alestijnen vrezen
Ie groeiende onrust
Spanning VS-Cuba
oor vluchtelingen
Russen blijven
uit Joegoslavië
esten drijft Iran in armen van de Sowjet-Unie
Karamanlis in derde
ronde tot president
Griekenland gekozen
Iran draagt dode Amerikanen over
Spanning op Westbank neemt toe
Amerika sluit missie
Nieuwe reactor kernbewapening VS
DINSDAG 6 MEI 1980
BUrTENLAND
TROUW/KWARTET
7
Tan onze correspondent
a [AMALLAH Palestijnen op de westelijke Jordaanoever beschuldigen Israël van een
n ystematische campagne van Intimidatie en provocatie. Gevreesd wordt dat de na de aanslag
'"p q Hebron door de Israëlische autoriteiten genomen maatregelen de spiraal van geweld niet
Q™fullen doorbreken.
slot
Dt
zijn.i
3rdeu
an i
Palestijnse kringen, waar de aan-
ig van Hebron op veel kritiek stuit,
eft men vele voorbeelden van over-
allen tijdens de afgelopen weken die
erden uitgevoerd door Israëlische
itairen of aanhangers van de na-
onalistisch Ooesj Emoenim bewe-
g, die vaak in militaire uniformen
deed zijn. Dit soort overvallen
jigt te leiden tot situaties die doen
iénken aan de toestand ln Noord
rand, waarbij dit keer geen katho-
eken en protestanten, maar joden
Pales tij nen tegenover elkaar
taan.
Op de universiteit van Bir-Zeit ver
luidt dat Israëlische soldaten gister
ochtend twee inwoners van die stad
en een student meenamen, in elkaar
Woegen en op de hoek van een straat
fchterlieten. Ook de moeder van een
van het drietal, die haar zoon te hulp
wilde komen, zou hardhandig zijn
aangepakt. Studenten van Bir-Zeit
Èjn de afgelopen drie weken herhaal
delijk 's nachts overvallen door bewo
ners van de nabij gelegen joodse ne
derzetting Neve Tsoer. Ruim twee
Weken geleden zouden Israëlische
joldaten in één nacht veertig studen
ten in elkaar hebben geslagen.
jc in het Palestijnse vluchtelingen-
jnp Jallazoen, vlak bij Ram all ah is
jt onrustig. Eind vorig jaar overvie-
ja aanhangers van Goesj Emoenim
Je school in dit kamp en vernielden
je ramen en de inrichting. De Israeli
te autoriteiten beschuldigden kin
van Jallazoen ervan stenen
ir Israëlische voertuigen te hebben
ot)0id. Ook zouden er vanuit het
mp twee keer Molotov-cocktails
i de voertuigen gegooid zijn.
jners van Jallazoen vertellen dat
de afgelopen maanden maar liefst
iht keer gewapende Joodse nationa-
ten het kamp zijn binnen gedron-
n om mensen in elkaar te slaan of
delingen aan te richten. Drie keer
deden zich gevallen van vandalisme
voor. Sedert eind maart is in het
kamp, waar ruim vijfduizend Pales
tijnse vluchtelingen wonen, van 's
avonds zes uur tot 's morgens zes uur
een uitgaansverbod van kracht. Ze
ven keer liet het Israëlische leger 's
nachts alle mannen van veertien jaar
en ouder zich op het plein van het
kamp verzamelen. In zulke gevallen
worden ze vaak gedwongen om uren
lang in de kou te zitten. Ze mogen
niet slapen, roken of naar de w.c.
gaan. Soms worden ook enkeke man
nen meegenomen naar het gebouw
van de militaire gouverneur in Ra-
m all ah om daar schoonmaakwerk-
zaamheden te verrichten.
Aan de universiteit van Bir-Zeit
meent men dat Israël bang is voor
toenemende onrust omstreeks 26
mei, de dag waarop Israël en Egypte
overeenstemming dienen te hebben
bereikt over de autonomie voor de
Palestijnen. Overigens werd dit over
leg voor onbepaalde tijd afgebroken,
nadat de Egyptische delegatie giste
ren een voor Israel onaanvaardbaar
voorstel had gepresenteerd voor de
veiligheid in de bezette gebieden. Het
Egyptische voorstel voorziet ln dui
delijke beperkingen voor de in bezet
gebied opererende Israëlische mili
tairen.
