Een ouderwets avondje toverlantaarn Ljfct 5 tMSÊÊm 15-23 mrt klJGJ IOYHoitHOT LAAJI Dr. Willem Wagenaar doet vergeten uitvinding recht lk- l*A f ummrrTT^H Kc Jf-M p BTO-MB Grote sterfte bij roofvogels Ouders willen meer invloed op beleid voor blinde kinderen Houtrusthallen - Den Haag Verbindingsweg tussen Rijswijkseweg en Binckhorstlaan W~ Gemeente 's-Gravenhage AKTIEVE AGENT(E) WOENSDAG «2 MAART I960 door Fred Lamm era ZEIST Het woord toverlan taarn roept nostalgische her- :lnneringen op. Toen ik on langs in Museumnieuws een advertentie las, waarin de mo gelijkheid werd geboden te genieten van „een ouderwets avondje toverlantaarn" gin gen mijn gedachten tenmin ste terug naar een avond, "ruim dertig jaar geleden. Samen met nog een paar kinderen werd lk toen door een mevrouw bij ;ons in de buurt uitgenodigd bij haar Inaar lantaarnplaatsje te komen kij- ken. De beelden die zij ons voortover de maakten diepe Indruk op me. Zo'n toverlantaarn dat was me wat in die tijd waarin een kind nog niet was verwend met kleurentelevisie. Die ^avond is me dan ook altijd bijgeble ven. En dan Ineens zo'n advertentie! Zo kwam lk In contact met dr. Willem Albert Wagenaar. een 38-Jarige psy choloog bij TNO in Soesterberg. die zo'n Indrukwekkende verzameling op het gebied van oude toverlantaarns en alles wat ermee verwant is bijeen heeft gebracht, dat hij er behalve zijn vrouw en vier kinderen ook vrienden en kennissen regelmatig aangenaam mee kan bezig houden. Dat is dan wel even anders dan een avondje dia's kijken Onder het be grip toverlantaarn valt meer dan een voorstelling met plaatjes uit groot moeders tijd, waarvan lk kort na de .oorlog zo genoot. Dat werd me al duidelijk voordat Willem Wagenaar nog maar iets had verteld. Het huls van de Wagenaars in Zeist staat tjok- In de achttiende eeuw zijn het vooral de zgn Luickerwalers, uit het Belgi sche Wallonië afkomstige dwergen, die in Nederland met hun toverlan taarns rondtrekken. Een Engels lantaarnplaatje uit de vorige eeuw. Dankzij de constructie kan het mannetje zijn hoed afnemen. Zo wordt het effect van levende beelden enigszins bereikt. (foto's: Beuk Tukker) vol met allerhande toverlantaarns uit taams en het aantal lantaarnplaatjes Zo had lk op een dag Ineens drie __tr lang vervlogen Jaren. Zelfs in de keu- loopt in de duizenden," vertelt Wil- lantaarns en een flinke verzameling achter glas. Gebruikt worden ze niet - - lanlrA ntaatlac plaatjes moeten worden geprojec teerd dan worden ze pas leuk. De 1 meeste mensen hebben er geen idee van wat er allemaal aan vastzit. Daar om wil ik mijn verzameling niet voor mezelf en een klein groepje mensen om me heen houden." Op het ogenblik trekt Willem een keer of vier per Jaar met zijn lan taarns de boer op. „Dat wil ik wel iets gaan uitbreiden. Ik denk dat ik vrou- iwenverenlgingen, bewoners van be jaardentehuizen en misschien filmli ga's daar zeker een plezier mee zal doen. Het moeten wel kleine gezel schappen zijn, tot maximaal 25 per sonen. Dan blijft het idee van de hulskamer bewaard. Je moet contact kunnen houden met Je publiek. Dat Is ook de reden dat lk nooit heb willen nagaan op verzoeken nee te werken aan een televisieuitzending. Op de televisie lom je die lantaarnplaatjes I zeker goed reproduceren, maar je kunt er niet de entourage op weerge ven. Dat sfeertje dat Je in een zaaltje hebt hoort er helemaal bij. Dat met elkaar afwachtend in die donkere ruimte zitten mis Je op de televisie. Het wordt daar uit zijn verband ge rukt." Sommigen nemen Willem Wagenaar zijn opvattingen hoogst kwalijk. Zij vinden dat Je die oude toverlantaarns in vitrines moet zetten omdat het stukjes antiek zijn geworden. Die op vatting huldigt met name het Peter Bonnet Museum in het Friese Sloten. De toverlantaarns die deel uitmaken van die verzameling staan In de expo sitieruimte van het stadhuis veilig Duitsland kon er ook wat van al behoort dit romantische de industriële periode. - voorstellingen aanwezig waren, ram melden wat met kettingen, allemaal om de mensen bij te brengen wat hun stond te wachten als ze het niet zo ernstig namen met hun godsdienstige