Het boek en de
veranderende samenleving
Viewdata
en de
verveling
VKWARTET MAANDAG 14 APRIL 1980
141
Sinds de uitvinding van de boekdruk
kunst, omstreeks 1450, is het boek immer een stabiele factor in de samenleving geweest. Zeker tot aan de Tweede Wereldoorlog gebeurde er naar
verhouding weinig met het boek, zowel wat betreft het aanzien als de inhoud. De zioh sterk wijzigende samenleving na 1945 heeft echter
ook haar invloed op het gedrukte woord laten gelden. Maatschappelijke processen, zoals invoering van de televisie, meer
vrije tijd, de doe-het-zelf-cultuur en het brengen van cultuur onder bredere lagen van de bevolking, hebben het
boek in zijn aanzien drastisch veranderd. Lijkt de tijd niet meer ver af te zijn dat het boek in zijn
huidige vorm zal verdwijnen? Aan de hand van een **"*n' gesprekken met mensen
die alles met het boek hebben
bijlage ingegaan op de
P 15/RH 17
;ijn mensen die zich nooit ver-
Altijd bezig. „Altijd tijd te
Meer bezigheden dan tijd
«ster 4 in tegenstelling tot degenen
ideln jmeer tijd hebben dan bezighe-
mgwet dat zijn de mensen die zich
ideregoMen- Een dualistische voor
teerde hng van zaken waaraan we ge-
0UWV'J zijn een tweede dualiteit te
!"enhvJlten: bezi&e mensen zijn geluk-
luwpiai en mensen die zich vervelen
toteniniet Dus je zou wen-
ladhua dat alle mensen altijd maar
waren als je niet al lang
v<xn opgemerkt dat de meeste men-
ï^'op'bezig zijn met zaken die hen, in
vrtcipe, zeer vervelen. Liever zou-
uur;
de bov« ze mets doen.
ezware)
stuur i soms verveel je je omdat er te
^"pfig i® om te doen, en soms
emeestfeei je je omdat je, wat je doet
:ter a i zelf gekozen hebt en waar bei-
irmen van verveling ook nog
gecombineerd kunnen voor-
en. in één persoon, zul je ie-
d die zich verveelt niet helpen
e*j*' hem werk te geven, of af te
Verveling is inherent aan
tne die zich verveelt; er zijn
1 uiterlijke redenen voor.
20-15!
frbeeld: ikzelf, in mijn jonge
i jn. De hele dag op school zitten,
te vervelende uur na het ande
eek in week uit, jaar in jaar
nooit één keer gespijbeld,
één uur. Kwam niet in me op.
•m niet, omdat ik me elders
verveelde? Aan het eind van
schooldag fietste ik naar huis,
mijn moeder de thee klaar
tie
nan Di
had. Mijn vader kwam pas bij zes
sen thuis. Mijn huiswerk had ik
dan al af zodat ik op de divan lag en
folders bestudeerde van dry clea
ning prijsvragen en aanbiedingen
van de kruidenier op de hoek en
allerlei andere dingen die niet al
leen zeer vervelend, maar ook al
tijd gratis waren. Nóg als ik er
gens het woord gratis lees, zie ik
grijze stippen zinken en waar ik
vroeger wel 's dacht dat „verve
ling" ethymologisch verklaard kon
worden als ver-veel-ing (er is ge
woon te veel in de wereld), denk ik
nu, zonder overigens de kwestie
ook maar enigszins bestudeerd te
hebben, dat verveling komt van
vervaling. De kleur van verveling
is grijs, of kleurloos: alles lijkt op
elkaar voor degene die zich ver
veelt. Er is geen richting meer in
zijn leven en dat zou verklaren
waarom zoveel luxe in de wereld
die een mens niet gebruiken kan of
wil, inclusief de goede bedoelingen
van hen die deze luxe desnoods
gratis willen verstrekken eerst
en vooral verveling oproept.
door Gerrit Krol
Maar je kunt dit nogal pessimis
tische wereldbeeld omkeren, en,
ervan uitgaande dat mensen zich
vervelen, aannemen dat luxe een
middel is om althans een deel der
verveling op te heffen. Aannemen
dat alle nieuwe dingen in de wereld
luxe zijn maar, waar ze gebruikt
worden, noodzaak.
Laten we beide veronderstellingen
1) wat nieuw is, is luxe, en dus
vervelend en 2) alleen iets nieuws
kan de verveling verdrijven en is
dus noodzaak toetsen aan een
verschijnsel dat, technisch allang
geen nieuwtje meer, kortgeleden
zijn commerciële vorm heeft ge
vonden en deswege eerstdaags
onze levens zal binnendringen:
Viewdata.
Wat is Viewdata? Viewdata is een
systeem dat het mogelijk maakt
om alles wat gedrukt is op je TV-
8cherm te krijgen. Je hoeft geen
boek meer in huis te hebben, geen
kranten, geen tijdschriften alles
wat je wilt weten kun je, via daar
toe dienend toetsenspel, op het
scherm lezen. De teksten worden je
over de telefoon toegestuurd met
een snelheid die de snelheid van
het spreken en zelfs die van het
lezen overtreft: je hoeft niet alles te
lezen, door drukken op de knop
kun je bladeren en als je ontdekt
dat je in het verkeerde boek zit te
bladeren druk je op een andere
knop en je krijgt een ander boek,
c.q. dagblad, c q. tijdschrift en als
je gevonden hebt wat je zocht, kun
je dit gaan lezen, en als je het
gelezen hebt, haal je, knip, de vol
gende bladzij op het scherm. Je
hoeft niets te bewaren of te kopië
ren, want je roept het zo weer
op
Viewdata is een systeem dat erg
duur is en wel des te duurder naar
mate de informatie die je opvraagt
zeldzamer is: d.i. je aanvraag door
minder mensen wordt gedeeld. Het
goedkoopst is de informatie die
door iedereen wordt opgevraagd en
dat is wat ik bedoel met „commer
ciële vorm": het systeem zal, als het
eenmaal bestaat, erg populair zijn,
of ophouden te bestaan. Het zal
gebruikt worden door zeer veel
mensen en door al die mensen erva
ren worden vooral als een middel
dat de ergste verveling verdrijft.
Viewdata zal ze kunnen helpen,
met informatie, en als die informa
tie niet helpt, dan is er andere
informatie en als die niet helpt dan,
mogelijk, zal de mens verleid kun
nen worden met informatie die
gratis is: dry cleaning, reizen en
prijzen op de plaatselijke super
markt. Als Viewdata in het jaar
2000 nog bestaat, zal dat komen
omdat nu, in 1980, zeer veel men
sen zich vervelen. Als Viewdata in
het jaar 2000 niet (meer) bestaat,
zou dat komen omdat Viewdata zelf
vervelend is.
3 le fx
tuin, zv
Mee
ksteren
tol 6
28/6
:ie op h
Inl SI
igharef
O» 1S
Onder redactie van: Cees Straus Met bijdragen van: Gerrit Krol, C. O. van Zweden,
R. L. K. Fokkema, Erik Terlouw en Cees Straus
Vormgeving: Erik Terlouw Tekeningen: Mare Terstroet
