nancieel probleem
tvangst Canadezen
Directie Mobil Oil praat
niet over vijfploegendienst
egering wil nog niets
ggen over Surinaamse wet
Burgemeester méér dan
een lintjesdoorknipper
cus wil uitdelen sigaretten belasten
Abraham Roos (69) overleden
Ondergedoken jood was burgemeester van Amerongen
Ruim honderd personeelsleden in staking
|j^egel bepleit terughoudendheid
Kind verongelukt
Vrouw minder
snel naar
de huisarts-
FNV-jongeren
tegen plan
jeugdarbeid
Geertsema: te weinig vrouwen solliciteren
AG 25 APRIL 1980
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
PH 11
onzer verslaggevers
iRDAM De Stichting „Amsterdam dankt zijn Canadezen" die hoge verwachtingen
van
tfef We van medewerking aan de ontvangst van de 350 door de hoofdstad uitgenodigde
Jese veteranen, is daarin op sommige punten teleurgesteld.
én vli
tings kringen meent men, dat het voor
de burgerij toch een erezaak moet
zijn om op korte termijn nog daad
werkelijke belangstelling te tonen.
De gemeentelijke subsidie van
150.000 moet als een gewaardeer
de bijkomstigheid worden be
schouwd. Voor de ontvangst is acht
honderdduizend gulden nodig.
htfe Belastingdienst een bedrag
rengioOO als accijns voor de uitde-
actiem 40.000 pakjes sigaretten
aj sigaretten In totaal) in de
uur fe verpakking van 1945. Tij-
taatjin toen glorieuze intocht in
oneröam deelden de bevrijders de
atiofen de vermaarde Sweet Co-
In met gulle hand uit. Dit ge-
het ijrdt op 5 mei herhaald, alsme-
ïkking van de Glover-Milk-
bar, eveneens in de verpak-
d^n 35 jaar geleden. De Stich-
{bijzonder verstoord over het
daant de overheid zich formalis
ten ij>steld door geen dispensatie
nderd accijnsheffing te verlenen,
ekleu
1 naahrzitter Gerard de Klerk heeft
dit J persconferentie voorts laten
*ek Smeren, dat de dankbaarheid
Jft de Amsterdamse bevolking je-
uil bevrijders van toen tot dus-
erq?neden de maat is gebleven,
V(Urijfsleven heeft tot nu toe
0 bijgedragen in de kosten
ranje project, dat rondom de acht
praagt. Uit de burgerij is tot
Haagt slechts een bedrag van on-
huni/8000 ontvangen. In Stich-
t*v<
uitgave van de vier voormalige ver
zetsbladen in Amsterdam. Voor 9
kan men dit boek halen bij alle vesti
gingen van de Centrum Bank.
Klemmend beroep
Er wordt een klemmend beroep ge
daan op Amsterdammers om door
middel van een gift hun dankbaar
heid te tonen. Giften zijn welkom bij
de volgende giro- en bankrekeningen:
postgiro 511.1945, ook via gemeente
giro; bankgiro ABN 54 239 1945;
bankgiro Centrum Bank 93.685.1945. EXDOSitlC
ten name van „Amsterdam dankt
zijn Canadezen".
Eveneens een succes is de verkoop
van de dubbele LP „Sentimental
Journey", vervaardigd door Gram-
moservice, met 40 liedjes uit de
maanden na de bevrijding. Melodieën
van onder meer Vera Lynn, Glenn
Miller. Syd Lawrence, Bing Crosby.
Het album is In alle platenzaken voor
32,50 te koop In enkele dagen zijn er
reeds een kleine 10.000 exemplaren
verkocht.
