Israël, Den Uyl
en de Palestijnen
r*
ierdag s april i9so
trouw/kwartet
■BUITENLAND
i Oostenrijkse bondskanselier Bruno Kreisky heeft zijn
emiddelende rol in het Midden-Oosten overleg verspeeld. Uitlatingen
ver de „kruidenierspolitiek" van de Israëlische premier Begin zijn
aar niet vreemd aan. Evenmin de hartelijke ontvangst die Palestijnse
liders tegenwoordig in Wenen te beurt valt. Maar het informele
erleg staat niet stil en nieuwe kandidaten dienen zich al aan. Joop
n Uyl gaat nog deze zomer naar het Midden-Oosten.
:us
loor James Dorsey
im en
korte
onze
onze
>mst,
oede
de.
bijv.
van
wij
Jam,
ft op
chik-
)en spotprent ln de Engelstalige
enisalem Post. President Carter
zijn adviseur voor nationale
eillgheidszaken, Zblgnlew Brze-
Inski bereiden de besprekingen
oor met de Egyptische president
ladat en de Israëlische premier
legin.
larter: „Zblg, alles Is ln orde. WIJ zijn
ereed".
Irzezlnskl: „Jlmmy, dat kun Je niet
laken".
)arter: „Waarom niet? Iedereen doet het
tgenwoordlg".
Irzezlnskl: „Ik heb zojuist aan de telefoon
Begin gesproken...".
larter: „Hij vermoedt zeker niets?"
)ize<.inski: „Maar Jlmmy, Je kunt een
iremier niet gijzelen!"
een oogopslag heeft de tekenaar de
lemming in belangrijke delen van de
ternationale gemeenschap weergege-
n. Het bereiken van vrede ln het Mid-
sten heeft een hogere prioriteit
dax ooit tevoren. Vrede ln het Midden-
Ooien dient desnoods tegen de wil of
lelmaal zonder Begin een feit te worden.
►Hei conflict ln het Midden-Oosten Is
een regionaal conflict maar een pro-
leem dat ons allemaal raakt", zegt een
oge Europese regeringsfunctionaris.
Wij zitten straks allen ln de moellljkhe-
en als Egypte en Israel op 26 mei geen
kkoord hebben bereikt over autonomie
oor de Palestijnen".
lechts weinigen schuiven de schuld voor
et moeizame verloop van het Egyptlsch-
iraëlische vredesproces niet ln de schoe-
en van Israël. Israëls enge uitleg van de
itonomleplannen voor de Palestijnen en
it nederzettlngenbeleld ln de bezette ge
leden ls vrijwel ledereen een doorn ln het
og. Hlerbovenop komt dat het tijdperk
in de emotionele banden tussen Israëli
toe en westerse leiders verleden tijd ls.
Begin is een getekende man die vol ran-
unes zit", meent een vooraanstaande Eu-
ipese socialist. Hoge Europese regerings-
inctlonarlssen die regelmatig Jeruzalem
ezoeken beklagen zich over het feit dat
egin een dialoog onmogelijk maakt „HU
dogmatisch. Ontmoetingen met de Is-
iêlische premier betekenen ln wezen dat
een college van Begin moet aanhoren".
idihg
ir.
ledig
)or U
i, die
e vervreemding tussen Europa en Israël
lat dan ook verder dan alleen een ver-
Kling in de diplomatieke betrekkingen
Israël wordt nu als een onmogelijk land
szien, dat bestraft dient te worden", zegt
m Europese regeringsfunctionaris. „Be-
a moet nu een keer aan het verstand
orden gebracht waar het op staat".
e nog overgebleven vrienden van Israël
Europa vrezen een situatie waarin het
pkomen voor Israëls rechten geheel ta-
oe wordt. Het begin maart ln Luxemburg
IJeengekomen selecte gezelschap om de
snoeming van PvdA-lelder Joop den Uyl
>t voorzitter van de Federatie van Socia-
itische Partijen ln de Europese Gemeen-
hap te regelen, toonde zich enigszins
'ïrriteerd toen de Nederlandse opposltie-
Ider de zojuist overleden Israëlische
id-minister van buitenlandse zaken Ji
ll Allon, herdacht.
heb dat gedaan uit gevoelens van
trsoonlljke verbondenheid die ik met
Uon heb gehad", zegt Den Uyl. „Maar het
s heel duldeUjk dat het het enige ls wat
zei waarmee men ln dat gezelschap
ite had. Ik heb het echter zeer bewust
aan. Ik vind dat het moet kunnen en
ndat ln het milieu van de socialistische
ternationale 80 procent van de aange-
oten partijen solidair zUn met de Pales-
jnse zaak en steeds verder van Israël
traken ik Israël het gevoel wens te geven
het daar in vertrouwd gezelschap ls,
at wij Israël niet zullen laten vallen".
conomisch en politiek eigenbelang lijkt
oorslaggevend te zijn bij de bepaling van
huidige Europese Midden-Oostenbe-
Moreel wordt de wijziging van de
uropese houding Jegens Israël verdedigd
de al enkele Jaren oude kreet „red
raël van zichzelf" afkomstig van de
oormalige Amerikaanse onderminister
buitenlandse zaken, George Ball.
