Shakespeares Venus en Adonis
prachtig op toneel gebracht
tretford
tapijt
Mislukte integratie
van pop en theater
'Summer's End' verzandt
in zwaarbeladen stemming
Uitstekend debuut
van Tilson-Thomas
woninginrichter!
Raad voor de Kunst
waarschuwt Van Agt
V
Verrassende acteerkunst
Bots Roodshow in Rasa
Pleidooi voor Sibelius
Nieuwe boeken
NOS ontkent lenen
van apparatuur aan Radio Stad
Duidelijk
DickHolthaufc
Nieuwe boekc
ZATERDAG 15 MAART 1980
KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
door André Rutten
AMSTERDAM Christine Ewert en Carol Linssen spelen, samen met vijf musici, het grote
gedicht Venus en Adonis" van William Shakespeare, tot en met 29 maart iedere avond, maar
niet op zondag, in De Balie, vervolgens op tournee.
Het „verhaal" van het gedicht is ont
leend aan de antieke mythologie. Ve
nus. de godin van de liefde, wordt
verliefd op Adonis, het klassieke ide
aal van de mooie Jongeman Zij ge
bruikt een heel staal van verleidings
kunsten om hem te winnen, maar zijn
hartstocht is de Jacht, hij blijft zich
dus aan haar onttrekken. Dr. L. Bur-
gersdijk. de befaamde Nederlandse
Shakespeare-vertaler uit de vorige
eeuw 11828-1900» heeft ook dit gedicht
vertaald. Hent van der Horst heeft
het .jneer bij de tijd. en waar moge
lijk dichter bij het Engels gebracht."
Hij noemt het een typische renaissan
cegedicht. ..in de vorm izesregelige
strofen met rijmschema ababcc» wor
den klank. rijm. metrum en rytme
gebruikt om tot verrassende en pun
tige formuleringen te komen van de
dingen die de dichter wil zeggen."
Voor een belangrijk deel is het ly-
risch-beschrijvend. er zijn ook delen
in de directe rede gesteld, er worden
metaforen gebruikt - het hele gedicht
is een metafoor van het erotische
spel. tot welluidende lyriek verheven,
maar het speelt wel in op menselijke
emoties.
Aanstekelijk
Niet iets. wat Je veel in een schouw
burg tegenkomt, maar nu het dan wel
gebeurt zie Je tot Je verrassing, dat er
voor zo n gedicht een boeiende, aan
stekelijke. levende toneelvorm te vin
den is. waarin een speelkunst tot
bloei komt. die direct contact heeft
met menselijke gevoelens, maar die
boven het gewone, het alledaagse
uittilt.
Frank Raven ontwierp er een eenvou
dig. licht speelvlak voor, aan de ach
terkant afgesloten door een soort per
gola. waaronder de vijf musici plaats
nemen: Joel Bons gitaar. Jeroen
Golds teen slagwerk. Arjan Kappers
klarinet. Else Krieg viool. Hans Wes-
seling mandoline. Theo Loevendie
komponeerde de muziek die zij spe
len. en waarop Christine Ewert en
Carol Linssen sommige lyrische ge
deelten ook zingen Zij beiden zijn
simpel, maar mooi gekleed. De lyri
sche verzen citeren wij. vooral gericht
op verstaanbaarheid, hij met wat
meer. soms bijna ironisch klinkende
afstandelijkheid, zij met fellere ge-
voelslading. Haar bewegingen zijn al
tijd gestyleerd, maar fel, flitsend, een
expressieve, voortdurend van stem
ming wisselende dans. hij beweegt
vloeiender, ontwijkend, wegebbend.
Hij speelt ook zijn paard, waarop hij
op jacht is. een gestyleerd paarden
hoofd In de hand. zij de merrie, die
door zijn hengst achtervolgt wordt,
beide om beurten ook het everzwijn,
dat hem tenslotte doodt. Het is uit
eindelijk een dramatisch gedicht.
Onwillekeurig vraag je je of of je het
geduld zou hebben het gedicht (1194
verzen) helemaal te lezen. Zij spelen
het wel helemaal - in wat meer dan
een uur - en eigenlijk kijk je je ogen
uit: wat prachtig, wat sterk, wat origi
neel.
