Jean Amado: architect van de archeologie
Jan Jordens de
kunstpedagoog
NOS-radio brengt unieke
serie over rechtspraak
Vertaler leeft
op hongerloontje
ti
Beelden in en om museum Kröller-Müller
Nieuwe boeken
ZATERDAG 5 APRIL 1980
KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
«TER
door Cees Straus
OTTERLO In de tuin rond
om het rijksmuseum Kröller-
Müller op de Hoge Veluwe
staan sedert vorige week weer
de beelden, teken van leven
en nieuwe activiteiten van dit
museum dat zich tijdens de
wintermaanden altijd bijzon
der rustig houdt.
Onder die beelden maar niet beho
rend tot de permanente collectie
zijn er enkele van de Fransman Jean
Amado. Van hem staan er meer ln de
nieuwe zaal. die meesterlijke aan
winst van architect Qulst. Ze vormen
de grote voorjaarstentoonstelling
van Kröller-Müller die geheel gewijd
Is aan deze soUvexpoaant
Het zijn beelden die Je niet zo snel
verwacht op deze plaats. Het mu
seum heeft zich ln de afgelopen Jaren
opmerkelijk geprofileerd met avant
gardisten als Richard Long en Mi
chael Helzer, kunstenaars die letter
lijk bulten de begaanbare paden tra
den en daar op de Hoge Veluwe tot
fenomenale presentaties kwamen.
BIJ Amado gaat het om een terugblik
wat hij sinds 1963 heeft gemaakt.
Maar het la meer dan een terugblik op
zijn werk: ook met zijn actuele plas
tieken waan Je Je ergens ln de Jaren
zestig Amado ls beeldhouwer (of
moet Je zeggen keramist omdat hij
met cement werkt) die beelden
maakt die heel sterk verwijzen naar
een fantasie-architectuur.
HU creëert nlet-bestaanbare werel
den die echter wel lijken te worden
bewoond. In zoverre dringt zich een
vergelijking op met die andere schep
per van fantasiewerelden, de Neder
lander Constant. Maar waarbij Con
stant sprake is van een kijk, gericht
Jean Amado bij de plaatsing van een
van zijn beelden in de tuin van
Kröller-Müller.
op de toekomst, daar blikt Amado
terug ln de geschiedenis, al zal hU dat
niet in zijn werk preciseren. De beel
den van Amado hebben een beetje
een prehistorische. Je kan wel zeggen
archeologische inslag. Amado te noe
men de architect van de archeologie
geeft al Iets prijs van dit op zuiver
mystieke gronden gebaseerde werk.
Met deze feiten bij de hand kan Ama
do een sculpturale surrealist worden
genoemd. Maar zover gaat hij niet.
Zijn beelden komen niet spontaan tot
stand, ze zUn bedacht van de eerste
tot de laatste centimeter, worden
dienaangaande ook zorgvuldig uitge
werkt. Voor zover ze ergens naar ver-
Jean Amado: Le Ptronaute (Het versteende schip), 1976. FoU's ju Brokerhof
wijzen, dan ls dat nog geen symbo
liek, maar een reëel soort bestaan,
hoezeer dat ook door hem wordt ge
ïnterpreteerd.
Provengaal
Je moet voor een verklaring van
Amado's werk wel iets weten van zUn
achtergronden. Jean Amado is een
1922 geboren Proven^aal en ln zekere
zin hebben zijn beelden met de streek
waar hij nog alüjd woont ook veel te
maken. Hoewel goed toegankelijk tn
geografische zin. heeft de Provence
toch een stug, vaak weerbarstig ka
rakter behouden. Een karakter dat
door de aanwezigheid van rotsachti
ge formaties, die het aanzien van het
land over een paar kilometers af
stand geheel kunnen veranderen, een
sfeer van verlatenheid, van afgeslo
tenheid kent.