In wezen ls Europa steeds meer
:n Israël aan zUn eigen lot over te
ten „Israël lijkt net op mensen ln oor-
zegt een Europees regeringsfunctio-
aris. „zij zijn elke ochtend blij als ze weer
ellig wakker zijn geworden".
J taar ln
«legen
Niettemin houden Europese woordvoer
ders vol dat toegenomen Europese-be-
moeienlssen met het Midden-Oosten geen
wijziging Inhouden van standpunten Inza
ke het bereiken van een gerechtvaardigde
duurzame vrede tussen Israël en de Ara
bieren.
De Europese erkenning van het „Pales
tijnse recht op zelfbeschikking" zou al
naar voren zijn gebracht ln de toespraak
van de Ierse minister van buitenlandse
zaken Michael O'Kennedy namens de Eu
ropese Gemeenschap op de algemene ver
gadering van de Verenigde Naties ln sep
tember 1979. BIJ monde van O'Kennedy
meenden de negen toen. dat de Palestij
nen bij vredesonderhandelingen betrok
ken dienden te worden en dat er ook voor
de Palestijnse bevrijdingsbeweging (PLO)
een plaats Ingeruimd moest worden. De
Europeanen waakten er echter voor al te
veel van het Amerikaanse standpunt af te
wijken. O'Kennedy hanteerde slechts de
in de akkoorden van Camp Davld opgeno
men zinsnede „legitieme rechten van de
Palestijnen". In andere bewoordingen
herhaalde hij de in januari 1978 door pre
sident Carter en president Sadat In Aswan
opgestelde formule. De Palestijnen dien
den het „recht te hebben door middel van
hun vertegenwoordigers een volledige rol
te spelen ln de onderhandelingen over een
algehele vredesregeling". Het begrip zelf
beschikking kwam niet voor ln toe
spraak van O'Kennedy.
Hoe ver de Europese standpuntswijziging
echter gaat blijkt uit het antwoord op de
vraag wat zelfbeschikking nu eigenlijk
betekent „Het begrip zelfbeschikking ls
nooit duidelijk gedeflnlëerd", zegt een
hoge Europese regeringsfunctionaris.
„Maar er kan geen twijfel over bestaan
dat bedoeld wordt het optreden als een
land en het recht een eigen staat te stich
ten". De boodschap ls duidelijk: hoewel
Israël de stichting van een onafhankelijke
Palestijnse staat als een levensgevaarlijke
bedreiging van zijn veiligheid beschouwt
ziet Europa een dergelijke staat als een
wezenlijk onderdeel van een algehele vre
desregeling in het Midden-Oosten.
Europese woordvoerders voegen hieraan
toe dat hun standpunten weloverwogen
zijn. „Wij zijn net rabbi's als het gaat om
het kiezen van onze woorden".
Geen vertrouwen
Deze nauwkeurigheid lijkt minder voort
te komen uit bezorgdheid om Israël en
meer te maken te hebben met Europa's
eigenbelang en met spanningen tussen de
Europese regeringsleiders. „Ik ben blij dat
de Europese top (die op 31 maart gehou
den zou worden) is uitgesteld", zegt een
Europese regeringsvertegenwoordiger die
Israël een warm hart toedraagt „Je weet
nooit wat de heren gaan doen, je kunt ze
niet controleren. Zij zouden zeker over het
Midden-Oosten praten en iedereen zou
Iets kwijt willen aan de pers. Het pro
bleem ls echter dat de Europese leiders
elkaar niet vertrouwen. Dus hadden wij
met een gemeenschappelijke verklaring
aan de pers moeten komen". Een dergelij
ke verklaring zou bepaald niet tot een
verbetering van Israëls internationale po
sitie hebben bijgedragen.
„Ik vind dat de ontwikkelingen ln de
Europese Gemeenschap niet zonder be
zwaren zijn", zegt oppositieleider Den UyL
,Het beeld dat ontstaat is dat men, naast
de uitermate begrijpelijke veroordeling
van een aantal standpunten van de rege
ring-Begin, geneigd is tezeggen: laat Israël
maar barsten of wat diplomatieker ge
zegd, dat men weigert de positie van Israël
zoals die nu is verder te verdedigen.