Carol Linssen en Christine Ewert in Shakespeares Venus en
Adonis.
Foto Bob vu Dantzic
door Stan Rijven
UTRECHT Met de toneelstalcing in verband met het
dichtdraaien van de subsidiekraan nog vers in het geheugen
lanceert het Eindhovense Bots zijn .Roodshow". De tot
standkoming hiervan was mogelijk geworden nadat er na
twee jaar touwtrekken tot veler verbazing een experiment
subsidie was verstrekt. Verbazing, omdat het een popgroep
betrof die zich bovendien bediende van maatschappijkriti
sche teksten
Amerikaan Glen Tetley terug bij Danstheater
door Eefje van Schalk
SCHEVENINGEN Sinds julie X973 is bij het Nederlands Danstheater geen nieuw ballet van
de Amerikaanse choreograaf Glen Tetley verschenen. Voor velen die de ontwikkeling van deze
groep vanaf het begin op de voet volgen, gold dat als een teleurstelling. Want vanaf 1962 heeft
deze Amerikaan vijftien choreografieën gemaakt, die meestal als voltreffers in het repertoire
scoorden. Om maar enkele voorbeelden te noemen: Mythical Hunters. Pierrot Lunaire,
Anatomische Les, Arena en Embrace Tiger and Return tot Mountain. In de jaren zestig was
Tetley zeker een grote vernieuwer en het verbaasde destijds velen dat hij in Amerika zelf
minder bekendheid en waardering genoot dan hier.
De deelname in het verleden aan de
Proloog-produktle ..Barst" leverde
een samenwerking op tussen Bots-Ud
Hans Sanders en Proloog-acteur Otto
Honders Daaruit kwam het idee
voort voor de huidige Roodshow
waaraan ruim twee Jaar is gewerkt.
Woensdagavond vond In Rasa de
voorpremière plaats die een mislukte
fusie bleek te zijn tussen popmuziek
en vormingstheater. Bots noemde het
zelf „een Popspektakel dat over het
leve gaat: dood. liefde, geloof en
geweld zijn de thema's, geplaatst bin-,
nen een maatschappelijk kader".
Dat is een hele hoop en Bots blijkt
dan ook zoveel over hoop te willen
halen dat er een onsamenhangende
collage ontstaat van alle actuele hete
hangijzers. Het eerste gedeelte bevat
nog enige structuur. Bij de geboorte
liggen voor hoofdpersoon Ana alle
mogelijkheden open maar eenmaal
opgegroeid blijkt de maatschappij ni
hilistische Jongeren te hebben ge
kweekt. bezongen ln haar lied „Krijg
maar de tering" Als terrorlste blaast
ze alles op en belandt ze ln de hemel.
taal en een harlekijn de burgers moe
ten voorstellen. Tot slot volgt er een
echt Bots lied waarbij de toehoorder
wordt opgeroepen tot verzet „Op
staan".
Bots heeft geprobeerd de toeschou
wer aan het denken te zetten over
bovengenoemde thema's, maar het
collagekarakter en de visualisering
beletten dat. Je wordt niet geschokt,
verbaasd of aan het denken gezet
Alleen wordt er wel veel geèist van de
kijker om de rode draad te kunnen
blijven volgen hetgeen halverwege
ook wordt gezegd door een van de
spelers. „Er is niks van te begrijpen
dus we dachten de liefde lost 't alle- door Adr. Hager
maal wel op." waarna een liefdeslied
volgt.
Tatiana Brinkman en Otto Honders
in discussie over de energie-pro
blematiek
foto. Mare van Dorp
Nu is het zeven jaar later. Tetley is na
een rondreis langs Europese en Ame
rikaanse groepen teruggekeerd naar
Den Haag om er zijn zestiende ballet
in te studeren. Op de tweede sympho-
nie van Henri Dutilleux fLe Double)
en met een ontwerp voor decor en
kostuums van John MacFarlane
maakte hij ..Summer's End", voor
twaalf dansers.
Het klinkt bitter, maar Tetley's zo-
Traagheid
Gordijn
Er komt een doorzichtig gordijn voor
bet toneel te hangen waarachter Ood,
een priester en nog wat aardse We
zens vertoeven In deze scène worden
homofilie, abortus en de religie onder
de loep genomen Ood houdt een mo
noloog over zijn rol: „Wat lk niet pik
is dat ik niet geaccepteerd word. Ik
ben fictief. Ik besta niet. Geloof dat
toch'" Daarna maakt hij een eind aan
zijn eigen hemel en uit de rookwolken
komen dode mensen te voorschijn.