Zo zijn ook de beelden van Amado
waar je wel ln kunt. Ze staan aan
sommige zijden open naar de toe
schouwer, maar ze geven zich nooit
helemaal bloot. Er Zitten trouwens
meer tegenstellingen ln zijn beelden:
de vormen zijn ondanks hun stugge
aard vaak zacht en lieflijk door de
toepassing van ulterUJk vrouwelijke
rondingen. Het materiaal, bestaand
uit cement dat gemengd wordt met
een kleurstof, oogt ronduit smerig,
maar de beelden zelf zijn vaak heel
esthetisch verzorgd.
Er ls iets dat Je tijdens Je rondgang op
de tentoonstelling in de nieuwe zaal
danig beïnvloedt ln Je taxatie van
deze beelden. Geen enkel moment
realiseer Je Je dat aan dit werk een
sfeer van vergankelijkheid hangt,
hoezeer er ook verwijzing naar antie
ke steden zijn. Eén enkele keer wordt
dat doorbroken: bij een beeld dat
elders bulten moet hebben gestaan.
Het is een beetje verweerd, de regen
heeft er samen met de wind een
prachtig patin aan gegeven, er zitten
wat pokjes op, kortom: het beeld ls
doorleefd, je zou kunnen zeggen be
woond. Als Je dat beeld hebt gezien,
ervaar Je ook hoe steriel ln wezen die
andere plastieken zijn, die kennelijk
altijd binnen hebben gestaan. De
beelden van Amado moeten naar bul
ten: ze zijn dan even tijdloos als de
natuur. Pas binnen ervaar Je ze ais
cultuur-objecten, als een menselijke
ingreep in de bestaande ordé.
Zou Amado niet zo specifiek naar de
Jaren zestig ln zijn beelden verwijzen
(toen de relatie architectuur-sculptu
rale kunst behoorlijk vergaand werd
uitgediept) dan zou Je hem gemakke
lijk een vertegenwoordiger van de
zogenoemde Spurensicherung Kun
nen noemen, kunstenaars die een we
reld van veel vroeger trachten te her
scheppen. Bij Amado komt er dan
zijn band met de natuur bij, maar
voor zover die door geografische fei
ten ls bepaald, hoeft daar nog geen
Jan G. Jordens (rechts) met zijn leerlingen.
;ze v
t tele
werl
lishoi
irzaal
idden
door Peter Karstkarel
GRONINGEN „Lino's maken doen
de leerlingen graag. Het ls een anime
rend werkje, dat binnen het kinder
lijk vermogen ligt en een verrijking
van de leerstof betekent. Het afdruk
ken, wat de leerlingen zelf doen, is
een klein feest", schreef Jan Jordens
kozei
chnisi
ükkel
De tekenleraar Jordens wordt in j
Kunsthistorisch Instituut van
Rijksuniversiteit van Gronin v0"
recht gedaan in een tentoonstelltyrantii
In de tentoonstelling wordt eerst
enige biografische gegevens Jan
Jordens aan het publiek voorgesti ïoeni
Met een diaprogramma wordt in
gaan op de zelfstandige kunsten) ,rkee
omdat zijn pedagogische kwalitei
worden gegeven.
Wat voor Amado geldt, is dat hij een
oerbestaan reconstrueert, zonder te
verwijzen naar archetypische voor
beelden, maar met aanwending van
al zijn fantasierijke vermogens.
Tot 19 mei, dagelijks geopend van 10-
17 uur, op zondag van 11-17 uur.
techniek dat in de jaren 20 ver
scheen. Hij was een van de eerste
tekenleraren die minder hechtte aan
een getrouwe afbeelding van de wer
kelijkheid dan aan de pure expressi
viteit van het kind. Jordens is vooral
als een van de Ploeg-expressionisten
bekend gebleven en de beeldende
kunstenaar heeft de kunstpedagoog
voortdurend in de schaduw gesteld.
door Jan van Galen
HILVERSUM De NOS-radio begint op eerste Paasdag met een opvallend project. Op
Hilversum 2 valt van 22.40 uur tot 23.55 uur de eerste aflevering te beluisteren van een
dertiendelige serie over de rechtspraak tn Nederland. De serie is met speciale toestemming
van de Justitiële autoriteiten gemaakt en behandelt zittingen van ondermeer de kantonrech
ter, de politierechter, de kinderrechter, de meervoudige strafkamer, de Raad van State, de
Raad van Beroep, een kort geding en echtscheidingscomparities.
