Toneelbestel wordt ondergraven l Hier en Nu-radio gaat onderwerpen meer uitdiepen Friese watertorens wacht somber lot Kunstenbond wil proeftuineifc- voor integraal muziekbeleid Architectonisch belang genegeerd Acties tegen subsidie-ingreep van CRM e< Noortje van Oostveen: nu te veel een hap-snap beleid Nieuwe boekc WOENSDAG 12 MAART 1980 KUNST/RADIO/TELEVISIE TROUW/KWARTET De uit 1915 daterende watertoren van Roeior Kuipers in Heerenveen. Kuipers heeft ontwerpen gemaakt voor watertorens op diverse plaatsen in ons land; die in Heerenveen is echter een van de meest karakteristieke. Ook al daarom moet het worden betreurd dat het monumentale gebouw, dat sterk doet denken aan de stadhuistorens van de Italiaanse renaissance, voor sloop is voorgedragen. Een besluit daartoe is al door de gemeenteraad genomen. door Cees Straus LEEUWAREN Het gaat niet goed met het bestand aan watertorens in de provincie Friesland Sinds Dokkum en Drachten In 1958 de laatste nieuwe torens kregen, is het totale bestand teruggelopen. Voorgenomen plannen tot sloop moe ten nog worden uitgevoerd en andere torens, die als monu menten van industriële archeologie kunnen worden be schouwd. ondergingen bouwkundige ingrepen die geweld doen aan hun architectonische waarde In de hele provincie staat nog maar pen enkel gebouw dat als een gaaf gebleven voorbeeld van watertoren architectuur mag worden be schouwd Het is de watertoren van Lippenhuizen, de laatste die voor de Tweede Wereldoorlog werd neerge zet Het ls een ontwerp van jonkheer F C Storm van 's-Gravesande. de latere directeur van de NV Intercom munale Waterleiding Gebied Leeu warden (IWOLi dat In 1932 zijn vol tooiing kreeg. Een van de aardigste stijlkenmerken is de art-deco-orna mentlek die ter versiering van de ven sters is aangebracht Maar Lippen huizen is helaas een uitzondering ge worden teveel heeft de techniek ver anderingen gedecreteerd die het aan zien van de torens alleen maar schade brachten Nog niet zolang geleden stond de oudste watertoren van Friesland op het Zuiderplein in Leeuwarden. In 1972 kwam er een einde aan dit ge bouw dat er m 1888 door de architect H F N Haibertsma was neergezet De Fnese hoofdstad verloor er een klap een van de interessantste onder delen van haar silhouet mee Iets dergelijks staat te gebeuren m Hee renveen-noord waar het ontwerp van Roelof Kuipers sinds een daartoe ge nomen besluit van de gemeentelijke overheid op de slopershamer wacht Watertorens zijn in het vlakke Friese land een markant herkenningsteken Voor velen vormen ze. tientallen ja ren lang een vertrouwd gegeven dat van een zelfde belevingswaarde is als die van een kerktoren En zoals de functie van de kerkgebouwen langza merhand ook kleiner is geworden, zo zijn ook de watertorens voor een groot gedeelte overbodig geraakt Speciaal vandaag Kenmerk besteedt aan dacht aan de discussie over de vraag In hoeverre de kerk xich mag of moet uitspreken over politieke vraagstukken zoals dr kernwapenproblematiek. Gesprekken met de voorzitter van de Raad van Kerken prof. H. Berkhof, de fractievoorzit ter van het CDA in de Tweede Kamer R. F. M. Lubbers en de hoofdredacteur van het opi nieblad De Tijd, A. Kuiper. Ned. 2 19.25 uur W.K. Kunstrijden op de schaats. Beelden van de we reldkampioenschappen kunst rijden op dc schaats vanuit Dortmund, het onderdeel vrije kür voor paren. Ned. 2 20 42 uur Leven met angst. Info-spe- eial over kindermishandeling Tineke Vos heeft gesprekken met volwassenen die in hun kinderjaren zijn mishandeld. Ned. 2 22.25 uur Studio Sport. In tegenstel ling tot eerdere berichten be steedt dc redactie van Studio Sport gewoon aandacht aan de vandaag gespeelde wedstrij den in het betaalde voetbal. De NOS heeft even gedreigd het voetbal te boycotten, na dat een technicus afgelopen zondag geslagen werd door een Feyenoord-supporter. Ver der opnieuw beelden van dr wk-kunstrijden op de sehaats Ned. 1 22.