ndernemers al gauw voor vrij Indonesië Bijziende francofielen Shell ontkent levering aan Z-Afrika Directeur casino's legt functie neer listoricus dr. Bank op congres over „Herrijzend Nederland": E „Justitieel onderzoek gaat gewoon door" Bouwbond FNV onderhandelt zonder CNV ERDAG 5 APRIL 1980 BINNENLAND TROUW/KWARTET 9 r Huib Goudriaan ITIES -Mini raten SITTERDAM Nederlands on- Ijiemers en de kerken oefenden jaren 1945 tot 1949, In de ode van de „Indonesische stie", steeds meer druk uit r een verzoenende houding te- over de jonge Republiek van karno en Hatta en tegen de tair-polltieke oplossing van de erlandse regering. Deze visie, in strijd is met de wel gangbare lé-opvatting, dat „Kerk en Ka al" altijd gewelddadige vor- van kolonialisme hebben ge- luleerd, poneerde de historicus Jan Bank deze week. Hij deed in een lezing op het tweedaags jres „Herrijzend Nederland i-1950", dat werd gehouden in >w> w totterdamse Erasmus universi- !1.30 u n historici hielden op dit door het Ne- inds Historisch Genootschap georgani- le congres gedegen voordrachten over periode in onze vaderlandse geschiede- lie nog niet zo scherp is omlijnd. Over van aiding waren de inleiders het eens: de de wereldoorlog betekende voor de Ne- idse samenleving niet meer dan een ntljd", een intermezzo, en na de be ing werden de lijnen van de jaren der- oorgetrokken (een standpunt waar ove- s wel lets op af te dingen zou zijn). Het orde op het congres bijna tot de goede om wat vermoeid vast te stellen, dat er e oorlog weinig terechtkwam van de sommige groepen vurig verbelde ver- ring. Een stelling die niet nieuw ia. Br nogmaals: de inleidingen waren gede- en droegen veel belangwekkend materi- lan; soms uit een verrassende invals- zoals van dr. J. H. C. Blom, die de ining van de Nederlanders in die jaren trzocht aan de hand van de NIPO-pel- zijn geconfronteerd, wordt ln een door de synode van de Nederlandse Hervormde Kerk goedgekeurde brief de regering om begrip gevraagd voor het Indonesische vrjj- heldsstreven. Bank veryolgt: .,De eigenlijke politionele actie riep een kritische reactie op van een aantal zendelingen, maar de zendingsdirec tie werd het over de inhoud van de verkla ring niet eens en werd vervolgens door het moderamen het zwijgen opgelegd. Minister president Drees was er ln geslaagd de ledén van het moderamen te overtuigen van de bedoeling van de regering om slechts tot militaire actie over te gaan. wanneer er geen andere mogelijkheden meer zouden zijn." Pas ln antwoord op Amerikaanse kritiek komt de synode alsnog met een verklaring dat de kerk ..haar stem zal verheffen, waa neer de regering van de weg van de vreedza me regeling afwijkt." Deze uitspraak ver oorzaakt een golf van protesten: voor een meerderheid lijkt de synode partij te kiezen voor de communisten in Italië Ferme houding Nederlandse militairen op patrouille tijdens een actie tegen Indonesische nationalisten. van Soekamo tot overeenstemming te komen. RVI. V?1- TUURfl vr; RA*t r< ti kw bnenl realistisch kwam echter op de proppen met itatiematerlaal waaruit nog niet al- bekende feiten aan het licht ko- Hij betoogde dat Nederlandse onder- n. die belangen hadden in het toen- il« Nederlands-Indië betrekkelijk gauw agn dat de militair-politieke oplossing i d Nederlandse regering niet realistisch )RD q<f lassen de eerste en de tweede politlo- actie veronderstelt Bank werd i 500 acb in ondernemerskring bewust van glj&ntrekkelijkheid om met de Republiek In de Ondememersraad voor Nederlands- Indië, die de Nederlandse economische be langen verdedigde, wordt in 1948 en 1949 de gedachte van een politiek autonoom Indo nesië aanvaard. De ondernemer