Dorpskerken zijn monumenten
lie gebruikt moeten worden
Somberheid na de dertigste april
deTijd
S5
ZCRO
BON
Z£R0
Amsterdam: De nationale
orde op de proef gesteld
'Jubileum van de Stichting Aide Fryske Tsjerken
UIT DE WEEKBLADEN
f weekblad
>eSf
fifi^DERDAG 8 MEI 1980
BINNENLAND
DONDtMLj/
TROUW/KWARTET
peter Karstkarel
JEUWARDEN De Stich-
ig Aide Fryske Tsjerken
jude Friese Kerken) bestaat
(jen jaar. Dat wordt gevierd
i-jnet een aantal feestelijke ge-
r~
beurtenissen. Het bezit van
de Stichting omvat nu 25
dorpskerken, van de romaan-
se te Genum (twaalde eeuw)
tot de neo-classicistische van
St. Jacobiparochie (negen
tiende eeuw) toe.
)e kerk van St. Jacobiparoche zal worden ingericht tot ontmoe-
ingsraimte.
Thans steunen 6200 donateurs, en dat
zijn er erg veel voor een regionale
organisatie, het streven van het stich
tingsbestuur om de monumenten die
de dorpskerken zijn te restaureren, ze
in stand te houden en ze bovendien'
een bestemming te geven waardoor
ze niet tot groteske rudimenten ver
worden. De kerken die de stichting
tot nu toe verworven heeft staan alle
maal ln kleine dorpen, waar ze ook
veel betekenen ln de structuur van de
beperkte nederzettingen. Elk jaar ko
men er zo'n twee drie bij. Het be
stuur, zich bewust van de steeds
zwaarder wordende taak, heeft dan
ook als hoogtepunt van het Jubileum
een studiedag georganiseerd met als
thema „het gebruik van onze dorps
kerken".
Bedevaart
Binnenkort ontvangen alle donateurs
de gebruikelijke halfjaarlijkse publi
catie die deze keer een geïllustreerd
overzicht biedt van alle bezittingen
van de Stichting en waarbij tevens
een overzicht van de jubileumactivi
teiten wordt gevoegd. Na een bijzon
dere donateursbijeenkomst op 3 Juni
en een gebruikelijke zomerexcursie
die voert op 7 Juni naar Dokkum;
het wordt bijkans een bedevaart,
want de bedevaartskapel en Bonifati-
usbron zullen ook bezocht worden
zal er op 13 september een jubileum
excursie zijn: naar de Oude en Nieu
we Kerk te Amsterdam.
Begin oktober zullen de jubileumvie
ringen plaatsvinden. Op 3 oktober zal
het gerestaureerde kerkje van Zweins
heropend worden door Mr. R. Hotke,
directeur-generaal voor culturele za
ken van het ministerie van CRM,
waarna in de nabijgelegen, ruimere
kerk van Boksum de eigenlijke vie
ring zal plaatsvinden. De Friese dich
ter Douwe Tamminga zal gedichten
voordragen over de dorpskerken,
Roel Slofstra zal balladen zingen over
het leven in de oude kerken en Gerrit
Stulp zal het orgel bespelen. Boven
dien zal de kopergroep Spektrum er
musiceren.
De bloemlezing van Friese gedichten
over de dorpskerken door Tamminga
zal in boekvorm verschijnen: „In
slach om'e tsjerke" en de balladen
van Roel Slofstra zijn geperst op de
grammofoonplaat „Freegje de kaei
by de koster". Bovendien zal er in het
najaar een boek van de hand van 8.
ten Hoeve verschijnen met een over
zicht van de preekstoelen in de ker
ken van Friesland. Voor donateurs
zullen alle uitgaven voor speciale
prijzen te bestellen zijn.
Functie
Op zaterdag 4 oktober zal ln Frane-
ker en dorpen in de naaste omgeving
de studiedag gehouden worden over
het gebruik van dorpskerken, 's Och
tends zullen er kortere en langere
inleidingen over de mogelijkheden en
onmogelijkheden worden gehouden
en in vier dorspkerken (Schalsum,
Tzum, Winsum en Jorwerd) zullen
verschillende aspecten van dit onder
werp ter discussie staan, waarna te
Franeker een samenvatting plaats
zal vinden. De discussieleiders zullen
zijn Dr. A. C. Honders en Dr. R.