«OdAr door André Hutten DEN HAAG/AMSTERDAM De voornaamste grief, die de schouwburgdirecteuren (verenigd in de Vereniging van Schouwburg en Concertgebouwdirecties, VSCD) in hun brief aan de minister-president tegen de subsidie-ingreep van mi nister Gardeniers formuleren is. dat die niet op beleidsmatige overwegingen gedaan is, maar louter op financiële motieven. Daarmee wordt een grens overschreven, waarachter een ge waarborgd gevarieerd kwalitatief verantwoord toneelaanbod ondergraven wordt. Ieder voor zich hebben schouwburg directeuren soms enige bezwaren te gen het stakingsmiddel, maar zij zijn het er wel over eens dat er duidelijk stelling genomen moest worden te gen deze ingreep Het toneel is altijd zo braaf, zegt bij voorbeeld Wlm Bary van Amstelveen. Het ls goed, dat het nu in het geweer komt. Hij wijst overigens op een aspect, dat in het bijzonder de verschillende schouwburgen ln het land aangaat bijna alle voorstellingen, die wij het komend seizoen van de gezelschap pen zouden afnemen, liggen contrac tueel al vast, onze brochures met al die komende voorstellingen liggen al klaar. Al die plannen komen door de subsidie-ingreep op losse schroeven Frans van der Veen, directeur van de Koninklijke Schouwburg ln Den Haag, wijst op een nog verdergaand effect. Bijna alle gezelschappen wor den voor 40 pet door het rijk. voor 60 pet door lagere overheden gesubsidi eerd. Er is weinig reden om aan te nemen, dat die lagere overheden die verhouding zullen doorbreken door niet mee te gaan met de beperking, die de rijksoverheid oplegt. Daardoor zou boven de korting van 1,6 miljoen, die CRM nu doorvoert, er nog een komen van 2,4 miljoen. En dat niet als gevolg van een bewuste beleids voering, maar door een koude sane ring". die de ontwikkelingen in het toneel overlaat aan de wet van de jungle Tom Post van de Groningse schouw burg. noemt het op soortgelijke gron den als Wim Bary al aanvoerde, een onzorgvuldig Ingrijpen ln de bedrijfs voering van gezelschappen én schouwburgen. Krijn Boon van de Arnhemse schouwburg signaleert dat de gezelschappen hun hogere lasten de laatste jaren toch al voor een deel op de schouwburgdirecteuren heb ben afgewenteld door hun uitkoop sommen te verhogen. Het gevolg daarvan is. dat steeds meer schouw burgen beginnen af te haken, ook onder druk van de politici ln hun gemeenteraden, die over de schouw burgsubsidies beslissen. Dat heeft weer een terugslag op de Inkomsten van de gezelschappen. Door het be leid of eerder het ontbreken van enig beleid op CRM is het toneel ln een vicieuze cirkel terechtgekomen, die door de nieuwe ingreep nog on ontkoombaarder is geworden. Ondergraven Dat alles maakt duidelijk, dat de ingreep niet alleen de gezelschappen treft, dat zij ook in het beleid van de plaatselijke schouwburgen en daar mee in dat van de lagere overheden doorwerkt, dat het hele toneelbestel er feitelijk mee ondergraven wordt. Het zal zelfs de vrije produktles niet ongemerkt voorbij gaan Berend Boudewljn van de Amsterdamse Stadsschouwburg wijst er op om- ADVERTENTIE Honderden leden van Nederlandse toneelgezelschappen demonstreerden dinsdag in Rijswijk tegen de si ingreep van CRM. Onder hen ook Jules Croiset, die met zijn Amsterdams Volkstoneel ook in de knel kom Madeira: eiland van subtropische overvloed, welige moestuin op een vulkanische