randaris kreeg er
fen (radar-)oog bij
ternationale bezinning over de Heilige Geest
if
'Vooral in de
zomer opletten'
Raad open school
dreigt op te stappen
Hou ze inde gaten!
Meer invloed gemeente
verdeling woonruimte
WAAR WAS DIE SPEELTUIN MET DIE GLOEDNIEUWE
KANOVIJVER TOCH?
SOMS IS DE KRANT OM TE BEWAREN.
Kinderen zijn kinderenAlfoarschuwen is niet genoeg.
^Jschellinger vuurtoren gerestaureerd
Amsterdamse vrouw
bekent brandstichting
Wens van PvdA-fractie:
e
M
14 MAART 1980
TROUW/KWARTET H 11
!;cl n Sloothaak
alle
n hi
jk d
Een afbeelding
van een histori
sche vuurtoren
zoals die voor
komt in een his
torisch over
zicht dat is uit
gegeven door de
Technische
Dienst van
's Rijkskustver-
lichting.
CHELLING De vuurtoren Brandaris is dan sche wereldwonder bij een middeleeuwse aardbeving
zoals die van het oude Alexandrië één van door de aarde is verzwolgen. De toren van Sinte Bran-
ren wereldwonderen de Terschellinger toren daan heeft er sinds kort zelfs nog een taak bij gekre-
O^toch een naam hoog te houden. Bovendien be- gen: die van radarpost. Tevens heeft de toren een forse
de Brandaris nog steeds, terwijl het Alexandri- restauratie ondergaan.
laan van de Brandaris kan
niet los worden gezien van
toren die de Egyptenaren
me ehonderd voor Christus op
ïdje Pharos voor Alexandrië
,u>% Voor zover bekend was dat
,au" i in de geschiedenis. Een ste-
a.en iarte van toch maar eventjes
cte meter hoog. 's Nachts werd
gensioutvuur op gestookt. Over-
er^s een rookpluim de zeeman
café/
leinen bouwden in navol-
de Egyptenaren vuurbakens
»t oprukken van hun legers
le ook in noordelijker stre-
md. Ir. H. O. Engel schrijft in
Je van de Technische Dienst
lijkskustverlichting dat er
cs een halve eeuw na Chris-
schljnlijk één werd gebouwd
ze v ijk aan de mond van de Rijn.
is zijn veel vuurbakens vaak
geweest dan een vuurtje op
ie bètop.
ke
uitzicht
toren heb je een weids uit-
;r zee. Ideaal om in de gaten
en wat er daar gebeurt. De
ormen dan ook een belang-
lerdeel van de kustwacht,
er een jaar of zes geleden
van geweest de kustwacht
te heffen. In het kader van
Inigingswoede (ook toen al)
regering kwam dat goed uit.
(tond echter veel oppositie.
Me tot een volledige omme-
kustwacht werd juist op en
ïiodemiseerd. De vuurtorens
tiiermonnikoog, Tèrschelling,
ji en Haamstede kregen in
dar. Tesamen met de radar-
Delfzijl. Umuiden, Hoek
and en Vlissingen vormen ze
sluitende keten van radar-
langs de gehele Nederland-
heeft zich overigens los
f ontwikkeling ook nog een
ijziging voorgedaan. „In het
■an de vorige eeuw besloot
Willem I dat alles wat te
ad met de zee onder de mari-
t vallen." aldus de heer J. A.
inspecteur van het
en op Terschelling. Sinds 1
[van dit jaar. is daarin veran-
jekomen Het Loodswezen en
nte zaken vallen nu onder
Isterie van verkeer en water-
daris zit in het pakket van
het nieuwe Directoraat-Oeneraal
Scheepvaart en Maritieme Zaken van
dit ministerie. Zo kon het gebeuren
dat de restauratie en modernisering
van de vuurtoren werd gerealiseerd
onder het ministerie van defensie,
terwijl minister ir. D. S. Tuijnman
van verkeer en waterstaat dezer da
gen de Brandaris officieel weer in
gebruik stelde door een gedenksteen
te onthullen en de (overigens al ruim
een half Jaar werkende) radarpost te
openen.
Over de voorgeschiedenis van de
Brandaris is bekend dat er op de
zuidwestpunt van het eiland een ka
pel met toren heeft gestaan. Die was
gewijd aan de Ierse abt St. Brendan.
