Harde kritiek in
oorlogsdocumentaire
Spectrum Jaarboek1980
Speet ru m Jaarboek 1980
Kamermuzikale aanpak
Elektra aangrijpend
Spectrum Jaarboek1980
Spectrum Jaarboek1980
I
Kleurloos kwartel
van Lutoslawski I»
Crisis tussen NOS en
omroepen
Het klinkend universum van Xenakis
VARA geeft het woord aan slachtoffers
Wereldgeschiedenis in 52 weken. Nu bij de boekhandel.
Over levering faciliteiten
Visie van tientallen experts op 1979. Nu nog f 64,-.
Feiten, achtergronden, visie. Nu nog f 64,-.
Nieuwe boek<
Les Percussions de Strasburg
Voor snelle kopers prijsvoordeel boekkado.
ZATERDAG 26 APRIL 1980
KUNST/RADIO/TECEVISIE
TROUW/KWARTET
RDAi
door Jan van Galon
HILVERSUM Aan de Jaren die aan de Tweede Wereldoorlog vooraf gingen, de Jaren '40-'45,
en de wederopbouw van Europa zijn veel documentaires gewijd. De kijker is Jaren achtereen
geconfronteerd met bijzonder goede, maar Journalistiek gezien kwalitatief minder goede tv-
produkten Eén ding hadden alle documentaires goed gemaakt of niet gemeen: de
archiefbeelden uit de oorlogsjaren bleken elke keer weer even schokkend.
Uit onderzoeken van onder meer de
afdeling Kijk- en luisteronderzoek
van de NOS blijkt de laatste Jaren
echter dat de Interesse voor de Twee
de Wereldoorlog afneemt, met name
onder Jongeren. Dat kan liggen aan
het wegebben van Interesse voor een
gebeurtenis die al weer enige tiental
len Jaren geleden plaatsvond, het kan
ook zijn dat de meeste mensen alle
bestaande archiefopnamen verschei
dene malen eerder op de tv bekeken
hebben er het verder wel voor gezien
houden. De Invalshoeken zijn bij de
meesten zolangzamerhand ook wel
bekend.
Onder de titel ..Waarom zo laat?"
brengt de VARA maandag een oor
logsdocumentaire op het scherm
(Ned. I 21.55 uur) die laatstgenoemde
kritiek grotendeels kan doorstaan.
De produktle Is voor een deel opge
bouwd uit bijzonder archiefmateriaal
en handelt over een facet uit de Jaren
40-'45 dat tot vandaag de dag nog
actueel ls. namelijk: Wat doet Neder
land voor de oorlogsslachtoffers? De
makers van het programma. Marga
Wolthuis. Marjolein de Vries, Hedda
van Gennep (dit trio ontwikkelt zich
meer en meer als originele tv-makers,
en Raphael Shlbolet, Leo Jansen en
Jan van den Bergh laten zien wat er
in ons land ls gedaan, direct na de
oorlog en nu. voor mensen die ln 1945
terugkeerden van concentratiekam
pen ln Polen, Duitsland, en ook
Japan.
Besef
Na de oorlog waren de slachtoffers
ruwweg te verdelen ln drie groepen:
de mensen uit het verzet, van wie
velen met concentratiekampervarin
gen. de joden die ontkomen waren
aan de deportatie en het handjevol
dat uit de kampen terugkeerde en de
mensen die de Japanse concentratie
kampen hadden doorstaan. Hoe ving
Nederland deze mensen op en wat
gebeurde er met hen in de jaren daar
na? De verzetsmensen kregen vla de
wet buitengewoon pensioen, waar
voor de 8tichtlng 40-'45 had geijverd,
recht op een redelijke uitkering De
joden en landgenoten uit In die echter
moesten een fatsoenlijke wettelijk
geregelde uitkering ontberen. Deze
slachtoffers waren volledig afhanke
lijk van particuliere Initiatieven van
het Joods Maatschappelijk Werk en
de 8tichting Pellta.
De documentaire geeft aan dat wette
lijk geregelde uitkeringen voor deze
twee groepen pas vele jaren later tot
stand kwamen en anno 1980 nog
steeds niet optimaal functioneren.