Daarmee ontstaat uiteraard de Indruk dat
een land als Frankrijk, dat altijd de Arabi
sche kaart heeft gespeeld, nu zijn gelijk
bevestigd ziet en op weinig weerstand
meer stuit binnen de Europese Gemeen
schap. Natuurlijk wordt dat ln Israël weer
geïnterpreteerd vanuit het oliebelang van
de negen. Er kan geen twijfel over bestaan
dat de EO, economisch gezien, oneindig
meer te winnen heeft bij een goede relatie
met de Arabische wereld, maar de Europe
se afhankelijkheid van de olie mag en kan
geen doorslaggevend argument zijn bij de
beoordeling van de voorwaarden waaraan
een blijvende vredesregeling ln het Mid
den-Oosten moet voldoen. Ik vind dat
Nederland het bestaansrecht en het voort
bestaan van Israël moet blijven verdedi
gen. Naast een onmiskenbare en scherpe
veroordeling van het provocerende beleid
van Begin moet er druk op Israël uitgeoe
fend worden om duidelijk te maken dat
het belang van Israël gelegen ls in het
bereiken van overeenstemming met de
vertegenwoordigers van het Palestijnse
volk, met de aangrenzende Arabische lan
den. Die onderhandelingen moeten er dus
komen. Aan de andere kant moeten de
PLO en de Arabische landen onder druk
gezet worden om te komen tot een vast
legging van hun erkenning van het be
staan van Israël".
Olie:
In vrijwel alle Europese hoofdsteden
spreekt men de verdenking, dat Europa
Israël om economische redenen laat val
len tegen.
Woordvoerders van de EO-lldstaten wij
zen erop:
O dat de Sowjet-Unie steeds verder op
dringt in Afrika en Zuld-Azlë. Europa
heeft er belang bij de Russen zover moge
lijk terug te dringen. Daarvoor ls mede
werking van de Islamitische landen, waar
toe de Arabische staten behoren, nodig.
De Arabieren zijn echter pas bereid werk
elijk met het Westen samen te werken als
het Palestijnse vraagstuk uit de wereld ls
geholpen.
dat vrees voor het ophouden van de
oliestroom geen rol speelt. Nederland bij
voorbeeld exporteert nog altijd meer ener
gie dan het Invoert. Europa kan ten allen
tijde olie tegen een hoge prijs kopen. Het
probleem ls slechts dat „de hoge prijzen
onze economieën ontwrichten".
Binnen Europa lijkt alleen de Nederland
se regering en oppositie nog bereid voor
Israël op te komen. De Europese Gemeen
schap denkt slechts in termen van verkla
ringen en druk op Israël. Maar ook ln
Nederland bestaat Irritatie over het Israë
lische nederzettlngenbeleld.
..Maar wat moeten de Nederlanders doen
als Olscard, Carrington en Genscher be
sluiten tegen Israël op te treden", zo
vraagt men zich ln de Europese gelederen
af. „Zullen de Nederlanders zich weer Iso
leren? Zullen ze de Arabieren weer tegen
zich ln het harnas Jagen". Nederland ls het
enige land binnen de EO dat bij elke
verklaring over het Midden-Oosten een
verwijzing naar Israëls rechten eist. Ook
toont Nederland als enige zich voortdu
rend voorstander van overleg over het
Midden-Oosten tussen Europa en de Vere
nigde Staten.
Veroordeling-
,Ik ben zeer openhartig over wat mijn
positie en mijn gevoel voor verantwoorde
lijkheid ls", zegt Den Uyl. „Naarmate lk
het gevoel zou krijgen dat economische
belangen meer doorslaggevend gaan wor
den ln de politieke besluitvorming van de
Europese Gemeenschap, zal lk de neiging
hebben om toch een vertrouwensbasis te
bewaren met Israël. Omgekeerd ls het
natuurlijk zo dat wie let op de houding
van de huidige Israëlische regering niet
anders kan doen dan die heel duidelijk
veroordelen".
Binnen de negen en overigens ook in de
rest van de Internationale gemeenschap
verwacht men meer heil van de Israëlische
oppositieleider Sjimon Peres als die Be
gin zou vervangen. De Israëlische verkie
zingen zijn echter pas in mei volgend Jaar
en juist deze maand mei, om precies te
zijn de 26ste, ls van groot belang voor het
Midden-Oosten.