rots, volle fruitmand in een diepe visvijver. Een culinaire reisreportage van Ton van Es In de nieuwe Zero dat die, officieel weliswaar niet ge subsidieerd, toch meeprofiteren van het gegeven, dat de schouwburgen, waarin zij spelen, wel gesubsidieerd worden. En dat gebeurt dan niet door een weloverwogen beleid, maar door het van de ene op de andere dag stellen van een fait accompli, zoals Tom Post zegt. Het lijkt, dat bij het totaal van de miserie van deze jaren het toneel, en de kunsten, te gemakkelijk opzij geschoven worden. De acties van maandag en dinsdag zijn door de Vereniging van Neder landse Toneelgezelschappen in de CAO-onderhandelingen de directeu renvereniging en de Kunstenbond FNV de vakvereniging van de werknemers in het toneel, waarvan de meeste directeuren als werknemer ook lid zijn ondernomen. De Fede ratie van Kunstenaarsverenigingen heeft zich met de protestacties soli dair verklaard. In telegrammen aan de minister en aan de vaste Kamer commissie voor CRM noemt zij de subsidieingreep een aanslag op het cultureel climaat en een bedreiging „lis vaa voor de werkgelegenheid in de rele sector. De Raad voor de schrijft overigens ook een brief aan de "minister van CRM, hem uiteraard aan het hele kajon: de Daarin signaleert zij de vreemd blemen, die de subsidie-ingreejpr veren, niet alleen voor de to net schappen, maar nog meer stelt de Raad voorop voor hóe produkties. de letterkundi >0 gaven, de experimenten, wa door die ingreep, alle begrote ,ft geblokkeerd zijn. NU IN DC KIOSK Van onze kunstredactie DEN HAAG Wanneer straks het orkestenbestel een herstructurering ondergaat, moet dat een rijker muzie kleven tot gevolg hebben. Daarom moet er ook een integraal muziekbe leid worden gevoerd dat in regionale „proeftuinen" kan worden uitge voerd. Aldus luidt de opvatting van de Kunstenbond FNV, zoals die is neergelegd in het rapport Muziek is meer. De Kunstenbond heeft in dit rapport, dat is toegestuurd aan de Tweede- Kamercommissie voor CRM, de uit gangspunten neergelegd voor een in tegraal muziekbeleid waarover de or ganisatie op 17 maart met de com- Watertorens dienen als opslag voor het reeds gezuiverde water en ook als drukvat, dus om de druk van het opgepompte water op peil te houden, hebben ze een taak gehad. Die twee ledige taak is in de afgelopen decen nia grotendeels weggevallen Het ge bruik van pompen wordt steeds meer toegepast en als reservoir gaan rein waterkelders en zelfs al tanks dienen De watertoren raakt daarmee buiten gebruik en wie er niet de historische waarde van in ziet. die oordeelt al gauw negatief over het behoud. Het architectuur-historische belang van de watertoren wordt nog pas sinds kort onderkend en zeker is dat nog niet het geval in bestuurlijke kringen. Er bestaat een relatief zeer kleine kring van liefhebbers, het gaat daarbij om dezelfde categorie die zich ook interesseert voor oude bedrijfs hallen. voor vuurtorens met hun giet ijzeren constructies of voor stoomge malen die veelal nog mooie voorbeel den van de befaamde waterstaatsstijl uit de vonge eeuw te zien geven. In heel veel gevallen komt deze belang stelling op een te laat tijdstip en moet er alsnog een overhaaste actie wor den gevoerd om datgene te redden wat representatief voor een bepaalde periode is. In dit geval kan gewezen worden op de vele 19e eeuwse kerken waarvoor pas in de laatste vier. vijf jaar belangstelling bestaat. In mem- ge stad gaapt al de wonde waar ooit zon fraaie Cuyperskerk heeft gestaan. Kwalitatief onderzoek In Friesland is de 8tlchting Moderne Architectuur Friesland een van de weinige instellingen die zich inzet voor