Een ouderwets avondje toverlantaarn
Ljfct
5
tMSÊÊm
15-23 mrt
klJGJ
IOYHoitHOT
LAAJI
Dr. Willem Wagenaar doet vergeten uitvinding recht
lk-
l*A f
ummrrTT^H
Kc Jf-M p
BTO-MB
Grote sterfte
bij roofvogels
Ouders willen meer
invloed op beleid
voor blinde kinderen
Houtrusthallen - Den Haag
Verbindingsweg tussen
Rijswijkseweg en Binckhorstlaan
W~
Gemeente 's-Gravenhage
AKTIEVE AGENT(E)
WOENSDAG «2 MAART I960
door Fred Lamm era
ZEIST Het woord toverlan
taarn roept nostalgische her-
:lnneringen op. Toen ik on
langs in Museumnieuws een
advertentie las, waarin de mo
gelijkheid werd geboden te
genieten van „een ouderwets
avondje toverlantaarn" gin
gen mijn gedachten tenmin
ste terug naar een avond,
"ruim dertig jaar geleden.
Samen met nog een paar kinderen
werd lk toen door een mevrouw bij
;ons in de buurt uitgenodigd bij haar
Inaar lantaarnplaatsje te komen kij-
ken. De beelden die zij ons voortover
de maakten diepe Indruk op me. Zo'n
toverlantaarn dat was me wat in die
tijd waarin een kind nog niet was
verwend met kleurentelevisie. Die
^avond is me dan ook altijd bijgeble
ven. En dan Ineens zo'n advertentie!
Zo kwam lk In contact met dr. Willem
Albert Wagenaar. een 38-Jarige psy
choloog bij TNO in Soesterberg. die
zo'n Indrukwekkende verzameling op
het gebied van oude toverlantaarns
en alles wat ermee verwant is bijeen
heeft gebracht, dat hij er behalve zijn
vrouw en vier kinderen ook vrienden
en kennissen regelmatig aangenaam
mee kan bezig houden.
Dat is dan wel even anders dan een
avondje dia's kijken Onder het be
grip toverlantaarn valt meer dan een
voorstelling met plaatjes uit groot
moeders tijd, waarvan lk kort na de
.oorlog zo genoot. Dat werd me al
duidelijk voordat Willem Wagenaar
nog maar iets had verteld. Het huls
van de Wagenaars in Zeist staat tjok-
In de achttiende eeuw zijn het vooral
de zgn Luickerwalers, uit het Belgi
sche Wallonië afkomstige dwergen,
die in Nederland met hun toverlan
taarns rondtrekken.
Een Engels lantaarnplaatje uit de vorige eeuw. Dankzij de
constructie kan het mannetje zijn hoed afnemen. Zo wordt
het effect van levende beelden enigszins bereikt.
(foto's: Beuk Tukker)
vol met allerhande toverlantaarns uit taams en het aantal lantaarnplaatjes Zo had lk op een dag Ineens drie __tr
lang vervlogen Jaren. Zelfs in de keu- loopt in de duizenden," vertelt Wil- lantaarns en een flinke verzameling achter glas. Gebruikt worden ze niet
- - lanlrA ntaatlac
plaatjes moeten worden geprojec
teerd dan worden ze pas leuk. De
1 meeste mensen hebben er geen idee
van wat er allemaal aan vastzit. Daar
om wil ik mijn verzameling niet voor
mezelf en een klein groepje mensen
om me heen houden."
Op het ogenblik trekt Willem een
keer of vier per Jaar met zijn lan
taarns de boer op. „Dat wil ik wel iets
gaan uitbreiden. Ik denk dat ik vrou-
iwenverenlgingen, bewoners van be
jaardentehuizen en misschien filmli
ga's daar zeker een plezier mee zal
doen. Het moeten wel kleine gezel
schappen zijn, tot maximaal 25 per
sonen. Dan blijft het idee van de
hulskamer bewaard. Je moet contact
kunnen houden met Je publiek. Dat Is
ook de reden dat lk nooit heb willen
nagaan op verzoeken nee te werken
aan een televisieuitzending. Op de
televisie lom je die lantaarnplaatjes
I zeker goed reproduceren, maar je
kunt er niet de entourage op weerge
ven. Dat sfeertje dat Je in een zaaltje
hebt hoort er helemaal bij. Dat met
elkaar afwachtend in die donkere
ruimte zitten mis Je op de televisie.