We blijken nu in een netronenbomex-
plosle terecht gekomen te zijn.
Staand tussen de lijken, wordt het
gevaar van dit wapen bezongen ln
een lied tegen het leger Daarna vol
gen de scènes elkaar zonder verband
op totdat er weer enige structuur
komt
Het tweede thema, de energiecrisis,
wordt tn alle toonaarden tot verve
lens toe gekritiseerd waarbij de „pa
rel van Almelo" het monopoliekapi-
Speciaal vandaag
Traagheid en gebrek aan dramati
sche spanning maakt duidelijk dat er
meer nodig is voor een muziekgroep
om theater te maken. 81echts ln het
neutronenbomlied van Jozlen Theus
en het anti-milltaristiche lied van
Hans Sanders wordt het daadwerke-
UJk spannend Proloogacteur Otto
Honders komt ln deze setting weinig
tot zijn recht, terwijl Tatiana Brink
man haar typetje als Parel van Alme
lo tot ergernis toe overdrijft
De muziek Is bij vlagen heel mooi
maar bezit door zijn ondergeschikte
rol te weinig elan Jammer, ondanks
alle goede bedoelingen is deze Rood
show te hoog gegrepen Het optreden
van de Nederlandstalige popgroep
Braak na de pauze maakte duidelijk
dat er eer. veel indringender formule
bestaat om dezelfde zaken aan de
kaak te stellen
DEN HAAG De zeer talentvolle Amerikaanse dirigent
Michael Tilson-Thomas kreeg bij het Residentie Orkest de
opdracht om tijdens twee concerten het Haagse publiek
dichter bij het oeuvre van de Finse componist Jean (Janne)
Sibelius te brengen. Niet zo gek om die taak middels de
vijfde symfonie toe te vertrouwen aan een Amerikaans
orkestleider. Immers, reeds vroeg in zijn internationale carriè
re ondervond Sibelius zowel in Engeland als in Amerika veel
bewondering en waardering. In beide landen maakte hij
succesvolle concertreizen. Het Nederlandse publiek echter
liep en loopt niet zo warm voor de compositorische uitingen
van deze Finse componist.
mer lijkt inderdaad geëindigd. Wat
hij nu creëerde is een langdurige brei
van eindeloos in elkaar overvloeiende
trio's, duetten en grotere groepsfor
maties. waarin weinig logica of struc
tureel verband lijkt te zitten. Uit de
programmatoelichting valt op te ma
ken dat hij Dutilleux's symphonie
koos vanwege de diep-romantisehe
toon: „Er zitten elementen in die we
allemaal voelen; het gevoel iets verlo
ren te hebben, een geweldige ervaring
te hebben gehad, die je voot eeuwig
als een landschap in je wil sluiten
Dat is de basis-emotie van zowel het
ballet als de titel Summer's End."
Het „binnengesloten landschap"
blijkt een kaal en verlaten strand te
zijn, onder teer en olievlekken, dat
soms zachtblauw, dan weer goudgeel
oplicht. Ook de kostuums van de
dansers zijn in zandkleur, wit. beige
en zachtroze gehouden.
Afwisselend
In afwisselende series zijn de twaalf
dansers als in golfbewegingen bezig
te verzanden in een zwaarbeladen
stemming. Maar wat en waarom is die
stemming? Uit hun onderlinge rela
ties valt dat in ieder geval niet op te
maken, ook al wordt er schitterend en
vol overtuiging gedanst. De vrouwen
ploeteren zeer lijdzaam met kronke
lende armen en flexibele benen en
ruggen door lastig gedrapeerde lange
rokken heen, terwijl voor de mannen
heel wat sprongen, draaien en swin
gender bewegingen zijn ontworpen.
Soms leidt Dutilleux's verwijzen naar
jazzy elementen ook tot enig show en
musicalwerk. waaruit blijkt dat Tet
ley beslist niet mode-ongevoelig is.