Deze maakte omstreeks 550 na Chris
tus een zeereis en deed ook Terschel
ling aan. De middelnederlandse ver
taling van zijn naam luidde Sinte
Brandaan en via de gewoonte van het
„verlatijnsen" (Brandarius) van na
men bleef de „beschermheilige van
de kustverlichting" bewaard in de
naam van de Terschellinger vuurto
ren. Ook elders (Azoren, Faröer eilan
den en West-Frankrijk) werden ka
pellen aan hem gewijd.
De Terschellinger kapel met toren is
in de middeleeuwen een belangrijk
baken geweest voor de zeevaart van
de Hanzesteden aan de Zuiderzee
naar de Duitse en Deense kust. Door
afkalving van het eiland werd het
gebouw een prooi van de golven. De
staten van West-Friesland en Hol
land besloten tot de bouw van een
speciale vuurtoren. Die moest in vijf
maanden klaar zijn, maar dat kon de
bouwwereld van toen nog niet klaar
spelen. De toren stortte nog tijdens
de bouw in.
Met de bouw van een nieuwe de
huidige werd een jaar later, in 1594,
begonnen. Er kwam een plat dak op
de ruim vijfenvijftig meter hoge to
ren. Daarop werd een kolenvuur ge
stookt in een afgeschermde lantaarn-
ruimte. Hoe lang dat zo gebleven is.
weet men niet Verondersteld wordt
wel dat meer praktisch denkende ei
landbewoners het wel zo gemakkelijk
vonden om maar gewoon op een duin
top vuur te stoken. Geschiedschrij
vers menen dat dit wellicht aanlei
ding is geworden voor de romanti
sche verhalen om schepen te lokken
en opzettelijk to laten vergaan voor
het strandjutten. (Cor Bruyn's be
roemde verhaal over Sil de Strandjut
ter speelde ook op Terschelling). Bij
de ontwikkelingen op het gebied van
de verlichting heeft de Brandaris een
rol gespeeld. De Fransman Fresnel
vond in 1823 een vuurtorenlens uit en
in 1835 werd op de Brandaris het
eerste draaiende lenzenstelsel ge-
bouwt. dat een meer geconcentreerde
llchtsterktebundel produceerde. Er
deden zich allerlei andere ontwikke
lingen voor en zo was de Brandaris in
1907 ook de eerste Nederlandse vuur
toren met elektrisch licht, door mid
del van een zogeheten koolspitsboog
lamp. Het directoraat-generaal van
het loodswezen en een bekende gloei
lampenfabriek in het zuiden des
lands gingen vervolgens op zoek naar
een nog betere lamp. omdat de gewo
ne gloeldraadlamp niet zo geschikt
was voor vuurtorens.
Gevaar
Dit onderzoek leidde tot een „Bran-
darislamp" die in 1920 op de Ter
schellinger vuurtoren zijn lichtsigna
len ging uitzenden. Deze nieuwe lamp
had als belangrijk bijkomend voor
deel dat er geen permanente bewa
king meer bij hoefde. Overigens is de
Brandarislamp ook al weer vervan
gen door nóg weer betere. Tijdens het
drie jaar durende restauratie- en mo-
demiseringswerk is de Brandaris al
tijd trouw blijven branden. In de Ja
ren hieraan voorafgaande begon de
toren een gevaar voor de eilanders en
toeristen te worden, omdat er soms
stenen loslieten en naar beneden
kletterden. Van de gelegenheid om de
toren voor 4,5 miljoen gulden te res
taureren is toen meteen gebruik ge
maakt om de radarpost (waarneming
tot op 48 kilometer) er op te installe
ren. Bovendien is de uitkijk van de
kustwacht nu geheel rondom.
AMSTERDAM (ANP) Een acht
tienjarige Amsterdamse heeft be
kend woensdag brand te hebben ge
sticht in haar woning aan de Bella-
mystraat. Daarbij kwam een 31-jari-
ge buurvrouw om het leven. De poli
tie had de vrouw en haar vriend die
zelfde dag nog aangehouden.
De brand ontstond doordat de Am
sterdamse een stapel kleren had aan
gestoken. Toen de gordijnen hadden
vlamgevat probeerde het tweetal het
snel om zich heengrij pende vuur nog
te doven. Omdat dit mislukte waren
zij in paniek naar buiten gerend. Voor
mevrouw R. van Son-Plantinga, die
op de tweede etage woonde, kwam de
hulp toen te laat.