Steensma, beiden van het Liturgisch
Instituut van de R. U. te Groningen,
Ds. Roozendaal en Mr. H. W. Kuipers.
De stichting meent er niet te zijn met
de rehabilitatie van de bouwwerken
die ze in bezit heeft, maar meent ook
een taak te hebben om in samenwer
king met de plaatselijke commissies
het beheer van de in onbruik geraak
te kerken uit te stippelen. De erva-
De mogelijkheden tot gebruik van de kerk van Beers zijn beperkt omdat de 18e eeuwse inrichting
gerespecteerd dient te worden.
ring van tien Jaar heeft geleerd dat de
dorpskerk allereerst een ontmoe
tingsruimte moet zijn. De kleine dor
pen hebben meestal slechte voorzie
ningen en de kerk kan die algemene
functie dan dragen.
In het dorp Blessum, zonder dorps
huls of zelfs café, kan de kerk recep
ties, bijeenkomsten van de ijsvereni-
ging of wat voor gebeurtenissen ook
huisvesten. Voor veel van de kerken
is ook een culturele functie gevon
den; er worden concerten gegeven of
exposities gehouden. Zo is er in het
kerkje te Augsbuurt elke zondagmid
dag een concert, er wordt klassieke
kamermuziek, maar ook concerten
van accordeonensembles ten gehore
gebracht.
In Britswerd worden regelmatig ten
toonstellingen van beeldende kunste
naars getoond en de kerk van Katlijk
staat open voor cabaret of poppe-
kast. Hoewel bij steeds meer kerken
in de bijna leeggelopen kleine dorpen
van een liturgisch gebruik nauwelijks
meer sprake kan zijn, zijn er veel
andere kerken die nog voor de ere
dienst gebruikt worden.
Mogelijkheden
Voor al deze aspecten zullen op 4
oktober de praktische mogelijkheden
en belemmeringen ter discussie
staan. Het kerkje te Beers bezit zo'n
gaaf 18e eeuws interieur, dat, wil men
die respecteren, de mogelijkheden
van gebruik beperkt zijn. Er zijn ook
kerken waar in veel mogelijk is. Zo is
in de thans in restauratie zijnde neo
classicistische kerk van St. Jacobipa
rochie de kansel weggehaald, omdat
deze kerk de functie van ontmoe
tingscentrum zal krijgen.
De vertegenwoordigers van de vereni
ging van kleine dorpen (die zeer actief
zijn) en van de kerkvoogdijen in
Friesland zijn uitgenodigd voor de
studiedag. Het bestuur van de Stich
ting Aide Fryske Tsjerken hoopt met
de andere deelnemers te leren hoe de
dorpskerken levend te houden.
Zij weten zich geruggesteund door
het Liturgisch Instituut van de R U.
te Groningen, waar al zeer lang juist
de relatie tussen monument en ge
bruik bestudeerd wordt.
(Inlichtingen over de Stichting, de
jubileumactiviteiten en donaties
kunnen verkregen worden op het
aders Schoenmakersperk 2 te Leeu
warden).
ADVERTENTIE
door Bert de Jong
Itederland tilt loodzwaar aan
voor velen totaal mislukte
Igste april. De opinie-
kbladen, die alle tijd had-
1 den om dieper ln de proble
matiek te graven, weerspiege
len dit. Het verlossende
woord wordt niet geschreven.
ADVERTENTIE
Nieuwe serie:
de toneelmakers
I van Nederland, aan het
I woord in interviews van
I Saskia van Essel. Over lege
zalen, onzekere mensen,
r concurrentie en verzet.
Franz Marijnen is de eerste,
t 'Het toneelbestel muurvast?
fj Flauwekul. De artistieke
1 leiders zijn alleen maar veel
te gehoorzaam'.
