Gemeente wil greep op
alle Haagse huisbazen
Vele schilderingen de verrassing
van Harderwijks Grote Kerk
PvdA wil beperking
particulier initiatief
in drughulpverlening
Bevrijding in Den Haag
gevierd met dropping
Dienst volkshuisvesting zal meer
huurwoningen gaan toewijzen
Haagse raadsfractie in nota
Na de wijkwast van Rome, de witkwast van de Reformatie
DINSDAG 6 MEI 1980
REGIO DEN HAAG
TROUW/KWARTET
Van een onzer verslaggevers
DEN HAAG Particuliere huizenverhuurders in Den Haag mogen in de toekomst niet meer
alle gevallen op eigen houtje nieuwe huurders uitkiezen voor hun vrijkomende woningen. De
helft van hun huizen die leegkomen moet worden beschikbaar gesteld aan woningzoekenden
die staan ingeschreven bij het gemeentelijk bureau volkshuisvesting en die door de gemeente
als kandidaat naar voren worden geschoven.
De woningverhuurders worden in
'hun keuze van nieuwe huurders be
perkt zodra de gemeenteraad een
voorstel voor een nieuwe woonruim
teverordening heeft aangenomen dat
is ingediend door het college van bur
gemeester en wethouders.
De gemeente wil meer grip krijgen op
de toewijzing van huurwoningen in
de stad onder de prijs van 570 gulden
per maand. Momenteel kan het bu
reau volkshuisvesting alleen toewij
zen binnen een kwart van het totale
Haagse huizenbestand: de gemeente-
woningen en de meeste huizen van de
woningbouwverenigingen. Naast de
claim op het particuliere huurwonin
genbestand (naar voorbeeld van o.a.
de gemeente Amsterdam) legt de
nieuwe regeling het omzetten van
goedkope huurwoningen in koopwo
ningen aan banden en worden de
normen gelijkgesteld (wat betreft het
aantal toegestane kamers) voor het
uitgeven van woonvergunningen aan
kopers en huurders Hagenaars die
een woning kopen krijgen momenteel
een woonvergunning voor een huis
dat twee kamers meer telt dan het
aantal personen waaruit het gezin
bestaat, huurders mogen slechts één
kamer meer hebben. B. en wil willen
beide groepen het recht geven op
maximaal twee kamers extra, al stel
len ze in een toelichting op de veror
dening wel nuchter vast dat woning
zoekenden niet vaak zo'n ruim huur
huis toegewezen zullen krijgen.
Bejaardenwoningen
De strengere woonruimteverordening
zal in grote lijnen door de gemeente
raad worden aanvaard. De raad nam
eind vorig jaar unaniem een motie
van de CDA'er Halleen aan waarin
om het nu geschetste beleid voor de
woonruimteverdeling werd gevraagd.
Er liggen nog alleen meningsverschil
len op details.
De grotere grip op het particuliere-
huurwoningenbestand zal niet alleen
invloed hebben op de werkwijze van
grote huizenbazen als de institutione-
huizenbezitters te verkrijgen voor het
nieuwe toewijzingssysteem. Wil men
niet meewerken, dan worden de leeg
komende huurwoningen, die dienen
te worden aangegeven bij de gemeen
te, geclaimd voor ingeschreven wo
ningzoekenden. De gemeente hoopt
op samenwerking, de claimregeling
wordt in het voorstel een „noodrem"
genoemd.
Wanneer er geen samenwerkings
overeenkomst is gesloten moet een
eigenaar van een woning die leeg
komt, binnen drie dagen bericht stu
ren aan het stadhuis. Binnen vijf
werkdagen na ontvangst van dit be
richt van beschikbaarstelling moet
de gemeente laten weten of de toewij
zing van de woning wel of niet wordt
geclaimd. Wil de gemeente de woning
zelf inderdaad toewijzen, dan moeten
er weer binnen vijf dagen nieuwe
huurders aan de eigenaar worden
voorgedragen, ten hoogste drie kan
didaten. De verhuurder krijgt daarna
tien dagen de tijd om een nieuwe
bewoner uit te kiezen.
Huizenbezitters die zeggen binnen
het nieuwe systeem samen te willen
werken worden door de gemeente
niet al te strak aan banden gelegd. Ze
behoeven bijvoorbeeld hun vrijko
mende woningen niet aan te melden.
Wel dienen ze aan te tonen zich aan
de vijftig-procent-regeling te houden.
Maar volgens het PvdA-raadslid me
vrouw Glastra kan de gemeente wat
betreft de leegkomende woningen
niet zo soepel opereren omdat er een
meldplicht wordt voorgeschreven in
de od handen zijnde leegstandswet.