Bolderhey, Niet openlijk die de raad vertegenwoordigt aan de onder- r handelingstafel met de Republiek, ver klaart in september 1948, drie maanden voor de tweede politionele actie, voor zijn achterban, ..nlet te geloven in het succes van een actie om de republiek te isoleren of weg te vagen." van alle partijen zich tegen Nederland ke ren. Het is niet te verwachten dat dan goedwillende elementen naar voren zullen komen, die met Nederland zullen kunnen of willen samenwerken. De terreur zal dit on mogelijk maken." Hij concludeert dat een akkoord met de Republiek de beste oplossing is en dat een goede samenwerking niet uitgesloten is. Volgens Bank sprak Bolderhey nog de vol gende profetische woorden uit: ..Als er een militaire actie tegen de Republiek zou wor den gevoerd, zal de gezamenlijke activiteit Uiteraard namen de ondernemers deze posi tie ln, omdat zij letterlijk meer brood zagen het veiligstellen van toekomstige investe ringen bijvoorbeeld ln een vreedzame oplossing. Mr. W. O. F. Jongejan, de voorzit ter van genoemde Ondememersraad. stelde in 1947 vast dat „de Indonesiërs over de gehele linie zelf hun zaken willen regelen." Daaruit trok Jongejan de conclusie dat een „blijvende invloed van Nederland nog mo gelijk ls via het economisch verkeer." Op de Ronde Tafel Conferentie die uit mondde in de soevereniteitsoverdracht was een controversieel punt de overdracht van de staatsschulden van Indonesië aan Ne derland, een punt. waarop minister-presi dent Drees het minst tot toegeven bereid bleek, terwijl Jongejan aandrong op conces sies: „De staatsschuld zou niet anders dan een dode vordering op papier worden, de Investeringen zijn daarentegen levend kapi taal, dat produkten en werk geeftal dus Jongejan. Niettemin aarzelden de ondernemers voort durend hun standpunt openlijk naar voren te brengen, „aangezien (aldus Jongejan ln een bestuursvergadering van de Ondeme mersraad) de regering dan wel eens de on dernemers de schuld van de volledige over gave kon geven." De angst om de nek te ver uit te steken weerhield het bedrijfsleven er lange tijd van openlijk zijn standpunt te getuigen. Dit was ingegeven door het besef dat „iedere actie waarbij de raad zich open lijk zou aansluiten een kapitalistisch stem pel zou krijgen." De ondernemers bepaal den zich lange tijd tot politieke beïnvloe ding in stilte. Pas in de Kamerdebatten over de ratificatie van de akkoorden van de Ronde Tafel Con ferentie trad een openlijke pressie aan het licht. Veel later kreeg die een vervolg in het optreden van de groep-RiJkens in de Nieuw- Ouinea-kwestle. aldus Bank. Zending Het standpunt van de zending voor een onafhankelijk Indonesië in die tijd ls meer bekend, mede door het openlijk optreden van de kerken. De Zending had zich eind 1945 uitgesproken voor een ..algemene li quidatie van de koloniale verhouding", hoe wel de Republiek van 8oekamo en Hatta enige tijd daarna nog op reserves stuitte. Maar als ln het najaar van 1948 de kerken met een feitelijke oorlog tegen Indonesië Bank concludeert dat de veronderstelling gewettigd ls dat de „politiek voornamelijk gebaseerd moet zijn geweest op een natio» naai bewustzijn, dat volgens goed Neder landse traditie ls geformuleerd ln morele verplichtingen. Een dergelijke veronder stelling vindt haar bevestiging In het ver volg van de soevereiniteitsoverdracht, de Nieuw-Oulnea-kwestie. Dan wordt ln de Ne derlandse verhoudingen het conflict tussen de nationale doelstelling en de tegengestel de belangen van bedrijfsleven en van missie en zending openbaar gemaakt en sterk ver groot. Het nationale argument vervangt dan geheel het economische." Eerder stelt dr. Bank vast dat de „nationale