Pas in 1968 kwam men tot het besef
dat de oorlog deze slachtoffers onmis
kenbaar leed had berokkend. Voor
dat de overheid zich daarvan bewust
werd waren alle „kruistochten" voor
niets geweest. Na een schokkende
herdenkingsrede van schrijver Ed
Hoornik voor het Auschwitz Comité
in 1968 stelde het Tweede-Kamerlid
Joop Voogd (PvdA) in het parlement
een aantal indringende vragen en dat
resulteerde ln een effectievere rege
ling. Op die manier werd na vele jaren
toch nog enigszins recht gedaan.
Maar ..Waarom zo laat?" vragen de
makers zich terecht al. Volgens me
vrouw Wlchers-Duthil. oud-directrice
van de Stichting Pelita en Fanny de
Vries van het Joods Maatschappelijk
Werk, die onder meer aan het woord
gelaten worden, komt dat voor een
deel doordat men in Nederland veel
te druk bezig was met de wederop
bouw van het land. „Er was geen
plaats en aandacht voor zwakke of
zieke mensen. Iedereen had maar een
gedachte: hoe kom Ik zo snel moge
lijk weer aan het werk." Die zorg om
de wederopbouw drong de pijn naar
de achtergrond. Nederland was
..ziek" van hulpeloosheid, iedereen
wilde onafhankelijk en sterk zijn. Bo
vendien was leniging van menselijke
nood altijd overgelaten een particu
liere liefdadigheid.
Maar ondanks deze argumenten blijft
het onbegrijpelijk dat de overheid
zich zo passief opstelde. Uiteindelijk
werd er voor oud-verzetsstrijders wel
redelijk goed gezorgd. Hedda van
Gennep, een van de maaksters van de
documentaire (net als Marjolein de
Vries ook oorlogsslachtoffer en ex-
gevangene) denkt dat men meer
waardering kon opbrengen voor ver
zetsstrijders dan voor de Joden om
dat zij de oproep uit Londen hadden
gevolgd zich niet neer te leggen bij de
Duitse overheersing. Zij waren de hel
den en de Joden waren de ongelukki-
gen, hun was iets overkomen.
Een belangrijk deel van het veertig
ADVERTENTIE
80 11 097/C INTRES intern reclamebureau spectrum
Van onze radio- en tv-redactle
HILVER8UM In de verhouding
tussen de omroepen en de NOS inza
ke de levering van dc faciliteiten om
programma's te kunnen maken ls
sprake van een crisis die nog nooit zo
groot is geweest. Op de NOS-be-
stuursvergaderlng van gisteren ga
ven verschillende sprekers dit vol
mondig toe.
Om te trachten „tot het uiterste met
elkaar ln gesprek te blijven", zoals hij
zei. deed NCRV-voorzitter Jansen een
duidelijk voorstel namens de acht
omroepen. Dit luidde dat alle zendge
machtigden gezamenlijk een gesprek
gesprek zouden hebben met de direc
tie van het faillitair bedrijf. Drie
waarnemers uit het NOS-bestuur
zouden daarbij aanwezig moeten zijn.
NOS-voorzltter mr. E. C. M Jurgens
zou de leiding moeten hebben.
De raad van beheer van de NOS (da-
Speciaal vandaag
gelijkse leiding) waartoe mr A. W. W.
van den Bos. commissaris technisch
bedrijf van de NOS behoort, wilde
daar echter niet van weten. Van den
Bos vreesde een verharding van de
standpunten. De raad van beheer wil
daarom dat deze kwestie op bredere
basis en wel ln het volledige NOS-
bestuur wordt besproken. Dan zou
het volgens de raad niet tot een recht
streekse confrontatie tussen de om
roepen en de NOS als toeleveringsbe
drijf van techniek en studio te ko
men. De raad van beheer zal zich in
haar vergadering van dinsdag over
deze zaak beraden.
De kwestie van de verdeling van de
faciliteiten dreigt langzamerhand uit
zichtloos te worden. Al een jaar gele
den stond hetzelfde punt op de agen
da van het NOS-bestuur.
Aanleiding is de herstructurering
door bureau Berenschot van de N08.