Zijdelings zijn er inkomsten door
middel van herdenkingsstropdassen,
affiches en stickers, verkrijgbaar bij
de portier van het stadhuis. De Stich
ting krijgt ook inkomsten van de ver
koop van het boek voor Jongeren „Je
was er niet bij" (vijfde druk), een
Tot en met maandag 26 mei presen
teert het Amsterdams Historisch Mu
seum, in zaal 21, de tentoonstelling
„Amsterdam bevrijd - Mei '45". Dej
expositie geeft een beeld van het on
beschrijflijk enthousiasme van de
hoofdstedelijke bevolking, waarmee
de Canadese „liberators" op 8 mei
1945 in Amsterdam werden ontvan-
Deze radio verhorten in een boek, en op de voorgrond een dagboek van een onderduiker zijn
te zien op de tentoonstelling „Amsterdam bevrijd mei '45".
gen. Daaraan vooraf gaan bezettings- ling wordt de film van John Femhout
beelden, onder meer van de honger- „Het laatste schot" vertoond. De ex-
winter en andere ingrijpende en tries- positie is een initiatief van de ten-
te gebeurtenissen. Op de tentoonstel- toonstellingscommissie van de Stich
ting „Amsterdam dankt zijn Canade
zen". Het museum is gedurende de
feest (herdenkings)week van 1-9 mei
gratis toegankelijk.
Kopuit
4 an vreemde wijzen hebben
gepoogd zich te onttrekken
j Duitse deportaties. Er zijn.
ft, die in het uniform van de
Ration Todt liepen. Er wa-
en die als vrijwilligers deel
(ten van de Kriegsmarine.
jretaresse van de Ortscom-
t in Zutphen was een on-
bken jodin. Er is ook een
doken jood geweest, die
lijd op Duits gezag burge-
uf was van een Nederland-
I. Dat was de heer Abraham
os. Hij is begin deze week
arige leeftijd in Amsterdam
■en.
|cen van Herzberg, Presser en
g, waarin de jodenvervolgin-
i Nederland worden beschre-
ven, maken geen melding van deze
unieke gebeurtenis. Ab Roos heeft
zich na de bevrijding weer terugge
trokken tot de eenvoudige joodse za
kenman die hij ook voor de oorlog
was. „Ik heb er nooit mee te koop
gelopen. De eerste Jaren vooral wilde
Je zo snel mogelijk alles vergeten",
gaf hij ons destijds als commentaar.
De Duitse jodenvervolgingen brach
ten Ab Roos als onderduiker naar*
Amerongen. Hij leefde daar onder de
valse naam Theodorus Marinus van
Leur, geboren in Dodewaard en van
beroep vertegenwoordiger van een
meelfabriek. Iedere werkdag verliét
hij voor de schijn het huis. Het was
het illegale leven van zovelen. Dat
veranderde met de landing van de
geallieerde troepen nabij Arnhem.
Een stroom van vluchtelingen kwam
Amerongen binnen. Vertegenwoordi
ger Van Leur. de ondergedoken Jood1
Abraham Roos, maakte zich bij de
opvang verdienstelijk. Hij richtte een
noodziekenhuis op en organiseerde
een centrale keuken. Als dank gaf de
Duitse Ortscommandant voor de vrij
willigers nadien een feestje. Ook Van
Leur was uitgenodigd. De organisato
rische verdiensten van de vertegen
woordiger waren de Duitsers niet ont
gaan..
Benoeming
Op dat feestje werd de ondergedoken
Abraham Roos door de Ortskom-
mandant benoemd tot burgemeester
van Amerongen.
Na de bevrijding werd deze benoe
ming door de Nederlandse regering
zelfs erkend. Dè weer opgedoken
Abraham Roos kreeg van de regering
salaris uitbetaald. Maar tijdens de
Duitse bezetting had hij als burge
meester andere zorgen. De Duitsers
verlangden dat de burgemeester be
hulpzaam zou zijn bij de inkwartie
ring van 1500 soldaten. Dat lukte.
Velen werden ondergebracht bij
NSB-gezinnen en andere met de Duit
sers sympathiserenden.
De benoeming tot burgemeester
bracht voor de orthodoxe jood Roos
ook nog religieuze consequenties
mee. „Het laatste dat ik had vastge
houden moest ik ook nog loslaten. Ik
had volgehouden op Sjabbat niet te
roken. Op die wijze wilde ik de Sjab
bat blijven heiligen. Maar als burge
meester kon ik mij niet permitteren
iedere dag te roken, en op zaterdag
niet. Op die dag smaakte het roken
bitter".
