Veelsoortige verbindingen tussen muziek en theater 'Antieke' film uit Wilhelmina's tijd Koningsdrama in een slachthuis Kobayashi slaat vuur uit Berliof i Hoe Nilfisk de kwaliteit van uw i produkten verbetert? j Bel 02940-15268. HOLLAND FESTIVAL GEEFT KINDEREN STREEPJE VOOR Kaartjesmarkt Document is onbedoeld komisch Nieuwe boeken Harry Kupfer regisseert Elektra bij Operastichting Popdagen DONDERDAG 24 APRIL 1980 KUNST/RADIO/TELEVISIfc TROUW/KWARTET Van onze kunstredactie AMSTERDAM Meer nog dan andere jaren la het komende Holland Festival gericht op theater. Naast een reeks theater- en muzlektheatervoorstelllngen voor volwassenen ls er deze keer een grote plaats Ingeruimd voor het kindertheater. Het Holland Festival begint op 1 Juni in Amsterdam, 's Middags in de Stadsschouwburg met een speciale (estlval-produktie ..Vertrouw nooit een trol" Het is een opera van Peter Maxwell Davies, die kinderen en Jon geren onder leiding van Lucas Vis voor leeftijdgenoten uitvoeren. 's Avonds beleeft Carré de première van „Elly of het beroemde stuk", dat Wim T Schippers In opdracht van het festival schreef uit Berlijn vervolgt het Holland Fes tival de vorig Jaar Ingeslagen weg om een geselschap ln zijn totaliteit (re pertoire en werkwijze) te tonen. De SchaubQhne speelt vier prod uk ties waaronder ..Gross und Klein" van hulsdramaturg Botho Strauss, door de Duitse theatercritici als voorstel ling van het seizoen 1978-79 uitgeroe pen. Ons Publlekstheater en Baal spelen het komende seizoen ditzelfde stuk. Met het optreden van de SchaubQhne KiHCJcrGfl Karl-Heine Stoekhausen wereldpremière Het Orlpstheater. eveneens uit Ber lijn, brengt zes kindervoorstellingen die begeleid gaan worden door de kindertheatergroep Rats uit Utrecht. De Duitse taal schijnt geen probleem op te leveren om de voorstellingen te begrijpen. Nederlandse produktles worden ver zorgd door het Onafhankelijk Toneel, die „Zomergasten" van Oorkl ln twee grote villa's speelt, en Riante Produk tles, een nieuw gezelschap dat onder leiding van Bruce Gray „De ontdek king" uitvoert. Er zit veel oude muziek ln het festival o.a. een samenraapsel van de smake lijkste aria's uit een tiental opera's van Hflndel. Ton Koopman en zijn nieuwe Harlekijn Barok Orkest, solis ten en koor brengen deze vroeger populaire vorm van opera-presenta- Kaartjes vosr alle voorstellin gen (ook togen gereduceerde prijzen) in het Heiland Festi val rallen te koop zijn op spe ciale kaarteam ark ten. Deze werden gehouden op zaterdag 17 mei tussen 18 en 18.38 uur in Amsterdam (Stadsschouw burg), Den Haag (Kon. Schouwburg), Rotterdam (Doelen) en Utrecht (V red en- burg). ieder nur worden er twee (gratis) toegangsbewij zen verloot onder de dan aan gekomen liefhebbers. Men kan nu eek rechtstreeks bestellin gen doen aan de zalen en thea ters. Naast een uitgebreid vouwblad met alle voorstel lingen per dag, brengt het Fes tival ook een geïllustreerd ma gazine uit. tie ln de regie van Eddy Habbema. Zeer oud (uit 1280) ls „Het spel van Robin en Marlon" van Adam de la Halle. Een middeleeuws, hoofs spel dat in passende omgeving tot leven wordt gewekt: het Mulderslot dat dit Jaar zevenhonderd Jaar bestaat Een wereldpremière daarentegen Is Mi chaels Helmkehr, een vervolgdeel in de serie „Licht" die de Duitse compo nist Karl-Helnz Stoekhausen als een tweede Wagner aan het bouwen ls. De grote klapper van het vorige festi val. de produktle Lire/Life door het Nationale Ballet wordt ln Carré her haald. Het Nederlands Danstheater toont een nieuw ballet van Jlri Kyli- an, gezet op de Soldatenmls van Mar- tinu. Uit Stuttgart komt het Ballet van het