verplichtingen. Met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid heeft Chrtstiaan Huygens de uitvinding van de toverlantaarn op zijn naam staan. In zijn Oeuvres Complètes heeft hij zijn vinding uitvoerig be schreven. Veel plezier heeft hij er niet aan be leefd. De .laterna magica' werd spoe dig in de sfeer van de kermisattrac ties getrokken en dat was beneden de waardigheid van Huygens. Toen zijn vader, die gezant was aan het hof van de Franse Zonnekoning, er op ver- Willem Wagenaar is druk bet gegevens bijeen te zoeken crrei geen gemakkelijke opgave. Ii 'y9Ii ratuur is er maar weinig te over de toverlantaarn en wat ese i verspreid over allerlei an e Z\c „Een goed boek is er zelfs ini er ,n als Engeland nog niet over p jn schiedenis van de toverlant en schreven. Vandaar dat ik me dem heb gesteld daarin te voor dar schiet aardig op. Toch zal d b, nog wel een paar jaar op zi afW£ wachten. Telkens stuit ik nog gen die ik niet wist. Zolang dj duurt kan dat boek nog niet afgesloten. Ik mag later nie ontdekking komen belangrijl n /i t nj te zijn vergeten omdat ik het zoek van Lodewijk de Veertiende een 'geweten. Het eerste comple ken staan er een paar boven op een kast. Negentig lantaarns „Er zijn verschillende grote collecties op dit gebied, maar de mijne is voor zover lk weet de grootste ter wereld. Ik heb nu rond de negentig toverlan- lem tussen de bedrijven door. Achteraf gezien begon het allemaal in 1959, toen Willem Wagenaar op het Stedelijk gymnasium in Utrecht zat. „Zaterdags ging ik als het maar enigszins kon meteen uit school gauw op de fiets naar de rommelmarkt, die toen op het Paardenveld werd gehou den. Vaak vond Je daar heel aardige dingen. Op die bewuste zaterdag kwam lk een toverlantaarn tegen. Het ding zag er nogal verfomfaaid uit. Vandaar dat ik het apparaat voor een gulden mocht hebben. De erbij behorende lantaarnplaatjes had die koopman niet, maar een me vrouw die hoorde dat lk daar tever geefs naar vroeg wist er wel raad op. ZIJ had thuis nog het nodige liggen. Als lk interesse had moest ik 's mid dags maar even langs komen. Zij had niet alleen een doos vol plaatjes maar ook nog twee toverlantaarfas in de kast staan. Voor een rijksdaalder mocht ik de hele handel meenemen. SFillem Wagenaar V" A v Ol ■P -ft V i ij sensationeel is dit Franse lantaarnplaatje uit het begin van de negentiende eeuw. Het is zoals alle plaatjes uit die tijd met de hand beschilderd. Van een onzer verslaggevers DEN HAAG De eerste twee maan den van dit Jaar is een opmerkelijk groot aantal vergiftigde roofvogels gevonden. De vogels zijn, zo is geble ken uit onderzoek van het Centraal diergeneeskundig instituut In Doom. het slachtoffer geworden van uitge legd vergiftigd aas In het kader van een doorlopend on derzoek van de werkgroep vogelsterf te worden dode vogels naar het Cen traal geneeskundig instituut opge stuurd. waar de doodsoorzaak wordt vastgesteld In de eerste maanden van het jaar komen doorgaans een stuk of vijf roofvogels binnen, maar dit jaar zijn reeds twintig vergiftigde 'roofvogels opgestuurd Het in werke lijkheid gestorven aantal vogels moet aanzienlijk hoger liggen, omdat slechts een klein deel (ongeveer tien "procent) van de dode vogels wordt gevonden en opgestuurd. Het vermoeden bestaat dat de roof vogels met vergiftigd aas worden ge dood voor illegale preparateurs. De vraag naar opgezette roofvogels als statussymbool ls groot en er worden steeds grotere bedragen voor betaald. Een (Illegaal) opgezette buizerd brengt zo n vijfhonderd tot zeshon derd gulden op. terwijl voor zeldza mere en mooiere roofvogels als de blauwe kiekendief nog meer moet worden betaald. Koploper onder de gevonden vergif tigde vogels is de buizerd, een speci fieke aaseter De vergiftigde roofvo gels worden over het gehele land ge vonden. terwijl ook verschalende •oorten vergif worden gebruikt WUlem Wagenaar denkt er anders over. „Als je ze elke dag zou gaan gebruiken wordt het wat anders, maar alleen in de praktijk kun je mensen duidelijk maken wat we on der het begrip toverlantaarn moeten verstaan. Dat dit wel iets meer omvat dan mooie plaatjes uit grootmoeders of leuke plaatjes." In de daarop volgende Jaren breidde de collectie zich langzaam uit. Willem kreeg het nodige van kennissen en op de rommelmarkten kwam ook wel eens wat tevoorschijn. Nog steeds zijn markten, tegenwoordig vooral ln Engeland, zijn belangrijkste leveran- Bil antlaualra ontdek lk ook wel KU' overgrootmoeders tijd. begrijp irJl ^L Ï.reriDntóe iTdat lil de 1)1 wulem °P de en"® solder uit wa^e v^ ie^tóverlLu^ v.