Provocerend
De rector van de universiteit van Bir-
Zeit, dr. Baramki, werd onlangs bij de
militaire gouverneur van Ram all ah
ontboden en gewaarschuwd dat zijn
universiteit gesloten zou worden als
de studenten de straat op zouden
gaan. „Ik geloof dat de militaire gou
verneur de onderwijsinstellingen ziet
als centra van agitatie en algemene
onrust," aldus Seimi Taraki, docent
sociologie aan de universiteit. „Daar
om probeert hij de studenten te pro
voceren en de straat op te sturen
waardoor botsingen met de veilig
heidstroepen zich zouden voordoen.
Dan zou het militair bestuur een
voorwendsel hebben om de universi
teit te sluiten." Vooralsnog lijken de
studenten niet bereid zich te laten
provoceren. Zij beperken zich tot ac
ties op het terrein van de universiteit.
Behalve de behoefte aan rust die Is
raël voor 26 mei op de westelijke
Jordaanoever wil krijgen, zou de es
calatie van gewelddadigheden ook te
maken hebben met meningsverschil
len binnen het militair bestuur. Sym
pathisanten van Goesj Emoenim bin
nen het Israëlische militaire be
stuursapparaat zouden de universi
teit van Bir-Zeit definitief willen slui
ten. De provocaties zouden een aan
wijzing zijn dat zij, nu de militaire
gouverneur van Ram all ah is afgetre
den, binnen het militaire bestuur de
overhand hebben gekregen.
Eenheid
De Israëlische aanvallen hebben een
nieuwe gevoel van eenheid op de wes
telijke Jordaanoever teweegge
bracht. De doorgaans behoudende
winkeliers van het gebied was zelfs de
eerste groepering die in staking ging
toen het afgelopen weekeinde drie
vooraanstaande Palestijnen de grens
werden overgezet. Een vooraanstaan
de Palestijn meent dat het bezette
gebied een moeilijke tijd tegemoet
gaat: „Hebron is fout geweest, omdat
de kaarten nu tegen ons geschud zijn.
Waarom zouden we een strijd aan
gaan die we bij voorbaat al verloren
hebben? De zwijgende meerderheid
hier gelóóft dat het onze plicht is om
ondanks de bezetting in ons eigen
land te blijven wonen. Alles wat dat
in gevaar brengt dient als verraad te
worden beschouwd." En een oude in
woner van Jallazoen zegt: „Liever
worden we hier gedood of in de ge
vangenis gestopt dan voortdurend
aan deze provocaties blootgesteld te
worden."
I (AP, AFP) De nog steeds in omvang toenemende stroom van Cubaanse vluchtelin-
n naar de Verenigde Staten heeft gisteren opnieuw aan drie mensen het leven gekost. De
fanning tussen Havana en Washington is de afgelopen dagen sterk toegenomen als gevolg
'an de vluchtelingenstroom. De Verenigde Staten hebben een deel van de missie in Havana
iggeroepen.
puim 15.000 Cubanen hebben inmid
dels gebruik gemaakt van de door
sident Castro geboden mogelijk
heid hun vaderland te verlaten. Bij de
rsteek naar de Amerikaanse staat
kwamen gisteren drie men
den om het leven. Twee mannen ver-
iken nadat hun gammele bootje
s omgeslagen. Een oudere vrouw
erleed aan een hartaanval. De afge-
)en twee weken heeft de oversteek
n minstens zeven mensen het leven
ïkost. Een onbekend aantal Cuba-
i wordt nog vermist. De Ameri-
ïse kustwacht schat dat dage-
jlijks ongeveer tweeduizend mensen
[de oversteek wagen. Men verwacht
iat door het mooie weer dit aantal
[nog zal toenemen.
n de Cubaanse hoofdstad Havana is
aandacht niet langer meer gericht
f de Peruaanse ambassade, waar
nog ongeveer duizend mensen
wachten op een asielaanvraag. Sinds
de gevechten van afgelopen zaterdag
voor het gebouw van de Amerikaanse
missie in Havana, voert de Cubaanse
pers een felle campagne tegen de
Verenigde Staten. Na die gevechten
zochten ongeveer 450 mensen hun
toevlucht tot het gebouw van de mis
sie, uit angst voor een woedende me
nigte stenengooiers, die de asielzoe
kers voor „verraders" uitmaakte. Pre
sident Castro eist dat de Verenigde
Staten deze vluchtelingen aan de Cu
baanse autoriteiten uitlevert.