In Amsterdam
begon koninginnedag zo fris
en schoongewassen, maar
dat werd later wel anders
Over die buitenmodel
feestdag en de nasleep
ervan schrijven Herman van
Run (de geregeldheden),
Ben Kroon (het geweld),
A.L. Boom (Mozart
misbruikt) en Arie Kuiper
('Natuurlijk geven de media
een vertekend beeld').
Verder:
De wereld na Tito Bijbel
als splijtzwam in CDA Wie
betaalt er nog belasting?
Arbeidspastoraat in verzet
Leraren contra Pais De
moorden van Katyn Negen
exposities in Florence
voor
proefabonnement
6 weken de Tijd voor 7Vi gulden
Naam
Adresf
Plaats
Tel«O
Zonder postzegel zenden aan de Tijd
Antwoordnummer 6,
1000 PA Amsterdam
Betaling na ontvangst acceptgiro
Abonnementen (dag en
°ok in het weekend):
020-462062
Overal te koop: f3,-
Je komt sombere beschou
wingen tegen over de maat
schappelijke oorzaken van de
nare dertigste april en er
wordt weinig goeds voorspeld
voor de toekomst. Het ademt
alles wat ln de sfeer van het
doem-denken.
Schrijvend over een sfeer van vertwij
feling en machteloosheid ziet Her
vormd Nederland de oplossing niet ln
een versterking van de politie, maar
in een versterking van de democratie.
Dit weekblad wenst geen wankele
regeringscombinatie op basis van
persoonlijke en partijpolitieke over
wegingen. Er moet een brede coalitie
komen. Iets anders kan volgens dit
weekblad alleen maar rampspoed
brengen. H. J. A. Hofland is ln de
Haagse Post niet veel vrolijker en ziet
het gezag van de overheid niet meer.
„Om de staat is een niemandsland
ontstaan, waarin allerlei vrijkorpsen
elkaar bevechten." De politiek krijgt-
ook van hem de schuld. De proble
men worden niet opgelost. Dat komt
doordat er nog steeds een overheid
der gematigden is, tot machteloos
heid gedoemd.
De hoofdredacteur van Elseviers Ma
gazine legt de schuld bij het falend
beleid en schrijft somber over de des-
Integratie van de maatschappij. De
commentator van nieuws Net stelt de
schuldvragen simpelweg aan het
adres van de beleidsmakers op ge
meentelijk, provinciaal en landelijk
niveau.
De beschouwingen en verslagen zijn
rijk voorzien van meer en minder
angstige foto's van de rellen. De in
drukwekkendste plaat staat in kleur
op de voorkant van Elsevier. In grote
letters staat ln vijf woorden door de
plaat heen de mening van dit blad
gedrukt: „De rekening van de tole
rantie." Voor de politici en niet te
vergeten de oppositie moet deze lec
tuur wel bijzonder boeiend zijn. Want
steeds, van links en van rechts, komt
men uit bij het falend beleid.
De Nieuwe Linie
Het dagblad Trouw komt direct al ter
sprake in de eerste alinea van de
Nieuwe Linie. In ons commentaar
werd gepleit voor een diep graven
naar het antwoord op de vraag, hoe
dit alles kon gebeuren. De zonde van
Trouw is, dat het de monarchie, de
koningin en oranje buiten discussie
stelde. De mening van dit weekblad is
duidelijk. Over de inhuldigingsplech
tigheid: „De sociale bovenlaag vierde
zichzelf. De gevestigde machten had
den zich de meerwaarde van religie,
cultuur en historie toegeëigend ter
zelfbevestiging."
Klaas-Wybo van der Hoek schrijft
over het Groninger Volkscongres en
de samenwerking tussen de CPN en
de kerken. Er moet niet alleen een
verbreding tot stand komen, maar
ook een verdieping. Eisen halen niets
meer uit. Dan komt het: „Morrelen
aan de economische macht zal het
enige recept zijn. Groningen zal zelf
bemiddelen en bevoegdheden moe
ten krijgen om een Gronings en geen
Hollands beleid te kunnen voeren.