In zijn functie van burgemeester
woonde Ab Roos Duitse besprekin
gen bij. Hij gaf de gegevens door aan
de illegaliteit, hielp bij het verbergen
van neergeschoten piloten, liet de
Ortskommandant echte Ausweise te
kenen voor het per veer overbrengen
van geallieerde piloten, waarschuwde
als er Duitse overvallen zouden ko
men en liet kaarten uit het bevol
kingsregister verdwijnen. Hij is daar
voor uit Engeland en de Verenigde
Staten onderscheiden. Ook huwelij
ken sloot de ondergedoken joodse
burgemeester. Zelfs een huwelijk tus
sen t.wee ondergedoken joden.
Even heeft het er op geleken, dat
burgemeester Van Leur zelf in de echt
moest worden verbonden. Hij liet zijn
vrouw, die in Amstelveen was onder
gedoken en daar zich als dienstmeisje
had verhuurd, naar Amerongen ko
men. Het was een weerzien tussen
man en vrouw na meer dan een Jaar.
Maar de Ortskommandant klopte
niet aan als hij de burgemeesterska
mer van Amerongen binnenkwam.
Zodoende trof hij burgemeester Van
Leur met een vrouw in diens armen.
Burgemeester Van Leur was genood
zaakt zijn huwelijk voor te bereiden
met zijn eigen vrouw. Zover is het
niet gekomen.
De SS trok Amerongen binnen en
eiste dat de burgemeester zestig man
nen voor tewerkstelling zou aanwij
zen. Abraham Roos weigerde. De on
dergedoken jood werd door de SS
afgezet Hij werd zelfs uit Amerongen
verbannen, met de opdracht zich bij
de Sicherheitsdienst in Utrecht te
melden. Burgemeester Theodorus
Marinus van Leur heeft dat niet ge
daan. Want hij wist dat hij de joodse
onderduiker Abraham Roos was.
i banketbakkers bereiden zich voor op de inhuldiging: in de etalage van deze bakker op de
-damse Rozengracht prijken taarten, gebakjes, dranken en bonbons, alles in stijl van Oranje.
■ronn
el E
;e parlementsredactie
G De Nederland-
xing weigert voorlopig
irdeel te vellen over een
In Suriname in de
is om parlementaire be-
eden over te dragen
Ie regering. Volgens het
inkl Kamerlid Waltmans
jnki.le Surinaamse regering
'n machtigingswet in
id alle bestaande wet-
Suriname tijdelijk bui-,
rking stellen of daar-'
fwijken en dus alle
naar zich toetrekken.
nerlld vindt het herstel van
nentaire democratie in Suri-
i groot belang met het oog
[erugkeer van Surinamers uit
Tijdens het vragenuurtje
ner vroeg hij daar gisteren
Ideel over van de Nederlandse
lee-premier Wiegel, die de In'
Jrerblijvende premier Van Agt
wigerde daar op in te gaan.
1 het wel erg ver gaan wan-
Nederlandse regering „het
li aanmatigen te oordelen over
ntwerp dat in een ander
I voorbereiding is en waarvan
het geenszins vaststaat dat het zal
worden ingediend."
Wiegel bepleitte een terughoudende
opstelling, ook al zou het wetsont
werp bij het Surinaamse parlement
worden ingediend. „We moeten ons
niet gaan begeven in paternalistische
bemoeienissen," zei hij. Hij vond het
ook nog niet nodig om de relaties met
Suriname op het gebied van ontwik
kelingssamenwerking en defensie op
nieuw te bekijken. Die relaties zijn in
wederzijdse verdragen vastgelegd en
kunnen volgens de vice-premier niet
eenzijdig worden veranderd.
Contact
Volgens minister Van der Klaauw
(buitenlandse zaken) is er tussen de
Nederlandse regering en de nationale
militaire raad in Suriname regelma
tig contact via de Nederlandse am
bassadeur Vegelin. HIJ zei dit. even
eens tijdens het vragenuurtje, op vra
gen van de Kamerleden Bisschoff
van Heemskerck (D'66), Pronk
(PvdA) en Waltmans.