Speciaal morgen
Daar uit kwam het zogeheten Plan
fase-systeem. Voor die tijd was het zo
dat de omroepen opgave kregen wel
ke faciliteiten zij ter beschikking
konden krijgen. Dit gebeurde ln over
leg met de omroepen. Sinds 1977 ls
het volgens het Plan-fase-systeem zo
dat de omroepen acht maanden van
te voren moeten opgeven wat zij voor
bepaalde programma's nodig denken
te hebben. Tot nu toe is dit niet zo
gelopen als de bedoeling was. Vol
gens de directie van het facilitair be
drijf van de N08 ls er sprake van
ontbrekende medewerking van de zij
de van de zendgemachtigden De
meeste omroepen denken daar duide
lijk anders over. ZIJ vinden ook dat de
zendgemachtigden en het facilitair
bedrijf gezamenlijk verantwoordelijk
zijn voor de faciliteiten.
Superieur spel Alban Berg-kwartet
prter
door Jac. Kort 6n 8'
-accu
AMSTERDAM Bij het kiezen van de naam van het ir(e,^jlr
door vier jonge docenten van de Wiener Musikhochsi
opgerichte Alban Berg Kwartet, dat deze week in de kj"
Zaal optreedt, hebben Günther Pichler en Gerhard S<j "F
viool, Hatto Beijerie, alt en Yalentin Erben, cello
iondg
minuten durende programma gaat
over de Wet Uitkering Vervolgden
(WUV) die pas na veel geharrewar
ontstond in 1973(1) Het Kamerlid
Joop Voogd legt uit waardoor dat zo
ontzettend lang heeft geduurd.
Voogd heeft zich bijzonder voor deze
zaak ingezet. Wat niet ln de documen
taire naar voren komt ls dat zijn
moeder een joodse was. Voogd zegt
dat de Joden die de verschrikkingen
overleefd hadden keer op keer weer
moesten bewijzen dat ze wel echt
slachtoffer waren. Van Gennep voegt
daar nog aan toe: „De discussie zou
toch gesloten moeten zijn geweest
wanneer iemand zijn arm door het
loket stak met een ingebrand num
mer erop. Het ls toch een grof schan
daal dat men dan toch nog ging uit
zoeken of iemand wel genoeg had
geleden om ln aanmerking te komen
voor een uitkering?"
Aan het woord komen ook enige men
sen die tot op de dag van vandaag
nog problemen hebben met de uit
voering van de WUV, onder wie een
vrouw die drie jaar lang ln een Jap
penkamp zat ingesloten. Zij Zegt on
der meer dat het haar bijzonder ge
stoken heeft dat de meeste mensen
en met name de ambtenaren met wie
ze te maken heeft gehad, haar altijd
de Indruk gaven dat ze blij mocht zijn
niet in een Duits kamp te hebben
gezeten. „Vooral ln het begin deden
ze net alsof lk naar een vakantie
kamp was geweest. Zoiets van: Jtj had
tenminste nog lekker weer." Een al
gemene klacht in het programma ls
ook dat de slachtoffers bij hun terug
komst zo koel en sober werdeft ont
vangen. „Ik ben eerst ln Denemarken
en Zweden opgevangen. Daar werd
voor ons elke avond iets georgani
seerd, maar hier kreeg lk de indruk
weer ln een kamp terecht te komen.
Niemand gaf Je de indruk medelijden
met je te hebben of maar iets voor Je
te willen doen." Uitspraken die tot
nadenken" stemmen
De meest onthutsende opmerking
kregen de makers te horen van een
Joodse vrouw die zei: „Ik vond de
periode na mei '45 ln Nederland erger
dan ln het concentratiekamp. In
Auschwitz wist ik tenminste nog wie
mijn vijanden waren." Deze vrouw is
zo gedesillusioneerd dat ze haar ver
haal absoluut niet voor de camera
wilde houden.
Enige ex-gevangenen die in de uitzending aan het woord komen:
Uiterst links mevrouw Wichers-Duthil, Fanny de Vries (midden) en
Arie van Namen, oud-voorzitter Stichting '40-'45.
genomen om op ieder concert een werk van Berg. Schöf n*
of Webern, respectievelijk van een andere tijdgenoo'
gehore te brengen. wat
De Poolse componist Witold Lutos
lawski (1913) wiens strijkkwartet dit
maal centraal stond, is weliswaar
mei
ADVERTENTIE.