^ kasten zijn pronkstukken tevoor- nlet kennen. Ik betaal er ook nooit JchlJnhaaJl^Daar Is zeds plaatje hoge bedragen voor. Voor geld taalles W het ««e1" van de achttiende te koop, maar het moet een sport blijven anders ls er geen aardigheid de tover antaarn heeft uitgeven- mM»r aan den is nog steeds niet voor honderd procent zeker. Het is in elk geval niet Dat hij er plezier in heeft bewijst wel de Jezuïet Athanasius Kirchner ge- de advertentie, die hij eind vorig jaar weest die in de zeventiende eeuw zijn behalve ln Museumnieuws nog in een toeschouwers in verbazing bracht, ze paar bladen heeft laten plaatsen, zelfs angstcomplexen bezorgde, met ..Waarom lk dat heb gedaan? Omdat de vertoning van gruwelijke licht- ik van mening ben dat toverlantaarns beelden van duivels en allerlei ge- gebruiksvoorwerpen zijn. Lantaarn- drochten. Assistenten die tijdens zijn bestelde, deed Christiaan alsof zijn neus bloedde. Hij wilde de familie iHuygens niet belachelijk maken. An deren die daar minder problemen mee hadden voorzagen in de groeien de vraag. Levende effecten Die eerste lantaarnplaatjes waren evenals de eerste toverlantaarns kunststukjes. Met allerlei mecha niekjes, zoals hefboompjes en tandra den, werden levende effecten bereikt. Later kwamen de twee- en zelfs drie dubbele lantaarns. Het zijn in onze ogen nog wonderen van techniek. Veel van die apparaten sneuvelden voortijdig. Het zwakke punt was de verlichting. Eerst werden er kaarsen voor gebruikt, daarna olie- of paraffi- nelampjes. De toepassing van kalk- licht betekende wat de weergave van de beelden betreft een verbetering, maar de ongelukken die erdoor ont stonden waren soms rampzalig. over de toverlantaarn moet r boek worden," meent Willen}1 naar. In die uitgave hoort stellig Ma) ooggetuigeverslag thuis, dat cob van Lennep in 1857 in del WAï Almanak gaf van een toverl iet s voorstelling die hij in 1807 hi land woond. „Het tafellaken won tpaa den wand gespeld: de tooverl chts daar recht tegenover op e Ree, gezet en het publiek zet zich i ercor grooteren op stoelen aan wei c in een halve kring, de kleintj tusschen in op stooven, hier Ier een gouvernante of kinderm t zi vens het voorwerp harer z< 1 rens steekt het licht aan inP vai verlantaarn: geen gas, gee Isee: geen waskaars - een loutere i nt chte En nu worden de overige Wi uitgesnoten of weggezet en i 'el e in 't stikdonker, de enkele str mm mede gerekend, die uit de gaatjens der lantaarn ontsi men n t< Dat was met recht een oi her avondje toverlantaarn. DEN HAAG (ANP) De ouders van blinde en slechtziende kinderen wil len meer Invloed op het beleid dat ten aanzien van hun kinderen wordt ge voerd Hun deelneming in de bestu ren van instituten voor deze kinderen moet daarom bindend geregeld wor den. De bestaande ouderverenigin gen moeten daarnaast een federatief samenwerkingsverband aangaan. Deze voorstellen doet een werkgroep van vijf ouderverenigingen van blin deninstituten in ons land. De werk groep heeft een nota opgesteld: „Blinde en slechtziende kinderen ln de 80-er Jaren" De nauwere betrokkenheid van de ouders bij het beleid en ook een In tensievere samenwerking tussen de Instituten onderling zijn volgens de werkgroep noodzakelijk omdat an ders nieuwe vormen van hulpverle ning niet goed van de grond zullen komen. De ouders vinden ook dat er een nationaal beleidsplan moet ko men Daarin moet de goede samen werking. de regionalisatie en de geza menlijke vaststelling van "nieuwe voorzieningen tot uiting komen. Het koninklijk Instituut tot onderwijs van blinden in huizen bracht over de regionalisatie onlangs een rapport uit. De nota van de ouders ls een