De bewindsman moest echter erken
nen dat de uitspraak van de Kamer
over de situatie kort na de staats
greep in Suriname, nog weinig effect
heeft gehad. Volgens die Kameruit
spraak. neergelegd in een motie van
het WD-Kamerlid Bolkestein. zou de
Nederlandse regering al het mogelij
ke moeten doen om te bereiken dat
de democratie in Suriname spoedig
wordt hersteld, dat de grondrechten
worden geëerbiedigd en dat er zo
spoedig mogelijk verkiezingen wor
den gehouden.
Zorgen
Van der Klaauw zei zich met name
zorgen te maken over de geconsta
teerde onregelmatigheden ln de
rechtspleging in Suriname. Hij zei
dat de Surinaamse orde van advoca
ten hierover contact heeft gehad met
de Surinaamse regering. Deze zou er
naar streven de strafrechtpleging
weer te normaliseren. Overigens liet
de bewindsman weten dat er inmid
dels geen voormalige officieren van
het Surinaamse leger en van politie
meer gevangen zitten.
Van der Klaauw weigerde in te gaan
op vragen uit de Kamer om medede
lingen te doen over de briefwisseling
die de regering met de 8urinaamse
regering heeft gehad over de situatie
die is ontstaan na de staatsgreep van
25 februari. Het enige wat hij daar
over kwijt wilde was. dat die corres
pondentie bedoeld ls als eerste aan
zet voor „een gemeenschappelijke be
schouwing" van de toekomstige rela
ties tussen Nederland en Suriname.
„En daar zit alles ln," zei hij-
Van onze soc.-econ. redactie
AMSTERDAM Bij de raffi
naderij van Mobil OU in Am
sterdam zijn sinds woensdag
middag zo'n honderd man
technisch en produktieperso-
neel in staking. Inzet van de
staking is de weigering van de
directie van Mobil Oil om te
praten over de invoering van
een vijfploegendienst in dit
volcontinu-bedrijf.
De staking ontstond woensdag spon
taan, zonder medeweten van de vak
bonden. Gistermorgen stelde de In
dustriebond FNV zich, na raadple
ging van de leden, achter de staking.
Eerder, woensdagavond dealde een
woordvoerder van de Industriebond
mee dat de bond waarschijnlijk de
actie niet zou kunnen steunen, omdat
de CAO-onderhandellngen met Mobil
Oil formeel nog aan de gang waren.
Vorige week legde de Industriebond
FNV bij Mobil de eis op tafel, dat de
directie ln de CAO de bereidheid zou
moeten vastleggen, om vanaf vol
gend Jaar de vijfploegendienst en de
35-urige werkweek geleidelijk in te
voeren. Toen de staking woensdag
middag begon zou de raffinaderij, die
voor een groot onderhoud drie weken
stil had gelegen, Juist weer worden
opgestart.
Ultimatum
Gistermiddag stuurden Industrie
bond en stakers opnieuw een ultima
tum naar de directie, waarin geeist
werd dat de directie ln zou gaan op de
verlangens van de werknemers. Een
woordvoerder van de directie van Mo
bil Oil liet daarop doorschemeren dat
de directie er voorshands niets voor
ASSEN (ANP) De vijfjarige Har-
rold Will ems uit Assen is bij het spe
len bij een geparkeerde auto ln zijn
woonplaats om het leven gekomen.
Het kind was op zijn tenen gaan
staan om door de gedeeltelijk geo
pende ruit van de auto naar binnen te
kijken. Toen het zijn hoofd terug wil
de trekken en dit niet lukte, raakte
het bekneld.
voelt om op de verlangens ten aan
zien van de vijfploegendienst en ar
beidstijdverkorting in te gaan. Vol
gens de stakers blijft de raffinaderij
plat totdat er van de directie een
bevredigend antwoord komt. De vei
ligheid op de raffinaderij is overigens
gewaarborgd, aldus een woordvoer
der van de stakers. Bij de raffinaderij
werken in totaal zo'n tweehonderd
mensen, van wie de helft tot het pro-
duktlepersoneel behoort. Bijna het
hele produktiepersoneel Is lid van de
Industriebond FNV, en deze leden
hebben zich in grote meerderheid (85
procent) uitgesproken vóór staking.