8011.097/ INTRES intern reclamebureau spectrum
door Louwrens Langevoort
SCHEVENINGEN Langdu
rig was het applaus voor alle
medewerkenden aan Richard
Strauss' opera „Elektra" don
derdagavond in het Circus
theater. Ook nu weer, drie
jaar na de première, blijkt
deze produktie van Harry
Kupfer en Wilfried Werz nog
opvallend levend te zijn. De
honderd minuten durende
voorstelling zonder pauze
heeft niets aan vaart en
kwaliteit ingeboet.
Er is eerder sprake van verbetering.
De hoofdrolspelers zijn duidelijk be
ter in hun element en de enkele rol-
wijzlging is een vooruitgang te noe
men. In de eerste plaats geldt dat
voor titelrolzangeres Pauline Tinsley.
Ze heeft dezelfde produktie al In Car
diff bij de Welsh National Opera ge
zongen, zij het toen ln het Engels.
Ook nu in de orginele (Duitse) taal
krijgt ze het voor elkaar elke letter
greep hoorbaar over heü voetlicht te
brengen. Ze maakt van Elektra nu
eens geen schreeuwend viswijf, dat
zich in Elektra-lompen heeft gehuld,
maar behoudt de waardigheid van
een prinses, die zich tegen de macht
hebbers opwerpt.
Haar vocale uithoudingsvermogen is
bewonderenswaardig. Tijdens de hele
voorstelling is Tinsley op het toneel,
heefteen drietal hondsmoeilijke en
hoge monologen, ertussen door
rent ze van de ene naar de andere
hoek, hangt ze ih touwen en geeft
meer de indruk met turnoefeningen
bezig te zijn, dan een operahoofdrol
te vertolken
Ze speelt het klaar. Pauline Tinsley
houdt zich ln in de fortlssimi en bena
dert Strauss' muziek haast kamermu-
zikaal. In de dialogen met Anne
Alexieva (Chysothemisi geeft dit een
aangrijpende werking. Anna Alexie
va zong de rol indertijd voor het eerst
en is nu duidelijk in de persoon van
Chysothemis gegroeid
Anny Schlemm viert weer triomfen
als Klytaemnestra. Eigenlijk heeft ze
niet eens een mooie stem. daarvoor
Confrontatie tussen Klytaemnestra (Anny Schlemm) en Elektra
(Pauline Tinsley op rug gezien) en Richard Strauss' opera Elektra
Foto: Jaap Pieper
verschillen kop- en borstregister te
zeer van kleur. Ze is een toneelper
soonlijkheid, die ook zwijgend had
kunnen optreden, want haar spel zegt
al meer dan genoeg. Uit elk gebaar
spreekt al een wereld aan emotie, uit
haar ogen spreekt de angst van Kly
taemnestra. De dialoog met Elektra
wordt door deze twee zangeressen
aangstaanjagend gebracht.
Willard White tenslotte imponeerde
in het laatste half uur in de kleinere
rol van Orestes. De vele bijrollen wa
ren uitstekend bezet.
Het Radio Filharmonisch Orkest
stond deze keer onder leiding van
Richard Armstrong, dirigent van de
Welsh National Opera. Hij had zich zo
te horen weinig aangetrokken van
een uitspraak van Richard Strauss
zelf. die eens gezegd heeft dat het
orkest zo luid moet zijn dat je de
zangers niet meer kan horen Het
evenwicht tussen bak en toneel was
formidabel. Nergens overstemde dit
reuzenorkest de menselijke stem.
Armstrong reduceerde het orkestraal
geweld tot Ingetogen kamermuziek.
Hij kon het echter niet verhelpen dat
dit een enkele keer ten koste ging van
de intensiteit van Strauss' muziek.
Dé openingsmaten mogen best oor
verdovend zijn, het grijpt de toe
schouwer meer dan de welluidende
klanken die hu uit de orkestbak op
stegen.