Het uitgangspunt van de serie Is een
globaal overzicht te geven van wat er
op het gebied van rechtspraak in Ne
derland gebeurt. Het publiek wordt
door de achrijvende pers op de hoogte
Sehouden van de meest opzienbaren-
e rechtszaken, maar blijft door
gaans verstoken van voorlichting
over het functioneren van het Justi
tiële apparaat. Radioverslaggevers
waren nooit eerder ln de rechtzaal,
omdat er ln de strafsfeer nogal wat
bedenkingen leefden tegen het laten
horen van authentieke strafzaken.
Die barrière ls weggenomen door
Maarten Nederhorst. de maker van
de documentaireserte Rechtspraak ln
Nederland. Twee Jaar lang heeft hij
alle mogelijke JusUtiële instanties
moeten afstruinen om uiteindelijk
toestemming te krijgen voor het ma
ken van opnamen bij rechtzaken op
diverse niveaus.
Nederhorst wist klaarblijkelijk dui
delijk te maken dat er in ons land een
onvoorstelbaar gebrek aan parate
kennis bestaat bij het publiek op het
gebied van de rechtspraak. HIJ hield
Justitie dan ook steeds weer voor dat
de serie een duidelijk educatief stem
pel draagt en geenszins inspeelt op
sensatiezucht Voor Nederhorst volg
de echter nog een lange weg alvorens
zijn werk klaar was.
De gesprekken die hij moest voeren
met allerlei instanties en de opnamen
Speciaal vandaag
die er gemaakt moesten worden om
een voor de radio interessant geheel
te vervaardigen (over het algemeen
zijn rechtszittingen uiterst saai) na
men bij elkaar 1089 dagen in beslag.
Het resultaat: een Informatief, afwis
selend programma waarin alle Justi
tiële niveaus zijn doorgelicht.
Voorwaarden
Een van de voorwaarden die gesteld
werden alvorens de documentaire ge
maakt mocht worden was dat de be
scherming van de privacy van de ver-,
dachten strikt ln acht genomen
moest worden. Daarover zijn dan ook
stringente afspraken gemaakt. Voor
af werden de verdachten over de aan
wezigheid van opname-apparatuur ln
de rechtszaal Ingelicht, waarna zij
hun medewerking konden toezeggen
c.q. weigeren. Na afloop kregen de
betrokkenen een formulier mee dat
ze binnen drie weken naar de NOS
konden opsturen als ze Inmiddels
toch van gedachte waren veranderd.
Elke aflevering over een rechtzitting
wordt aangevuld met Interviews, die
Jos Lubsen en Mlchiel Matser na de
zitting maakten met de betrokkenen.
