Zimbabwe vrij na
negentig jaar strijd
Hele fijne gratis Amstelglazen.
Zuid-Afrika mist
feest in Salisbury
Een glas bij een krat.
omstel
Dit kwaliteitsglas krijgt u gratis bij
een krat Amstel Bier. Maar, let wel, de
actie duurt zolang de voorraad strekt
Dus wees er snel bijbij uw
Amstelwinkelier.
sterk
erraa
vorde
ilgem
en
reet
Ie wei
netv
[n de
[an d(
V ki«
van
lee tie1
en op
op
[erk i
ïtijdv
(nove
wen.
H "A
U--,
irtoni
ipkra
rwen
m de 1
VRIJDAG 18 APRIL 1980
TROUWKWARTET P 6 - R
door H»n» M»«,«llnk
..Nog In geen duizend Jaren." zei Ian Smith enkele Jaren geleden. De toenmalige premier van
Rhodes!? bedoelde dat zijn land nooit een zwarte meerderheidsregering zou krijgen. Nu kan
deze zelfde Ian Smith zichzelf Zimbabweaan noemen. Ik denk. dat het hem wel enige moeite
zal kosten
Negentig jaar geleder., in 1890. werd de Britse vlag gehesen. Vandaag zal de Britse gouverneur
Lord Soames de macht overdragen aan de eerste echte zwarte meerderheidsregering van
Robert Gabriel Mugabe.
Nog steeds kijkt het standbeeld van Cecil John Rhodes uit over de statige Jameson Avenue in
Salisbury. Het beeld Is groen uitgeslagen en zal geen symbool meer zijn van de staat Rhodesiê
Twee maanden geleden trok een
ploeg werklieden naar de roemruchte
Zlmbabwe mlnei. op zo'n dertig kilo
meter van de «tad Fort Victoria. De
ruines, die na zeven Jaar oorlog In een
verwaarloosde staat verkeren, kregen
een grote opknapbeurt En nu kun
nen ze dienen als \vmbool van de
staat Zimbabwe
Vele raadsels over dit machtige
bouwwerk, dat al lang bestond voor
dat de blanken kwamen, zijn nog niet
opgelost. In de tiende eeuw bericht
ten Arabieren over de gebouwen en
over het vele goud dat In de buurt
was te vinden In 1552 beschreef een
Portugees Zimbabwe al als vervallen
mines en als de enige bekende steen-
bouw in heel „Kafraria", de bena
ming van het deel van Afrika ten
zuiden van de rivier de Zambezi. Naar
deze mysterieuze bouwsels is Zim
babwe vernoemd.
De geschiedenis van Rhodesiê is er
een van negentig jaar strijd, steeds
weer oplaaiend, en culminerend in de
hevige guerrilla van de laatste zeven
Jaar, waarbij meer dan 22.000 mensen
om het leven kwamen
Missieposten
In 1855 was het David Livingstone die
Zimbabwe ..ontdekte" Na een moei
lijke tocht door de oerwouden kwam
hij bij de ..grootste water/al van de
wereld" die hij naar 2ljn koningin
Victoria vernoemde In 1875 werden
de eerste missieposten gesticht en al
spoedig kwamen de goudzoekers
naar dit gebied.
De Britten hadden al mijnbelangen
In de zuidelijke Kaap-kolonie, en
breidden hun gezag nu uit naar het
noorden Maar zij stuitten daar op
twee machtige stammen, de Matabe
le s en de Mashona's onder leiding
van hun gezamenlijke koning Loben-
gulu.
Cecil Rhodes sloot een verdrag met
Lobengulu. maar deze was een slim
politicus en sloot met de Britse riva
len. de boeren eveneens een verdrag.
Cecil Rhodes kwam geen stap verder
en zocht een aanleiding om het land
binnen te vallen. Een onderlinge ruzie
tussen de Matabele's en de Masho
na's verschafte hem die.
De Afrikaanse bevolking bood bittere
tegenstand, maar was uiteraard niet
opgewassen tegen de Britse vuur
kracht. De actie werd vanuit Londen
gesteund Een Britse predikant
schreef zelfs dat „de zonen van Cham
allen moesten worden verdelgd".
Sedertdien boden de Matabele's en
de Mashona's verzet, soms zeer hef
tig. vaak ook In berusting. En steeds
weer hebben de Britten en hun kolo
niale nazaten, de blanke Rhodeslërs.
