consump
tiemaatschappijen.
Overal ls de paus uitbundig ontvan
gen, ook in landen waar in feite
slechts een gering deel van de bevol
king tot zijn kerk behoort. In Ghana
kwamen 100 Jaar geleden de eerste
blanke missionarissen. De paus op
perde gisteren de mogelijkheid dat
eerdaags Afrikaanse missionarissen
het geloof weer naar Europa zullen
moeten brengen.
Voor informatie en
verkoopadressen:
Bendien/Smits
De Nederlandse
Modemakers
05490-12345
De eerste is een al lang bestaande
commissie, de ander werd op de syno
de ln Rome opgericht. De synode in
januari besloot de problemen rond de
priesterambtsopleiding aan een com
missie toe te wijzen. Vóór januari '81
zou deze commissie (de bisschoppen
Ernst, Möller en Gijsen) een advies
uitbrengen, zodat per 1 september
volgend jaar de instellingen voor the
ologisch onderwijs een geheel door
Rome goedgekeurde ambtsopleiding
kunnen bieden.
De centrale beleidscommissie, het
permanente orgaan van de kerkpro
vincie voor deze instellingen, was ver
ontwaardigd over een recente brief
van bisschop Gijsen. Deze had daarin
(niet voor het eerst) de hogeschool
voor theologie en pastoraat in Heer
len als onaanvaardbaar bestempeld.
Afgestudeerden van die school kun
nen voor een functie in zijn bisdom
niet terecht.
De centrale beleidscommissie, onder
voorzitterschap van oud-minister
Veringa, vraagt zich af waarom zij
moet meewerken aan een onderzoek
als in feite het bisschoppelijke oor
deel toch al is geveld. De commissie
wil meewerken maar alleen aan een
open onderzoek en alleen als bis
schoppen zich voorlopig onthouden
van verklaringen dat deze of gene
opleiding deugt of niet. Volgens de
commissie is dat immers hetgeen nu
net onderzocht wordt. Op de vergade
ring in kwestie konden de aanwezige
bisschoppen (Ernst en Gijsen) dit
niet beiden garanderen en werd afge
sproken dat de bisschoppen er met
zijn zevenen binnenkort over zullen
praten.
Volgens het werkplan zal de bijzonde
re commissie behalve met Veringa en
de zijnen, ook gesprekken voeren met
de afzonderlijke instellingen (in Am
sterdam, Utrecht, Tilburg, Rolduc,
Heerlen en Nijmegen) en ook met de
religieuze oversten die ieder met een
of ander van die instellingen een bij
zondere band hebben. Maar ook de
instellingen en de religieuze oversten
hebben weinig zin om mee te werken
aan een onderzoek waarvan de uit
komst al bij voorbaat vaststaat. Ook
van die kant zullen voorwaarden ge
steld worden voor medewerking aan
het bisschoppelijk onderzoek.
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM Per dag raken ge
middeld zo'n vierhonderd mensen ge
wond door brekend glas. Dit blijkt uit
cijfers van het Veiligheidsinstituut in
Amsterdam. Brekende deuren en ra
men verooizaken ruim 88% van alle
ernstige verwondingen door glas. In
één jaar tijd worden er bij ongeluk
ken ongeveer 257.000 glazen deuren
gebroken. Tussen de 150.000 perso
nen die jaarlijks gewond raken, en
van wie zich 12% onder medische
behandeling moet stellen, bevinden
zich 82.000 jongeren tussen de zes en
twaalf jaar, meer dan de helft dus.
16.000 daarvan raken ernstig gewond.
In hun becLWat'n pret
Maar je buurman komt
net uit de nachtdienst
En wil zy'n bed
gebruiken om te slapen.
Wat een leven!
Dóé d'r wat aan.«
Als je ze zó door laat
gaan, krijg je
niks als narigheid.
Je kunt ze beter nü al
leren dat hun pret niet
ten koste mag gaan van
een anders gezondheid.
Hoe? Vraag inlormatie aan de Nederlandse Stichting Geluidhinder,Postbus 381 2600 AJ Delft