Württembergs Staatstheater met drie programma's: Kamellenda- me van John Neumeler, en twee avon den met stukken van Béjart, Tetley en John Cranko (de vroegere artistiek leider In Stuttgart). De acrobatische dansers van de Newyorkse groep Pl- Seène uit Life van Rndi van Dantaig Carré. lobolus tonen ln twee programma's oude successen en heel nieuwe nummers. De zuivere concerten zijn ln het ko mende Holland Festival tot een mini male hoeveelheid teruggebracht Het Concertgebouworkest brengt twee programma's, waarvan er een echt in het festival thuishoort: de volledige uitvoering van Pil selon pil (Plooi voor plooi), een vijfdelig stuk uit de Jaren 1958-1982 van Pierre Boulee. Het Radio Kamer Orkest vult dit Boulez-portret aan met Eclat en Do- maines ln combinatie met oudere stukken van Peter Schat, ln de zesti ger Jaren leerling van Boules. Aap Van Schat krijgen we ook actueel werk te horen en zien: de strip-opera „Aap verslaat de Knekelgeest" een produktle van de Nederlandse Opera Stichting ln samenwerking met het Nederlands Blazers Ensemble. De op voeringen zullen plaatsvinden ln een tent op het landgoed Frankendael aan de Amsterdamse Middenweg. De verbindingen tussen muziek en theater worden ln het komende feest op verschillende manleren uitgaan van echte opera, zoals Thljl vs;ne van Gilse (een wereldpremière' voor Anton Kersjes en het Ai0" dams Phllharmonlsch Orkeof die zeer Inspannen in samenwerkln dus de Opera Stichting) tot s een coproduktie van het RO-t en het Rotterdams Philharm< Orkest en toneel gaan daarin L h, waardig (groepen acteura tusssn de musici) samen. De jt' erii H - .ra vangenen in psychiatrische gen. Franz Marijnen doet deL, David Zinman dirigeert. gd d: het ft ïnj matlek van ABCDEFG ls zeenissin eel: de opsluiting van politieleden ko door Riot Diemof HILVERSUM Tussen de overvloed aan speciale program ma's in verband met de troonswisseling ls zelts nog een gaatje gevonden voor een antieke Nederlandse speelfilm uit 1938, die ter ere van het veertigjarig regeringsjubileum van koningin Wilhelmina werd gemaakt. Het ls begrijpelijk dat zoiets wat al te veel van het goede voor de kijkers zou zijn. Vóór de film pleit echter dat het hier gaat om een document van histori sche waarde, dankzij het aandeel van veel bekende acteurs en actrices van wie sommigen toen aan het begin van hun carrière stonden. Paul Steenbergen (links) en Matthleu van Eysdea als zoen en vader. door Franz Straatman AMSTERDAM Net zo rap als de Japanse dirigent Ken-Ichlro Ko bayashi de trap van de Concertge bouwzaal afvliegt op weg naar het podium (even leek het er dinsdag avond op dat hij de voorspelde doodsmak zou maken), net zo komee tachtig is zijn opgang in het Neder lands muziekleven. HIJ heeft met twee seizoenen vaste voet btj het Amsterdams Phllharmo nlsch Orkest gekregen (het publiek klapt nu al alsof het een lieveling begroet en de musici dragen hem op handen en komend seizoen aal hij ongetwijfeld een bliksemen tree ma ken bij het Residentie Orkest (HIJ aal de trap in het Congresgebouw missen). Zijn eerste optredens bij het APhO (in oktober 1977) lagen mij niet zo lekker op de maag. Zijn buitenge woon drukke manier van dirigeren en de uiterlijkheid die hij nastreefde ln de klankvorming, stoorden mij toen. Of Kobayashi zijn misbaar wat ge temperd heeft, of dat ik aan zijn expressie gewend ben (het beste kun Je zo weinig mogelijk kijken naar deze man), feit is dat ik dinsdagavond zeer onder de bekoring kwam van zijn prestaties ln samenwerking met het voorbeeldig spelende orkest in de Symphonic fantastique van Berlioz. Extremiteiten De koortsachtige hallucinaties