Als de discussie daarover gaat, wordt
het spannend in Groningen."
Hervormd Nederland
De prijs voor de sterkste alinea in de
beschouwingen en verslagen over de
gebeurtenissen in Amsterdam is voor
Hervormd Nederland. Je schrijft zo
wat om op te vallen. Dit is het citaat,
dat over De Dam handelt: „Het lijkt
spannend, maar het is in feite alleen
maar vervelend. Er gebeurt hier niets.
Wil Je wat zien, dan moet je thuis bij
de tv blijven. Het enige dat op straat
te beleven valt, zijn helaas de rellen."
Opvallend ls ook de stelling van M.
Groenenberg ln dit blad, dat onze
onverdraagzaamheid een rijtoer van
onze nieuwe koningin ln de gouden
koets onmogelijk heeft gemaakt. Hij
herinnert eraan dat tot ln de kampen
de mensen nog geprobeerd hebben
feest te maken. Het verhaal besluit
met: „En de christenen waren daarbij
niet de laatsten. Och, zij wisten im
mers van het Feest?"
NOS-voorzltter en vooraanstaande
PPR'er Erik Jurgens wordt deze week
uitvoerig door Cees Veltman onder
vraagd. De vraag of de PPR zich
vooral op de confessionele kiezers
moet richten, wordt met „Ja" beant
woord. „De partij zou een duidelijk
gezicht kunnen vertonen voor de
mensen, die nu in de basisgroepen
zitten bijvoorbeeld. Dat zou een ach
terban betekenen voor een grotere
kamerfractie dan er nu is."
De verkiezingsstrijd lijkt haast te zijn
begonnen.
VARA-voorzitter Albert van den
Heuvel bekent, dat zijn afscheid als
secretaris van de hervormde kerk
moeilijk is geweest. Door de lelijke
brieven, die hij kreeg en het ontbre
ken van voldoende eelt op de ziel.
ning. Als Van Agt ln de ogen van het
publiek te veel anti-PvdA overkomt,
zegt hij, zullen we dat in de verkie
zingscampagne moeten rechttrek
ken. Waaruit ook weer blijkt, dat de
komende verkiezingen de geesten be
zig gaan houden.
Minister De Koning gelooft, dat hij
eerst een directeur van een multina
tional van de trap moet gooien voor
hij van het imago wordt bevrijd met
het bedrijfsleven twee handen op een
buik te zijn. In het interview staat
verder, dat zijn broer in Indonesië
sneuvelde. „Ik vind wel dat ie voor
een verkeerde zaak is gesneuveld,
maar tegelijkertijd zeg ik: het was
voor ons niet mogelijk dat toen als
verkeerd te onderkennen."
Maarten 't Hart mag uitleggen waar
om hij het signeren van zijn eigen
boeken ln de boekhandel zo fijn
vindt. Hij heeft het over „mijn stille
zolderkamertje" waar hij dat mooie
ADVERTENTIES
Haagse Post
Hofland schrijft bezorgd over de zorg
vuldig opgekweekte sfeer van hyste
rie en heksenjacht na de gebeurtenis
sen op 30 april. Zo was het Ln de tijd
van McCarthy en zo was het ook toen
in Nederland de mensen dachten Soe-
karno te verslaan door hun abonne
menten op de krant op te zeggen.
MartiJn de Rijk heeft een vraagge
sprek met de bemiddelaar tussen het
kabinet en de antirevolutionairen in
de CDA-fractie, minister Jan de Ko
Is er sinds hii alom
vindt als een van
erkenning
de interess
_e interessantste musici van
onze tijd iets veranderd met
Willem Breuker? Is de
beruchte aanklager van
overheden en gevr '!-J
gezag nog altijd in
gevechten gewikkeld?