Aan het eind van elk programma
praat Herman van Run met een aan
tal studiogasten onder wie rechter,
officier van Justitie en advocaat over
de tijdens de zitting gevolgde proce-
Speciaal morgen
dure, de eis, de strafmaat, het plei
dooi en andere aspecten. Tijdens de
uitzending kunnen luisteraars telefo
nisch reageren. De telefoonnummers
worden aan het begin van iedere afle
vering bekend gemaakt
Die reacties zullen naar alle waar
schijnlijkheid al bij de eerste afleve
ring binnen stromen. Hierbij gaat het
om drie zaken die dienen voor de
kantonrechter ln Utrecht: een geval
van een „tippelaarster" en twee ge
vallen van ernstige verkeersovertre
dingen. Onderwerpen die de meeste
mensen aan zullen spreken. Ook de
rol van de officier van Justititie en de
kantonrechter zullen bij de leek wel
vragen oproepen. Belden treden ta
melijk autoritair en belerend op. Dat
ls met name het geval bij de eerste
zaak waarin een minderjarig meisje
moet voorkomen die ervan verdacht
wordt te hebben „getippeld". De zaak
wordt met gesloten deuren behan
deld, de microfoons mochten echter
blijven staan. De ouders van het kind
zijn aanwezig en reageren na afloop
geëmotioneerd. Het meisje zelf zegt
het nooit meer te zullen doen want ze
heeft haar lesje wel geleerd. De offi
cier van Justitie eist een week hechte
nis voorwaardelijk met een proeftijd
van twee Jaar en 150 gulden boete. De
kantonrechter komt tot een veroor
deling van een week hechtenis voor
waardelijk met twee Jaar proeftijd en
Actiegroep met zwartboek naar Kamer
Samensteller Maarten Neder-
horst.
een boete van honderd gulden.
Kantonrechter
Voor wie de regels van het strafrecht
kent ls dit geen schokkend nieuws,
maar ln de praktijk blijken velen niet
of nauwelijks te weten wat nu precies
een kantonrechter ls of welke rol de
officier van Justitie speelt. Gekop
peld aan de serie heeft de NOS een
'telefonische enquête gehouden onder
365 mensen van vijftien Jaar en ou
der. Het blijkt dat verreweg de mees
te mensen geen flauw benul hebben
van de taak van het justitiële appa
raat. De taakomschrijving van een
rechter ln de meervoudige strafka
mer was bijvoorbeeld onbekend bij
90 procent van de ondervraagden.
O O---- 1.1.11 Oitui ivtol ouuiu uan vuiuciu UIWUcJL Z.1JI1 peUUgUglMIie ILWUllLCI
doorslaggevende betekenis aan te ln een cahier over de linoleumsnede- vanzelfsprekend niet los kunnen viIn,sie
den gezien van 's mans artistii l dai
wortels en opvattingen. Jordens i >or e
van De Ploeg-kring de enige n Btste
noorderling. Hij kwam van Wagen
gen en na een opleiding tot lithogr vy*
en studie aan de Haagse Academie >ofd
de Rijks Normaalschool in Amstigena
dam, kon Jordens tekenleraar aan ets g
Rijks-h.b.s. in het noord-Gronln|f
Warffum worden. Van 1907 tot li nu
bleef hij in dit dorp. was inmidd
toegetreden tot De Ploeg en kon
volgens lessen gaan geven aan
Rljks-HBS in de stad Groningen. 1
ter ging hij werken aan de Gemeen
HBS en het Praedinius-gymnaslur
In die periode nam hij deel aan
cursussen van de kunstpedagogé
Richart Rothe en Franz Cizek uit a
Oostenrijkse School. Enkele Jaren n
zijn komst naar de stad Groiünge
ontwikkelde hij een heel eigen a_
stractie. 311
Dat er wel het een en ander aan
tekenmethodes mocht verander0"
laat men op de tentoonstelling zPCt e
met een aantal 19de en vroeg 20?rvO(
eeuwse cursussen. Het ging toen ijp ve
sluitend om het weergeven van
geconcentreerde waarneming. Out
lige tekenvoorbeelden voor lei en g woo:
fel en de zeer veel gebruikte met issen
des van J. J. Meyer en G. Makkes v i str«
der Deyl laten bovendien zien dat t te zi
beeldende uitdrukking met een izev<
perkt arsenaal aan middelen: grif trein
potlood, pen, inkt en waterverf, wkt ei
veel mogelijkheden bood. vorig
icent.