„Vooral in de zomer moeten we
opletten, er gebeurt nog al eens
wat met zomergasten die in een
jacht de zee opgaan." Kust- en
lichtwachter I. Jurjens op de
Brandaris één van de vier onder
leiding van de heer H. Schroor
weet uit eigen ervaring wat voor
•gevaren de toeristische zeevaar
ders bedreigen. „Soms zie je zo'n
honderd tegelijk. Die hoef je dan
niet allemaal even goed in de ga
ten te houden hoor. Je weet waar
de gevaarlijke banken zitten en je
weet al gauw welke bootjes je in
de gaten moet houden. We weten
pricies waar het gaat knijpen,
zoals bijvoorbeeld bij het Schuite
gat. Je staat hier soms met het
zweet in de handen als Je ziet wat
ze voor stunts uithalen. Er zijn er
die met een jachtje van zeven me
ter de branding in gaan. Achteraf
vragen ze je dan. hoe zag u ons zo
gauw? Het komt 's zomers soms
dagelijks voor dat we de redding
boot moeten waarschuwen om uit
te varen," aldus de heer Jurjens.
Als oud-zeeman kwam hij eert bij
de vuurtoren op Vlieland. In het
kader van een reorganisatie is die
nu echter niet meer bemand en na
elf Vlielander jaren werd Jurjens
overgeplaatst naar Terschelling.
Hij zit daar nu twee jaar. „En het
bevalt me best". Ook al is er nu
radar, toch blijven ook de gewone
optische kijkers onontbeerlijk
voor waarneming in de directe
omgeving. In de winter is het wat
rustiger, ook al moet je aldus
Jurjens ook dón toch voortdu
rend opletten. Er kunnen vissers
schepen in nood komen, je moet
ook doorgeven als er „vreemde"
schepen worden waargenomen en
Je houdt ook de gewone vracht
vaart in de gaten. Al is dat met de
moderne navigatiemiddelen ook
niet meer zo hard nodig als
vroeger.
De Terschellinger gronden staan
bekend als een kerkhof van hon
derden schepen. Het bekende
goudschip Lu tine, dat ook nu nog
ondanks herhaalde pogingen niet
kan worden gelicht, is er één van.
Het verging in 1799.
Meldpost
Verder heeft de Brandaris-beman-
ning verschillende bijkomende ta
ken. „We zijn hier eigenlijk zo'n
beetje de centrale meldpost. Net
zoiets als 0011 aan de vaste wal. Ik
denk dat zo ongeveer iedere Ter
schellinger ons nummer wel uit
zijn hoofd kent", aldus Jurjens.
De Brandaris is het centrale punt
voor de loodsdienst, de strand-
wacht. de vogelwacht, brandweer,
douane, (water)polltie, ambulan
ce. Rode Kruis en noem maar op.
.Als u iets mankeert wordt de
dokter via ons gewaarschuwd."
De taken beperken zich niet tot
het eiland en omringende zee. De
reddingboot op Vlieland heeft ook
een directe verbinding en Ame
land komt er nog bij. De radar-
waarneming strekt zich uit van
Texel tot halverwege Ameland.
Eveneens is er een contact met
radio Scheveningen. De beman
ning (bij toerbeurt staat er steeds
één man op de toren) geeft onder
meer ook om het uur een weerbe
richt door aan het KNMI.
SIRE
ftblicaiie aangeboden door du blad in samenwerking mei de Snchimg Ideele Reclame
Van onze parlementsredactie
DEN HAAG De bestuursraad van de Stichting Proefprojec
ten Open School (SPOS) heeft gedreigd te zullen opstappen
als er deze maand geen beslissing wordt genomen over de
tokeomst van de open school.
TORENCORDOVAN)
De raad vindt dat de Tweede Kamer
nog voor het einde van de maand
moet beslissen over het hele open
school-werk na één augustus aan
staande. Anders „kan en wil de be
stuursraad geen verantwoordelijk
heid meer dragen behalve voor het
afwikkelen van de proefprojecten."
De raad heeft gisteren een telegram
van die strekking gestuurd aan Twee
de Kamer-voorzitter Dolman.