het behoud van watertorens Deze stichting stelt zich ten doel het deel van de gebouwde omgeving dat gedurende de laatste anderhalve eeuw tot stand ls gekomen, te onder zoeken op historische, stilistische en esthetische kwaliteiten. De periode van anderhalve eeuw heeft juist die architectuur voortgebracht die zich laat kwalificeren als ..monumenten van Industriële archeologie", met an dere woorden de geschiedenis van industrie en techniek zoals die op bouwkundige wijze vorm heeft ge kregen De Stichting Moderne Architectuur Friesland heeft nu ln een publikatie. die kortweg „Watertorens ln Fries land" heet. de noodklok geluid ln kort bestek heeft de auteur Peter Karstkarel. die ook voor deze krant regelmatig bijdragen levert, de histo rie van het Friese waterleidingbedrijf neergezet met als (niet meer) tastbare gegevens de hierboven gesignaleerde gebouwen. Hoewel de publikatie in haar beknoptheid een breed over zicht geeft van wat er nog aan water toren staat en van wat er reeds is gesneuveld, moet ze toch ln de eerste plaats als een pleidooi gezien worden voor het behoud van de Heerenveen- se watertoren Hoewel het bijna een onmogelijke taak zal zijn de gemeenteraad ln het Friese .Haagje" te laten terugkomen op haar eenmaal genomen, maar hoogst te betreuren besluit, mag wor den gehoopt dat deze publikatie een bijdrage levert tot het behoud van een waardevol cultuurgoed Watertorens in Friesland, uitgege ven door de Stichting Moderne Ar chitectuur Friesland in samenwer king met uitgeverij De Tille in Leeu warden. M bis. 24 ill. Prijs 15.94 ruiden. Donateurs vsn de stichting die de contributie van 25 galden heb ben overgemaakt op postgiro rek. no. .1724794 krijgen bet boekje gratis d; I v missie gaat spreken. Dat volgt op het afbreken van het tiom toe gevoerde overleg met de mfejjn van CRM over het orkestenbes Kunstenbond heeft niet lang g de zogeheten „nieuw-voor-oi mule" van de minister afgewez ree bond wil een integraal muziek utti voor verantwoorde behartigln |<ei sociaal-economische en culturï langen en is van oordeel dat d tot uitdrukking komt in het van CRM. tal md c5, 01 lat door Riet Diemer HILVERSUM In de pro grammering van Hier en Nu- radlo zal wel wat gaan veran deren. „Op het ogenblik voe ren we vaak een hap-snap be leid. Er gebeurt iets, je brengt dat. Maar Hilversum 2 is een achtergrondzender en we heb ben daar onze vorm nog niet echt gevonden. We verkeren in een overgangssituatie. De komende tijd zullen we ons wat meer bezighouden met de structuren en de onderwerpen wat meer uitdiepen." Noortje van Oostveen, die met In gang van 1 april is benoemd tot hoofd van de actualiteitenrubriek van NCRV-radlo laat er geen onduidelijk heid over bestaan, dat Hier en Nu- radio het produkt is van een heel team. „Maar als hoofd ga Je toch een bepaalde rol ln het journalistieke be leid spelen." Ze heeft er een uitgesproken mening over aan welke vereisten een rubriek als Hier en Nu-radio moet voldoen „Incidenten moeten niet alleen wor den gesignaleerd, maar de achter grond moet ook worden uitgelegd. In het geval van de complete oorlog bij het kraakpand in Amsterdam moet duidelijk worden gemaakt waarom mensen kraken. Er moet worden uit gelegd dat een deel van de verant woordelijkheid bij Den Haag ligt. niet bij de gemeente alleen en zeker niet bij de politie En als je meldt dat de blanke politie ln Zuid-Afrlka inhakt op de zwarten dan kun je niet vol staan met alleen het brengen van nieuwtjes, ook al is het heel verleide lijk daarin te blijven steken Beluisterbaar Goed beluisterbaar zijn, is nog een kwalificatie waaraan een radlo-actu- aliteitenrubriek