geprobeerd te profiteren van de on
derlinge geschillen tussen de Masho
na's en de Matabele's. die nu ruwweg
hun leiders zien ln respectievelijk Ro
bert Mugabe en Joshua Nkomo Sa
men vormen dez*» twee stammen de
ziel van de nieuwe regering van Zim-
babwe
Kroonkolonie
Tot 1923 werd Rhodesiê beheerd door
de Britse Zuld-Afrtka Compagnie
Zuid-Rhodeslê werd een Britse
kroonkolonie en vormde ln 1953 een
federatleverband met Noord-Rhode-
slê. (het huidige Zambia) en Nyasa-
land, nu Malawi In 1983 kreeg Zuid-
R hod es IC de status van zelfbesturen-
de kolonie Twee Jaar later verklaar
de Ian Smith Rhodesiê eenzijdig af
hankelijk van Oroot-Brittannlë
De blanken verdeelden het land in
1930 volgens raciale lijnen en eigen
den zichzelf achttien miljoen hectare
van het meest vruchtbare land toe
voor de zesduizend blanke boeren De
andere achttien miljoen hectare wa
ren voor de vijf miljoen zwarten. Op
het ogenblik is de situatie nog niet
veranderd
De Britse kolonie werd in deze perio
de een van de welvarendste landen ln
Afrika. Tijdens de tweede wereldoor
log werd RhodeslC trainingscentrum
voor de Britse luchtmacht, de Royal
Air Force Veel Britten die bij de RAF
dienden, zijn ln Rhodesiê met 2ijn
schitterende klimaat blijven hangen
De Europese bevolking bestond in
1946 uit 82.000 zielen, maar binnen
vijf Jaar kwamen er 53.000 bij en in
1900 was het aantal blanken zelfs al
223.000 Nu. twintig Jaar later, ls dat
niveau ha een toeloop en een uittocht
weer bereikt.
Illegaal
Na de eenzijdige onafhankelijkheids
verklaring CUDD ln 1965 verklaarde
de Britse premier Harold Wilson dat
Rhodesiê „binnen enkele weken"
door de knieën zou gaan. Hij kon toen
niet bevroeden dat dit tot het eind
van de jaren zeventig zou duren. De
Veiligheidsraad noemde de UDI .ille
gaal" en besloot ln december 1965 tot
economische sancties tegen Rhode
siê
De haven Belra in Mozambique,
toen nog een Portugese kolonie, werd
geblokkeerd. Maar Ian Smith be
zweek niet voor het sanctiewapen en
ook pogingen van Harold Wilson om
een akkoord met Smith te bereiken
mislukten tot tweemaal toe
In 1971 kwam de toenmalige Britse
premier Douglas Home met een
nieuw plan dat de blanken veel waar
borgen gaf. Maar een Britse onder
zoekscommissie, die het plan aan de
zwarte bevolking had voorgelegd,
moest constateren dat meer dan ne
gentig procent van de Afrikanen geen
brood zag ln een koloniale vorm zoals
de Britten zich die voorstelden.
Verzet
In die Jaren werd het zwarte verzet
steeds beter georganiseerd In 1961
werd de Afrikaanse Volksunie van
Zimbabwe (ZAPU) opgericht door
Joshua Nkomo als opvolger van het
ln 1960 verboden Afrikaanse Nationa
le Congres (ANC). In 1963 werd de
ZAPU verboden, waarna dominee
Slthole de ZANTJ (Afrikaanse Natio
nale Unie van Zimbabwe) stichtte.
Deze volksbeweging werd ln '64 ook
verboden en Slthole. Nkomo en Mu
gabe werden gevangen gezet, wat zo
ongeveer tien jaar zou duren De
ZAPU en de ZANU gingen steeds
meer ondergronds werken. De eerste
vooral vanuit de buurlanden Botswa
na en Zambia, de andere vanuit Mo
zambique. Dankzij wapenhulp van
China en de 8owjet-Unle konden de
guerrillabewegingen een steeds effec
tievere strijd voeren.
In 1974 werden onder druk van Zuid-
Afrika de belangrijke zwarte leiders
vrijgelaten. Onder de paraplu van het
ANC sloten bisschop Muzorewa. Nko
mo en Slthole een verbond Robert
Mugabe was Inmiddels al naar het
onafhankelijk geworden Mozambi
que uitgeweken en Nkomo volgde al
ras zijn voorbeeld en ging naar Zam
bia. Slthole en Muzorewa bleven ln
Rhodesiê.
Maar slechts weimgen zullen bij alle
plechtigheden niet ook even aan dit
buurland hebben gedacht Met Nami
bië is Zuid-Afrika nu het laatste blan
ke bolwerk In zuidelijk Afrika Pre
mier Mugabe van Zimbabwe wees er
woensdag nog op dat er ook ln Zuid
Afrika wat zal moeten veranderen.
Maar. zei hij. die veranderingen moe
ten van binnenuit komen en Zimbab
we zal niet op een conflict met Zuid-
Afrika aansturen
Zimbabwe zelf heeft dan ook nog
problemen genoeg Het land is nog
onmiskenbaar verdeeld. Emotioneel
leven de meesten van het kwart mil
joen blanke Inwoners ook vandaag
nog ln het tlJdperk-Rhodeslê Ze kun
nen zich niet voorstellen wat voor
veranderingen de onafhankelijkheid
onvermijdelijk met zich sal brengen
Oeen dag gaat er voorbij of er doen
zich raciaal getinte incidenten voor
De Verenigde Staten gingen zich ver
volgens met de kwestle-Rhodeslë be
moeien en steunden de Britse plan
nen. Smith aanvaardde in principe
een zwarte meerderheidsregering
„over twee Jaar" Intussen boterde
het niet zo goed meer tussen de ver
schillende nationalistische bewegin
gen. In Oenève werd ln 1976 een con
ferentie gehouden met al deze partij
en. Nkomo en Mugabe besloten daar
samen te gaan werken onder de naam
Patriottisch Front.