'au oi
door Dirkje Houtman
Speciaal maandag
Achter het Nieuws (VARA)
met een reportage van Hans
Polak van het huis van bewa
ring aan het Kleine Gartman-
plantsoen in Amsterdam dat
leeg stond. Ex-gedtineerden
hebben het gekraakt; verder
een reportage van Jan d«
Graaff over de strijd tussen
Marokkaanse troepen en Poli-
sario, de bevrijdingsbeweging
in West-Sahara en de omstre
den aanleg van een vissersha
ven daar door een Nederland
se baggermaatschappij
Ned. 2/22.66
Haar verlieten is een televi
siespel van Hugh Wh it more
over een man die tijn vrouw
verliest na veertien jaar geluk
kig getrouwd geweest te tijn.
Ned. 22.30
Paaswake In de omroeppa-
rochie te Amersfoort
Ned. 1/23.00
In ZI a la crème een portret
van de in 1974 overleden advo
cate mr. Lau Mazirel, die al
voor de tweede wereldoorlog
vocht tegen de vervolging en
onderdrukking van tlgeuners,
joden, homofielen en woonwa
genbewoners
Hilv. 1/9.30
Viering van de paaswake
door de lutherse gemeente te
Utrecht (IKON)
Hilv. 26.00
Paasdienst vanuit het ker
kelijk centrum Het Anker in
Assen (IKON)
Ned. 1/17.00
Groeten uit Rotterdam is de
eerste van drie documentaires
over het geheel eigen Rotter
damse culturele leven. Wat ge
beurt er als in Rotterdam so
maar op straat schilderijen los
aan een publieke muur wor
den gehangen?
Ned. 2/19.30
ln VPRO-clnema staat de
persoon van de Westduitse re
gisseur Wim Wenders centraal
Ned. 2/20.40
Der Amerikanische Freund
is een film van hem
Ned. 2/21.10
In NCRV's spel programma
Ja, natuurlijk speciale aan
dacht voor het heempark in
Amstelveen, het Jac. P. Thljs-
separk, en voor olifanten
Ned. 1/20.20
Voor wie dit hoort is een
programma met gedichten van
Martinus Nijhoff (1894-1953),
gebaseerd op de theaterpro-
duktie Poëzie hardop
gezongen
Ned. 1/22.35
Kerkdienst vanuit de
doopsgezinde kerk te Alk
maar, waar ds A. G. Hoekema
voorgaat
Hilv. 2/10.00
Van gewest tot gewest met
een extra uitzending, gewijd
aan de bevrijding van Noord
en Oost-Nederland
Ned. 1/16.00
Veertig karaat is een Ame
rikaanse televisiefilm, geba
seerd op het gelijknamige to
neelspel van Noël Coward. In
de hoofdrollen, Liv Ullmann,
Ann Stanley, Gene Kelly. Liv
speelt een veertigjarige ge
scheiden vrouw, die verliefd
wordt op een veel jongere man
Ned. 2/20.55
Onder de titel Homo sa-
plens zingt Robert Long zijn
nieuwste repertoire
Ned. 1/22.25
De succesvolle groep
Flairck presenteert het nieu
we repertoire in een menge
ling van folk, jazz en klassiek
Ned. 2/22.40
Es more it, een abelspel, dat
werd geregisseerd door Dora
van der Oroen
Brt. 1/20.55
Het NCRV-programma Ge
decoreerd en gediscrimineerd
gaat over mevrouw Trugge
laar, die achttien onderschei
dingen heeft gekregen voor
haar hulp aan geallieerde pilo
ten. Maar se Is ook woonwa
genbewoner en in die kwali
teit wordt ze gediscrimineerd
Hilv. 2/13.30
Slechts vier procent wist wat de taak
is van de rechter in de Raad van
Beroep en 84 procent wist niet wat
een echtscheidingscomparitie in
houdt (de bijeenkomst van de rechter
en de echtgenoten waarbij een aantal
zaken tijdens de echtscheidingspro
cedure wordt geregeld). Verder wist
80 procent niet of niet geheel wat de
taak is van de officier van Justitie. 79
procent wist wel wat de taak is van
een advocaat
Over het algemeen weet men wel dat
rechter, advocaten, officieren van
justitie, kantonrechters, rechters ln
korte gedingen en politierechters met
de rechtspraak te maken hebben,
maar volgens de onderzoekers be
staat er bij de meeste mensen totaal
geen overzicht. Zo werd de politie
rechter bijvoorbeeld ten onrechte ln
verband gebracht met verkeersover
tredingen ln plaats van lichte misdrij
ven en werd de Raad van Beroep teq
onrechte geassocieerd met het be
handelen van misdrijven in hoger
beroep.