Overheersend blijft echter het klas
sieke. ouderwetse beeld van de man
vrouw verhouding, zoals die de laat
ste jaren zo sterk onder Jiri Kilians
Danstheater ontwikkeld is. De vrouw
moet lijden, als een bijna onmense
lijk mechanische pop. waar de man
leidt. Des te schijnheiliger komt het
over ais soliste Kupferberg aan het
eind ook nog met angstvallig neerge
bogen hoofd ln gekwelde ellende haar
lichaam bedekt.
Opvallend is dat Tetley niets van zijn
vroegere vernieuwing behouden
heeft. Dit Summers End duurt ruim
een half uur en borrelt over van cli
chés en imitaties van bewegings
vondsten en groepsformaties van met
name Kilian, Van Dantzig en zelfs
hier en daar Maurice Béjart. Waar
Tetley zelf gebleven is, is moeilijk te
achterhalen. Hoewel de kwaliteiten
van de twaalf dansers grote bewonde
ring oproepen, moet het toch ook
voor hen zelf duidelijk zijn dat ze hier
met een persiflage van zichzelf bezig
zijn. Geen trendsetter, deze laatst
Tetley, wel een trendvolger.
Oom Adolf, thriller van K. van Zome
ren. Uitg. Bruna. Utrecht. 190 blz.
ƒ4.75.
AO-boekJe nr 1808 Russische neder
laag in Afghanistan, door M. Geilleit.
Ultg. Stichting IVIO. Lelystad. 20 blz
1.90
Speciaal morgen
Schipper naast God. Televi
siebewerking van bet toneel
stuk van Jan de Hartog. Rerie
Bob Lówenstein. in de hoofd
rollen Henk Uterwtjk. Paul
Meier. Johan te Slaa en Henny
Alma. Een schipper zwalkt
met voor de Duitsers gevluch
te mensen over de see om er
gens een veilige plek voor se te
vinden. De Hartog schreef dit
heldenepos in Engeland waar
hij self belandde onder de
Duitse besetting.
Ned. I 21.55 uur.
Achter het nieuws besteedt
aandacht aan de volgende on
derwerpen: de sociaal-econo
mische situatie in Oost-Gro
ningen en verder de loonmaat
regel van het kabinet.
Ned 2 21.55 uur.
In de Rooir Haan geeft
PvdA-fractieleider Den Uyl
sijn visie op de loonmaatregel
van het kabinet. Verder aan
dacht voor de acties die de
FNV voor de volgende week
heeft aangekondigd. Het
PvdA-Kamerlid Nora Salo
mons komt prste.i over de
plannen voor de leeg
stands* et
Hilversum I 13.53 uur.
Brahms' dubbelconcert
voor viool en cello. Uitgevoerd
door Isaac Stern rn Leonard
Rose met het Israëlisch Fil
harmonisch Orkest onder lei
ding van Zubin Metha.
Ned. I 19.30 uur
Neon. Illegaal tv-program-
ma voor jong en oud. Met veel
musiek. interviews en de
Neon-code
Ned. 2 20.40 uur
All In the family. Op veler
versoek terug van wegge
weest. Mlke en Gloria probe
ren een weekeinde in de ber
gen de romantiek van hun eer
ste ontmoeting terug te halen.
Archie moet op Joey passen.
Ned. 2 21.35 uur
De Zaak Jezus. Documen
taire over de vraag: Wie dood
de Jezus Christus. Vanavond
deel 2 Beelden van de op Goe-
dr Vrijdag in Mexico opge
voerde veroordeling en krui
sing van Jezus en een recon
structie vsn het proces dat in
1974 in Frankrijk werd ge
voerd over de vraag of de Jo
den schuldig sijn geweest aan
de kruisiging
Ned. I 21.00 uur
Sibelius is het symbool van zijn land.
volksaard en natuur worden weer
spiegeld in zijn composities. Aanvan
kelijk trok hem een carrière als viool
virtuoos (nog steeds is zijn vioolcon
cert een overtuigend werk), doch le
raar Martin Wegelius een Wagner-
bewonderaar wees hem de compo
sitorische weg. Van groot belang voor
zijn muzikale ontwikkeling was de
vriendschap met de componist Femi-
cia Busoni. Het verblijf van deze Bu-
soni in Finland is niet zo verwonder
lijk als op het eerste gezicht lijkt, hij
was namelijk gehuwd met een Finse
vrouw. Het eerste grote werk en het
eerste grote succes was het symbo
lisch gedicht „Kullervode partituur
telt niet minder dan 448 bladzijden.