Theatraal
Deze voorstelling van Elektra wordt
geen tijdgenoot van de i
noemde componisten, maar
gangspunten zijn wel degelijl. ma;
want aan de principes van de ^ïsequi
School. Daarnaast heeft hij iesore
van Strawinsky, Bartók en StoL
sen ondergaan
Dit kwartet, het enige dat P net
heden toe schreef en dat dat® wa
1964, heeft twee delen. Intrcxy jn
Mouvement en Main Mouvemt
rioso-Funèbre. Het eerste drö.
kenmerken die ook andere JS a"
van Lutoslawski eigen zijn: zee Wek
motiefjes, bestaande uit kleinin bor
vallen en het geheel in eerj 1
fluisterende klanksterkte gehc
Het tweede deel begint razerP sne
zowel in de gestreken als get<?gelen
passages, besloten door eenye
zang, waarin weer gewerkt wot.
de stijlmiddelen van deel Paans'
hoort dit werk zelden in de ctiezien
zaal. Het heeft zonder twijfel feige -
de fragmenten, maar is in zijn (je
teit vanwege zijn kleurlooshe
geheel geslaagd.
i stand
Wanneer men daarnaast en er gek
het zesde strijkkwartet van Bjaar
tók hoort, dan heeft men een, j
van een werk, dat hoe af-vijka
van alles, dat omstreeks 194 trouw
geschreven, overtuigt en re pai
maakt door zijn innerlijke U^n <j
Zelfs al zou men niet weten, hef
dig Bartók en de wereld er tfnse
voorstonden, dan wordt mLrf>npa
schokt door de dramatiek v
kwartet me' d
Het Alban Berg Kwartet, dat rf1 te z
eert geopend had met het kwj
C klein, opus 18 no. 4 en daari)pf,~vi
blijk had gegeven van zijn sudCA*-'J
spelkwaliteiten, overtrof zo rn
die indruk nog door de uitvoeirerale
de ontzettende moeilijke werïrde ki
later op de avond volgden, jp een
igende
Politiek teken&rkdij!
Jordaans
overleden
Van onze kunstredactie
AMSTERDAM Oisteren
de tekenaar, journalist en mt
J. Jordaans gecremeerd. Op 9<-
,lsfh
mui
het g
it de
j is vat
ield te
deze
houde
SST ESSSL'«S-E» "W*
Harry Kupfer. Zijn visie op het ko
ningsdrama heeft zich in drie jaren
verdiept. In het witte, cleane toneel
beeld van Wilfried Werz, dat groten
deels opgebouwd is uit plastic troont
het dominerende beeld van Agamem-
noon, waaraan touwen de band met
het verleden symboliseren. Elektra
raakt erin verstrikt. Ze zal de toe
komst waar ze lang van droomde,
niet meer meemaken.
Met veel theatrale effecten brengt
Kupfer zijn Elektra, muzikaal geëns
ceneerd. waarin hij zich af en toe te
buiten gaat aan overacting. Zo laat
hij Orestes en Elektra iets te nadruk
kelijk trillend naar elkaar toe lopen
en gaat de dialoog tussen de twee
gezusters bijna over in een aardige
stoeipartij. Het zijn slechts kleine de
tails. Deze Elektra-voorstelling is een
bezoek aan de schouwburg dubbel en
dwars waard. Vanavond is Elektra te
zien in Scheveningen, dinsdag 29
april, op 6, 8, 12. 14 en 19 mei in
Amsterdam en op zaterdag 3 mei in
Rotterdam.
ADVERTENTIE
plaats Zelhem overleden. - -
en teke
Jordaans kreeg zijn opleidingen nog
Rijksacademie in Amsterdanfe2eed c
na hij zich al spoedig als v„
tekenaar manifesteerde Als te^
van de socialistische pers wef zwijg'
in het voetspoor van Albertvan act
Zijn prenten verschenen in (nwaper
bladen waaronder Het Volk. Dj: J1
ne Amsterdammer en na de'
Vrij Nederland frreikei
leid noj
Verder heeft Jordaans zich vjrerefon
stelijk gemaakt voor de Neder
film. Hij legde hier een basis
filmkritiek, schreef over dit rvan "c
en richtte in 1927 samen met in de
ter Braak en Hendrik Scholte c
liga op. Ook genoot hij beke
door zijn filmpraatje dat hijf10<jebe«
1930 jarenlang iedere zondag iic v.- j
AVRO-radio verzorgde AlsJS
heeft Jordaans in diverse of Dat
gespeeld. ]f kind
jaar
^iie om;
tusse
80 11 097/© INTRES intern reclamebureau spectrum
All American Show, op Ne
derland 2 een half etmaal tv
uit de Verenigde Staten met
reclameboodschappen tussen
door. In de middaguren teken
film voor de jeuid, bet spel-
programma Tic Tac Dough en
een avontuur van Batman. ge
volgd door een sportprogram
ma. aanvang 15-30 uur. Een re
ligieus programma op com
merciële basis (PTL) begint
om 18-31 uur. Om 20.30 uur het
CBS-nieuws gepresenteerd
door de bekende journalist
Walter Cronclte. Daarna vol
gen nog enige muziekprogram
ma's met gasten als Frank Si
natra en Pat Boone.