Provocatie
Volgens de pers in Havana gaat het
om een Amerikaanse provocatie en
zouden „Yankee-mariniers" die het
gebouw van de handelsmissie bewa
ken stenen naar het Cubaanse volk
hebben gegooid. Daarbij zouden
twintig mensen gewond zijn geraakt.
De Verenigde Staten weigeren de
vluchtelingen in het gebouw van de
missie uit te leveren. Volgens een
Amerikaanse woordvoerder gaat het
hoofdzakelijk om ex-politieke gevan
genen, die al van de Cubaanse autori
teiten toestemming hadden gekregen
het land te verlaten. Naar aanleiding
van het incident heeft het ministerie
van buitenlandse zaken in Washing
ton besloten de visumsectie van de
missie te sluiten. Zolang de Cubaanse,
autoriteiten de veiligheid van men
sen die een visum komen halen niet
garandeert, blijft deze sectie dicht,
aldus een woordvoerder ln Washing
ton. De zes Amerikaanse ambtena
ren, die aan het hoofd van de missie
staan, zijn het afgelopen weekeinde
al naar de Verenigde Staten terugge
roepen.
Van een onzer redacteuren
AMSTERDAM De Griekse premier Konstantin Karaman
lis is gisteren door het parlement gekozen tot opvolger van
president Konstantin Tsatsos, wiens termijn van vijf jaar eind
volgende maand afloopt. Als premier zal Karamanlis waar
schijnlijk worden opgevolgd door de huidige minister van
defensie. Evangelos Averoff.
De vraag la Griekenland ls nu wat de
gevolgen zullen zijn van Karamanlis'
verkiezing. Door zijn verkiezing tot
staatshoofd gaat de politieke leider
die sedert de val van de kolonels, die
van 1967 tot 1974 een militair bewind
over het land uitoefenden, zijn stem
pel drukte op het binnen- en buiten
lands beleid een voornamelijk cere
moniële rol vervullen. In de eerste
reactie op zijn verkiezing zei de nieu
we president met nadruk dat hij zich
als staatshoofd boven de partijen wil
stellen.
Een erewacht brengt de kist met het lichaam van Tito uit de trein. PrO-W6St©rS
BELGRADO (AFP, Reuter, DPA) De leiders van de Sowjet-
Unle garanderen dat zij ook nu, na de dood van maarschalk
Tito, de souvereiniteit van Joegoslavië zullen garanderen. Uit
de hele wereld kwamen gisteren lovende woorden over de rol
die de overleden Joegoslavische leider heeft gespeeld in de
wereldpolitiek.
In een door het centraal comité van
de Russische communistische partij
verzonden rouwbeklag verzekeren de
Sowjet-leiders dat zij de souvereini
teit van Joegoslavië zullen eerbiedi
gen. In de boodschap aan het Joego
slavische volk wordt Tito beschreven
als een briljant staatsman en „een
vooraanstaand persoon in de interna
tionale beweging van arbeiders en
communisten". De Russische pers
heeft de afgelopen weken westerse
suggesties als zou het Kremlin klaar
staan Belgrado onder druk te zetten
na de dood van Tito, van de hand
gewezen als „smerige laster".
Amerikaanse waarnemers achten een
militair optreden van de Sowjet-Unie
in Joegoslavië uiterst onwaarschijn
lijk. Drie maanden geleden beloofde
Carter dat hij in zo'n geval de Joego-
slaven te hulp zal schieten. Ook ver
wacht men niet dat de neutrale koers
van het land nu zal wijzigen. Hoe zich
dat op de lange duur zal ontwikkelen,
is moeilijk te voorspellen, aldus Ame
rikaanse waarnemers. Diplomaten in
het Navo-hoofdkwartier in Brussel
verklaarden onlangs dat het westen
waakzaam moet zijn voor de interne
verdeeldheid in Joegoslavië, die voor
de Sowjet-Unie aanleiding kan wor
den in te grijpen.
pe kritiek uitte op Stalins beleid, en
werd officieel bijgelegd met Tito's
bezoek aan Peking in 1977, en het
tegenbezoek van voorzitter Hua Guo-
feng in het daaropvolgende jaar.
Maar in tussentijd had Mao Tse
Toeng verklaard dat „mensen als
Tito niet te redden zijn. Het is net als
met Hitler, Tsjang Kai Tsjek of de
tsaren: men kan dergelijke mensen
niet genezen, men moet hem vers
laan'. In die periode bewijfelden de
Chinese leiders of Joegoslavië nog
wel een socialistich land genoemd
kon worden. Nu hadden ook de Chi
nezen alleen nog maar lof voor de
overledene.