van een opiumschuivende dichter (het zou me niets verbazen als Berlioz eigen ervaringen op dat gebied had gezien de belangstelling voor opium begin negentiende eeuw) zijl een dirigent als Kobayashi vei lijke stukken; alle extremiteii nen en moeten worden geët HIJ slaat er vuur uit. Niet vooiL"~" bereikte hij twee jaar terug ooK bijzondere resultaten in Ein leben van Richard Strauss: vi motie om weinig emotie. Eur 8 om Zo hadden Cees Laseur, Lily Bouw meester. Ank van der Moer. Cor van der Lugt Melsert. Matthleu van Eys- den. Paul Steenbergen en Myra Ward, een paar namen uit een veel langere reeks, belangrijke rollen. Dat wil niet zeggen dat de kwaliteit van de film, waarin nogal gevoelloos wordt ge speeld. goed ls. Integendeel die ls zo slecht dat het onbedoelde effect dat van een lachfilm is. Vooral de laatste Jaren hebben de Nederlandse omroe pen ons getracteerd op films uit die tijd die veel beter zijn. Zondig „De nationale film veertig jaren" ls maar een korte draal tijd ln de biosco pen beschoren geweest, en na 1940 werd hij helemaal verboden. Daarbij moet worden vermeld dat een bevol kingsgroep als de protestants-chris telijke met een vaak levendige be langstelling in ons vorstenhuis best zalen had kunnen rullen maar het eenvoudig niet deed omdat bioscoop-' bezoek zondig was De ldeeén zijn van de schrijfster Jo van Ammers-Küller (na de oorlog uit de gratie), waarbij Ben van Eyssel- steyn het scenario schreef. Er wordt uitbegaan van een raamvertelling. Aan de hand van de belevenissen van de welgestelde deftige families Maas donk en Van Meerle trekken de ge beurtenissen ln de eerste veertig Ja ren van koningin Wilhelmina's rege ring aan de kijkers voorbij Het verhaal begint met de terugkeer Speciaal vandaag Grote verwachtingen. En gelse speelfilm alt 1946 naar de romaa Groot Expectations van Charles Dickons, met In de hoofdrollen John Mills, Vale rie Hobs on ea Alee Guinness. Regie: David Lean. Het ver haal gaat over het weeskind Pip dst bevriend raakt met een misdadiger. Nod. I 19.35 uur Het Nederland van Juliana. Kaleidoeeoop van herinne ringsbeelden nlt hot land waar Juliana, prinses van Oranje Nassau opgroeide en waarvan xij meer dan dertig jaar konin gin waa Vanavond deel 3: De Omschakeling. Ned. 22.18 uur NCRV-Globaal brengt een verslag van de opening van bet nieuwe middengolf send- station tueoea Almee* en Lely stad. De opening wordt hijge- rie van verkeer en waterstaat mevreuw Smit-Kroes. Ia het gramma worden inlichtingen gegeven over bet sonderpark en de kwaliteit van de ont vangst. van Roll van Meerle (Cees Laseur). een officier van gezondheid die drie Jaar ln „de oost" ls geweest en nu thuis komt Hem wacht een feest ln zijn grootvaders (Eduard Verkade) huis vanwege de kroning van de 18- Jarige Wilhelmina. De arts gaat zich tevens verloven met Eline (Lilly Bouwmeester). Zijn vriend ls een ze kere Frans van Maasdonk aan wiens fabriek ln Brabant de sociale strijd en de „beurskrach" vaag kan worden opgehangen. Want de warrige, onduidelijk gespeel de lotgevallen zijn kapstokken voor een tijdsbeeld. Zo worden er lesjes opgezegd over de wereldvredesconle- rentie ln 1899 ln Den Haag. de boeren oorlog ln Zuld-Afrika. de eerste we reldoorlog. de uitlevering van keizer Wilhelm, de vooruitgang van Indlé, waar „tempo en durf die Nederland groot hadden gemaakt, worden te ruggevonden". Kortom Holland-promoting bij uit stek en daar houdt de uitzendende •TROS (Nederland 2; half tien) veel van. Maar die promoting heeft ook te maken met het consortium van be drijven die Indertijd met de regering geld voor dit produkt beschikbaar stelde. Wie kritisch