let blijft een preek over een sleutel
am Buti: Mandela
ize wettige overheid
N!
groente uit
'en tuin
l
C
Kwestie Molukken niet
in Djakarta bespreken
Maatregelen nemen tegen
'medische overbevolking'
kerk en de geestelijk gehandicapten
Hoogleraar waarschuwt:
Bewindvoerders
Okto praten nog
met Noors bedrijf
RDAG 19 APRIL 1980
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
een stapeltje kerkbodes doorneemt, zal zonder twijfel een paar
j de aanduiding „aangepaste (kerk)dienst" tegenkomen. Het
dan om een kerkdienst voor geestelijk gehandicapten. Waarin
moet dat „aanpassen" bestaan? Trouwens: moet je wel tot „aanpas
sen" overgaan? Heeft het zin allerlei voorwerpen mee te nemen naar
de kansel om in de preek abstracte begrippen duidelijk te maken? Of
is dat een methode die niet deugt? De schrijfsters van onderstaand
artikel denken over deze zaak heel anders dan de schrijfster van een
veelgebruikt boekje met aanwijzingen voor die aangepaste diensten.
(fannie en Ina Nusselder
gepaste diensten" het is
legrip geworden in kerkelijk
rland. Diensten waarin ver
elij k gehandicapten centraal
Iedere kerkeraad die zich-
:n de verstandelijk gehandi-
n) respecteert, stelt zich
of laat de vraag: „moeten
t ook niet wat aan gaan
ftrd is het een goede zaak dat er
i de gemeente aandacht komt voor
pak vergeten groep mensen. Van dit
|ten" geeft een nog niet zo lang gele-
trschenen boekje van de hand van
Itilma „Wuiven naar de dominee"
lende voorbeelden. Een boekje dat
ld is als handreiking aan kerkeraden
pikanten, een helpende hand bij het
fcn en uitwerken van o.a. de aange-
fliensten.
kikt
pet
tie krijgt het boekje ïangzamer-
let blijkt van hand tot hand te gaan.
ons werk hebben wij enige vragen
|enkingen bij dit boekje (en bij veel
i aangepaste diensten die in deze lijn
Jen worden). Vragen die we gemaks-
icoppelen aan twee hoofdstukken uit
hoemde boekje.
;,de" verstandelijk gehandicapte? In
te hoofdstuk lezen we dat de groep
van licht tot zeer emstig gehandi-
Om in termen van vroeger te spre-
zwakbegaafd via debiel en imbe-
idioot. Verderop worden de zoge-
aangepaste diensten besproken,
verder enig onderscheid in groepen,
wordt daar ineens de indruk geves-
t in deze diensten alleen maar la-
blije, juichende rtiensen bij elkaar
citaten van Lize Stilma (die op haar
beurt weer anderen, vooral predikanten^
citeert): „De gehandicapte heeft geen enke
le belemmering om heel blij te tonen van
Jezus te houden", „in gemeenschappelijke
blijdschap", „helemaal gelukkig" enz. enz.
Het zou aardig zijn om te tellen hoe vaak
het woordje „blij" voorkomt. Hiermee
ademt het boekje een opgelegde sfeer van
blije, lieve kinderen die als engelen, heili
gen en profeten door het leven gaan.
is dit zo?
Is dit wel de realiteit? Misschien willen we
dit wel zi) graag zien, dat de privé-kwellin-
gen en angsten (b.v. onweer, blz. 28) inder
daad overschreeuwd worden door het door
ons aangemoedigde gejuich.
Nemen we hen zo wel serieus? In ons werk
komen wij mensen tegen zoals wij, mensen
die soms iets engelachtigs hebben, iets
profetisch, soms ook het tegendeel ervan:
iets boosaardigs en afstotends. Mensen die
blij kunnen zijn, maar evenzeer verdriet
kennen, bang zijn, soms ook lijden aan hun
bestaan. Weliswaar laten zij deze gevoelens
vaak veel spontaner blijken, zonder rem
mingen, zonder franje, al zoeken deze ge
voelens vaak ook een uitweg in onverklaar
baar en ongrijpbaar gedrag.