Gisteravond kwam de blauwe trein
met de stoffelijke resten van Tito in
de hoofdstad Belgrado aan, waar hij
donderdag wordt begraven. Honderd
duizenden mensen stonden in de re
gen te wachten om hem de laatste eer
te bewijzen. Bij de begrafenis worden
veel staatshoofden verwacht. De
Amerikaanse president Carter en het
Russische staatshoofd Breznjew zul
len echter niet aanwezig zijn. Carter
laat zich vertegenwoordigen door vi
ce-president Mondale. Wie Breznjew
in Belgrado zal vertegenwoordigen is
nog niet bekend.
Als premier is Karamanlis steeds
voorstander geweest van een pro-
westerse koers. Hij was een verklaard
voorstander van toetreding van Grie
kenland tot de Europese Gemeen
schap en, ondanks het feit dat hij
door het Cyprus-drama in 1974 ge
dwongen was zijn land terug te trek
ken uit het militaire apparaat van de
NAVO, had hij toch een principieel
Atlantische oriëntatie.
Deze opstelling maakte Karamanlis'
kandidatuur voor het presidentschap
nogal omstreden. Diens eigen Nieuwe
Democratische Partij beschikt
slechts over 174 van de 300 parle
mentszetels, wat voor Karamanlis
een verkiezing in de eerste ronde,
waarbij een meerderheid van twee
derden geëist wordt, onmogelijk
maakte. De voornaamste oppositie
partij, de Pan-hellenistische socialis
tische beweging (PASOK) van Andre
as Papandreoe, die 93 zetels bezet,
wenste niet voor Karamanlis' kandi
datuur te stemmen. Het is aan enkele
kleine centrum en rechtse groeperin
gen te danken dat Karamanlis giste
ren tijdens de derde ronde van de
presidentsverkiezingen de toen ver
eiste meerderheid van drie vijfden ln
het parlement behaalde.
De socialistische Papandreoe, die te
gen het lidmaatschap van de NAVO
en van de Europese Gemeenschap is
en die een zogeheten Mediterraan
linkse koers voor staat, los van de
grote machtsblokken in de wereld,
heeft tot het laatst geprobeerd Kara
manlis van een verkiezing af te hou
den. Zou er ook bij een derde ronde
geen president zijn gekozen, dan wa
ren er constitutioneel nieuwe verkie
zingen nodig geweest.
Bij vervroegde algemene verkiezin
gen (Volgens schema behoeven de
verkiezingen pas in november vol
gend jaar plaats te vinden) had Pa
pandreoe een redelijke kans gemaakt
om als sterkste man uit de bus te
komen. Volgens een recente opinie
peiling staat 58 procent van de Grie
ken een neutralistische buitenlandse
politiek voor, terwijl slechts twaalf
procent voorstander is voor het weer
toetreden van het land tot de militai
re structuur van de NAVO. Ook de
sociale onvrede is een sterk punt in
het voordeel van de oppositieleider.
Het land kampt met een inflatieper
centage van bijna vijfentwintig en
Papandreoe houdt de Grieken voor
dat toetreding tot de Europese Ge
meenschap van het land hooguit een
goedkope winkelier voor de rest van
de gemeenschap maakt.
Papandreoe, die onlangs vergeleken
werd met de populistische Labour-
voorman Tony Benn, onderstreepte
de laatste tijd steeds weer dat het
parlement geen goede afspiegeling is
van de nu levende opvattingen in het
land. Het ziet er na Karamanlis' ver
kiezing naar uit dat hij tot november
volgend jaar geduld zal moeten oefe
nen, of het moest zijn dat binnen
Karamanlis' partij onenigheid zou
ontstaan, waardoor een nieuwe rege
ring niet meer op een meerderheid in
het parlement zou kunnen rekenen.
Voor Karamanlis is het president
schap een fraaie afronding van zijn
politieke carrière. Hij werd in 1907 in
een klein dorpje in Macedonië gebo
ren, studeerde rechten en werd al in
1933 lid van het parlement. Helemaal
aanvaard in de Atheense high society
is Karamanlis door zijn afkomst en
zijn wat afstandelijke optreden nooit
geweest. Na enkele malen minister te
zijn geweest, raakte hij uiteindelijk
als premier verwikkeld in een consti
tutionele crisis met de monarchie,
wat aanleiding werd tot zijn balling
schap in 1963 naar Frankrijk. Na de
val van de kolonels keerde Karaman
lis in 1974 naar zijn geboorteland te
rug, waar hij mede leiding gaf aan de
terugkeer naar de democratie.