wil kijken, zal veel belangrijke feiten missen onder andere doordat de film ls gemaakt vanuit een rechts-Uberale hoek. Zo wordt de naam Troelstra doodgezwe gen en wordt geen melding gemaakt van de komst van Belgische vluchte lingen naar ons land tijdens de eerste wereldoorlog. Over de rol van konin gin Wilhelmina Inzake de vluchtende keizer Wilhelm wordt niet gerept. Daarentegen zijn de opkomst van te lefoon, radio, auto en vliegtuig ko misch verwerkt. Voor de regie waren Edmond T. Gré- vllle en Johan de Meester verant woordelijk Producer was Loet C. BamsUJn. een Jood. die de oorlog niet heeft overleefd, zodat het voor de TROS nog een hele ultzoekertj dreigt te worden waar de auteursrechten naar toe moeten. door Louwrens Langevoort SCHEVE NINGEN Opvat tingen over het ensceneren van opera's zijn de laatste ja ren aanzienlijk veranderd. Werd het muziekdrama vroe ger vaak verweten een stati sche aangelegenheid te zijn, waarin een aantal vooral dik ke mensen een wedstrijd leek te houden in zo hard mogelijk te schreeuwen, gelardeerd met een potsierlijk gebaar, te genwoordig kan het voorko men dat het publiek zich op splitst ln partijen pro en con tra de fantasie van de regis seur. De Bayreuther Festsple- le. van oudsher een centrum van theatervernieuwing, ken de dergelijke taferelen bij Qötz Frledrlchts Tannhfluser, Patrice Chereau's Ring en bij Harry Kupfers Fllegende Hol lander. Harry Kupfer Oostduitser en even als Frledricht voortkomend uit de school van vernieuwer Felsensteln maakte ln 1977 bij de Nederlandse Operastichting zijn debuut met Ri chard Strauss' Elektra. Het was een voorstelling, waaruit een geheel eigen visie sprak en die ook Internationaal vermaard werd. Vanavond gaat ln het Circustheater ln Schevenlngen de eerste voorstelling van de reprise, we derom met Anny Schlemm en Anna Alexleva ln de hoofdrollen, ditmaal met Pauline Tlnsley ln de tltelroL Kupfer plaatat het Ortekse konings drama niet ln een antieke omgeving. ne taf oor te visualiseren s slaeht.huli op het toneel Symbool Harry Kupfer drama van dictatuur maar maakt van het toneel een mo dern slachthuis. Kupfer: „Ik heb ge tracht om in deze opvatting het gees telijk en politiek klimaat dat de li brettist Von Hoffmannsthal ver woordt en Strauss in muziek uit drukt. weer te geven. Daarbij stelde lk me ln de eerste plaats voor om datgene uit die historische omgeving te halen, wat voor een publiek nu. of dat nu Nederlands of Duits ls. van betekenis ls. Elektra ls een drama van diktatuur, van bloed en de strijd tegen de machthebbers. Hoe ls de positie van Elektra daarin? Hoe vecht zij tegen de dictatuur van haar moeder. Houdt zij daarbij haar eigen persoonlijkheid over of verliest ze Juist haar menselijke gezicht? „Het standbeeld ln dit slachthuis symboliseert het verleden. Alle perso nen uit het drama hebben een grote binding, Ja zijn zelfs geketend aan het verleden. Noch Klytemnestra, noch Elektra maken zich ervan los. Dese leidraad moest een sterke uitbeelding op het toneel krijgen. Het ls dus geen standbeeld van Agamemnon, hoog stens een vaderfiguur; het ls een sym bool. sen teken." Voor Harry Kupfer la het nu de derde maal dat hij op deze manier Strausc' opera regisseert Na de première drie Jaar geleden was de voorstelling ook in Cardiff (Wajes) te zien. „Die pro duktle was volledig Identiek aan de vorige produktle bij de Operastich ting. We hadden er ook deceUde aan kleding. De ben echter wel weer bezig met Elektra. Volgend Jaar doe lk nieuwe enscenering in Berlijn en die zal ar totaal anders uit gaan zien. Wat nu op het toneel komt. la een gerijpte versie van een oudere