moet voldoen „De uitzendingen moeten zo gevarieerd mogelijk zijn. Echt radio maken is jverken met geluid, waardoor men blijft luisteren. Met correspondenten in het buitenland die via slechte tele foonverbindingen lange monologen doorspelen stoot Je de mensen af. Hoewel het grappig ls dat bij hele spannende dingen ledereen wel ge spitst zit te luisteren, zelfs al is de verbinding waardeloos Onder goed beluisterbaar wordt ook verstaan: eenvoudig „Er zijn de laat ste tijd zoveel moeilijke woorden en begrippen zoals ln de sociale eco nomie waarvoor je geen andere woorden hebt Uit een onderzoek is gebleken dat de gemiddelde luiste raar het niveau van twee Jaar mavo heeft Als je dan hoort wat wij uitzen den aan moeilijke woorden, of wat we Noortje van Oostveen ik kom uit het nest en ik weet hoe het ruikt ministers en vakbondsmensen laten zeggen dan moeten we ons diep schamen." Noortje van Oostveen (35) behoort straks tot dat hele kleine groepje vrouwen dat een leidende functie bij de omroep vervult. Ze vindt het be langrijk dat vrouwen ook op zulke posten komen. „Je ziet dat het groeit, maar het gaat wel erg langzaam." Ze noemt zichzelf bewust geëmanci peerd en voelt zich nauw verbonden met de vrouwenbeweging. Er wordt wel een scheiding gemaakt tussen emancipatie en feminisme, maar lk wil die schelding niet maken." Politiek ls nog altijd een mannen zaak. De mannen die eraan doen moeten en kunnen altijd aanwezig zijn. Voor vrouwen ligt dat anders, omdat iedere vrouw ook hulsvrouw is Noortje heeft niet gesolliciteerd naar haar nieuwe functie. Toen Willem Troost een Jaaar geleden aankondig de dat hij hoofd public affairs bij Daf Trucks zou worden, is ze wel gepolst of ze belangstelling had hem op te volgen Aanvankelijk ambieerde ze dat niet omdat de accenten te veel op het management lagen en omdat ze bang was bij het tot stand komen van de uitzendingen te weinig journalis tiek betrokken te zijn. In adverten ties om een hoofd voor de actualitei tenrubriek aan te trekken werden zul ke hoge ëisen gesteld dat er kennelijk niemand voor in aanmerking kwam. Na een klein jaar klopte men opnieuw bij Noortje aan. Er ls nu zo'n oplos sing gevonden dat ze journalistiek dingen kan blijven doen. niet aan het bureau is gekluisterd en dat adminis tratieve en organisatorische zaken naar een soort centraal produktiebu- reau worden afgeschoven. Teamwerk Noortje: „Ik wil minstens ëén Hier en Nu-ultzendlng in de week blijven pre senteren. Erg belangrijk is het team werk met een relatief kleine groep mensen. De overlegstructuur ls de mocratisch. maar naarmate het tijd stip van uitzending nadert, moeten steeds minder mensen beslissen wat er uitgaat. De spanning van live-uit zendingen zet mensen onder druk en maakt achteraf wel emoties los. Maar ik vind die manier van werken wel aardig. Het leuke van radio maken is dat je zo snel kunt reageren. We heb ben de laatste tijd wel wat gehad bekendmaking van het aftreden van de Koningin, vertrek van Andriessen. staatsgreep in Suriname, rellen in Amsterdam." Er is het laatste Jaar nogal wat leeg loop geweest bij Hier en Nu-radlo. Dat wil Noortje wel beamen, maar over een crisissfeer wil ze niet horen. „Al wil lk niet verhelen dat we in een moeilijke periode zitten nu een aan tal kwaliteitsmensen is weggegaan. Maar ik geloof dat een aantal mensen bij ons aan iets anders toe was. Toen ik tien jaar geleden kwam was er een hele kleine afdeling van een man of zes. Die afdeling is uitgegroeid tot veertien. De laatste twee Jaar zijn er nogal gelijktijdig mensen wegge gaan. De meesten gingen dingen doen waarin ze erg veel zin