De Eerste Wereldoorlog bond de com
ponist aan huis. en in die tijd schreef
hij zijn vijfde symfonie, een opus dat
hij verschillende malen bewerkte. De
première ging in 1915 op zijn 50ste
verjaardag Hoewel de vijfde symfo
nie bij uitstek een natuursymfonie
genoemd kan worden, is het wereld
gebeuren niet zonder meer aan Sibeli
us voorbij gegaan. Het werk kent
ondertitels als Lugubre. patetico en
largamente. maar ook con grazia. De
zon breekt door. poëzie en melancho
lie spreken mee en dit alles ls door
trokken van natuurklanken
Vakmanschap
Nederland, een waterland. Finland,
een bosrijk land. Zij lijken onverenig
baar, de muzikale taal van de Finnen
lijkt niet de onze. Ook niet na het
weldige pleidooi van Tilson-Thomas,
die met groot vakmanschap, overtui
gende muzikale kracht en stimule
rende leiding met het Residentie Or
kest Sibelius verdedigde.
De keuze van delen uit Wagners
„Götterdammerung" als „aanvul
ling" op Sibelius was goed overdacht.
Leraar Wegelius heeft Sibelius geïn
doctrineerd met het oeuvre van Wag
ner En zo kreeg deze combinatie zin
en inhoud. Ook ln deze Wagner-ver-
tolkingen bleek Tilson-Thomas een
dirigent die met zijn 34 Jaar een or
kestleider van uitzonderlijke klasse
genoemd kan worden
Verplichtingenstop funest voor kunsten
Van onze kunstredactie
DEN HAAG De verplichtingenstop leidt voor de kunstsec
tor tot een funeste en onrechtvaardige ontwikkeling, schrijft
de Raad voor de Kunst aan de minister-president. De stop
beperkt de subsidiëring met ruim anderhalf miljoen gulden,
tast de produkties aan en het aantal arbeidsplaatsen.
ADVERTENTIE
'Wat een gelijkenis overlioop kan halen'
Over dit onderwerp spreekt Ds A Agtereek zondagavond 16-3-'80 om
19 00 uur in de Baptistenkapel Hofstr 15.
Muzikale en vocale medewerking van het zangkoor en een duo. 18.45
uur begin zangdienst
ledereen is harteli|k uitgenodigd
In zijn waarschuwing aan Van Agt
stelt de Raad, dat na het opheffen
van de stop over enige tijd de gevol
gen voor de kunsten niet meer kun
nen worden teruggetrokken. De be
lemmeringen. die het kabinet aan
brengt, zijn ook in tegenspraak met
de regeringsverklaring, waarin extra
aandacht voor de scheppende kun
sten is aangekondigd. Juist op dat
terrein komt de maatregel het hardst
aan.
De verplichtingenstop betekent, dat
er geen bestellingen mogen worden
gedaan, geen contracten getekend,
geen werken aanbesteed, geen toe
zeggingen gedaan, geen garanties ge
geven. dat bij voortzetting van subsi
dies uitbreidingen of verhogingen
niet zijn toegestaan, dat eenmalige
subsidies niet mogen worden toege
zegd
Dat berokkent, zegt de Raad. ernsti
ge schade aan een vernieuwend en
flexibel kunstbeleid, aan de be
staansmogelijkheden voor scheppen
de kunstenaars, aan het voortbe
staan van toneelgezelschappen
Een vernieuwend en flexibel beleid is
het duidelijkst waarneembaar ln een
malige projecten, die sterk afhanke
lijk zijn van eenmalige subsidies. Zij
worden dus het sterkst getroffen door
het verbod nieuwe verplichtingen
aan te gaan. De initiatieven, die er
reeds voor genomen zijn, ook in sub
sidie-aanvragen, betreffen vooral lite
raire boekuitgaven, korte culturele
en kunstzinnige films, incidentele
produkties van dans, theater, mu
ziek. manifestaties van beeldende
kunst, experimenten en kunstver-
nieuwende projecten
De verplichtingenstop, gaat de Raad
verder, doet zich ook hard voelen op
het terrein van het gesubsidiëerde
toneel, waar uitbreiding en verhoging
achterwege moeten blijven. Het ef
fect daarvan wordt extra vergroot,
daar de gezelschappen de afgelopen
vijf jaar al te geringe subsidies kre
gen in verhouding tot de stijgingen
van lonen en prijzen.