Uitweg
Smith, in het nauw gedreven door de
internationale druk en de steeds hevi
ger wordende guerrilla, zag nog één
uitweg: samenwerking met de gema
tigde zwarte leiders Muzorewa en Slt
hole. In maart 1978 kwam er een
„binnenlandse regeling" met een uit
voerende raad die de leiding had in
het land. In de raad zaten naast
Smith bisschop Muzorewa. dominee
Slthole en stamhoofd Chirau.
De Britten en Amerikanen vonden
het geen oplossing voor de kwestie-
Rhodesië. omdat het Patriottisch
Front niet mocht meedoen en de oor
log daarom niet afgelopen was. Zij
probeerden tevergeefs een ronde-ta
felconferentie te organiseren. Smith
op zijn beurt bereidde een „zwarte
meerderheidsregering" voor waaraan
hij wist het zelf toch niet was te
ontkomen. Na verkiezingen, waarbij
alweer het Patriottisch Front was
buitengesloten, werd bisschop Muzo
rewa ln april '79 de eerste zwarte
premier Maar de blanken hielden het
voor het zeggen
De guerrilla ging in alle hevigheid
door en alleen verzieningen waaraan
alle partijen meedoen kon daar een
eind aan maken. De buurlanden, die
enorm te lijden hadden onder het
oorlogsgeweld, gingen zich met de
zaak bemoeien. In Loesaka werd in
augustus een Gemenebestvergade
ring belegd, waar afspraken werden
gemaakt voor een grondwetgevende
conferentie in het Londense Lancas-
terhouse. Alle direct betrokken par
tijen zouden meedoen. Delegaties
van Muzorewa. het Patriottisch
Front en de Britten kwamen na drie
maanden vergaderen tot een oplos
sing en besloten tot een wapenstil
stand en algemene verkiezingen, die
eind februari zijn gehouden.
Drie hoofdrolspelers bij de ontwikkelingen van de laatste maanden: de Britse gouverneur
Soames, premier Robert Mugabe en minister van binnenlandse zaken Joshua Nkomo (r).
Voortvarend
ga be die in de guerrilla de meeste
Invloed had gekregen onder de bevol
king. won met grote meerderheid,
met als goede tweede Joshua Nkomo.
Bisschop Muzorewa werd tegen alle
verwachtingen in, uitgeschakeld en
moest met drie zetels genoegen ne
men in het nieuwe parlement.
Een Britse conservatieve regering
had ironisch genoeg een marxlstlsch-
lenlnistische regering aan de macht
gebracht. Eerlijk is eerlijk, zonder de
Britse voortvarendheid, vooral van
minister van buitenlandse zaken
Lord Carrington en later de gouver
neur Lord Soames, was deze zwarte
meerderheidsregering nooit tot stand
gekomen.
Vrede lijkt bereikt en Zimbabwe kan
zich voorbereiden op een tijd waarin
het toerisme weer gaat opbloeien. De
hotels bij de Zimbabwe-ruTnes wor
den weer hersteld na de verwoestin
gen door de oorlog. Rhodesiê wordt
Zimbabwe, wat letterlijk betekent
een „gebouw van steen"
VOORTHUIZEN Onder het r
„Kom op voor Israël nu" organit
de stichting Reveil deze maanc^
landelijke actie. Op tien plaati
het land worden zgn. Shalom-a
den belegd om christenen op 1
pen Israël metterdaad te
Onder de sprekers zijn drs.
Barneveld. ds. Joh. Heule, evan^
J. Kits en rabbijn A. Soetendon
muzikale duo Jerv en Merla V
werkt mee
door Hennie Serlontoin
SALISBURY Vertegenwoordigers van meer dan honderd
landen waren erbij toen vannacht in het Rularo stadion van
Salisbury voor de laatste maal de Union Jack werd gestreken
en de vlag van Zimbabwe omhoog ging De meest opvallende
afwezige bij de ceremonie was Zuid-Afrika. Het land was niet
uitgenodigd
Het resultaat la bekend. Robert Mu
ndsl
i wor
it mé
zendi
n op
in (le
Rott
en het zal nog lang duren voor de
rassenhaat die door zeven jaren oor
log is losgeslagen, is verdwenen. De
eerste jaren na de onafhankelijkheid
zal er dan ook zeker een geleidelijke
uittocht zijn van blanken die niet aan
de nieuwe verhoudingen kunnen
wennen
Opvallend is dat de voorspelde wraak
van de zwarten op hun vroegere blan
ke meesters tot dusverre geheel ach
terwege is gebleven. Wat dit betreft
zullen de komende maanden van
doorslaggevende betekenis zijn.
Slaagt de regering van ZANU en
ZAPU erin de tegenstellingen tussen
blank en zwart en tusaen de belang
rijkste zwarte stammen onderling
binnen de perken te houden, dan gaat
Zimbabwe een stralende toekomst te
gemoet En dat zal zeker ook een
uitstralende werking hebben op de
verhoudingen in Zuid-Afrika