De ouders
Ten aanzien van de ouders vragen we ons
af of zij zich begrepen voelen bij dit eenzij
dig getekende beeld van „de" gehandicap
te. De ervaringen die zij hebben zullen per
gezin en per individu verschillen. Een ge
handicapt kind kin een zegen, een geluk-
brenger, een „samenbinder" iri het gezin
zijn, maar er zijn ook mensen voor wie het
hebben van een gehandicapt kind een zeer
moeilijke, soms onmogelijk te volbrengen
opgave is en blijft (vergelijk het boekje van
Mariet van Hattum „Judith").
Als je vaak deze gevoelens bij ouders her
kent, al dan niet uitgesproken, vraag je je
af of het terecht is dat een handreiking
voor kerken zo'n eenzijdig beeld van „de"
gehandicapte laat zien. Op deze wijze laten
we velen toch weer in de kou staan.
den. Een zaklantaarn met batterij moet
helpen om te laten zien dat de Heilige
Geest werkt als een batterij. Het verhaal
van iemand die sleutels heeft verklaart de
tekst uit Openbaring „Ik heb de sleutels
van de dood en het dodenrijk". En de
bakker komt eraan te pas om een brood in
de vorm van een bijbel te bakken. Dit om
begrijpelijk te maken dat het woord van
God je in leven houdt
Er staat zelfs meermalen bij: „ze begrijpen
het". Maar begrijpen ze het werkelijk? Wót
begrijpen ze dan? Gaat het in het verhaal
van God en mensen om dit begrijpen? Het
is wel voorgekomen dat deze zo concreet
denkende mensen de beelden letterlijk gin
gen toepassen. We moesten er maar niet
aan denken wat er gebeurt als iemand echt
een batterij inslikt om zo de Heilige Geest
in zich te laten wonen. Denkbeeldig is het
niet.
schap, ons verdriet, en al die menselijke
gevoelens die ook ons deel zijn.
Andere vraag
Onjuist
We raken een heel fundamentele vragen als
we proberen iets te zeggen over de inhoud
en de vorm van de aangepaste diensten. De
„gewone" kerkdienst, de liturgie, is vaak
vooral in de protestantse kerken uitslui
tend een woordenspel geworden, waarbij
een groot beroep gedaan wordt op onze
oren en ons verstand. In de omgang met
verstandelijk gehandicapten merk je pas
hoe goed we geleerd hebben met woorden
om te gaan, maar ook hoe we afgeleerd
hebben om andere uitingsvormen, andere
zintuigen te gebruiken, om de héle mens
aan bod te laten komen. En dan moet je wel
op zoek gaan naar andere, nieuwe, vaak
onbekende wegen, wegen waarop je je
soms onwennig voelt.
Kunnen we dat nog wel, het verhaal van
God en mensen langs meer en andere we
gen vertellen dan alleen met woorden? Zö,
dat ook verstandelijk gehandicapten bele
ven dat ze in dat verhaal betrokken zijn,
een rol spelen? Lize Stilma geeft voorbeel
den hoe predikanten dat proberen: we ha
len er iets visueels, iets zichtbaars bij. In
veel aangepaste diensten gebeurt het: dat
wat abstract is, moet immers concreet ge
maakt worden?
Batterij
Zo wordt een laborant ingeschakeld om
met behulp van rode en zwarte vloeistof, en
een chemische reactie, te laten zien hoe het
bloed van Jezus ons reinigt van alle zon
Het komt ons voor dat de begrippen „ab
stract" en „concreet" onjuist gehanteerd
worden. Verhalen, woorden, waarin ver
standelijk gehandicapten zich niet kunnen
herkennen en inleven, blijven (welke hulp
middelen je ook gebruikt) veraf en
„vreemd". Verhalen die wel herkennings
punten bieden kunnen dichterbij komen
met behulp van dia's, tekeningen, liederen,
muziek en spel.