Voor die datum moeten Israël en Egypte
overeenstemming hebben bereikt over de
autonomie voor de Palestijnen. Als er dan
niet „voldoende vooruitgang" ls bereikt,
wil Europa met een eigen vredesinitiatief
komen. Geluiden over mogelijke beleids
wijzigingen na 26 mei komen ook uit
Eqypte maar de Egyptenaren en de Euro
peanen lijken het niet eens te kunnen
worden over wat nu „voldoende vooruit
gang" precies betekent. Toen minister
Van der Klaauw verleden maand een tus
senstop ln Cairo maakte, bleven hij en zijn
Egyptische gesprekspartners over dit on
derwerp van mening verschillen.
Vnnrgftnrrifl
Bij velen groeit de overtuiging dat het
vertrek van Begin een voorwaarde is voor
het bereiken van vrede ln het Midden-
Oosten. De Oostenrijkse bondskanse
lier Bruno Kreisky vergelijkt voor zo'n
situatie de standpunten van PLO-leider
Arafat en de Israëlische oppositieleider
Peres. „Arafat zegt dat de Palestijnse
staat op de Westelijke Jordaan-oever en in
de Gazastrook gesticht moet worden ter
wijl Peres voorstander ls van teruggave
van deze gebieden aan Jordanië, waar
schijnlijk met een paar grenswijzigingen.
Er zijn dus twee mogelijkheden en het
gaat er nu om een brug te slaan tussen
deze twee standpunten".
Maar Kreisky heeft zich met zijn omstre
den uitspraken en zijn toenadering tot de
PLO ongeschikt gemaakt als bemiddelaar
voor een dialoog tussen de PLO en een
post-Begin kabinet ln Israël. Velen, zowel
ln Europa als onder de Palestijnen zien
Den Uyl als de meest geschikte figuur
hiervoor.
Oevraagd naar de rol van bemiddelaar
zegt Den Uyl: „Dat ls op het ogenblik nog
niet aan de orde. Ik geloof dat het niet
nuttig ls voor mezelf een bepaalde rol te
claimen. Eerst zal er een verheldering
moeten komen omtrent de positie van de
Israëlische Arbeiderspartij, die natuurlijk
sterk gebonden is aan de verkiezingen.
Den Uyl heeft drie keer gesproken met dr.
Issam Sartawl, lid van de revolutionaire
raad van Al Fatah (de grootste Palestijnse
guerrilla-organisatie) en tevens lid van de
Palestijnse Nationale Raad (een soort Pa
lestijns parlement ln ballingschap). Ook
praatte Den Uyl ln november vorig jaar in
Lissabon en ln februari ln Wenen uitvoerig
met Sjimon Peres.
Volgens de buitenland specialist van de
Partij van de Arbeid en voorzitter van de
vaste kamercommissie van buitenlandse
zaken, Relus Ter Beek volgt Peres de
Europese contacten met de Palestijnen
met argusogen. Peres vreest dat de PLO
te weinig betaalt voor deze Europese er
kenning. HIJ meent dat Sartawl en andere
Palestijnse diplomaten ons zand ln de
ogen strooien en een verhaal vertellen dat
afwijkt van wat er werkelijk aan de hand
ls". Maar Ter Beek zegt ook dat „Peres
heel goed weet dat contacten tussen West-
europese sociaal-democraten en de PLO
nuttig zijn. Peres heeft een grote voor
sprong op Begin. Met de isolatie van Israël
verliest Begin zijn Internationale contac
ten. Terwijl Peres de socialistische Inter
nationale heeft heeft Begin geen interna
tionaal forum". Ter Beek gelooft dat Pe
res uiteindelijk zal kiezen voor een onaf
hankelijke Palestijnse staat verbonden
aan Jordanië. „Peres zal dit natuurlijk
tegen spreken maar het gaat hem maar
om een ding: het voortbestaan van de
staat Israël, voor de rest ls hij zeer flexi
bel. Ter Beek voorspelt dat wanneer Peres
premier zal worden hij onmiddellijk met
een vredesinitiatief ln de richting van de
Palestijnen zou komen.
Mensen van de Israëlische Arbeiderspartij
noemen deze analyse en de bemiddelings
pogingen van hun Nederlandse socialisti
sche broeders „naïef". Zij stellen dat de
PLO „niet ln staat ls een gematigd stand
punt in te nemen. Zou de PLO dat wel
doen dan zouden wij in grote moeilijkhe
den geraken".