gevoelens de boventoon voerden in enquê tes en dat vooral daar. waar ferme besluiten werden genomen, het onderzochte publiek het meest de regering steunde." Dr. Blom, die aan de hand van NlPO-enquê- tes het congres vergastte op de ..stemmin gen onder het publiek" in die tijd. komt tot een bevinding, die wel aansluit op een sfeer van „ferme besluiten Er overheerste een houding van „flink zijn en aanpakken" en een door soberheid en zuinigheid beheerste moraal voerde de boventoon. Blom betitelt deze tijd dan ook als „Jaren van tucht en ascese". Prof. dr. Th. van Tljn vulde deze karakteristiek. In zijn voor dracht over de „groei van de sociale zeker heid". aan met de vaststelling dat de gene ratie. die crisis- en oorlogstijd nog ln de benen zat. de later groeiende welvaart aJs een wonder heeft ervaren. „Pas een volgen de generatie zou de verworvenheden als vanzelfsprekend gaan beschouwen. Ja als een recht." aldus dr. Van Tljn. Maar met die generatie bevinden we ons al niet meer In het tijdperk van „herrijzend Nederland". ball stafel. eheel rteg STAAf JDELII bifkeul >adkai ging aardii oor Piet Hagen >nderh met d in. INI .-vormb] irketvk i' E VEff nere kbaar •eide ïrmopj iigevoi iterteid er dan honderdvijftig dui- iiènd mensen hebben hun in- '^emming betuigd met de tie tot het behoud van het ans als verplicht vak in de ■ugklas mavo-havo-v.w.o. e om zijn grote talenkennis rmaarde minister Pais en Itjens staatssecretaris De >ng zullen daar wel even n opgekeken hebben. De atste heeft zelfs al ver- laard dat hij het voorstel Frans in de brugklas af schaffen best wilde terug- :men, als de kritiek zo mas- al was. n nel g 5lm. 12 ijgelei jken mers mer, VERD. (el gel arding t I en ti eie ga en go gebrar en o| a mers keuki evloer zon i aan i van warr.ii urgebt !l itree. ■voritoi VEI 2 gr< imer francofielen die de actie tegen a is en De Jong hebben ontketend 2n door hun succes ietwat over moedig geworden. Dat geldt vooral 0or de coluihnist H. van Oalen v st, die zijn rubriek in NRC-Han- lsblad al diverse malen heeft be- t om het Frans te verdedigen «en de cultuurbarbaren, die op t ministerie van onderwijs de epter zwaaien. De tegenstanders n Frans durven hun mond zelfs et meer open te doen. riep Van blen Last op 24-maart triomfante- k uit. ^genstanders? Welke vijand heeft n Galens Last op het oog? Minis- Pais en staatssecretaris De Jong :en misschien niet dagelijks Flau- rt en Proust, zoals Van Galen st schijnt te doen, maar zij zijn arom nog geen vijanden van de anse taal en cultuur. Ik denk dat t tegendeel waar is. aar komt dan de gedachte van- an dat deze bewindslieden de po- ie van het Frans willen aantas- n? In het eind vorig Jaar gepubli- terde Ontwikkelingsplan voor het jortgezet onderwijs zegt de rege- ng te streven een tweejarige brug- :riode voor alle leerlingen die d« I gere school verlaten. In het eerste zouden dan twee vreemde talen •licht zijn: Engels en Duits. Pas het tweede jaar zouden Frans en Prt men v ng. di berg... >ELIN badk r op. lu •e gre Latijn ter keuze worden aange boden. Verzwakt Het valt niet te ontkennen dat de positie van het Frans hierdoor ver zwakt wordt. Nu is het immers nog zo. dat het Frans in de brugklassen van mavo, havo en vwo een wette lijk verplicht vak ls. Dat betekent dat ongeveer tweederde van alle leerlingen korte of lange tijd Frans krijgt, en als het Frans wordt gede gradeerd tot keuzevak moet je maar afwachten wie deze niet ge makkelijke taal nog zullen kiezen. Ik zal niet ontkennen dat hierin een ernstige bedreiging schuilt voor de positie van het Frans. Op zichzelf zou het me dan ook niet veel moeite kosten mijn handtekening te zetten onder