Eerbewijzen
Uit alle hoeken van de wereld bleven
gisteren eerbewijzen en lof voor de
overleden maarschalk binnenstro
men, van Canada tot nieuw Zeeland,
en van Hongkong tot Peru. Op Cuba,
waar Tito vorig jaar nog probeerde te
verhinderen dat zijn dierbare bewe
ging van nietgebonden landen onder
Castro's leiding in het Sowjet-kamp
zou belanden, huldigde het officiële
persbueau hem als „een der buitenge
woonste, verdienstelijkste mensen
van onze tijd". De Syrische staatsra
dio noemde Tito „een groot vriend
van de Arabieren".
Communistische leiders in Polen her
dachten Tito als een groot staats
man, een groot partriot en revoutio-
nair. Ook in de Chinese herdenkingen
wordt met geen woord gerept over de
langdurige ideologische twisten die
tussen 1956 en 1977 woedden tussen
Belgrado en Peking. Het conflict
brak uit nadat de Joegoslavische
communistische partij in 1956 scher-
staand karakter van de geest van de lijk door de Amerikanen is achterge-
Islam." laten. Eerder hadden de Iraniërs al
zes andere helikopters aangetroffen
In het zuiden van Iran is gisteren nog in een oostelijk woestijngebied in het
een helikopter gevonden die kenne- land.
TEHERAN (AP, Reuter) De licha
men van de acht Amerikaanse mili
tairen die omkwamen bij de mislukte
actie om de gijzelaars ln de Ameri
kaanse ambassade in Teheran te be
vrijden zijn gisteren overgedragen
aan de orthodoxe aartsbisschop
Capucci.
De bisschop zei dat hij het transport
van de lichamen zal begeleiden naar
Zwitserland, vanwaar deze zullen
worden overgevlogen naar de Vere
nigde Staten. Op het moment dat
bisschop Hilarion Capucci de licha
men in ontvangst nam, werd hij ver
gezeld door de Zwitserse ambassa
deur in Teheran Eric Lang en de
pauselijke nuntius in Iran, Annibale
Bugnini. Capucci betuigde zijn er
kentelijkheid voor de overdracht van
de lichamen van de acht Amerika
nen. Hij zei: „De overdracht van de
lijken vormt een bewijs van het hoog-
WA8HINGTON (AP) Een Ameri
kaanse regeringscommissie heeft de
bouw aanbevolen van een nieuwe
kernreactor voor produktle van nu
cleaire materialen voor militair ge
bruik, zo meldde de Washington Post
gisteren. Het ministerie van defensie
wilde geen commentaar geven. Vol
gens de Post was de studie van de
commissie gericht op de Amerikaan
se behoefte aan kernwapens in de
komende twintig Jaar.
Het land beschikt nu over drie mili
taire kernreactoren in Zuid-Carolina,
die op tweederde van hun produktle-
capaciteit plutonium en tritium aan
maken voor kernwapens. Volgens le
den van de commissie ken op deze
reactoren in de jaren negentig niet
meer worden gerekend, vanwege
technische veroudering.
In principe zou Amerika plutonium
voor nieuwe kernwapens kunnen ge
bruiken uit de bestaande wapenvoor-
raden, die door de invoering van nieu
we modellen verouderd zouden ra
ken.
or Herman Amelink
i mislukte poging van de Verenigde Staten om door middel van een
litaire actie een einde te maken aan de gijzeling in de Amerikaanse
nbassade in Teheran en het besluit van de negen landen van de
iropese Gemeenschap om met ingang van 17 mei Iran economisch te
oycotten, hebben geleid tot een nieuwe toenadering tussen het regime
[van ayatollah Khomeini en de Sowjet-Unie. De kans op een echte
'elijke verhouding tussen Teheran en Moskou lijkt echter vooralsnog
niet groot de toenadering lijkt meer op een verstandshuwelijk.