opvatting." In Nederland zullen we niet gauw heftige scènes bij het publiek zien als na de voorstellingen van de Fllegen de Hollander in Bayreuth. In pamflet ten heette het zelfs dat Kupfer ver antwoordelijk was voor het scheppen van de „Oek van Bayreuth", zoals Senta, hoofdpersoon ln die opera ge noemd werd. ..Ik heb Senta precise zo opgevat als Wagner ln zijn partituur neerschrijft. Mijn interpretatie moet lk altijd ha len uit de partituur, want daarin geeft de componist een totaal regieboek. Ik kan niet als een toneelregisseur mijn eigen fantasie botvieren, maar moet me maat voor maat aan de mudek houden. ADVERTENTIE Anna aundl, gevangene nummer 290, overleefde vijf Jaar Auschwitz, door W Klelar Ultg. 81Jthoff. Alphen ad Rijn De oorspronkelijke Poolse uit gave verscheen ln 1972. 422 blz - 29.50. Van uitgeverij Samsom te Alphen a/d Rijn zijn ln de serie OR-praktlJk ver schenen Ondernemingsraden, de 'nieuwe wet en naar haar veranderin gen. door B Oeerslng (158 blz - 17.50). van P. J de Kleer Werkover leg beeft geen fopspeen te mijn. (103 blz. - 19,50) en Inspraak bij perso neelsbeoordeling, van P. A. Lleverom (83 blz. 18 gulden) Uitgeverij Revers 8c Van Brummen te Dordrecht heeft een mapje ansicht kaarten uitgegeven ln de nieuwe serie Uit Dordreehts verleden- De eerste serie van 18 stuks kost 7,50. Nilfisk zorgt voor de best mogelijke produktie- en opslagomstandigheden. Heeft niet alleen de juiste schoonmaakmachmes daarvoor maar vooral ook de J kennis en de ervaring om u precies op maat te adviseren a Toestel 38 Voor elk probleem een heldere oplossing Niif.sk B V rievoiado 7. 1382 JX Wcesp In dat raam dat de componist me aangeeft, kan lk me natuurlijk wel enkele vrijhaden permitteren, maar die moeten hand in hand gaan met de muzikale lijnen in het werk." Provocatie „Als hst publiek het over een opvat ting van de regisseur niet eens ls, komt dat het theater alleen maar ten goede. Theater moet een provocatie zijn. Je moet kunnen discussléren over voorstellingen. Een theaterstuk moet zaken kunnen uitleggen, een forum zijn. Hoe meer pro's en con tra's, des te beter. Theater la duur, het moet daarom zijn eigen nut voor het publiek aangeven. Als theater al leen maar onderhoudend la of stomp zinnige Idioterieën brengt, dan moet de subsidie worden Ingetrokken. Brengt het een discussie op gang, geeft het uitleg met geest en emotie, dan ls theater het geld waard." Kupfer ls directeur van de Opera van Dresden. Desondanks heeft hij veel tijd om overal ln Europa als gastre gisseur op te treden. Het maakt hem dan weinig uit of dat een barokopera betreft, Moaart, Strauss of Wagner. Wel heeft hij een grote voorkeur voor het hedendaagse repertoire. Zo moge lijk doet hij de opera ln de taal van het land waar hij werkt. In Cardiff werd Elektra ln het Engels gezongen. „Een vertaling ls een eerste vereiste. Ik wil dat het publiek de plot be grijpt. Als Je opera als theatervorm au serieux neemt, moet Je vertalen. Opera is geen gecoeturoeerd concert of Idioot vermaak. Als Je die mening bent toegedaan, kan je ook in het Chinees zingen. Als Je levend theater brengt en lets op Je publiek wil overbrengen moet je een tekst kunnen volgen. Voor mij ls het een blasfemie als ik in Cos! fan tutte of Figaro niet elke pointe be grijp. Dan zijn al die mooie Italiaanse teksten zinloos. Het zijn de zangers en dirigenten die het sprookje verde digen dat de opera alleen ln de origi nele taal klinkt. Ik ben het daar abso luut niet mee eens. Als Je een opera niet kunt volgen degradeer Je deze theaterkunst tot louter vertier," al dus Kupfer. AMSTERDAM De regering gaat bijdragen ln de