de petitie die Van Galen Last en zijn medestanders doen rond gaan. Ik ben blij dat lk enige kennis van het Frans heb, en ik gun elke leerling van het voortgezet onder wijs hetzelfde, ja zelfs meer dan dat. Fijnproevers ii ar z RQtrpl Het is ook niet nodig mij te overtui gen van het belang van een goede kennis van het Frans. Voor toeris ten die Frankrijk bezoeken en we tenschapsmensen die aangewezen zijn op buitenlandse literatuur, voor zakenlieden die onze handel met Franstalige landen verzorgen en voor culturele fijnproevers die graag een Frans chanson beluiste ren of een Franse roman lezen, voor hen en vele anderen is enige kennis van de taal van onze zuiderburen van groot belang. Ik zou het ook als een verarming beschouwen, wanneer dit zo sterk op de kennis van vreemde talen aangewezen volkje straks alleen nog maar met Engels en Duits uit de voeten kon. En ik betreur het met Van Oalen Last. dat het bij voorbeeld aan universiteiten steeds moeilijker wordt een Frans boek op de literatuurlijst te zetten. Waarom dan geen handtekening onder die petitie? Omdat er in de discussie ook argumenten worden gebruikt die het ontwikkelingsplan van Pais en De Jong geen recht doen. Het gaat niet aan de discussie te verlengen tot een voor of tegen Frans. Wie alleen maar roept dat Frans moet blijven, maakt zich te gemakkelijk af van de vraag hoe het in de jaren tachtig en negentig verder moet met ons voortgezet on derwijs. Want daarover hoort de discussie te gaan en alleen ln dat kader kan de vraag worden beant woord, welke plaats het Frans ln de toekomst behoort te hebben ten op zichte van andere moderne talen. Russisch Voordat we op die vraag ingaan ls het nodig eerst iets te zeggen over de kennis van vreemde talen in het algemeen. Is het daarmee wel zo slecht gesteld als sommigen van ons willen doen geloven? Het ls waar dat sinds de invoering van keuzevakken in het voortgezet on derwijs een groot deel van de leer lingen vEin mavo, havo en vwo geen Frans meer ln het examenpakket heeft. Maar daar staat tegenover dat door de aardverschuiving van lager beroepsonderwijs naar alge meen voortgezet onderwijs nu twee maal zoveel leerlingen met de Fran se taal in aanraking komen als twin tig Jaar geleden. Daarnaast heeft het voortgezet onderwijs „vensters geopend" op Oost-Europa door aan bieding van het keuzevak Russisch en op de Spaanstalige wereld door invoering van Spaans. Ook bulten het voortgezet onder wijs voor jeugdigen ls de belangstel ling voor moderne talen toegeno men. Daarbij kun je denken aan de cursussen van Teleac, volksuniver siteiten, de Open School en particu liere instellingen, en eveneens aan moedermavo's en andere vormen van onderwijs aan volwassenen. Het is, met andere woorden, niet alleen achteruitgang en verarming, er zijn evenveel hoopvolle ontwik kelingen te signaleren. Als we nu terugkeren tot de vraag aan welke groepen leerlingen in het voortgezet onderwijs we het Frans verplicht of facultatief moeten aan bieden en vanaf welke leeftijd, spe len meer elementen een rol in de discussie dan de initiatiefnemers van de actie voor Frans in de brug klas lief is. Elementen In willekeurige volgorde noem lk er een paar: Stel dat een verdere Integratie van lager beroepsonderwijs en alge meen voortgezet onderwijs gewenst ls, is het dan verstandig alle brug klassers (ook de groep lbo-leerlin- gen die nu al zo'n moeite heeft met alleen Engels) een tweede moderne taal te laten leren? Wat is precies de zin van Frans in de brugklas van de mavo, als zoveel leerlingen dit vak na de twee de klas laten vallen? Waarom verdient Frans als twee de taal naast Engels de voorkeur boven Duits (voor belde