Het wordt daar uit zijn verband ge
rukt."
Sommigen nemen Willem Wagenaar
zijn opvattingen hoogst kwalijk. Zij
vinden dat Je die oude toverlantaarns
in vitrines moet zetten omdat het
stukjes antiek zijn geworden. Die op
vatting huldigt met name het Peter
Bonnet Museum in het Friese Sloten.
De toverlantaarns die deel uitmaken
van die verzameling staan In de expo
sitieruimte van het stadhuis veilig
Duitsland kon er ook wat van al behoort dit romantische
de industriële periode. -
voorstellingen aanwezig waren, ram
melden wat met kettingen, allemaal
om de mensen bij te brengen wat hun
stond te wachten als ze het niet zo
ernstig namen met hun godsdienstige
verplichtingen. Met aan zekerheid
grenzende waarschijnlijkheid heeft
Chrtstiaan Huygens de uitvinding
van de toverlantaarn op zijn naam
staan. In zijn Oeuvres Complètes
heeft hij zijn vinding uitvoerig be
schreven.
Veel plezier heeft hij er niet aan be
leefd. De .laterna magica' werd spoe
dig in de sfeer van de kermisattrac
ties getrokken en dat was beneden de
waardigheid van Huygens. Toen zijn
vader, die gezant was aan het hof van
de Franse Zonnekoning, er op ver-
Willem Wagenaar is druk bet
gegevens bijeen te zoeken crrei
geen gemakkelijke opgave. Ii 'y9Ii
ratuur is er maar weinig te
over de toverlantaarn en wat ese i
verspreid over allerlei an e Z\c
„Een goed boek is er zelfs ini er ,n
als Engeland nog niet over p jn
schiedenis van de toverlant en
schreven. Vandaar dat ik me dem
heb gesteld daarin te voor dar
schiet aardig op. Toch zal d b,
nog wel een paar jaar op zi afW£
wachten. Telkens stuit ik nog
gen die ik niet wist. Zolang dj
duurt kan dat boek nog niet
afgesloten. Ik mag later nie
ontdekking komen belangrijl n /i
t nj
te zijn vergeten omdat ik het
zoek van Lodewijk de Veertiende een 'geweten. Het eerste comple
ken staan er een paar boven op een
kast.
Negentig lantaarns
„Er zijn verschillende grote collecties
op dit gebied, maar de mijne is voor
zover lk weet de grootste ter wereld.
Ik heb nu rond de negentig toverlan-
lem tussen de bedrijven door.
Achteraf gezien begon het allemaal in
1959, toen Willem Wagenaar op het
Stedelijk gymnasium in Utrecht zat.
„Zaterdags ging ik als het maar
enigszins kon meteen uit school gauw
op de fiets naar de rommelmarkt, die
toen op het Paardenveld werd gehou
den. Vaak vond Je daar heel aardige
dingen. Op die bewuste zaterdag
kwam lk een toverlantaarn tegen.
Het ding zag er nogal verfomfaaid uit.
Vandaar dat ik het apparaat voor een
gulden mocht hebben.
De erbij behorende lantaarnplaatjes
had die koopman niet, maar een me
vrouw die hoorde dat lk daar tever
geefs naar vroeg wist er wel raad op.
ZIJ had thuis nog het nodige liggen.
Als lk interesse had moest ik 's mid
dags maar even langs komen. Zij had
niet alleen een doos vol plaatjes maar
ook nog twee toverlantaarfas in de
kast staan. Voor een rijksdaalder
mocht ik de hele handel meenemen.
SFillem Wagenaar
V" A v Ol
■P -ft V i ij
sensationeel is dit Franse lantaarnplaatje uit het begin van de
negentiende eeuw. Het is zoals alle plaatjes uit die tijd met de hand
beschilderd.