De belangrijkste reden van het tele
gram is dat de bestuursraad garan
ties wil hebben voor de tweehonderd-
dertig medewerkers van de veertien
proefprojecten en voor de deelnemers
(volwassenen die niet veel meer heb
ben dan lagere school). Ondanks her
haaldelijk aandringen, ook vanuit de
Tweede Kamer, zijn die garanties er
nog steeds niet.
Begin dit jaar had minister Pais (on
derwijs) nog het plan om de open-
sehoolproef per één augustus aan
staande te laten aflopen. Hij wilde
dan beginnen met de introductie van
de open school-werkwijze in onder
wijs- en vormingsinstellingen. Nu
blijkt dat hij geen kans ziet om die
plannen uit te voeren. Hij heeft daar
over gisteren een brief geschreven
aan de vaste Kamercommissie voor
onderwijs.
Voor de tweehonderddertig medewer
kers van de proefprojecten is inmid
dels al een ontslagaanvraag inge
diend bij de arbeidsbureaus. Rond
eind april-begin mei gaat dat ontslag
in. en zolang er geen garanUes zijn
dat het personeel aan het open
school-werk (bij de introductieprojec
ten) verbonden kan blijven, blijft het
risico bestaan dat ze naar elders gaan
solliciteren Daarmee zou dan een
hoeveelheid deskundigheid die is op
gebouwd bij de proefprojecten, ver
dwijnen.
In zijn brief aan de Kamercommissie
stelt Pais nu voor om de introductie
van de open school-werkwijze bij de
instellingen geleidelijk op te bouwen.
Dat houdt ln dat tien van de veertien
proefprojecten onder bepaalde voor
waarden mogen blijven draaien tot
één augustus 1981 (dus een jaar lan
ger dan de bedoeling was).
Vier proefprojecten zullen in het na-
Jaar van 1980 worden betrokken bij
de introductie van de open school-
werkwijze. Daarnaast wil Pais dan
nog eens vijf nieuwe Introductiepro
jecten gaan opzetten. Daarin hoopt
hij dan medewerkers van de huidige
open schoolprojecten te kunnen
plaatsen.
De tien proefprojecten die nog een
jaartje mogen blijven draaien, moe
ten en dat is een van de voorwaar
den straks wel twee maal zoveel
deelnemers begeleiden. Een andere
voorwaarde is dat de open schoolme-
dewerkers actief zullen meehelpen bij
het opbouwen van de lntroductlet>ro-
jecten, zodat die in augustus 1981
kunnen beginnen. In totaal dénkt
Pais aan dertig nieuwe projecten.
Volgende week woensdag zou de Ka
mercommissie over de open school
plannen van Pais vergaderen. De mi
nister heeft nu gevraagd om dat over
leg uit te stellen tot volgende maand.
Maar het ziet er niet naar uit dat de
commissie daarmee zal instemmen.
Ook de Kamercommissie is er name
lijk alles aan gelegen om deze maand
knopen door te hakken. Of. zoals het
CDA-Kamerlid Deetman het gisteren
zei: .Als er deze maand geen beslis
sing valt. dan valt er een gat in het
open schoolwerk, en dat willen we
niet."
Van onze parlementsredactie
DEN HAAG De PvdA vindt dat staatssecretaris Brokx
(volkshuisvesting) gemeenten beperkt in de mogelijkheden
woonruimte eerlijk te verdelen. Onlangs uitgevaardigde nieu
we regels leiden ertoe, dat het aantal woningen, waarop de
gemeenten bij verdeling greep hebben, terugloopt, zo betoog
de PvdA-kamerlld Salomons in een interpellatie gisteren.
CDA en WD vinden dat dat zo'n vaart niet loopt en volgden
de PvdA niet in de kritiek op de staatssecretaris.
8alomons' Interpellatie komt kort na
een boze brief van de Vereniging van
Nederlandse Gemeenten, waarin de
begin januari ingevoerde nieuwe
richtlijnen voor woonruimteverde
ling worden gewraakt. Brokx heeft
voor woningen die onder gemeentelij
ke distributie vallen de koopprijzen
verlaagd van 270.000 tot 260.000 gul
den. Verder is de gemeenten opgedra
gen in alle gevallen een woonvergun
ning te verlenen, wanneer de woning
wordt verkocht van iemand die van
wege verandering van werkkring wil
verhuizen.