Nuttig
In dit verband ls het dus zeer nuttig
op eenvoudige wijze ruime aandacht
op de radio te besteden aan de mate
rie. Met name Jongeren zijn er bij
gebaat al op vroege leeftijd te weten
hoe de samenleving in elkaar steekt
Op de scholen, zo zegt men bij justitie
wordt veel te weinig aandacht be
steed aan onze rechtspraak, het komt
terloops ter sprake bij de geschiede
nisles of het vak maatschappijleer.
Het valt daarom te betreuren dat de
NOS de serie geprogrammeerd heeft
op de late zondagavond. Het ls vooral
de schoolgaande Jeugd die tegen die
tijd naar bed gaat De makers van het
programma hebben nog geprobeerd
een vroeger tijdstip te veroveren,
maar de bonzen bij de NOS vinden
gezellige uitzendingen over het Hol
land Festival tegen die tijd belangrij
ker. Wanneer exact ls nog niet be
kend, maar de serie zal rond de Jaar
wisseling op een ander tijdstip her
haald worden.
AMSTERDAM Vertalers missen
de waardering die ze eigenlijk verdie
nen. Noch in materieel noch in imma
terieel opzicht vinden zij erkenning.
Het jaarsalaris van een literair verta
ler ligt op zijn gunstigst tussen de
10.000 en 15.000 gulden bruto, geba
seerd op drie 9 vier vertalingen. Zijn
inspanningen om andere culturen op
gepaste wijze te openen door middel
van kwaliteitsvertalingen, blijven
veelal onopgemerkt. Vertaalkritiek
bestaat er niet ln ons land en bij de
bespreking van een buitenlands boek
wordt veelal summier en vaak zonder
kennis van zaken op de vertaling in
gegaan.
Om vooral de materiële omstandig
heden van de vertaler te verbeteren is
de actiegroep „Geef ons heden" opge
richt Eén van de initiatiefnemers is
Peter Verstegen, vertaler en docent
aan het Instituut van Vertaalkunde
aan de Universiteit an Amsterdam.
Studenten en -vertalers werken sa
men aan een zwartboek waarin de
ondermaatse leefomstandigheden
van de vertaler in de vorm van inter
views uitvoerig wordt belicht. In de
week van 14 april zal de actiegroep
dit zwartboek aan alle leden van de
Tweede Kamer aanbieden. Verste
gen: „Die zaak is zo schrijnend dat
alle Tweede-Kamer-leden zich kapot
moeten schamen er nooit iets aan
gedaan te hebben."
Zelf ls hij nogal geschrokken van het
gemiddelde jaarinkomen van de ver
taler, dat ver onder het minimum ligt.
Verstegen vindt dat het niet onder
het modale inkomen van een acade-
D a am a ast kan de vertaler in aanmer
king komen voor een additioneel ho
norarium. Een bijdrage van de over
heid dat bestaat uit de helft van
hetgene de uitgever betaalt. Krijgt
een schrijver een honorarium van
5000 gulden voor een vertaling, dan
draagt de overheid daar via het
Fonds voor de Letteren 2500 gulden
aan bij. Per jaar kunnen er honderd
van dergelijke honoraria worden uit
gekeerd. Er moet een selectie plaats
vinden. Volgens dè actiegroep zijn de
normen hiervoor onduidelijk en
heerst er een willekeur. Voor vertalin- UltOrUKKinQ Vein Q9V065^
gen van dezelfde soort boeken wordt
de ene keer wel en de andere keer
weer niet een additioneel honorarium
toegekend.