kosten van een mu seum op Texel, gewijd aan de op stand van de Oeorglêrs ln de laatste maand van de Tweede Wereldoorlog. Aanleiding daartoe ia de tv-documen- taire 'Sondermeldung Texel' van Dlck Reeuwijk, die de NOS op 10 oktober vorig jaar uitzond. De PvdA- Kamerleden Voogd en Van Thijn hebben enige tijd geleden vragen ge steld aan de regering, met daarin de suggestie een gebaar te maken naar de bevolking van Texel, die de Oeor glêrs ln hun opstand hebben ge steund. en wes sch :srej ima :ief ing Toch blijft staan dat Kobaya#^8''* raspaardje ls als orkestleldei exact, op alles lettend, bulti alert. Zo pittig en flitsend als 1 vurige pianiste Bella Davidowifl ultii geleidde in Rachmaninoffs Rag biet op een thema van Paganini, l eerder tot de uitzonderingen c regel. Kobayashi heeft duJ smaak voor het virtuoze, voor dt/ te, brede adem; dat werd duldelll t negatieve zin) ln Mozarts ouvo tot de opera Luclo Sllla. Zoi maar droog verklankt. Voor in voel met een te klein ensemöd blij strijkera van het A Ph O hebade z eenmaal wat minder „body" titekst leren Hetzelfde programma wordt v< de week dinsdag herhaald. Aan de vrijdag- en zaterdag laat Kc shi met het A Ph O (dat hij op b fend gewoon sympathieke wijze laat m hi in het applaus) zich horen ln M4pUbl noconcert (met de Amerikaan^'* Schenly die ln Rotterdam al ln seizoenen hoge ogen gooide) i tovenaarsleerling van Dukas. f yashl zal zeker beter het proces controle houden dan die knaap|dam inke b< Ag is b het Stiff Little Flngera Met de eveneens uit Ierland al stlfe Undertones heeft dese gemeen, dat ze de explosieve situ Je ln hun land ln felle punk-getinte ziek omzet. Stiff Little ringers k echter ln onverbloemde taal voor politieke stellingname waarmee muziek aan daadkracht wint. 1 a avond gaat hun toemee van stai n Eksit-Rotterdam, de dagen dat Hl1 worden Het Staargebouw-Maastrl t steri (zaterdag). fltokvlshal-Arnhem - - gj t (m dag) en Paradlao-Amaterdam dag) bezocht HA jaar ïlukt Iaa Hooter Na een centrale rol ln Mott The Hikken le te hebben gespeeld, vormde Hunter een tandem met Mlck Rob en wist voorts als producer Ellen ley bekendheid te geven Zijn gltér stijl klinkt als onversneden r waarmee hij op het onlangs ver» nen live-album „Welcome to club" een voorproefje geeft van concert, dat morgenavond In Par so te Amsterdam plaatsvindt. Moslek als vereetje Onder dit motto presenteert U-l de belangenvereniging van. vooi door Utrechtse popmuzikanten. vrijdagavond In Rasa. Medewerl wordt verleend door soortgellj! ganisatles uit andere steden, een tal groepen en de Krltieee Pllmi een pop-diashow zullen veczoi Joan Armatrading Na vele Jaren bij een klein publlel haar waarde te zijn geschat, ki deze Ïngels-Jamalcaanse vrouw delijk de erkenning die ze verdl Op een volstrekt eigen wljse wee blues, rock an reggae tot een un stijl te verweven. Haar autobiog sche teksten en doorleefde zang gen daar nog een dimensie aan Wie zich deze kans niet voorbij laten gaan kan terecht ln het Ha Congresgebouw (27/4), Muziekl trum Vredenburg-Utrecht (20/4) De Oosterpoort te Groningen (38 Pepfestivals Koninginnedag vormt de aanlell voor drie festivals waarvan het I drtngfeatival te Roosendaal ln No Brabant langzamerhand een 1 wordt rtsher-Z en 8uzl Quatro een reeks Hollandse groepen i hier op het program ma Op het rein van de Wühelmlnahoeve BH Krimpen aan de IJseel treden de naam Polderrock een twmi Krimpenae groepen op. Op de Paaaeerdersgracht 28 ln Rfl sterdam organiseert de ïeonorai mm Hogeschool het Pig's Pop Test waaraan door negen Noordhoilai^HI new wave-groepen

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 4