Van een onzer verslaggevers
DEN HAAG De eerste twee maan
den van dit Jaar is een opmerkelijk
groot aantal vergiftigde roofvogels
gevonden. De vogels zijn, zo is geble
ken uit onderzoek van het Centraal
diergeneeskundig instituut In Doom.
het slachtoffer geworden van uitge
legd vergiftigd aas
In het kader van een doorlopend on
derzoek van de werkgroep vogelsterf
te worden dode vogels naar het Cen
traal geneeskundig instituut opge
stuurd. waar de doodsoorzaak wordt
vastgesteld In de eerste maanden
van het jaar komen doorgaans een
stuk of vijf roofvogels binnen, maar
dit jaar zijn reeds twintig vergiftigde
'roofvogels opgestuurd Het in werke
lijkheid gestorven aantal vogels moet
aanzienlijk hoger liggen, omdat
slechts een klein deel (ongeveer tien
"procent) van de dode vogels wordt
gevonden en opgestuurd.
Het vermoeden bestaat dat de roof
vogels met vergiftigd aas worden ge
dood voor illegale preparateurs. De
vraag naar opgezette roofvogels als
statussymbool ls groot en er worden
steeds grotere bedragen voor betaald.
Een (Illegaal) opgezette buizerd
brengt zo n vijfhonderd tot zeshon
derd gulden op. terwijl voor zeldza
mere en mooiere roofvogels als de
blauwe kiekendief nog meer moet
worden betaald.
Koploper onder de gevonden vergif
tigde vogels is de buizerd, een speci
fieke aaseter De vergiftigde roofvo
gels worden over het gehele land ge
vonden. terwijl ook verschalende
•oorten vergif worden gebruikt
WUlem Wagenaar denkt er anders
over. „Als je ze elke dag zou gaan
gebruiken wordt het wat anders,
maar alleen in de praktijk kun je
mensen duidelijk maken wat we on
der het begrip toverlantaarn moeten
verstaan.
Dat dit wel iets meer omvat dan
mooie plaatjes uit grootmoeders of
leuke plaatjes."
In de daarop volgende Jaren breidde
de collectie zich langzaam uit. Willem
kreeg het nodige van kennissen en op
de rommelmarkten kwam ook wel
eens wat tevoorschijn. Nog steeds
zijn markten, tegenwoordig vooral ln
Engeland, zijn belangrijkste leveran-
Bil antlaualra ontdek lk ook wel KU' overgrootmoeders tijd. begrijp
irJl ^L Ï.reriDntóe iTdat lil de 1)1 wulem °P de en"® solder uit
wa^e v^ ie^tóverlLu^ v.^ kasten zijn pronkstukken tevoor-
nlet kennen. Ik betaal er ook nooit JchlJnhaaJl^Daar Is zeds plaatje
hoge bedragen voor. Voor geld taalles W het ««e1" van de achttiende
te koop, maar het moet een sport
blijven anders ls er geen aardigheid de tover antaarn heeft uitgeven-
mM»r aan den is nog steeds niet voor honderd
procent zeker. Het is in elk geval niet
Dat hij er plezier in heeft bewijst wel de Jezuïet Athanasius Kirchner ge-
de advertentie, die hij eind vorig jaar weest die in de zeventiende eeuw zijn
behalve ln Museumnieuws nog in een toeschouwers in verbazing bracht, ze
paar bladen heeft laten plaatsen, zelfs angstcomplexen bezorgde, met
..Waarom lk dat heb gedaan? Omdat de vertoning van gruwelijke licht-
ik van mening ben dat toverlantaarns beelden van duivels en allerlei ge-
gebruiksvoorwerpen zijn. Lantaarn- drochten. Assistenten die tijdens zijn
bestelde, deed Christiaan alsof zijn
neus bloedde. Hij wilde de familie
iHuygens niet belachelijk maken. An
deren die daar minder problemen
mee hadden voorzagen in de groeien
de vraag.
Levende effecten
Die eerste lantaarnplaatjes waren
evenals de eerste toverlantaarns
kunststukjes. Met allerlei mecha
niekjes, zoals hefboompjes en tandra
den, werden levende effecten bereikt.