Erkenning
De actiegroep eist van de overheid
erkenning en daarmee een inkomens
verbetering voor de vertalers. Boven
het honorarium dat de uitgever uit
keert eist zij een aanvulling van CRM
bestaande uit tweemaal het uitge
vershonorarium. Krijgt een schrijver
5000 gulden van zijn uitgever, dan
moet de overheid daar nog eens
10.000 gulden bijleggen.
Tot nu toe werden de overheidsgel
den voor vertalers bij het Fonds voor
de Letteren ondergebracht. De actie
groep streeft ernaar een Fonds voor'
Vertalingen op te richten dat zelf
standig opereert. Schrijven is iets an
ders dan vertalen. Een vertaler doet
stukwerk op contractbasis. Hij krijgt
een opdracht net als een binder of een
zetter, aldus Verstegen
Ook al bestaat het standaardcon-
tract een voorwaarde om voor het
micus mag liggen. De actiegroep7 additionele honorarium in aanmer-
heeft echter berekent dat een verta
ler. wil hij een modaal inkomen van
2200 gulden netto verwerven, als zelf
standige 50.000 gulden per jaar moet
verdienen. Zij stelt dit tegenover een
werknemer in vaste dienst die met
34.000 bruto per Jaar aan hetzelfde
bedrag komt. Als kleine zelfstandige
draait de vertaler op voor zijn sociale
lasten, krijgt geen extra vakantiegel
den en kan om dezelfde reden als de
nood heel hoog is niet bij de bijstand
aankloppen.
Wilde Uitgeversmarkt
Met de actie richt „Geef ons heden"
zich ln de eerste plaats tot CRM.
Verstegen: „De totale subsidie voor
Nederlandse cultuur bedraagt 220
miljoen gulden. De vertalers krijgen
nog geen 400.000 gulden. Het ls tien
procent van het subsidiebedrag dat
voor schrijvers is vastgesteld en die
pot is ook al niet erg vet. Het Insti
tuut voor Vertaalkunde verslindt
jaarlijks miljoenen en leidt vertalers
op die nauwelijks droog brood kun
nen eten en het slachtoffer van de
wilde uitgeversmarkt worden. Na tien
Jaar zijn de meeste beroepsvertalers
kapot. Vooral de oudere vertalers lij
den een grote psychologische nood.
Ze voelen zich miskend en hebben
nooit een droge boterham te vreten
gehad. Het gaat hier met name om
vertalers van het serieuzere werk."
Vertalen wordt hier niet als vak ge
zien, ls de klacht van de actiegroep.
Vertaalwerk vórmt de sluitpost op de
exploitatierekening van de uitgever.
Bij de investeringen houdt de uitge
ver rekening met de beloning van zijn
werknemers, zetter, drukker en admi
nistratief personeel. De vertaler
werkt op contractbasis; als hij een
fatsoenlijke uitgever treft volgens het
standaardcontract, dat wil zeggen 7,3
cent per woord.
king te komen er zijn genoeg uitge
vers (gangsters, aldus Verstegen) die
hier niet mee werken. Ze honoreren
vertalers onder het minimumtarief.
Volgens de actiegroep is het moeilijk
een vuist te maken. Weigeren verta
lers op een dergelijk oneerbaar aan
bod in te gaan, dan staan er wel tien
anderen te trappelen. Kwaliteit is bij
dergelijke uitgevers van onderge
schikt belang.