Van een onzer verslaggevers
MAASTRICHT Vrouwen die ern
stige klachten hebben gaan minder
snel naar hun hulsarts dan mannen
en ouderen (boven de 46 Jaar) stellen
vaker een bezoek aan de huisarts uit
dan Jongeren.
Dit stelt huisarts E. Neven uit Gulpen
ln zijn proefschrift „Uitstelduur en
praktijkvoering", waarop hij van
daag aan de rijksuniversiteit Lim
burg promoveert. Doctor Neven is de
eerste hulsarts, die aan deze universi
teit promoveert tot doctor in de ge
neeskunde.
Voor zijn proefschrift deed hij
daarbij geholpen door 22 Zuidlim
burgse huisartsen onderzoek bij
2200 patiënten over hun omgaan met
geestelijke en lichamelijke klachten
en het daarmee al dan niet gaan naar
hun huisarts. HIJ komt tot de conclu
sie dat patiënten met overwegend
psychische klachten hun bezoek aan
de huisarts langer uitstellen dan
mensen die lichamelijke klachten
hebben.
t Wanneer patiënten vermoeden dat zij
'lijden aan een ernstige kwaal gaan ze
sneller naar de arts dan wanneer ze
denken dat het allemaal wel meevalt.
Toch stelt 25 procent van de patiën
ten met een verdacht gezwel het be
zoek aan de huisarts langer dan drie
weken uit en van lijders aan een
mogelijke hartziekte doet dit nog al-
tijd zeven procent.
Hoewel Neven geen verder onderzoek
heeft gedaan naar de reden van dit
uitstel, liggen volgens hem een aantal
oorzaken voor de hand. Dat kan de
angst voor pijn of een gevreesde diag
nose zijn, maar ook onwelkome ad-
vlezen ln de vorm van stoppen met
roken en drinken. De Gulpense huis
arts zegt niet het bezoek aan de arts
te willen bevorderen, maar vindt het
wel belangrijk dat deze eerder wordt
geraadpleegd bij het vermoeden van
een ernstige ziekte.
Hij houdt verder een pleidooi voor
het invoeren van spreekuren volgens
afspraak door huisartsen, omdat gr
bleken is dat dit systeem bij eerdere
consultatie beter werkt dan de zoge
heten vrije spreekuren.
UTRECHT (ANP) De FNV-jonge-
renorganisatles NW-JC en KWJ zijn
niet erg Ingenomen met de denkbeel
den, die econoom P. Vos van de Indu
striebond FNV vorige week lanceerde
over verplichte arbeidstijdverkor
ting. Volgens de jongeren worden
juist de slechtbetaaide werknemers
van Nederland, de jongeren, de dupe
van verplichte arbeidstijdverkorting
met aangepast loon voor nieuwko
mers op de arbeidsmarkt.
Volgens Vos is verplicht korter wer
ken en minder verdienen de enige
manier om te voorkomen dat grote
groepen jongeren en vrouwen de ko
mende jaren niet aan de slag kunnen
koen. KWJ en NW-jongerencontact
vinden dat de huidige situatie zo'n
ingrijpende dwangmaatregel nog
lang niet rechtvaardigt
Grootscheepse toepassing van het in
1978 door NW-JC gelanceerde plan
van de Jeugdarbeid is een veel betere
manier om de grote jeugdwerkloos
heid aan te pakken, zo stelt NW-JC-
secretaris H. van Drongelen ln de
Vakbondskrant, het orgaan van de
FNV.
speurwerkprijs Het Koninklijk In
stituut voor Ingenieurs heeft de
„speurwerkprijs" 1979 toegekend aan
dr. ir. C. J. Snijders, medewerker aan
de TH ln Eindhoven. Dr. ir. Snijders
kreeg de prijs omdat hij initiatiefne
mer is geweest van de invoering van
de technische mechanica in het me
disch denken. Dit initiatief heeft ge
leld tot diverse „doorbraken", zoals
de orthopedie, revalidatie, werkhou
dingen en daaraan aangepast meubi
lair en andere technische zaken op-
jnedisch gebied.
Van een onzer verslaggevers
ARNHEM Volgens de commissaris der koningin in Gelderland, mr. W. J. Geertsema,
behoort een burgemeester méér te zijn dan een „beroeps-lintendoorknipper en
•feestavondenbezoeker". HIJ schrijft dat in een nota, waarin hij een paragraaf wijdt aan
alles wat met de benoeming van burgemeesters te maken heeft.