Het nieuwe toewijzingssysteen staat
of valt bij een goede controle op de
naleving. In het b. en w.-voorstel
wordt daar met geen woord over ge
rept alleen is er de mededeling dat er
vijf nieuwe personeelsleden op de
dienst volkshuisvesting worden aan
getrokken. Volgens mevrouw Glastra
worden de controlemogelijkheden
voor de gemeente in de komende an
derhalf Jaar vergroot omdat de admi
nistratie op volkshuisvesting wordt
geautomatiseerd.
De strijd tegen het omzetten van
rekening houden met de theoretische
mogelijkheid dat de gemeente zijn
woning claimt voor een andere wo
ningzoekende, al geven b. en w. zelf
toe dat een dergelijke harde sanctie
in de praktijk nauwelijks is uit te
voeren.
Van een onzer verslaggevers
DEN HAAG De PvdA-frac-
tie in de gemeenteraad van
Den Haag vindt dat de ge
meentelijke overheid meer
greep dient te krijgen op het
particulier initiatief in de
hulpverlening aan heroïne-
verslaafden. In een nota aan
de gemeenteraad stelt de
PvdA de oprichting van een
stichting voor, waarin de ge
meente en de particuliere
hulpverleners gaan samen
werken. De gemeente moet
volgens de PvdA in deze
stichting de meerheid krijgen.
Uitgangspunt voor de hulpverlening
aan heroïneverslaafden. en de basis
van de gemeentelijke stichting, moet
een om de vier jaar door de gemeente
raad vast te stellen beleidsplan wor
den. aldus de PvdA. De PvdA wil dat
alle hulpverlenende instanties in Den
Haag aan dit beleidsplan gebonden
worden.
Centraal in het drugsbeleid, dat de
PvdA voorstaat, staat het bieden van
uitzicht op werk en huisvesting aan
de heroïneverslaafden, die een ont
wenningskuur volgen. Het ontbreken
van een maatschappelijk perspectief
is de belangrijkste oorzaak van he
roïneverslaving, stelt de PvdA.
De op te richten gemeentelijke stich
ting zou voor huisvesting van he
roïneverslaafden, in de laatste fase
van hun ontwenningskuur, moeten
zorgen met een project voor begelei
de kamerbewoning. Het is volgens de
PvdA voorlopig voldoende hiervoor 4
huizen, voor in totaal 100 verslaafden,
aan te kopen.
De gemeente zou bovendien 30 ar
beidsplaatsen voor de verslaafden
moeten scheppen. Daarnaast moeten
scholings- en vormingsprogramma's
van de grond komen, aldus de PvdA-
nota. De Haagse Schroeder-Van der
Kolkstichting was tot nu toe met de
opstelling van educatieve program
ma's belast, maar de PvdA vindt dat
dit door de op te richten gemeentelij
ke stichting moet worden overge
nomen.
Begeleidingscentra
De PvdA-nota is een vervolg op een
drugsnota van het PvdA-raadslid
Huurman, die door zijn fractie te ver
gaand werd gevonden. Zo stelde
Huurman voor 10 kleine centra in de
stad te vestigen, waar verslaafden
begeleid worden in hun ontwennings
kuur. De PvdA-fractie bept
haar voorstel het op te richten J
kleine begeleidingscentra totl
die in de buurt moeten liggen
wijken met de hoogste conceii
verslaafden. De begeleidingj
hebben in eerste instantie de b|
ling de drempels naar de hulp\
de instanties te verlagen.
Behalve de zorg voor hu
werk en vorming en scholing, 1
te richten gemeentelijke stiel
de visie van de PvdA verder ij
woordelijk voor:
de centrale „intake" (een J
hulpverleners, die de
naar de juiste hulpadressen veni
het straathoekwerk (sociaal^
kers, die op straat de contacta
verslaafden onderhouden) en vi
de preventieve voorlichtinj
gramma's op scholen en buurto
De PvdA-fractie vindt ten slotl
aan verslaafden, die niet tot e
wenningskuur te bewegen zijn,
toezicht heroïne moet worden
strekt. Volgens de PvdA kan
slaafde bij vrije heroïneverstre
een hoop ellende met zijn gezoa
worden bespaard en kan de on<
reld beter buiten de deur wordJP*
houden.
gruue nuiAtriiuaxeii aia ue uu>oii.uuuiie- v.,
SïïrSSÏKS nmgen yrfl de i^meentó^iangaan met,
E! hï de woonvergunningen als wapen. Ie-
mand ""ie1 8een woonvergunning
JSE» voor een huis dat voor de koop nog in
Ertinï» nm de huursector ral Dit systeem is
h ilEÜÜE, y.i/h fnEEE makkelijk te ontduiken door als
lemirnE huurd« dewoonvergunning aan te
moeten geven aan de gemeente.