Gevoelige snaar:
In zijn gesprekken met Sartawl liet Den
Uyl geen twijfel bestaan over zijn vriend
schap met Israël. Sartawl wist een gevoeli
ge snaar bij Den Uyl te raken door de
opmerking dat hij Juist daarom zo graag
met de Nederlandse oppositieleider con
tact wenste te hebben.
Den Uyl kort na zijn derde gesprek met
Sartawl: Jk denk dat ook de PLO vindt
dat er van de autonomie-besprekingen
niets terecht komt zolang deze regering ln
Israël nog bestaat. Dit kabinet brokkelt
toch al weg. Ik heb gelezen dat Weizman
zijn ontslag zal nemen, Dajan ls al weg en
dat maakt de basis van de regering Begin
zo smal dat je over verkiezingen denkt. De
algemene verwachting ls dat de Arbeider
spartij terug zal komen en mij lijkt dat er
dan ook een andere aanpak zal komen".
Den Uyl herinnert er wel aan dat geen
enkele Israëlische partij de stichting van
een onafhankelijke Palestijnse staat aan
vaardt". Israël erkent de PLO niet zolang
de Palestijnen Israël niet erkennen". Den
Uyl wijst er wel meteen op dat Peres
eerder heeft gezegd dat Israël bereid moet
zijn met elke partner te onderhandelen
die bereid ls Israël te erkennen.
De Palestijnse erkenning van Israël hoeft
volgens Den Uyl geen formele Intrekking
ln te houden van het Palestijnse nationale
handvest. Dit handvest roept op tot de
vernietiging van de staat Israël. Europese
diplomaten geven toe dat dit handvest
een „heel vervelend document ls", maar
anderen menen dat het begrijpelijk ls dat
de PLO dctroel van erkenning niet uit
handen geeft. „Israël doet dat toch ook
niet".
Den Uyl zou echter duidelijke uitspraken
van de PLO omtrent de aanvaarding van
de staat Israël op prijs stellen. „BIJ de
PLO wordt de suggestie gewekt dat er
binnenskamers wel sprake is van die be
reidheid. maar zodra je die wilt toetsen de
indruk wordt gewekt dat de extremisten
binnen de PLO nog altijd de overhand
hebben". Den Uyl noemt ln dit verband
„de val van 8artawi". Sartawl is een naas
te medewerker van PLO-leider Arafat,
bouwde contacten op met leden van de
Israëlische vredesbeweging, laat er geen
twijfel over bestaan dat Israël voor hem
een feit ls en dat hij de stichting van de
Palestijnse staat naast de staat Israël
nastreeft Maar 8artawi raakte het algelo
pen half Jaar ln moeilijkheden. Hij nam
vorig Jaar oktober samen met een Israëliër
de zogenaamde Kreisky-vredesprijs aan
en ln Beiroet was niet ledereen hier even
blij mee. Bovendien onderhield Sartawl ln
Parijs contacten met de Egyptische pre
mier Moestafa Khalil.
Niet ontlopen:
Den Uyl zegt nu dat de val van 8artawi bij
de Israëlische Arbeiderspartij werd uitge
legd als: zie Je wel, zodra Iemand zich
uitspreekt voor het bestaansrecht van Is
raël wordt hij er uit gehaald. Overigens
lijkt Den Uyl zelf wat minder overtuigd
dat 8artawi's rol ln de PLO uitgespeeld ls.
HIJ zegt de contacten met Sartawl en
andere vertegenwoordigen van de PLO
niet te ontlopen. Den Uyl maakt onder
scheid tussen zijn contacten met de Israë
lische Arbelderepartij en de PLO. „Con
tacten tussen de PvdA en de Israëlische
Arbeiderspartij zijn vanzelfsprekend en
die contacten zijn doorlopend. Al die ge
sprekken. het zijn geen onderhandelin
gen, hebben tot doel de weg te effenen tot
een zodanige nadere positiebepaling van
de PLO. dat onderhandelingen met Israël
mogelijk worden. Dat is wat mij voor ogen
staat".
Den Uyl geeft toe dat hij „weinig persoon
lijke ervaring heeft in de Arabische lan
den". Nog voor de zomer hoopt hij echter
naar het Midden-Oosten te reizen. Den
Uyl heeft echter nog niet besloten of hij
tijdens zo'n reis naar Beiroet zal gaan om
daar Arafat te ontmoeten. „Ik sluit dat
niet onder alle omstandigheden uit. Maar
lk doe zo Iets niet zonder voorafgaand
overleg met mijn Israëlische vrienden. Ik
maak het niet afhankelijk van hun oor
deel maar ik vind dat zij het recht hebben
te weten wat lk van plan ben en dat zij de
gelegenheid krijgen hun opvattingen
daarover te geven".