houding van de Sowjet-Unie tegenover
'et Iraanse bewind is steeds nogal ambiva-
snt geweest. Heel lang hield Moskou de
>jah. met wie het goede betrekkingen on-
1 Thield, de hand boven het hoofd. De in
ik en later in Frankrijk verblijvende Kho-
ieini werd afgeschilderd als een fanatisch
leethoofd, dat de geschiedenis van zijn
ind enkele eeuwen wilde terugdraaien. De
'ligieuze leiders werden ervan beschuldigd
Ie volkswoede in Iran ten eigen bate uit te
fijbuiten
'as toen duidelijk werd, dat de sjah defini-
•ef het veld moest ruimten voor de imam,
'erd het roer in Moskou omgegooid. De
"zwaren tegen Khomeini's ideeën over een
lamitische republiek bleven, maar begin
Tig jaar werd diens bewind toch als „ob-
itief progressief" gekenschetst, waarbij
loet worden aangetekend dat een dergelij-
s typering door Moskou zoveel inhoudt als
lln de strijd tegen het westerse imperialisme
aan de goede kant strijdend.
?Van één kant
^Toch leek de liefde in eerste instantie van
s'—
Iran", een radiozender die waarschijnlijk in
de Russisché Stad Bakoe staat. Deze zen
der gaat als regel wat verder dan de uitspra
ken in de Russische pers en zond ook in de
tijd dat de verhouding tussen de sjah en het
Kremlin nog goed was, al kritiek op de
Iraanse vorst uit. In de herfst vaft het afge
lopen jaar oefende de radio echter zware
kritiek uit op het regime van ayatollah
Khomeini, terwijl ook de officiële Russische
media meer begrip toonden voor het verzet
tegen Khomeini.
één kant te komen. Ondanks zijn haat je
gens de Verenigde Staten, liet Khomeini er
weinig misverstand over bestaan dat het
Sowjet-communisme in feite minstens even
verwerpelijk was. Beide systemen zijn pro-
dukten van het decadente westerse denken.
Helemaal fout leek het te gaan in septem
ber van het afgelopen jaar. Khomeini be
schuldigde het Kremlin ervan zich te be
moeien met de opstand van de Koerden in
Iran om op die manier een communistische
„marionettenstaat" te stichten op Iraans
grondgebied. De Iraanse kritiek op de in
vloed van de Sowjet-Unie in het toen nog
niet door de Russen bezette Afghanistan
werd luider en ook de behandeling van de
moslems in de Sowjet-Unie door de Russi
sche autoriteiten werd aan de kaak gesteld.
De kantoren van de aan Moskou loyale
Tudeh, de communistische partij van Iran,
alsmede de periodieken van deze partij wer
den stil gelegd.
Van de kant van de Russen nam de tegen-
propaganda ook toe, onder meer door uit
zendingen van de „Nationale Stem van
Gijzeling
De situatie veranderde toen studenten be
gin november van het afgelopen jaar vijftig
Amerikaanse diplomaten gijzelden in hun
ambassade in Teheran. Moskou distantieer
de zich weliswaar officieel van deze actie,
omdat het een schending inhield van de
regels die in het internationale diplomatie
ke verkeer gelden, maar wilde niet veel
verder gaan. De aantasting van het Ameri
kaanse prestige door de gijzeling zagen de
leiders in het Kremlin niet zonder genoegen
aan. Toen uiteindelijk in de Veiligheidsraad
van de Verenigde Naties een resolutie werd
ingediend, waarbij internationale economi
sche sancties tegen Iran werden ingesteld,
sprak de Russische vertegenwoordiger
Troyanowski zijn veto uit, daarmee de lei
ding in Teheran aan zich verplichtend.
Wel zag het er even naar uit dat de Russi
sche inval in Afghanistan met Kerst vorig
jaar de geleidelijke verbetering in de ver
houding tussen het Kremlin en Teheran
weer ongedaan zou maken. De ayatollah en
zijn medestanders hekelden in de felste
bewoordingen het onder de voet lopen van
islamitische broeders door de Russische
laarzen. Iran was een van de landen die
ervoor zorgden dat Afghanistan geen toe
gang kreeg tot de islamitische topconferen
tie in Islamabad
Klimaat
De vijandige houding van de Verenigde
Staten, die zowel economische als politieke
maatregelen tegen Iran namen, en de wat
aarzelende steun van de Europese Gemeen
schap, hebben de verhouding tussen Mos
kou en Téhëran nü weer verbeterd. In com
binatie met de mislukte militaire actie van
de Verenigde Staten ontstond een situatie
die Moskou een mooie gelegenheid bood de
internationale aandacht van de inval in
Afghanistan af te leiden. De herhaalde be
zoeken van Russische ambassadeur in Iran,
Winogradow, aan Khomeini, de in dank
ontvangen felicitaties van de Russische
president Breznjew aan de ayatollah bij
gelegenheid van de eerste verjaardag van
de islamitische republiek en meer van der
gelijke vriendelijkheden zorgden voor het
gunstige klimaat dat de recente toenade
ring tussen Moskou en Teheran mogelijk
maakte.