De gemeente zal allereerst gaan pro-
vragen en het huis daarna pas te
okopen. Een huurder die zijn woning
beren de loyale medewerking van de voor eigen gebruik koopt moet echter
Duizenden Hagenaars op het Malieveld
Van een onzer verslaggevers
DEN HAAG Drie authentieke
Engelse vliegtuigen uit de Tweede
Wereldoorlog scheerden gisteren
over Den Haag. Rond half elf
cirkelden de Spitfires en Hurricane
boven het Malieveld, waar
duizenden Hagenaars zich
verzameld hadden. De menigte
zette zich massaal in beweging
Burgemeester Schols van Den
Haag ontvangt het
bevrijdingsvuur van
een Maastrichtse atleet
toen de oude.kisten" evenals
vijfendertig jaar geleden de luiken
openden en er voedsel en
informatiebladen uit gedropt
werden. Dit keer bestond de
zending uit kleine wittebroodjes en
een speciale editie van het
toenmalige illegale blad „De
Vliegende Hollander". Op het
Binnenhof werd de nationale
bevrijdingsdag op een geheel
andere wijze beleefd. Daar had het
organiserende Algemeen Haags
Comité de tegenwoordig
onvermijdelijke oude
ambachtenmarkt ingericht Op een
podium voor de Ridderzaal traden
allerhande muziek- en
dansgroepen op tot diep in de
middag. Een bevrijdingsvuur werd
's middags ontstoken op het
Burgemeester de Monchyplein. Het
vuur dat ontstoken was in Caen
(Normandië) was vanaf de grens
door Maastrichtse atleten naar
Den Haag gebracht alwaar het
werd ontstoken in aanwezigheid
■van o.a. burgemeester Schols,
minister Scholten van defensie en
reünisten van de Prinses Irene
Brigade. Het bevrijdingsfeest werd
afgesloten met een voorstelling
van „een appeltje voor de dorst"
van de speel groep Carrousel in de
Schouwburg.
Leiden
Terwijl overal in Leiden grotere en
kleinere feesten werden gevierd
ter gelegenheid van de
bevrijdingsdag 35 jaar geleden,
manifesteerden zich eveneens
pro testgroepen tegen het
Een vrije impressie van de fotograaf. In werkelijkheid vlogen de vliegtuigen uit de Tweede Wereldoorlog
wereldwijde militarisme van nu.
Op de Hooglandse Kerkgracht,
midden in het historische centrum
hadden daartoe gistermiddag zo'n
twintigtal actiegroepen
informatiestands opgezet om doel
en betekenis van hun alternatieve
bevrijdingsfeest te verduidelijken.
„Want de bevrijding na de tweede
wereldoorlog wordt terecht
gevierd", aldus organisator Willem
grotere hoogte over Den Haag.
Postma, „maar we mogen het
toegenomen militarisme en nog
steeds aanwezige fascisme na de
tweede wereldoorlog ook niet
vergeten".
Ook het Tweede-Kamerlid Van der
Spek (PSP), benadrukte op deze
door duizenden bezochte
manifestatie, het naar zijns inziens
in de wereld van vandaag nog
ergere fascisme dan toen. Het L
alternatieve bevrijdingsfeest werd**
begeleid en voorafgegaan met de L
verspreiding van honderdduizend
actiekranten in heel Zuid-Holland.
Deze geeft informatie over de
standpunten die verschillende
deelnemende ae.tie- en
protestgroepen tegenover de
problemen van veiligheid en
oorlogsdreiging inneemt.
I
Hoor Jac Lelsz
HARDERWIJK Hoeveel dichter stond de kerk vroeger in
bepaalde opzichten bij het gewone dagelijkse leven van de
mensen. Donderdag is de Grote Kerk te Harderwijk, na twaalf
en een half jaar restauratiewerkzaamheden, officieel weer in
gebruik genomen. En wie vindt men in die gewijde ruimte,
behalve Christus en Maria, profeten en apostelen en andere
bijbelse figuren, nog meer in fraaie kleuren aan de gewelven
en zuilen vereeuwigd? De kerkmeester met zijn bedelnap, met
daaronder de tekst „Geeft dat God vraagt", maar dat is nog
daar aan toe, want die mensen zijn ook al een beetje heilig.
Maar óók de metselaar, de steenhouwer en de timmerman,
lieden die eens aan de bouw van de kerk hebben meegewerkt.