antwoord op dit rapport. In hun nou stellen de ouders ook dat er nieuwe landelijke diensten voor de begeleiding thuis en op school van hun kinderen mnoet komen. De sub sidiering moet gelijke kansen bieden aan kinderen die thuis of op een Lnatl tuut verblijven. Momenteel is dat niet het geval, zo menen de ouders, want zij die hun kind ln Een Instituut hebben laten plaatsen worden ln dat opzicht flink achtergesteld. Voor bloemrijke zaken en een goed stuk antiek MOANO VOOR BEIOC: Garden Centre Bloemendaal B.V. Haarden en kachels NIEUW EN GEBRUIKT, PUREN. GLAS. ASBEST. GLOEIBLOKKEN, TERMO KOPPELS EN ALLES VOOR UW HAARD EN KACHEL W. P Hartwijk NWE BEESTENMARKT 7-11 LEIOCN - TEL 071-12W37 Particulier Bejaarden Pension gelegen in het Statenkwartier te Oen Haag. biedt aan 1 Hele parterre en/of parterre kamer volledige verzorging. Indien nodig verple ging en volledige privacy Inl 070-551663 of 502559 iuN&v. De gemeenteraad heeft besloten tot de aanleg van een verbindingsweg tussen de Rijswijkseweg en de Binckhorstlaan in het verlengde van de Neherkade. De belangrijkste functie van deze nieuwe weg is de verkeersdruk op het Rijswijkseplein en een gedeelte van de Rijswijkseweg te verminderen. Na aanleg van de weg kan de verkeersstroom v.u. richting Rijswijk via de Binckhorstlaan en de Rijn- en Lekstraat worden geleid, \foor de verbindingsweg zijn twee tracé's ontworpen waaruit de gemeenteraad een keuze zal maken. Over deze tracé's is momenteel overleg met de omwonenden en met de Overleg groepen Schipperskwartier en Laakkwartier. Tot 1 april aanstaande is ervoor iedereen gelegenheid inspraak te leveren op het plan. U kunt dit doen door een schriftelijke reactie te sturen aan het College van Burgemeester en Vasthouders, Burgemeester de Monchyplein 14,2585 BD Den Haag. Het plan voor de verbindingsweg ligt ter inzage in het Gemeentelijk Informatiecentrum aan de Groenmarkt. Het informatiecentrum is geopend van maandag tot en met vrijdag van 9.00 tot 17.00 uur en op zaterdag van 10.00 tot 16.00 uur okei t be be rispt 'en el d ïiler ima te Ontwerp-bestemmingsplan "Berkenkade/Hoofdstraat" ter inzat imli lij VI sfc" lelij r \K wee zit ide 1 i/l-V Van lfan ln het gemeentelijk informatiecentrum (gemeentehuis Statendaalder 1) ligt met ingang van donderdag 13 maart 1980 gedurende één maand voor een ieder ter inzage: 1. het ontwerp voor een bestemmingsplafen 1 "Berkenkade/Hoofdstraat", bestaand^d a één kaart en voorschriften,- 2. de bij het ontwerp behorende toelicht t Gedurende de hierboven genoemde terml van één maand kan een ieder tegen dit ontwerp schriftelijk bezwaren indienen bfjw de gemeenteraad. Toelichting: Dit is een bekendmaking ter voldoening het bepaalde in artikel 23 van de Wet op Ruimtelijke Ordening. Het ontwerp-bestemmingsplan heeft vooi namelijk betrekking op de realisering vai buurtwinkelcentrum met woningen op dèdai plaats van het voormalige gemeentehuis e spel de direkte omgeving. erp Het desbetreffende gebied was in 1979 me een zogenaamde globale bestemming opg )dei nomen in het ontwerp-bestemmingsplan "Centrum". Bij de vaststelling van dat bestemmingspli heeft de raad dit gebied uit het plan "Centrum" gelaten. t. Daarvoor is het nieuwe ontwerp-bestemmif plan "Berkenkade/Hoofdstraat" in de pli gekomen. v a Leiderdorp, 12 maart 191 riai «jfek Jm* De burgemeester van Lei< n; l,J. Gehner-Ellenberger. - wethouder/loco-burgemei Sll HU] ins es 1 fig pla Voor hel agentschap van het ochtendblad Trouw OEN HAAG ZUIDERPARK-VALKENBOS zoeken wij een die leiding wil geven aan een aantal t gers, zodat onze abonnees dagelijki Ochtendblad TROUW bezorgd knjgei onrv Oe werkzaamheden hieraan vert zijn: de kranten voor de bezorgers uit! wekelijkse uitbetaling aan de f gers: nabezorgtng van gemelde kla het bijhouden van een eenvoudig systeem Men dient in het bezit te zijn van een teietoonal ting. Wi| stellen daar tegenover een aantrekkelijke )r Voor nadere inlichtingen kan men ons kantoor I Haag. Parkstraat 22 bellente bereiken onder !Di mer 070-469445. na 1900 uur 070-630229 r0|| *z

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 16