Tijdrovend
Vertalen is, als het goed gebeurt, een
inspannende en tijdrovende bezig
heid waar een gedegen ondergrond
voor nodig is. Van een vertaler wordt
verwacht dat hij naast een grondige
kennis van zijn moedertaal vreemde
talen beheerst en is uitgerust met een
algemene ontwikkeling en achter
grondkennis. Nadat hij of zij is afge
studeerd. levert zijn beroep niet eens
het minimumloon op. De voorlopige
resultaten van het zwartboek spre
ken voor zich. Vrouwen met kinderen
moeten voornamelijk 's nachts wer
ken, ziek zijn betekent geen inkom
sten en menig vertaler wordt gekweld
door de fiscus. Sommigen onder hen
gaan om deze reden naar het buiten
land. Andren zijn. blijkt uit het voor
lopige zwartboek „al meer dan eens
falllliet verklaard, wat weinig zin
heeft omdat er" zegt een van de ge-
interviewde vertalers „toch niks te
halen valt."
Jordens was ervan overtuigd dat t ee
kenen de uitdrukking van het gev t, tei
moest betekenen en het ging hem houd
de onbedorven expressiviteit van issen
vitaliteit van het kind. Als een van >d ni
eersten ln Nederland nam hij die i g in
drukkingskracht als basis voor z
onderwijs. Internationaal drong i de li
visie omstreeks 1910 door (Cizekin de
the), maar Jordens had deze met in c
den zeker nog niet in Amsterdiirop.'
leren kennen. Het betekende v<
Jordens tevens dat de materiële m alen
delen moesten worden uitgebreid; elopt
liet de kinderen gebruik maken v s Is i
gekleurd en gescheurd papier, vargu
sjablonen, aardappelstempels en 'k ge
noleumsnede. De lessen gaf hij a sstij
middelbare scholen waar het tek cent
vak sinds 1863 verplicht was geste
maar in boekjes en brochures gaf
tevens methoden aan voor lai
scholen.
Jordens' methoden en de resultat
van zijn leerlingen worden op de t
toonstelling uitgebreid gepre:
teerd. De vrijheid in expressie level
niet altijd fraaie, wel steeds int*
santé beelden op. Ook wordt zie
baar gemaakt dat het uitgangsp
van het gevoel niet algemeen
overgenomen. De methode van I
Middelhoek was. hoewel het Art
co-formalisme fraaie resultaten
verde, nog steeds gestoeld op
„waarnemen en weergeven" en
de tekenvoorbeelden van Chr. le I
tonen in hun illustratieve stylis
een nog grotere beperking van
expressieve vrijheid dan de 19(
eeuwse methoden.
Naar de voorschriften moest Jorddl
cijfers geven voor correcte weerga
en nette afwerking; toch waardeen
hij eerder de inventiviteit en de vitf
uitdrukkingsdrang van het kind.
Veelvuldig gaf Jordens zijn leerling
een literair gegeven om te verbq
den, bv. een gedicht van Paul
Ostayen. In een videoprogra:
wordt een reconstructie van een I
volgens de methode van Jordens j
boden. De les werd op het Praedin
gymnasium nagespeeld en de resull
ten van die les zijn op de tentoonstf
ling aanwezig. In dit prograrc
wordt duidelijk dat Jordens bij j
expressieve vrijheden de traditioni
technieken toch niet uit het
verloor.
De tentoonstelling is tot 20
dagelijks van 12-17 uur te bezoeïd
in het Kunsthistorisch Instituut!
Groningen, Oude Boteringestraatj
(Eerste Paasdag gesloten).
Uitgeverij Elsevier te Amsterdam
stuurde de volgende boeken: Alle
maal projectie een thriller van G. J.
Zwier (160 blz. 17,90). J. W. Hols-
bergen schreef De prijs van
hoofd (160 blz. ƒ18,90). Duisfl
verlangen, roman van S. Howati
(184 blz 16,90). Shibumi van Tl
vanian (376 blz. 27,50).
AO-boekje nr 1809: Korps rijksp<
tie, door J. Ranselaar. Uitg, Sticht!
IVIO. Lelystad, 20 blz. 1,90