Nog een onrechtvaardig uitpakkend
aspect bij de toneelgezelschappen
vindt de Raad. dat de jaarlijkse toet
sing van taken, verrichtingen en
plannen niet leidt tot verschuivingen
ln de subsidiëring. Dat zou flexibili
teit betekenen, die velen een goede
zaak vinden. Er komt nu verstarring
voor in de plaats. Zeer onbillijk is dat
een goede zaak bestraft wordt ln
plaats van beloond, aldus de Raad.
ADVERTENTIE
Van onze radio- en tv-redactie
HILVERSUM - De NOS ontkent dat
de krakers in de Groote Keyser en in
de Vondelstraat ln Amsterdam ge
bruik hebben gemaakt van NOS-ap
paratuur Hiermee legt zij beschuldi
gingen van de Amsterdamse afdeling
van de centrale politie-organisatie en
de vereniging van hogere politieamb
tenaren naast zich neer De organisa
ties zeiden deze week dat Stad Radio
Amsterdam op journalistiek ontoe
laatbare wijze verslag heeft gedaan
van de kraakactie in de Vondelstraat
Stad zou volgens de polltie-organisa-
tles door de NOS uitgeleende zendap
paratuur in het kraakpand aan de
Vondelstraat geplaatst hebben, om
op die manier de krakers van dienst
te zijn Ook de regionale omroep in
Amsterdam heeft de beschuldiging
ontkent BIJ de N08 is volgens voor
zitter E Jurgens geen officiële klacht
binnen gekomen
Een kostuum
dat in ontwerp en
stofkeuze direkt deibis
nac
ik
nge
iet
Ei
signatuur van Dick
Holthaus verraadt.
Maar nög 'n paar
dingen vallen op.
De verzorgde
indruk van
afwerking en
binnenwerk...
de komfortabele
pasvorm... dat moi
'n Beterkleder zijn' tra
De meesterhand
van Dick Holthaus
Het vakmanschap
van de Nederlands
Modemakers. Een
unieke kombinatie[ii
van exclusiviteit ei
kwaliteit,
resulterend in
unieke
mannenmode:
Beterkleders.
Beter. Niet duurde
Daarvan levert de
kollektie
in elke betere
mannenmodezaak
het bewijs
gar
bist
Fri
d
hte
ens
■ter
jeu
de
tO€
:tt(
Pa
I pp»
de
g<
de
nsi
d
de
■hti
icrl
kir
Ide
bi
J'
até qm
f-7"
Voor informatie i
verkoopadressen:!
Bendien/Smits
De Nederlandse
Modemakers
05490-12345
De Vaderlqndse club 1929-lfl
toks en de Indische politiek, i
P. J. Drooglever. Uitg. Weveq|
ker Deze uitgave verschei
steun van de Nederlandse Oré
tie van Zuiver Wetenschappen
derzoek 423 blz. 75 gulden^
Elseviers Groene Almanak
weken bomen- en plantenvei
in huis en tuin Ultg Elsevlé
sterdam. 129 blz. 14.90
Het diabetische kind, behandi
begeleiding. Ultg. Intro. Nljkei
schreven door J W. Farquhar.l
- 12.50.
Voorjaar zonder lente, doorl
mijn. Mei 1940. Een joods ge;
in vijf dagen op het jood-zijn ti
gooid Uitg. Callenbach. Nijld
blz - 8.90
Aanvaard .je medemens doorl
ceptatie. een grondhouding v<j
gen. door S J Redmeijer UitC
Nijkerk 124 blz-/ 19.50
Rechtshulp van mr D Jalink
de serie rechten welzijn van u'
ij van Loghum/Slaterus
171 blz 19.50
Vondel bij gelegenheid 1967-
zorgd door L Roose en K Po
in de reeks Leuvense studlf
tekstuitgaven nr 1 van uitg
Middelburg. 134 blz Geen
gave