Later kwamen de twee- en zelfs drie
dubbele lantaarns. Het zijn in onze
ogen nog wonderen van techniek.
Veel van die apparaten sneuvelden
voortijdig. Het zwakke punt was de
verlichting. Eerst werden er kaarsen
voor gebruikt, daarna olie- of paraffi-
nelampjes. De toepassing van kalk-
licht betekende wat de weergave van
de beelden betreft een verbetering,
maar de ongelukken die erdoor ont
stonden waren soms rampzalig.
over de toverlantaarn moet r
boek worden," meent Willen}1
naar.
In die uitgave hoort stellig Ma)
ooggetuigeverslag thuis, dat
cob van Lennep in 1857 in del WAï
Almanak gaf van een toverl iet s
voorstelling die hij in 1807 hi land
woond. „Het tafellaken won tpaa
den wand gespeld: de tooverl chts
daar recht tegenover op e Ree,
gezet en het publiek zet zich i ercor
grooteren op stoelen aan wei c
in een halve kring, de kleintj
tusschen in op stooven, hier Ier
een gouvernante of kinderm t zi
vens het voorwerp harer z< 1
rens steekt het licht aan inP vai
verlantaarn: geen gas, gee Isee:
geen waskaars - een loutere i nt
chte
En nu worden de overige Wi
uitgesnoten of weggezet en i 'el e
in 't stikdonker, de enkele str mm
mede gerekend, die uit de
gaatjens der lantaarn ontsi
men
n t<
Dat was met recht een oi her
avondje toverlantaarn.
DEN HAAG (ANP) De ouders van
blinde en slechtziende kinderen wil
len meer Invloed op het beleid dat ten
aanzien van hun kinderen wordt ge
voerd Hun deelneming in de bestu
ren van instituten voor deze kinderen
moet daarom bindend geregeld wor
den. De bestaande ouderverenigin
gen moeten daarnaast een federatief
samenwerkingsverband aangaan.
Deze voorstellen doet een werkgroep
van vijf ouderverenigingen van blin
deninstituten in ons land. De werk
groep heeft een nota opgesteld:
„Blinde en slechtziende kinderen ln
de 80-er Jaren"
De nauwere betrokkenheid van de
ouders bij het beleid en ook een In
tensievere samenwerking tussen de
Instituten onderling zijn volgens de
werkgroep noodzakelijk omdat an
ders nieuwe vormen van hulpverle
ning niet goed van de grond zullen
komen. De ouders vinden ook dat er
een nationaal beleidsplan moet ko
men Daarin moet de goede samen
werking. de regionalisatie en de geza
menlijke vaststelling van "nieuwe
voorzieningen tot uiting komen. Het
koninklijk Instituut tot onderwijs
van blinden in huizen bracht over de
regionalisatie onlangs een rapport
uit. De nota van de ouders ls een
antwoord op dit rapport.
In hun nou stellen de ouders ook dat
er nieuwe landelijke diensten voor de
begeleiding thuis en op school van
hun kinderen mnoet komen. De sub
sidiering moet gelijke kansen bieden
aan kinderen die thuis of op een Lnatl
tuut verblijven. Momenteel is dat
niet het geval, zo menen de ouders,
want zij die hun kind ln Een Instituut
hebben laten plaatsen worden ln dat
opzicht flink achtergesteld.
Voor bloemrijke
zaken en een
goed stuk antiek
MOANO VOOR BEIOC:
Garden Centre
Bloemendaal
B.V.
Haarden en
kachels
NIEUW EN GEBRUIKT,
PUREN. GLAS. ASBEST.
GLOEIBLOKKEN, TERMO
KOPPELS EN ALLES
VOOR UW HAARD EN
KACHEL
W. P Hartwijk
NWE BEESTENMARKT 7-11
LEIOCN - TEL 071-12W37
Particulier Bejaarden Pension
gelegen in het Statenkwartier te Oen Haag.
biedt aan
1
Hele parterre en/of
parterre kamer
volledige verzorging. Indien nodig verple
ging en volledige privacy
Inl 070-551663 of 502559
iuN&v.