Het is onze ervaring dat de genoemde pre
ken voor hen preken blijven over een sleu
tel, een brood, een zaklamp. Alle mooie
vondsten en illustraties leiden eerder van
de bedoeling af dan ernaar toe.
Blijven we niet dichter bij huis als we
proberen ons de joodse verteltrant weer
eigen te maken: Wij waren vreemdelingen,
onderweg, wij vergaten en vergeten steeds
weer dat God met ons meegaat, in de
verhalen van Jezus, in zijn woorden en
daden, gaat het om óns, wij zijn soms
Zacheüs, soms de discipelen. Verhalender
wijs en spelenderwijs vieren, met hart en
ziel, met lijf en leden, zö dat verstandelijk
gehandicapten het gaan voelen: wij horen
erbij, met alles wat in ons is: onze blijd
Gaandeweg. langs déze weg, in de ontmoe
ting met verstandelijk gehandicapten, en
vooral: naar hen luisterend, kan het niet
anders of ook ons eigen geloof verandert,
krijgt iets van die „handen en voeten". We
komen voor de vraag te staan: staan wij
open voor wat zij óns te zeggen hebben, zijn
wij bereid om met hén mee op weg te gaan,
om met-hen-mee-te-geloven, in plaats van
de altijd maar omgekeerde vraag: in hoe
verre kunnen zij met ons mee op weg, wat
kunnen zij begrijpen van ónze theologie en
ónze dogma's?
Vandaar onze moeite met het naar ons
gevoel krampachtig uitleggen van zonde,
vergeving, verzoening. God die alles ziet,
alles kan en alles doet. In bijna alle dien
sten komt het sterk naar voren; ons doet
het denken aan de vaak zo verstandelijke
dogma's.
Stapje voor
In veel aangepaste diensten wordt een gro
te rol toegeschreven aan het traditionele
beeld van „de" dominee. Lize Stilma zegt
het met zoveel woorden, „een man in
zwarte jurk of jacquet, geen paviljoens-
hoofd, geen direkteur.
Gelukkig is onze ervaring anders, in de
viering mag het best een vrouw zijn, met of
zonder toga, een pastorale medewerk(st)er,
een paviljoenshoofd, een groepsleider of
een direkteur als het maar wel duidelijk
is dat het om Het Verhaal gaat, het verhaal
van God en mensen, en dat zij in dat
verhaal serieus genomen worden. Mis
schien zijn verstandelijk gehandicapten
ons wat dat betreft toch een stapje voor!
Hannie Nusselder, gereformeerd predi
kante, is pastoor van 't Bouwhuis in En
schede; Ina Nusselder, orthopedagoge, is
pastoraal medewerkster van het Hendrik
van Boeijcnoord te Assen. Zij bespreken:
„Wuiven naar de dominee" door Lize Stil
ma (uitg. Callenbacli, Nijkerk).
en onzer redacteuren
ïretaris-generaal van de Nederduitse Gereformeerde Kerk in Afrika, ds Sam Buti, staat
hter de huidige actie in Zuid-Afrika voor de vrijlating van de gevangen zittende ANC-
Nelson Mandela. Mandela werd in 1954 veroordeeld en zit levenslang uit op Robbenei-
jen verbanningsoord even buiten de kust bij Kaapstad.
ADVERTENTIE
i
ti is een invloedrijk man in
rika. Hij is niet alleen de
beambte in zijn kerk, een van
stgroeiende met haar 500.000
maar hij is tevens voorzitter
raad van kerken. Na een ge-
vorig jaar, met minister
of van bantoezaken, heeft hij
ten niet verder met vertegen-
ers van de regering te willen
wanneer de échte leiders
volk er niet bij zijn.
iwt hij zichzelf dan niet als
de échte leiders? Buti is daar
slist in. „De echte leiders zit-
angen of zijn verbannen, zoals
i, Sisulu en Oliver Tambo. Ik
een van de huidige leiders,
Ijk ben dat namens hén. ad
-«Buti zou geen gerefórmeer-
|inee zijn, als hij hier niet een
tische uitdrukking bij ge-
Mandela en de anderen be-
ik als onze overheid, net zoals
Mugabe de wettige overheid
Paulinische normen voert in
we. Mandela is weliswaar nog
leel gekozen, maar hij was
veroordeling de leider van een
warte politieke partij en de
zijn hem trouw gebleven."