Negatief
Met name dat laatste punt wordt
door de PvdA uiterst negatief gevon
den. omdat op die wijze gemeenten
nagenoeg de greep zouden verliezen
op koopwoningen bij verdeling van
woonruimte. De bedoeling van Brokx
met deze maatregelen is geweest de
arbeidsmobiliteit te bevorderen. Om
deze maatregel is verzocht door de
minister van sociale zaken.
In afwachting van een modernisering
van de woonruimtewet van 1947
wenst de PvdA tijdelijke maatrege
len die de zeggenschap van de ge
meenten over alle vrijkomende wo
ningen moet vergroten.
Aanpassing van de woonruimtewet is
een wens van de meerderheid van de
Kamer. De Vereniging van Neder
landse Oemeenten is onder meer
boos geworden omdat Brokx nieuwe
regels uitvaardigt, terwijl overleg
over een totale wijziging gaande U.
C. Rijnsdorp
Ilium is een internationaal tijdschrift voor theologie. Het werd opgericht in aansluiting
ticanum II en is nu in zijn vijftiende jaargang. Het wil de internationale theologische
htenwisseling die op het tweede Vaticaanse Concilie is begonnen, blijven voortzetten.
Ijks werken 400 van de bekendste theologen en andere deskundigen u—t de hele wereld
Éeze periodiek mee. In onze krant zijn in de loop van de jaren verscheidene van deze
fcnummers besproken of aangekondigd. Tot de medewerkers behoren o.a. Hans Küng en
lebeeckx.
s las ik ergens dat zij die in dit
schrijven, systematisch
I zouden worden gemaakt.
werk gaat nog voort. Een
Ijk recent nummer (8 van de
gang) ls geheel gewijd aan
nationale bezinning over de
I Geest. Hans KQng en JQrgen
hebben een Ten Geleide
ïven; Hans Küng alleen be-
nummer met 3'/> bladzijde
Dertien medewerkers
t landen nemen de eigenlijke
ten voor hun rekening,
temen van hun hier vrijwel on-
s namen heeft weinig zin. Het
Q de Inhoud en de sterk uiteen-
Ie opvattingen die aan het
komen.
delijk wordt uitgesproken dat
kerk en theologie ooit over de
Heilige Geest kan beschikken. Dan
volgt een bljbeltheologische inlei
ding, waarin achtereenvolgens wordt
samengevat wat het Oude Testament
over de Geest te zeggen heeft (die
slechts op twee plaatsen als „heilige"
Geest wordt aangeduid), hoe het Jo
dendom tussen Oud en Nieuw Testa
ment over de Geest dacht het
radicaal anders-zijn van de geest
Gods waarna het Nieuwe Testa
ment aan de beurt komt. Jezus heeft
geen pneumatologie verkondigd,
maar als Zoon van God in de Geest
geleefd. De Geest is de gave van God
aan hen, die geloven en gehoorzamen.
Wat het spreken in tongen betreft,
Paulus heeft er waardering voor.
maar niet als dienst aan anderen. De
Geest is bij hem voorproef van en
voorschot op de komende wereld.
Geest staat tegenover „vlees", wat
Johannes zo toespitst dat „vlees" ei
genlijk alles ls buiten Jezus
Overigens kan men het werken van
de Geest niet ln het geschreven bij
belwoord Invriezen. En de vier Griek
se uitdrukkingen voor „ambt" slaan,
na Christus en na Petrus, op de ge
meente als geheel, niet op één per
soon of groep. De Geest stelt ln de
nieuwtestamentische gemeenten op
zieners aan, geeft charisma, en leert
tegelijk aan de gemeente, dat ze geen
leraar nodig heeft behalve Hemzelf.
Zo kan (aldus de auteur van het des
betreffende artikel, prof. dr. Eduard
Schwelzer te Bazel) de Geest protes
tants (Woord en Geest), katholiek
(ambt en Geest) en charismatisch
spreken (Geest en geesten).