mogelijk heden zijn goede argumenten aan te voeren)? Als we (terecht) veel waarde hechten aan de kennis van het Frans, waarom berusten we dan zo makkelijk in de geringe kennis van bij voorbeeld Spaans en Russisch? Wat gaat er veranderen als de nieuwe basisschool Engels Invoert? Wanneer zijn dan Duits en/of Frans aan de beurt? Is binnen een lesrooster van der tig uur per week (vroeger 34) alles mogelijk? Meer talenkennis is prachtig, maar zijn we eventueel bereid de werkweek van scholieren te verlengen en het daarvoor beno digde geld beschikbaar te stellen? Wat ls beter: veel kinderen ge brekkig Frans te leren of een iets kleinere groep zover te brengen dat ze het Frans werkelijk kunnen lezen en spreken? Op al die vragen zou ik zelf het antwoord niet een. twee. drie weten. Maar het lijkt me goed als Van Galen Last en zijn medestanders zich ook eens ln dit soort problemen verdiepen. Van on2e redactie economie LONDEN/DEN HAAG De Koninklijke/Shell Groep ont kent, dat het accepteren van een schadevergoeding van 30,5 miljoen dollar van het officieel Zuidafrikaans Im portbureau voor olie SFF zou betekenen, dat Shell deze olieleverantie toch heimelijk heeft gedaan. Volgens de woordvoerder ls die olie, die werd vervoerd door de tanker Salem, ln volle zee gestolen en „niet ln onze opdracht en buiten ons mede weten in Zuld-Afrika gelost." Die 30,5 miljoen dollar zijn in overleg met Lloyds (waarbij de lading was verzekerd voor een waarde van 56,3 miljoen dollar) geaccepteerd, omdat het anders wel eens een langdurige juridische actie zou kunnen worden waarvan de uitkomst bovendien on zeker is. Naar Europa De Koninklijke/Shell Oroep had de 8FF daartoe gedwongen door de bepalingen ln het verzekeringscon tract met Lloyds gedagvaard. Vol gens de woordvoerder van Shell heeft de SFF de veroordeling niet afge wacht. maar een regeling getroffen. De nu nog resterende 25,8 miljoen dollar (het verschil tussen 'de verae- kerde waarde en de geaccepteerde schadevergoeding) blijft Shell clai men bij Lloyds. Ook het Justitieel onderzoek gaat gewoon door. Volgens de woordvoerder van Shell werd de olie (niet de tanker Salem) op 14 december vorig Jaar gekocht; twee weken voorat de olie In Durban zou zijn gelost. De tanker was op dat moment op weg naar Europa, „waar wij de olie ook wilden hebben. Bij de 8hell is. aldus de woordvoer der. niet bekend op wiens instructie deze olie naar Zuid-Afrika is vervoerd en verkocht. Wel had men zoveel aan wijzingen dat gerechtelijke stappen konden worden Ingesteld tegen die ontvanger van die olie. De Salem verging onder verdachte omstandigheden op 17 Januari dit jaar voor de kust van Senegal. Van een onzer verslaggevers AMSTERDAM „Verschil van opvatting" met het bestuur van de Nationale stichting casinospelen heeft de directeur van de stichting, N. J M. de Rooij, doen besluiten zijn functie neer te leggen. Blijkens een gisteren uitgegeven verklaring bestaat er geen eenstemmigheid „over het beleid dat in de komende periode moet worden gevoerd om de hangende problemen op te lossen". IECHT (ANP) De Bouw- en tbonden FNV hebben gisteren brief aan het Algemeen Verbond wbedrijf voorgesteld de CAO-on- landelingen maar zonder de vbond CNV voort te zetten. De bouwbestuurders willen niet met hun christelijke collega's één onderhandelingstafel te zlt- tenzlj voorzitter D. van Coinme- an de Hout- en Bouwbond CNV illjk zijn excuses heeft aangebo- over een artikel ln het bondsblad Opbouw", dat de FNV'ers ln het eerde keelgat is geschoten. Commenec veegt ln het gewraak- te artikel de vloer aan met de opstel ling van de FNV-bonden gedurende de laatste maanden. De FNV-acties tegen de loonwet