41
1
M
ik a
een harde slag voor diegenen die naar
verzoening streven."
Gesprek
bitter vast. „Tutu is een profetisch
man en de maatregel tegen hem is
De blanke gereformeérde kerk speelt
in Zuid-Afrika nog steeds niet de rol
die van een christelijke kerk ver
wacht mag worden. Ds. Buti vertelt
dat de vier gereformeerde kerken in
het land op 10 maart bijeengekomen
zijn om te spreken over vier wetten,
die de apartheid schragen, de wet op
de gemengde huwelijken, de immora-
liteitswet, de wet op de groepsgebie-
den en de wet op de verstedelijking.
De bijeenkomst leidde tot een ge
meenschappelijk communiqué, maar
de deelnemers aan de bijeenkomst
spraken af, dit communiqué niet van
commentaar te voorzien. De voorzit
ter van de blanke NGKerk, Kleyn-
hans, lichtte het communiqué echter
diezelfde avond nog toe voor de Zuid-
afrikaanse televisie. De overige deel
nemers aan het gesprek beschuldig
den de blanken toen van „trouw
breuk".
het eerste tijdschrift dat complete
t over het kweken en telen van groenten
or eigen gebruik Het verschijnt 1 x in de tw
ragen. tips en informatie over de groententi
aar uitgespit
f volkstuinders
npen aan dat
dit blad bij u in goede aarde
zal vallen U mag het niet
missen bij uw hobby m
Interesse9
B eh
Van Agt dankt Indonesië voor hulp
DJAKARTA (ANP) De Molukse kwestie is tijdens het
officiële bezoek van premier Van Agt en minister Van der
Klaauw aan Indonesië niet aan de orde gekomen. Dit heeft de
premier in Djakarta gezegd. Mr. Van Agt heeft dit probleem
echter wel in zijn officiële toespraak aangeroerd, in de zin dat
hij Indonesië dankbaar was voor de hulp die het bij het
zoeken naar een oplossing verleent.
V/oo H
Sinds enkele Jaren bestaat een heel
goed contact met de Indonesische
regering over wat in Nederland de
Molukse kwestie is, aldus de premier,
een kwestie die in Indonesië niet of
nagenoeg niet speelt.
Uit deze contacten is de bereidheid
van de Indonesische regering voort
gekomen, van tijd tot tijd oriëntatie
reizen voor in Nederland wonende
Molukkers naar de Molukken te orga
niseren, ook voor „geharnaste aan
hangers van de RMS". De samenwer
king met Indonesië verloopt volgens
de premier smetteloos, en „ik zie niet
wat wij in redelijkheid nog meer van
Indonesië kunnen verlangen". Hij
voegde hieraan toe ervan overtuigd
te zijn dat de kwestie zich op „uitste
kende wijze" ontwikkelt.
Desgevraagd zei de heer Van Agt
berichten Over een telegram, maar
niet het telegram zelf, te hebben gele
zen waarin hem en minister Van der
Klaauw wordt gevraagd de Molukse
onafhankelijkheid ter sprake te bren
gen. Hij heeft aan dit verzoek geen
gehoor gegeven, en zou dat waar
schijnlijk ook niet hebben gedaan
indien het telegram hem wel had
bereikt.
Hulp
Wat de premier niet met zo veel woor
den zei maar wel uit de cijfers blijkt is
dat Indonesië in feite niet heeft ge
vraagd de ontwikkelingshulp niet te
verminderen, maar deze het komende
jaar met ruim 270 miljoen gulden te
verhogen Het betreft hier de hulp die
wordt verleend door de IGGI, de In
tergouvernementele groep voor Indo
nesië, niet die welke door Nederland
wordt verstrekt.