Henk Suèr in gesprek met een
geniale toeteraar. In de nieuwe Zero
JU NU IN DC KIOSK
Deze week in Hervormd Nederland:
Gerard de Haas: De achtergronden van de rellen in de
hoofdstad Interview met Erik Jurgens: Alleen ouderen hebben
het gevoel dat er vooruitgang is geboekt Lekkerkerk: De
verdwijntrucs van de chemische industrie Wapenindustrie
schept weinig arbeidsplaatsen Braziliaanse bisschop:
Uitbuiting roept om wraak Milieubeweging met rug tegen de
muur: Inspraak als democratisch ritueel Bonhoeffer helpt ook
bij nadenken over Onkruit en ME Johan Winkler: Troelstra
uiteindelijk een nationale figuur Serie: De oudere ongetrouwde
vrouw Opus Dei: Toewijding en perfectie in dienst van
de bestaande orde.
En: Rellen als symptoom Beatrix: Moedig begin Tito's dood.
O Ik neem een proefabonnement van twee maanden voor 6,-
O Ik weet al voldoende van HN. Ik abonneer me 36,50 per half jaar
Adres
Code/plaats
Bon sturen naar Antwoordnr. 1776. 2500 XJ Den Haag
(in open envelop, geen postzegel). Of bel: 070-512111
Overal In de losse verkoop 1,85
meisje voor zich ziet, dat plotseling
van achteren in zijn oor fluisterde
terwijl ze hevig bloosde (hoe zie je dat
dan?) „Hartelijk dank voor uw mie
terse boeken." De Haagse Post
maakt het weer goed met twee verha
len over Gustave Flaubert, die hon
derd Jaar geleden overleed. William
Rothuizen bezocht Flauberts geboor
testreek Normandië en Jan Siebeling
schreef over Sartre die een studie
heeft gewijd aan Flaubert.
De Tijd
Woensdag 30 april ls nog Juist zonder
doden geëindigd, misschien meer
door geluk dan wijsheid," schrijft
Ben Kroon somber in De Tijd. Hij
vindt het aandoenlijk hoe de com
mentatoren en uitleggers zich Inspan
nen voor een verklaring. Hij vervolgt:
„Voorlopig lijkt een snelle en duide
lijk gemotiveerde berechting een be
tere weg." Verder weinig mening in
dit weekblad over 30 april of het moet
zijn, dat A. L. Boom oordeelt, dat
Mozart misbruikt is in de Nieuwe
Kerk.
Politiek redacteur Rob Vermaas
schrijft veiligheidshalve over de jaren
1911-1928 en in het bijzonder over de
briefwisseling tussen Gerretson en
Geyl.
Op de omslag trekt deze zin de aan
dacht: „Bijbel als splijtzwam in
CDA." Dit slaat op een verhaal met
uitlatingen van CDA-Kamerlid Van
Leijenhorst en de Initiatiefnemers
van de werkgroep „Niet bij brood
alleen". Jan Eerbeek over Van Leijen
horst: „OngelooflijkHij gebruikt
dezelfde woorden als ik, hij kent het
zelfde boek. Maar toch lijkt het alsof
hij nog nooit gehoord heeft van een
man, die ze tweeduizend Jaar geleden
aan het kruis hebben gespijkerd, om
dat hij een bedreiging voor de be
staande wereldorde vormde." Van
Leijenhorst: „Wat is het toch ver-
schikkelijk, dat christenen zo eng van
elkaar denken."
NieuwsNet
Het „christelijk erf" krijgt deze week
ook aandacht van NieuwsNet. Gerard
Driehuis en Dirk Kuin doen een po
ging om in een vraaggesprek met
voorzitter Van Eijkelenburg verschil
len aan te tonen tussen het Christe
lijk werkgevers verbond (NCW) en
met het Verbond van Nederlandse
ondernemingen (VNO). Veel komt er
niet uit. Zaken als medezeggenschap
en overheidsinvloed op de onderne
mingen zouden aanleiding geven tot
controverses. Verder zou het NCW
dieper graven dan het VNO. Er wordt
ook diepgravend gesproken in het
Convent, een samenspraak van chris
telijke sociale organisaties, waar zo
wel CNV als NCW lid zijn. Jan van
Houwelingen, de sociaal-economi
sche man van de CDA-fractie. vindt
het Convent wel waardevol, want
men probeert de tegenstellingen te
overbruggen door er openhartig over
te praten. Maar hij stelt vast „Het
heeft echter nog niet echt veel succes
gehad."