hadden. Hugo van Rhijn en Erik Boshuijzen naar het NOS-journaal. Alleen Hein- ze Bakker ging uit onvrede over de veranderingen ln zijn sportrubriek weg. Kerk Vandaag Luisteraars kennen Noortje van Oostveen misschien het beste van Kerk Vandaag. „Wat ln de kerken gebeurt heeft altijd erg mijn belang stelling gehad, evenals ontwikke lingssamenwerking. Toen lk in het begin van de jaren zeventig bij Kerk Vandaag kwam gebeurde er meer dan nu. Het waren spannende tijden op oecumenisch gebied. Vooral in de rooms-katholieke kerk gebeurde er veel. Je had het landelijk pastoraal concilie, dat gevolgen had voor de oecumene. Er was veel in beweging, dat nu voor een groot deel tot stilr stand is gekomen. Journalistiek is het nu minder aantrekkelijk en je wordt er ook droevig van. Aan de andere kant zijn er heel veel mensen die ln hun vrije tijd veel voor de kerk doen, zoals ziekenbezoek en Interker kelijk Vredesberaad, noem maar op. Tekenen van hoop. Er gebeurt stille tjes wat niet meer ln de publiciteit komt. Als twee gemeenten samengaan, her vormd en gereformeerd, en ze krijgen één predikant, dan haalt dat het nieuws niet meer. Het is minder spec taculair dan ln de jaren zeventig. Wat nu in de rooms-katholieke kerk ge beurt is ronduit deprimerend. Maar ik geloof wel dat veel dingen aan de basis gewoon doorgaan, ondanks de bisschoppensynode De NCRV waar ze na een paar jaar studie Nederlands en de school voor de journalistiek binnenkwam, ls haar eerste en enige werkgever tot nu toe Ze IS echt betalend NCRV-Ud. „Ik kom uit een milieu waaruit de meeste NCRV-leden vandaan komen en waarmee ik me zeer verwant voel. Ik kom uit het nest en ik weet hoe het ruikt Ik kan prettig binnen dit kli maat werken. En ik kan ook veel van de kritiek die er af en toe is begrijpen Ik sta er niet vreemd tegenover De centrale overheid, aldus dl stenbond, moet de omvang tegenwoordige voorzieningen borgen. Decentralisatie is slechfj; gelijk als een rijksbijdragerei nodige rechtszekerheid gai«u*. aldus wordt in het rapport g Kei De Kunstenbond vindt ook da alle sectoren in de rnuziekwere lectleve arbeidsovereenkcf (CAO's) tot stand moeten Vrije onderhandelingen die worden gevoerd, moeten wordi respecteerd. Periodiek kunneiQi de werkgevers, werknemers en^" heid de hoofdlijnen van het bespreken. *H. De Kunstenbond FNV, die de ste belangenbehartiger van de i is, acht alle sectoren gelijkwi Vanuit artistiek en cons urnen langen moeten dè subsidiefV evenwichtig worden verdeeld, beidsvoorwaarden verschillen nogal met als gevolg dat het ral rie verschillende sectoren teg ftui kaar uitspeelt, zo is de opvattii tmi de bond. is lie i ooi het ADVERTENTIE Mochtar Lubis, Indonesii E bekendste journalist eifi u voorvechter van de persvrijheid, over de toekomst van Zuidoost-flj 'Ik vrees het ergste Een actuele politieke analyse de nieuwe Zero algi Vee Mij ine die h dit hal Bel Van uitgeverij Strengholt te P ontvingen we de volgende I Chrisjan de Krummele van I kker (3e druk van deze Geldq man, 236 blz - 24,50), van 1 ninck de roman Overspel (2d 192 blz - 19,90) en Hoe ver wq komen, weet ik niet tnet avonf ke leven van de Haagse avod ster Alexandrine Tinne (18. geschreven door J G Kikkej blz - 39.90) Helden op sokkels, literaire beelden in Nederland door Kuik. Uitg. Bosch ei Baarn 254 blz - 19,50 Ga maar rustig slapen, rort Frequin, met een inleiding vj^ dr J Bastiaans Uitg. Zelen bree 127 pagina's. Geen prijj Memoires van een have door H Moi Sunschrift nr Socialistische Uitgeverij Nij| Met aantekeningen en nawot J Tansen en J Gklc- 304 blz I

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 4