President Suharto is bang, en heeft
dat premier Van Agt en minister Van
der Klaauw met zo veel woorden ge
zegd, dat de gunstige economische
ontwikkeling van de laatste Jaren
voor IGGI-landen aanleiding zal zijn
om hun hulp te verminderen.
Spreiding
entie'
ADVERTENTIE
rafcxriil I
Buti is de vrijlating van de
-|nen en de terugkeer van de
&x=Sf}sen nodig voor de „nationale
waar de leiders van alle
^Ikanen bijeenkomen om de
^st van het land te bespreken.
lï~'?Jrekken die nu gevoerd wor-
waar Sam Buti zich in het
)k bij liet betrekken worden
blanken aan voorwaarden
n „Ze willen van ons horen
zelf graag zien gebeuren. Er
wel zwarten die de blanken
mond praten, maar dat zijn
zonder invloed onder ons
it zijn blanken met een zwarte
;gt Buti.
aakt het nieuws dat we uit
ika krijgen soms de indruk
ts verandert. Ds. Buti is daar
ver. Hij vertelt dat de Zuid-
ise regering zojuist een aan-
belastingverlaging heeft
ndigd. Het land staat er,
>or de stijging van de goudin-
economisch goed voor.
zwarten profiteren daar niet
Buti legt uit dat de zwarte
ig, omdat haar inkomen erg
Dok niet zoveel belasting be-
dat de stijgende welvaart
Mus voorbij gaat. Bovendien
3e zwarte arbeiders getroffen
stijgende prijzen voor enkele
oeften vooral van het brood.
ika verandert niet ten goede
zwarten, meent Buti. Hij
de jongste maatregel tegen
itaris van de Zuidafrikaanse
i kerken, bisschop Desmond
e zijn paspoort kwijtraakte,
ering neemt nu al maatrege-
n mensen die tot verzoening
Afrika oproepen," stelt Buti
Feest in Nederland. Daar zijn deze weken vol
van. Een heel bijzondere Koninginnedag,
waarop koningin Juliana haar ambt na bijna
32 jaar overdraagt aan haar dochter. De band
tussen Oranje en Nederland blijft bestendigd,
in ons land dat straks al weer 35 jaar vrijheid
kent.
Een feestvierend volk. Ook ren gelukkig volk?
Als ik de krant opsla lees ik over dreigementen
en slakingen, over kraken en bezettingsacties.
Een gelukkig volk reageert dacht ik anders.
Toch is cr reden om feest tc vieren.
Grote gebeurtenissen mogen niet ongemerkt
voorbijgaan. In de Bijbel lees je telkens de
oproep om de daden van God te gedenken.
Die oproep geldt nu nog. 35 jaar vrijheid is het
werk van God. En onze nieuwe koningin
ontvangt haar ambt van God.
Gedenken is meer dan een blik in het
verleden. Goed feestvieren betekent ook aan
de toekomst denken. Als je ziet wat God in
het verleden deed.dan vraagje ook naar Zijn
wil voorliet lieden
Dan ontdek je bijvoorbeeld dat ons land niet
vrij geworden is om hel ten prooi te laten
vailen aan andere anti-christelijke machten.
Vrijheid verplicht ons allen tot inspanning voor
een ontwikkeling van de samenleving tot eer
van God. Daarvoor wil het GPV zich sterk
maken. In ccn tijd waarin Gods Naam uit de
samenleving wordt teruggedrongen lijkt dit
een achterhaalde zaak. Maar de werkelijkheid
is anders. De Bijbel leertje.dat aan Jezus
Christus alle macht is gegeven in de hemel en
op de aarde. Vorsten en ministers regeren
dankzij Hein.
Een nieuwe koningin,
in een vrij Nederland,
bij de gratie Gods: Geen
eerbiedwaardige traditie,
maar een opdracht,
ook voor u en voor mij.