Het komt steeds vaker voor, dat men
sen die in de ziekenhuizen moeten
blijven een extra ziekte oplopen door
infectie. Het gevaar, aldus Nieuws
Net. loert in de darmen, waar door de
toegediende penicilline en aanver
wante stoffen de Infecties beginnen.
In de Japanse ziekenhuizen doen zich
de infecties veel minder voor. Daar
worden de patiënten al een paar da
gen na de operatie ontslagen.
YWajcve-.
fgoS>
De Groene
Door bepaalde groepjes, maar zeker
niet in de laatste plaats door de auto
riteiten zelf, is de kroningsdag ge
plaatst in het teken van het geweld,
meent de commentator van De Groe
ne, „Alleen al het dagenlang perma
nente gebrom van de politie-helikop-
ters en het zinloze geloei van sirenes
hebben in feite waarschijnlijk een
grotere bijdrage geleverd aan het op
laden van de spanning in de stad dan
alle krakers. De Groene ziet de toe
komst somber: „De koers die de over
heid dreigt in te slaan bij het herwin
nen van haar gezag doet het ergste
vrezen voor de komende Jaren."
Niet minder dan zeventien pagina's
in het weekblad gaat over de oorlog
na de oorlog, over de velen, die ver na
1945 hun oorlog nog steeds moesten
uitvechten. Het zijn boeiende bijdra
gen aan een probleem, dat de aan
dacht blijft vangen.
Vrij Nederland
Een aantal dagbladen bespreekt de
Inhoud van de weekbladen. Vrij Ne
derland doet deze week iets terug en
heeft het in een klein hoekje over
enkele dagbladen. De beoordeling be
perkt zich zeer tot een kort geding
van vier bewoners van de Spuistraat
tegen de gemeente Amsterdam. De
Volkskrant wint het in deze bericht
geving, Trouw is een redelijke mid
denmoter en De Telegraaf is een tra
gische hekkensluiter.
Niet kwaad deze tegenprestatie van
Vrij Nederland.
Evenals ln Elsevier ook dit weekblad
een verhaal over de slag om de Greb-
beberg, nu veertig Jaar geleden. Over
het slagveld van vorige week in Am
sterdam wordt eveneens uitvoerig
verhaald. Er wordt weinig overgesla
gen. Het kleurkatern bestaat uit een
autobiografie over de dichter Gerrit
Achterberg. Voor liefhebbers is deze
bijlage een kostelijk bezit vooral door
de foto's van de wieg tot het graf uit
het familie-album.
Elsevier
Elseviers Magazine is het enige week
blad, dat „Moederdag" een onder
werp vindt om over te schrijven. We
lezen, dat de bloemisterij drukke da
gen heeft en dat je als je via de
organisatie Fleurop opdrachten geeft
de kwaliteit van de bloemen niet al
tijd verzekerd is. Een ander verhaal
heeft als onderwerp „Heeft een kind
wel een moeder nodig?" Conclusie:
Uitspraken als dat de moeder zich
volledig aan haar kind behoort te
wijden zijn te algemeen gesteld en
blijkens de praktijk niet gerechtvaar
digd-
In de rubriek „Buitenland" een ver
haal over Carter, de Amerikaanse
president, die steeds meer wordt ver
nederd. De geslaagde actie in de
Iraanse ambassade in Londen dwong
respect af in de Arabische wereld en
de mislukte Amerikaanse bevrij
dingspoging van de gijzelaars in Iran
slechts minachting.
ADVERTENTIE
'Lopen op de Noorse fjell
geeft een mystieke ervaring
van ruimte en tijd, die hef
loon van de voetganger is.
Daar valt het gezeur van de
oranje-jurken bij weg,
evenals ae maatschappij
waar al het heil- en
klaagwerk uit voortkomt.'
Henk Raaff trekt zijn trail over de
onbewoonde hoogvlakten in het
Noorden. In de nieuwe Zero
MÊtOB NU IN DC KIOSK