The Barend-Brngsma Talk
show. een praatprogramma
waarin omroepbasen. pro
grammamakers, mediades
kundigen en politici discussië
ren over de toekomst van ona
omroepbestel.
K lute
film van Alan J Pakula met in
de hoofdrollen Jane Fonda en
Donald Sutherland. Het ver
haal gaat over een call-girl die
in contact komt met een detec
tive die op soek is naar een
verdwenen man.
Ned. 2 82.96 uur
Open School brengt een
portret van de bekende actie
voerder Dirk de Vroome beter
bekend als „de Rooie Reus". In
een interview vertelt De Vroo
me over iijn activiteiten in het
verleden en waarom hij een
nieuw bestaan gaat opbouwen
in Ierland.
Ned. 2 14.30 uur
Kitti De Terugkeer naar
Auschwitz. Na 35 jaar keert
Kitty Hart terug naar Ausch
witz waar zij als jong meisje
de gruwelen van bet concen
tratiekamp doorstond. In deze
documentaire doet zij haar re
laas van het dagelijks leven in
Auschwitz. Haar vader en
broer werden er vermoord.
Kitty leeft nu in Engeland en
Is moeder van twee kinderen.
Ned. 2 21.45 uur
De Andere wereld van zon
dagmorgen is geheel gewijd
aan de ontwikkelingen in de
landbouw. Vanuit Raalte pra
ten enige boeren, voorzitter
Joris Schouten van het land
bouwschap en Jan Wiersma
van de werkgroep Beter Zui
velbeleid en de politici Voort-
man (PvdA) en Waalkens
(VVD) over de toekomst van
de boeren.
Hilversum 2. 10.50 uur
door Ralph Degens
UTRECHT Voor het oog
was het optreden van de slag
werkgroep Les Percussions de
Strasbourg donderdagavond
ln Muziekcentrum Vreden-
burg minder aantrekkelijk
dan bij dit ensemble gebrui
kelijk is.
De twee werken (van M&che en Xena
kis) die gespeeld werden konden met
betrekkelijk weinig instrumenten, en
dan nog overwegend van de traditio
nele soort, tot klinken gebracht wor
den, zodat het uitgebreide arsenaal
van slagtuig dat deze groep bezit on
uitgepakt kon blijven.
De In Clermont-Ferrand ln 1935 gebo
ren Francois-Bernard Mfiche schreef
speciaal voor Les Percussions vorig
Jaar ..Aéra" waarin in hoofdzaak „me
lodische" slaginstrumenten zoals ma
rimba, vibrafoon, klokkenspel en
gongs worden gebruikt
Door een geraffineerde toepassing
van de timbre-beïnvloeding met stok
ken van diverse hardheid, door het
met de strijkstok bespelen van de
vibrafoons en door het langzaam
doen aanzwellen en uitklinken van
veelal chromatisch verlopende passa
ges. schept MSche een wat mystieke,
Introverte sfeer. Je wordt bij dit stuk.
dat overigens nog voldoende ritmi
sche complicaties laat horen die tot
waakzaam luisteren nopen, bijna ge
dwongen achter het hoorbare geluid,
of door het klankgordijn heen. naar
een eigen inhoud te zoeken. Een be
zigheid die dan door de enorm volu-.
mineuze paukenroffel aan het slot
nogal abrupt wordt verstoord
Smederij
Gelegenheid tot eigen interpretatie
krijgt de luisteraar bij het na de pau
ze gespeelde Pleiades van Iannis xe
nakis igeb. 1922) nauwelijks. Vijftig
minuten lang houdt de befaamde ar
chitect-componist je daarin bezig
met een uitermate ingewikkeld ge
construeerde klankencompositie die
hij de naam Pléiades (naar een in de
sterrenkunde bekende nevelmassa)
gaf, en waarin hij suggesties van wol
ken, nevelvlekken en melkwegstel
sels wil geven, en de toehoorder wil
meevoeren „naar een onafwendbare
catastrofe of naar een verwrongen
universum".