Van een onzer verslaggevers
UTRECHT „Artsen, regering en parlement zullen er niet
omheen kunnen een aantal maatregelen te treffen, die een
verdere groei van het aantal artsen en specialisten zullen
tegengaan." Dit stelt prol. dr J. M. Greep, decaan van de
medische faculteit Maastricht in „Medisch Contact."
Gereformeerd Politiek Verbond. Postbus 439.3800 AK Amersfoort. Telefoon: 033-13546.
Hij vindt dat dergelijke maatregelen,
hoe weinig populair ook, onontkoom
baar zijn en nu getroffen moeten wor
den om in 1991 het jaar waarin
studenten die momenteel met hun
studie medicijnen zijn begonnen hun
opleiding tot specialist kunnen heb
ben voltooid effect te hebben.
De hoogleraar waarschuwt voor een
„medische overbevolking" en wijst
op het maatschappelijk toelaatbaar
en medisch plafond van ruim zeven
duizend huisartsen (nu 5350) en elf
duizend medisch specialisten (nu on
geveer achtduizend). Voor stabilisa
tie van het aantal huisartsen en het
aantal specialisten is het nodig, dat
het aantal opleidingsplaatsen voor
huisartsen in 1981 wordt vastgesteld
op maximaal driehonderd (nu 526)
per jaar en voor specialisten op maxi
maal vierhonderd (nu zeshonderd).
Dit betekent dat in 1986 maar aan
zevenhonderd basisartsen een
vervolgopleiding kan worden gega
randeerd, maar in 1979/1980 zijn al
1970 eerstejaars met de medicijnstu
die begonnen, van wie er naar schat
ting vijftienhonderd in 1986 de eind
streep zullen halen. Daar komt bij,
dat er momenteel al twaalfhonderd
huisartsen zijn die een opleiding heb
ben gevolgd, maar zich niet hebben
kunnen of willen vestigen (ongeveer
vierhonderd van hen zoeken actief
naar een praktijk).
Prof. Greep noemt heroriëntatie en
beperking van de vervolgopleiding
tot huisarts en specialist dan ook
dringend noodzakelijk. Voor de Jonge
basisartsen zullen nieuwe mogelijk
heden gezocht moeten worden in de
sociale geneeskunde, het medisch on
derwijs, wetenschappelijk onderzoek
en het ziekenhuismanagement Hij
voegt eraan toe, dat de medische fa
culteiten kunnen meewerken hieraan
door het scheppen van nieuwe oplei
dingen in deze richting.
De premier zei „nog nooit met zo veel
hartelijke gastvrijheid als door presi
dent Suharto" te zijn ontvangen, en
dat de besprekingen in „een buiten
gewoon vriendschappelijk en harte
lijke atmosfeer,' waren gehouden De
president en vice-president Adam
Malik hadden „spontaan", aldus Van
Agt, tot uitdrukking gebracht dat het
„absoluut nodig en wenselijk is een
politiek te ontwikkelen die leidt tot
een nog grotere spreiding van de re
sultaten van de economische groei".
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG Minister Van Aarden-
ne (economische zaken) beslist maan
dag of hij de bewindvoerders van de
Winschoter kartonfabriek Okto ver
der laat praten over de toekomst van
het bedrijf. De bewindvoerders heb
ben de minister extra tijd en geld
gevraagd, teneinde onderhandelin
gen met een Noors bedrijf voort te
zetten. Dit bedrijf heeft zich, begin
deze maand, aangediend als gegadig
de voor overname.
Het lag in de bedoeling, dat de minis
ter gisteren zou meedelen of hij aan
de wens van de bewindvoerders tege
moet komt Door zijn activiteiten in
zake de scheepsbouw is de minister
daar niet aan toegekomen De be
windvoerders hadden het personeel
dit weekeinde nadere Informatie wil
len geven
Volgens bewindvoerder rnr Hammin
gs is er gepoogd de afgelopen dagen
„een vrij definitieve uitspraak' van
het Noorse bedrijf te krijgen „Dat is
niet helemaal gelukt, wat ook wel
begrijpelijk is.