Terwijl in maart de besprekingen tussen
Iran en de Sowjet-Unie over de levering van
Iraans aardgas nog mislukten, maakten
Iraanse functionarissen direct na het be
kend worden van de Europese boycot be
kend dat zij met een Russische onderhan
delingsdelegatie waren overeengekomen
dat de Iraanse export in geval van een
economische blokkade via Russisch grond
gebied zou kunnen verlopen. Een contract
voor de hervatting van de in maart gestaak
te levering van Iraans aardgas aan de Sow
jet-Unie hoefde, aldus de bekendmaking in
Teheran, alleen nog maar voorgelegd te
worden aan de islamitische revolutionaire
raad. Een Iraanse handelsdelegatie bracht
bezoeken aan Bulgarije, Tsjechoslowakije
en Oost-Duits land. Iraanse tegoeden op
Westeuropese banken werden voor een deel
overgebracht naar Oost-Europa.
Vacuüm
Vooral voor de Sowjet-Unie is deze ontwik
keling welkom. Niet alleen is de aandacht
afgeleid van de inval in Afghanistan, maar
ook kunnen de Russen zich nu daadwerke
lijk aandienen als helpers in de strijd van de
Iraanse mullahs tegen het westerse imperi
alisme. De nieuwe situatie biedt de Sowjet-
Unie dé mógelijkheid om het internationale
machtsvacuüm, dat in Iran sedert het ver
trek van de sjah en de Amerikanen is ont
staan, geleidelijk en voorzichtig te gaan
opvullen.
Daar komt bij dat de Sowjet-Unie met
welgevallen aanziet hoe de Iraanse olie ge
leidelijk ter beschikking komt van de Oost-
europese bondgenoten. De Sowjet-Unie zit
momenteel op de top van zijn olieproduktie
en beschikt momenteel niet over de midde
len om moeilijk te winnen voorraden aan te
boren. Dat betekent dat dit land de olieleve
rantie aan de Ooeteuropese buurlanden
(met uitzondering van Roemenië) geleide
lijk zal moeten beperken. Dat die landen in
plaats van de huidige vijftien dollar per vat
aan Iran zeker vijfendertig dollar per vat
moeten gaan betalen is een vervelende bij
komstigheid. Desondanks heeft Roemenië,
dat nog maar voor de helft in de eigen
oliebehoefte kan voorzien, al een contract
met Iran gesloten. Het land is inderdaad
bereid voor de olie de door Iran gevraagde
harde valuta te betalen.
Stabiliteit
Met de toenadering tot Iran hoopt de Sow
jet-Unie ook langs de zuidelijke grens haar
behoefte aan min of meer stabiele buurlan
den te verwezenlijken. In Afghanistan is dat
al min of meer gelukt, al is het protest daar
nog lang niet dood. In Iran lukt dat wellicht
op een andere manier. Het islamitische
vuur nemen de leiders in Moskou daarbij
maar op de koop toe. als dit vuur zich maar
tegen het Westen richt
Garanties dat het op lange termijn zal blij
ken goed te gaan tussen Moskou en Tehe
ran zijn er echter niet. Voor uiterste noodge
vallen heeft de Sowjet-Unie nog altijd arti
kel zes achter de hand van het Iraans-
Russische verdrag van 1921 dat de Sowjet-
Unie onder bepaalde omstandigheden het
recht geeft in Iran militair in te grijpen.
Dat ayatollah Khomeini dit artikel eenzij
dig heeft opgezegd zal de Russen in zo'n
geval er niet van weerhouden om toch van
dit artikel gebruik te maken. In geval van
een toenemende desintegratie van de Iraan
se samenleving is er altijd wel een groep die
de SowjetrUnie om een dergelijk ingrijpen
wil vragen. Tenslotte is de Tudeh een van
de hechtst georganiseerde partijen in Iran
en haar trouw aan de Sowjet-Unie is nog
steeds buiten kijf.