Volgens Geertsema zijn het door
knippen van linten en het bezoeken
van feestavonden onlosmakelijk
met het burgemeesterschap ver
bonden, maar ze vormen niet de
hoofdinhoud van de ambtsvervul
ling. Geertsema maakt die opmer
king omdat er gemeenten zijn die
het verlangen uiten dat de burge
meester geen (of weinig) nevenfunc
ties bekleedt.
Terughoudendheid van de gemeen
teraden met betrekking tot deze
wens acht de heer Geertsema op
haar plaats, zeker ln die gevallen,
waarin de burgemeester geen be
leidsportefeuille ontvangt. En dat
komt steeds meer voor, en niet uit
sluitend in de grootste gemeenten.
Volgens de commissaris waren de
verlangens van de gemeenten bij
benoemingen in het algemeen rede
lijk, maar er kwamen uitzonderin
gen voor. Dat betrof dan bij voor
beeld gemeenten, die een burge
meester wilden zonder beleidspor
tefeuilles én zonder nevenfuncties,
gemeenten met minder dan tiendui
zend zielen die een academisch ge
schoolde burgemeester wilden en
gemeenten die zich uitspraken voor
een mannelijke burgemeester.
Volgens de heer Geertsema sollici
teren vrouwen nog te weinig naar
het burgemeesterschap. Onder de
567 sollicitanten ter vervulling van
zestien vacatures waren slechts ne
gen vrouwen. De commissaris zou
een positieve discriminatie ten aan
zien van vrouwen bij benoemingen
op haar plaats vinden. Gelderland
telt nu slechts één vrouwelijke bur-
Mr. W. J. Geertsema: te veel
honkvastheid
gemeester.
Binds Geertsema's ambtsaanvaar
ding in 1973 is de post van burge
meester in Gelderland 74 maal va
cant geweest. BIJ de procedure
kwam het voor dat niet alleen een
profiel van de toekomstige burge
meester werd geschtst maar „zijn
portret, uiteraard zonder de naam
te noemen". De ervaring heeft de
heer Geertsema geleerd dat hij sol
licitanten niet kan garanderen. 20
wel mét als zónder vertrouwens
commissie, dat er werkelijk geheim
houding zal worden betracht. Hij
acht het zijn plicht in de toekomst
reflectanten daarop te wijzen.
Er ls volgens Geertsema te veel
(honkvastheid bij de burgemeesters.
Te veel geldt het „eens burgemees
ter, altijd burgemeester". Van een
kleinere gemeente burgemeester
worden hoeft nog geen degradatie
te betekenen. Sommige burgemees
ters blijven twintig, dertig Jaar en
langer op dezelfde plaats.
De heer Geersema wijst nog op een
merkwaardigheid. De mogelijkhe
den voor Gelderse burgemeesters
om ln andere provincies benoemd
te worden, blijken bijzonder klein te
zijn. Hieruit heeft de heer Geertse
ma, zegt hij, zijn consequenties ge
trokken. Sinds kort geeft hij bij zijn
aanbevelingen voor burgemeester-
benoemingen ln deze provincie
voorrang aan Gelderse kandidaten.
„Het doorstromlng8beleld kan al
leen dan goed functioneren als alle
provincies zich eraan houden."
Het aantal sollicitanten naar het
burgemeesterschap neemt af naar
mate de gemeente meer Inwoners
telt (men vindt sterke politieke te
genstellingen onaantrekkelijk), ver
der legt 95 procent van de burge
meesters de voorgeschreven eden af
en komt bij de profielschets de we
derhelft van de burgemeester nau
welijks ln het zicht. De praktijk
heeft hen echter geleerd, dat een
gemeente het sterk betreurt, als
deze wederhelft zich nimmer in het
openbaar aan de zijde van haar
man vertoont. De heer Geertsema
wijst er ook op dat hij in zijn aanbe
velingen bij CDA-kandldaten geen
onderscheid meer maakt tussen
rechtstreekse CDA'ers en KVP,
ARP of CHU-leden