De gemeenteraad heeft besloten tot de aanleg van
een verbindingsweg tussen de Rijswijkseweg en de
Binckhorstlaan in het verlengde van de Neherkade.
De belangrijkste functie van deze nieuwe weg is de
verkeersdruk op het Rijswijkseplein en een gedeelte
van de Rijswijkseweg te verminderen. Na aanleg van
de weg kan de verkeersstroom v.u. richting Rijswijk
via de Binckhorstlaan en de Rijn- en Lekstraat
worden geleid, \foor de verbindingsweg zijn twee
tracé's ontworpen waaruit de gemeenteraad een
keuze zal maken. Over deze tracé's is momenteel
overleg met de omwonenden en met de Overleg
groepen Schipperskwartier en Laakkwartier.
Tot 1 april aanstaande is ervoor iedereen gelegenheid
inspraak te leveren op het plan. U kunt dit doen door
een schriftelijke reactie te sturen aan het College van
Burgemeester en Vasthouders, Burgemeester de
Monchyplein 14,2585 BD Den Haag.
Het plan voor de verbindingsweg ligt ter inzage in het
Gemeentelijk Informatiecentrum aan de Groenmarkt.
Het informatiecentrum is geopend van maandag tot
en met vrijdag van 9.00 tot 17.00 uur en op zaterdag
van 10.00 tot 16.00 uur
okei
t be
be
rispt
'en
el d
ïiler
ima
te
Ontwerp-bestemmingsplan
"Berkenkade/Hoofdstraat" ter inzat
imli
lij VI
sfc"
lelij
r \K
wee
zit
ide 1
i/l-V
Van
lfan
ln het gemeentelijk informatiecentrum
(gemeentehuis Statendaalder 1) ligt met
ingang van donderdag 13 maart 1980
gedurende één maand voor een ieder ter
inzage:
1. het ontwerp voor een bestemmingsplafen 1
"Berkenkade/Hoofdstraat", bestaand^d a
één kaart en voorschriften,-
2. de bij het ontwerp behorende toelicht t
Gedurende de hierboven genoemde terml
van één maand kan een ieder tegen dit
ontwerp schriftelijk bezwaren indienen bfjw
de gemeenteraad.
Toelichting:
Dit is een bekendmaking ter voldoening
het bepaalde in artikel 23 van de Wet op
Ruimtelijke Ordening.
Het ontwerp-bestemmingsplan heeft vooi
namelijk betrekking op de realisering vai
buurtwinkelcentrum met woningen op dèdai
plaats van het voormalige gemeentehuis e spel
de direkte omgeving. erp
Het desbetreffende gebied was in 1979 me
een zogenaamde globale bestemming opg )dei
nomen in het ontwerp-bestemmingsplan
"Centrum".
Bij de vaststelling van dat bestemmingspli
heeft de raad dit gebied uit het plan
"Centrum" gelaten. t.
Daarvoor is het nieuwe ontwerp-bestemmif
plan "Berkenkade/Hoofdstraat" in de pli
gekomen.
v a Leiderdorp, 12 maart 191 riai
«jfek Jm* De burgemeester van Lei< n;
l,J. Gehner-Ellenberger.
- wethouder/loco-burgemei
Sll
HU]
ins
es 1
fig
pla
Voor hel agentschap van het ochtendblad
Trouw
OEN HAAG ZUIDERPARK-VALKENBOS
zoeken wij een
die leiding wil geven aan een aantal t
gers, zodat onze abonnees dagelijki
Ochtendblad TROUW bezorgd knjgei onrv
Oe werkzaamheden hieraan vert
zijn:
de kranten voor de bezorgers uit!
wekelijkse uitbetaling aan de f
gers:
nabezorgtng van gemelde kla
het bijhouden van een eenvoudig
systeem
Men dient in het bezit te zijn van een teietoonal
ting.
Wi| stellen daar tegenover een aantrekkelijke
)r
Voor nadere inlichtingen kan men ons kantoor I
Haag. Parkstraat 22 bellente bereiken onder !Di
mer 070-469445. na 1900 uur 070-630229 r0||
*z