noemde hij plat vloers. De voorzitter B. Buys van de Bouwbonden FNV eist dat het artikel worat ingetrokken. Toen vorige week de eerste CAO- onderhandeltngen ln de bouw van start zouden gaan, eisten de FNV'era eerst excuses voordat ze plaats wil den nemen. Toen bleek dat de CNV'ers er niets voor voelden, wer den de besprekingen met de bouw werkgevers afgebroken, nog voordat ze waren begonnen. In de brief aan het algemeen verbond bouwbedrijf schrijven de bouwbonden FNV zich met hun 180.000 leden representatief te achten voor de werknemers in het bouwbedrijf UTRECHT Staatssecretaris De Jong arht in de toekomst een verlen ging van de leerplicht met één Jaar niet uitgesloten. Het voortgezet on derwijs zou dan voor alle leerlingen vijf jaar duren. In een Interview met het Katholiek Schoolblad filosofeert de staatssecre taris over de verdere ontwikkeling van het voortgezet onderwijs. In eer ste instantie streeft hij naar een twee- Jarige brugperlode voor alle leerlin gen die van de lagere school komen. Als dat gerealiseerd ls, moet worden bekeken of de brugperlode rtog een jaar langer kan duren. De Rooij en het bestuur denken ook verschillend over de koers die de stichting ln de komende Jaren moet varen. In de verklaring wordt gespro ken over het behoud in de tor komst van „het verworvene In de jaren van snelle groei". De directie zal worden waargenomen door drs J. C. Kroes, een econoom die enige Jaren geleden werd aangetrokken om de financiële en sociaal-economische aangelegen heden van de stichting te beharUgen. De Rooij. afkomstig uit de toeristen industrie. is sinds de oprichting van de stichting in het midden van de Jaren zeventig directeur geweest Vo rige maand bleek hij in conflict te zijn geraakt met de ondernemingsraad, die het vertrouwen ln hem opzegde Ondermeer werd hem verweten dat hij financiële toezeggingen aan de medewerkers niet of onvolledig nakwam. Voordat de ondernemingsraad zijn ongenoegen uitte, was er al sprake geweest van een vertrek van De Rooij. De algemeen directeur zou het gevoel hebben gekregen dat hij te veel aan banden werd gelegd door een toenemende overheidsbemoeie nis met de stichting. De overheid, en met name het ministerie van econo mische zaken, heeft er de laatste tijd met succes naar gestreefd een vastere greep op het Nederlandse casinowe zen te krijgen De vele problemen waarin de stichUng ai vrij spoedig na de opening van het eerste casino ln Zand voort. In oktober 1976, verzeild raakt»- maakte dat 'ook gewenst en noodzakelijk. Over de belastingschuld van de casi no's. die de Tweede Kamer in het geweer bracht is het laatste woord nog steeds met gezegd. De indruk werd gewekt dat het casinowezen wat al te zeer de vrije teugel was gelaten. Die indruk werd alleen maar sterker, toen de directie zonder toestemming van de belastinginspecteur de buiten- N. J. M. de Rooij landse werknemers een extra belas' tin gaf trek bleek te hebben gegeven De met het toezicht op de stichting belaste Raad voor de casinospelen, die aanvankelijk weinig van zich llu» horen, uitte ln toenemende mate krl tlek op het doen en laten van de bestuurders en de directie Vorig jaar leidde het verscherpte toezicht al tot een drastische bestuurswijziging Toen al werd gesuggereerd dat De Rooij er het bijltje bij neer zou gooi en De directeur vreesde dat een. nieuw statuut, waaraan werd ge werkt. hem aan handen en voelen zou binden, en dat hij uitsluitend als ..op passer" zou mogen gaan fungeren De nu aftredende directeur was giste ren niet bereikbaar Hij verblijft met vakantie ln het buitenland, zo zei een woordvoerder van de stichting

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 9