Hij trachtte zich daarbij van de
dwang van de westerse diatoniek te
bevrijden door het gebruik van een
zelf ontworpen, niet-westerse toon
ladder, en met het construeren van
een nieuw metalen slaginstrument,
de Si-Xen.
Zes van die Instrumenten, die op ba
sis van kwart- en derdetoon-afstan-
den zijn gestemd, worden in dit stuk
met houten hamers geslagen. Ik weet
niet of het geluid dat Xenakis daar
mee laat maken op dat van het uni-
ADVERTENTIE
eciameOu'eau spectrum
versum lijkt; Oustav Mahler had
daar weer een andere voorstelling
van. De meest in het oor priemende
gelijkenis was voor mij die van een op
volle capaciteit werkende grote sme
derij.
In het tweede deel van dit vierdelige
werk worden de Si-Xens ongeveer 15
minuten fortissimo beslagen, waarbij
van de ongetwijfeld weer stochas
tisch (volgens de waarschijnlijkheids
leer) berekende structuur en ritmiek
niets meer te horen overbleef.
Bombardement
In de andere delen komen de marim
ba's en de vibrafoons mede aan het
woord, met als apotheose het slotdeel
waarin pauken, bongo's en tom-toms
een weergaloos knap berekende re-
gelmatige-onregelmatigheld als van
een eindeloos bombardement sugge
reren.
De slagtechniek die het zestal van
Les Percussions hierin demonstreer
de is van een verbijsterende perfectie,
die Juist dóór die perfectie jammer
genoeg nooit meeslepend of opwin
dend wordt. Dat is dacht ik ook wat
aan het stuk zelf ontbreekt, het blijft
met alle ingenieuze berekeningen die
er aan ten grondslag liggen, en met
alle pretenties van het suggereren
van een klinkend universum, een vijf
tig minuten durend gehamer op zeer
aardse instrumenten door een zestal
behendige muzikanten Ditmaal voor
een bijzonder klein aantal toeho
renden
Weer of geen weer, meteoroli
natuurvrienden, door drs J. B
Uitg. Bosch en Keuning, Baa
ziene uitgave. 246 blz - 29.51
Akties van de Israëlische in
gendienst, door R. Deacon. U
vire. Katwijk aan Zee. 333
gulden.
Van uitgeverij Elsevier te
dam: Vennootschapsbelastin
bestemd voor de aangifte ov
216 blz - 34.50 10e editie
Kinderwagens en korsetten,
derzoek naar de sociale acht
en de rol van vrouwen in he|
1940-1945, door B. de Graafl
rlarcus. Uitg. Bakker Ams
59 blz 19 50
G. Harmsen schreef: Rondoi
Goulooze. Uit het leven van
nisten. Uitg. SUN. Nijmegen.
25 gulden.
Brieven aan jou, een bundel i
ringen, afzender W. lbo. Ultl
mos. Amsterdam. 172 blz - f
Van de Walburg Pers te Zut]
de volgende boeken: Scei
Nederlandse reeks voor
tenschap onder redactie
Alexander. R L. Erenstein en
gendoorn. Adapteren en
157 blz - 24 gulden. Starings^
De tuchtiging der Algerijnen b.
27 van Oegstmaand 1816 van
G Schaars. 64 blz - 15 guld
schiedenis van 120 jaar ProtLq
christelijk onderwijs in zHj
door S Laansma 80 blz - 15
Bonte Pracht vederdracht,
denis van de revue in Nederli
D Krijn 160 blz 39 50
Van uitgeverij Meulenhoff te
dam is: American folk pai
three centuries, van J Lipm
Armstrong. 233 blz - 125 gull
n5'
ul( 1