Accent
Bij de protestanten Immers krijgt ten
aanzien van de Geest het Woord het
accent, bij Rome het ambt en bij de
charismatische beweging de geesten
der gelovigen. Deze driedeling vindt
men dan ook terug in de opzet van
het hele nummer, met dien verstande
dat allereest de vraag van de oosterse
orthodoxie aan de orde komt, de
aloude controverse namelijk van het
Filioque, Dat wil zeggen: de kerk van
het westen heeft ln een lang theolo
gisch ontwikkelingsproces achter het
zinsdeel de Heilige Geest,
die voortkom uit de Vader" van de
nlceens-constantinopolltaanse ge
loofsbelijdenis het woord „filioque"
toegevoegd. De Geest komt dus voort
uit de Vader en uit de Zoon. zo luidt
deze uitspraak. In een tijd dat men
nauwelijks over God durft te spre
ken, kan die toevoeging weinig meer
lijken dan Ijle bespiegeling, maar pas
op: ze heeft in de geschiedenis enor
me gevolgen gehad voor ons begrip
van kerk, ethiek, geloofsleer en voor
de beoordeling van de verschillende
nieuwe charismatische bewegingen.
De Zwitserse theoloog Dietrich
Rltschl spreekt zelfs van het topje
van een ijsberg. HIJ gaat het uiterlij
ke historische verloop van de contro
verse uitvoerig na tot ln de jongste
tijd toe (de Lambeth-conferentie van
1978). De Anglikanen en Oud-Katho
lieken willen het filioque wel kwijt,
maar Karl Barth heeft het nadrukke
lijk verdedigd. Ten overstaan van de
uiteenlopende theologieên van Con-
stantinopel en het Westen is de oecu
menische opgave, aldus Ritschl. een
triniteitsleer te ontwerpen, waarmee
werkelijk om te gaan ls.
Dwepers
De reformatorische theologie heeft
de dwepers, die menen bulten het
Woord om de Geest te kunnen heb
ben, scherp veroordeeld. Maar wie
waren dat? Een gesloten dwepers
front heeft nooit bestaan, al heeft het
aan dwepers nooit ontbroken, tot
vandaag toe. ZIJ zoeken het in inner
lijke echtheid en zijn anti-dogma
tisch. maar verschillen onderling
vaak heel sterk. Het is zelfs niet te
gewaagd cultuurhistorisch een lijn te
trekken van de beweerde strikt per
soonlijke verlichting door de Geest
alleen, naar de achttiende-eeuwse
Verlichting. In de r.k. kerk wordt een
toenemende honger naar persoonlij
ke Godservaring geconstateerd; een
geheel hoofdstuk, het vierde, wordt
aan de charismatische beweging bin
nen de kerk van Rome gewijd. Hans
KQng heeft het met zijn conclusie
dan ook niet gemakkelijk. Het gaat
volgens hem door alle verschillen
heen „om de ene Oeest, die als de
Geest van Ood tegelijk de Geest van
Jezus Christus is. werkzaam in we
reld, kerk en lndlvlduèle gelovige.
Hoe moet men thans nog enigermate
begrijpelijk kunnen spreken over
deze ene Heilige Oeest?" Aldus
Küng. wiens korte samenvatting men
beter zelf kan lezen. Het nummer telt
121 blz., kost 13,- En is een uitgave
van De Horstink, postbus 400, 3800
AK Amersfoort.
Inspiratie
Als komende uit de kunst vraag ik
mezelf af: „En hoe zit het met de
artistieke Inspiratie?" Waar komt die
vandaan*> Wie ln maatschappijvraag
stukken is geïnteresseerd, kan hier
aan toevoegen: „Werkt de Geest ook
in de menselijke samenleving, in op
bouwende gedachten, woorden en da
den?" Want dit zijn óók theologische
vragen, waarop de aesthetlca en de
sociologie geen antwoord hebben. In
het Conciliumnummer komen vragen
als deze niet aan de orde; het gehele
terrein van de anonieme werking van
Gods Geest blijft onverkend. De
Geest waait waarheen Hij wil, maar
waarheen en hoe ver waait HIJ? Heeft
de Heilige Geest met de Mattheus-
passie te maken, maar niet met de
koffiecantate? Zetelt Hij ln de gothl-
sche kathedralen, maar niet ln mos
keeën, laat staan ln Hindoetempels?
Ik zou best eens een nummer van
Concilium of van welke andere perio
diek ook willen lezen over het thema
De Oeest incognito. Want waar zou
den we blijven als die werking
wegviel?
Hans Kling
t