De kunstenaar Jelle Otter, onder
wiens leiding de schilderingen van de
Grote Kerk in Harderwijk weer zijn
blootgelegd, veronderstelt dat dit het
enige godshuis in Nederland is met de
portretten van kerklieden en werklie
den. In deze vorm, wel te verstaan
Bekend is dat oude kerken soms wel
eens, al is het maar op het dak, in
sculpturale vorm. de conterfeitsels
van personen bevatten, die men daar
niet zou vermoeden aan te treffen.
Aan de Eusebius te Arnhem heeft een
beeldhouwer zelfs kans gezien bij wij
ze van grapje het conterfeitsel aan te
brengen van een dominee, die zich
kritisch had uitgelaten over de vrijhe
den. welke kunstenaars zich soms bij
het kerkherstel veroorloven.
Verrassing
In Harderwijk hebben de vele schil
deringen, die daar voor de dag geko
men zijn, velen versteld doen staan.
Het ging van verrassing tot verras
sing. Wellicht is er geen tweede kerk
in Nederland met zoveel schilderin
gen Ze zijn onder de kalk gewerkt na
de Hervorming in de zestiende eeuw.
want, zoals bekend, wat de wijkwast
was voor Rome. dat was de witkwast
voor de Reformatie. Nu moet. ten
gunste van de Harderwijkers, worden
gezegd dat ze het niet in de roes van
de beeldenstoim gedaan hebben. In
1566 vond in het Zuiderzeestadje de
Reformatie plaats. Eerst een halve
eeuw later verdwenen de schilde
ringen.
Het was bekend dat er schilderingen
zaten. Men had er geen idee van dat
«iet er zoveel waren. En ook over de
voorstellingen wist men niets. Ze zijn
op vakbekwame manier weer tevoor
schijn gehaald. Harderwijk, een goe
de orthodoxe gemeente, heeft van de
rehabilitatie geen punt gemaakt. De
schilderingen vormen een belangrijk
hoofdstuk van het boek der restaura
tie. Zoals gezegd, er is twaalf en een
half jaar aan gewerkt. .Onder archi
tectuur van ir T. van Hoogevest en
het dagelijks toezicht van hoofdop
zichter H. Speksnijder (aannemer:
Gebr. Den Hoed, Bergambacht). In
75 moesten de zaken worden bijge
steld omdat men aan de jaarlijks te
besteden zeven ton door inflatie niet
genoeg meer had. De totale kosten
hebben vijftien miljoen gulden be
dragen, inclusief anderhalf miljoen,
welk bedrag voor rekening van de
hervormde gemeente komt en nog
niet helemaal bijeen is.
Brand
De Onze Lieve Vrouw heette de kerk
oorspronkelijk. Zij werd er vermoede
lijk in het noeste vissersplaatsje ge
bouwd nadat in de veertiende eeuw
de Sint Nicolaaskerk buiten de stads
muren was komen te liggen. Waar
schijnlijk zijn de oudste delen van de
huidige kerk. het schip, nog resten
van de Maria Kapel, die er in eerste
instantie verrees. Gedetailleerd op de
geschiedenis ingaan, is in dit kader
onmogelijk. In vele fasen werd de
Onze Lieve Vrouw tot wat zij nu is.
Ook weer niet heleméél natuurlijk,
want er is In de loop der eeuwen wel
het een en ander met de kerk
gebeurd.
Kijkje in de zeer fraaie Grote Kerk te Harderwijk met zijn rijkdom
aan schilderingen.
Een enkel ding. In 1503 werd Harder
wijk door een grote brand getroffen,
die ook aan de kerk schade toe
bracht. Vele gewelven stortten als
gevolg daarvan in. In 1525 was de
kerk nog niet herbouwd. Ook in die
tijd bediende de overheid zich al van
melkkoetjes. Om enige belangrijke
restauratiewerkzaamheden te kun
nen bekostigen, werden In 1560 de
accijnzen op mout, wijn en vreemd
bier tijdelijk verhoogd.
In de tweede helft van de negentien
de eeuw stortte de zeventig meter
hoge toren in, met een deel van het
schip. Voordien was het zogenaamde
vieringtorentje, dat veel bescheide
ner proporties had, al afgebroken. De
grote toren is nimmer herbouwd. Wel
is er nog eens een actie voor gehou
den. Men zat nog slechts 25.000 gul
den van het beoogde doel af. Toen
besloot men er een carillon voor te
kopen. Het vierlingtorentje is bij de
nu afgesloten restauratie in ere her
steld. Daarin hangen de klokken. Be
halve dat het daarvoor nuttig is. bete
kent het een aanwinst voor het stede
lijk silhouet van Harderwijk.
Slechte toestand
Vóór de restauratie verkeerde de Gro
te Kerk bouwkundig in een slechte
toestand. Er is dan ook veel gedaan
aan technisch herstel. Het interieur
werd zodanig aangepast dat het vol
doet aan de eisen, die een heden
daags gebruik stelt en dat blijft pri-
imair het houden van godsdienstoefe
ningen. Daarnaast vroeg een aantal
architectonische problemen de aan
dacht. Hierbij is uitgegaan van een
niet al te dogmatische opstelling,
want dat zou tot verstarring leiden.
Het streven was dus respect te tonen
zowel voor het verre verleden als voor
de historische ontwikkeling. In de
kerk staat een orgel van de Gebr.
BStz te Utrecht uit 1826. Het wordt
door Flentrop, Haarlem, gerestau
reerd, maar is nog niet gereed. Bij het
orgel deed men ook een aardige
vondst. Men kende het front niet an
ders dan met een schelpvormige om
lijsting van stucwerk. In 1869 aange
bracht ter verfraaiing en ter wering
van tocht. Inmiddels is de aanvanke
lijke omlijsting zichtbaar gemaakt,
een decorachtig schot, dat geschil
derde gordijnen vertoont, draperieën
als achtergrond van een reuze toneel,
hoogstens apart, niet mooi.
'Modern'
De schilderingen dateren overwe
gend zo van 1560-1561. Interessant is
dat men in een later stadium ook nog
schilderingen van oudere datum
vond. Van vóór de brand in 1503. In
het toen overgebleven gedeelte van
het schip. Deze schilderingen zijn
duidelijk anders dan de andere, zowel
wat kleur als wat voorstelling betreft.
Ze zijn wat „primitiever", deze schil
deringen hebben zou je willen zeg
gen bijna wat surrealistische
trekjes.
Jelle Otter en zijn medewerkers zijn
in de loop der Jaren van de ene ver
wondering in de andere gevallen.
Eerst toen in het hoge gotische koor
werd begonnen, werd volledig duide
lijk hoe rijk de kerk van Harderwijk
eens was versierd. De hele geschiede
nis van Jezus Christus is er aan af te
lezen. Inclusief drie-oudtestamenti
sche figuren, die zijn afstamming
aangeven, Abraham, David, Jecho-
nia. Kerkhistorisch en kunsthisto
risch zijn vele vragen onbeantwoord
gebleven totnutoe. Kerken in de om
geving, zoals te Elburg, Kampen, De
venter cn Zutphen tonen een heel
ander soort schilderingen. Er is voor
de tijd van het ontstaan vrij modem
geschilderd. De figuren hebben geen
zweem van heiligheid. Ze zouden zo
uit de Harderwijker straten geplukt
kunnen zijn. Volgens Jelle Otter „zou
men hier in zoverre een veranderd
Detail van een der kolommen in
Harderwijks Grote Kerk. De
evangelist Johannes met erbo
ven de profeet Jesaja.
Foto's Schuizcroan Harderwijk.
denken ten opzichte van de kerk als
Instituut kunnen vermoeden". Bij Jo
hannes de Doper varen zelfs bis
schoppen, kardinalen en pausen ter
helle.
Op de kolommen van het koor ziet
men onder andere de apostelen Bo
ven elk van hen een profeet. De evan
gelieverbeelding en het credo, mach
tig en krachtig, wordt omsloten door
„het groot gloria" in de vorm van
bloemranken in de kooromgang. Wie
zijn de makers van de vele tientallen
schilderingen? Er staan aan de gewel
ven naast andere, soms leesbare,
soms onleesbare teksten, in ieder ge
val enige namen van personen, die er
aan mee gewerkt zouden kunnei
ben. Onder een van de figuit
vermeld „Agatha van Deve
Ewold de schilder sin dochter-
een andere figuur, zijn zelfportn
praktisch alleen de naam Ewold
te lezen. Misschien Ewold van
of van Deventer. Ook is er een fi
die nauw met hem samenwerkl
stucadoor, „Hansken, meester
van Venlo sin zoon". De schildert
zijn magnifiek gerestaureerd. O
schoons in de toekomst te kï
bewaren, behoort naar de menin
Jelle Otter de overheid heri
Harderwijk financieel bij te spri
want geregeld onderhoud zal i
zijn.
Zaterdag 26 april houdt de Hen'
de Gemeente open huis. Wie dan
in de gelegenheid is te komen kl
kan dat alsnog doen in de maa
mei tot september op maandag,
dag, woensdag en donderdag, 's
gens van 10 tot 12 uur.
