Jan Dibbets: eenzijdigheid door beperking in de keuze Originele voorstelling van De kale zangere 'Kernenergie is geschiedenis' K' Vernieuwingsdrif blijft onzichtbaar Periode van 1972 tot heden in Van Abbemuseum Ikon-serie: 'Een jaar na Harrisburg' Nieuwe boeken Nieuwe boeken Vlieg in uw vakantie met Martinair. j) En spaar .kilometercheques voor vele unieke kado's. Kans op een van de 10 gratis Long Weekends New York VRIJDAG 29 FEBRUARI 1980 KUNST/RADIO/TELEVISIE door Cee* Straus EINDHOVEN Het Stedelijk Van Abbemuseum In Eindhoven is van de musea buiten de Randstad een der voornaamste pleitbezorgers van de avant garde. Zonder water in de wijn te doen wordt consequent uitvoering gegeven aan een beleid dat de bezoeker in staat moet stellen om. gerekend over een lang aantal jaren, voortdurend een indruk te krijgen van wat zich aan eigentijdse stromingen voordoet. Binnen dat kader past ook de aandacht voor een Nederlandse Inbreng van wie een aantal vertegenwoordigers zich in internationale belangstel ling kan verheugen Jan Dibbets Is een voorbeeld van een kunstenaar die in het buitenland al laren geleden Is doorgebroken, maar hier nog steeds wat wordt miskend Althans, tot nog toe kreeg hij niet de aandacht die je hem gezien zijn be kendheid zou willen toeschrijven. Na voor het laatst in 1972 73 door het Stedelijk In Amsterdam te zijn ge bracht. bestaat nu ln Eindhoven de mogelijkheid om een overdadig over zicht te krijgen van de ontwikkelin gen die Dibbets sindsdien heeft door gemaakt En hoewel deze presentatie nauwelijks onbekende terreinen on besproken laat en er sprake is van een overdonderende hoeveelheid werk. moet toch gezegd worden dat het juist die overdaad is die duidelijk maakt dat er zich bij Dibbets een bepaalde mate van eenzijdigheid aandient Niet helemaal vormen de jaren '72'73 het vertrekpunt van deze tentoon stelling: enkele bladen die nog uit de jaren zestig dateren, markeren een moment in de stijl van Dibbets. die voordien veel conceptueler bezig was. de hoedanigheden van de (zwart-wit i fotografie nog maar net had verkend en die vooral bezig was met het ont dekken van wiskundig materiaal als de basis voor zijn werk Zoals dat onder meer tot uitdrukking is geko men in zijn perspectief-correcties Het element tijd speelt in dit vroege werk 'Dibbets is geboren in 194li nog met de overheersende rol die het later zou gaan innemen. Dibbets heeft bij zijn onderzoek naar dies ontdekt Dibbets ook de ver- de fotografische mogelijkheden in schuivingen in het licht 'dat bij hem het begin vooral een fundamenteel- gelijk is aan tijd) die zich voordoen gerichte handelwijze toegepast. Uit door wisselende momenten voor zijn de beginjaren zeventig dateren zijn beelden uit te kiezen foto's van een lichtweergave via een luxaflexraster waarvoor een opeen- WonHinn volgende reeks van sluitertijden "Ciiuiiiy wordt uitgekozen Hetzelfde, maar gr moeten verschillende keren zijn dan met natuurllcht. gebeurt iets la- geweest dat Dibbets attent raakte op ter in Venetian Blind, waarbij Dib- de eenzijdigheid in zijn werk. Als de bets ertoe komt om het gegeven met idee is uitgewerkt en voltooid en zijn staande formaat met een hoek dat is bij de toepassing van wiskundi- van 90 graden te laten kantelen. Dat ge gegevens natuurlijk voorspelbaar geeft de suggestie van een doorge- merk Je plotseling een wending in trokken horizon. zijn werk die het best als „Spielerei" is te kenmerken Fragmentatie Die situatie moet zich minstens twee Dezelfde horizon zal later nog een keer hebben voorgedaan: omstreeks grote rol gaan spelen in zowel de serie 1973 en ongeveer drie jaar later. De van de Dutch Mountains als bij de eerste keer raakt hij gefrappeerd vele „zee- en strandgezichten" Ener- door een gegeven dat hij als een zijds is er de fragmentatie van de vondst gaat koesteren Hij monteert beelden: elk beeldje is op een ver- dan foto's van wateroppervlaktes schillend moment gemaakt, de situa- zonder horizon en staande op elkaar, ties zijn nooit identiek aan elkaar. De lijn waarop ze elkaar raken, is in anderzijds dwingt de maker je tot een feite de kunstmatige horizon. Het gefaseerd kijken met als gevolg dat blijkt een foefje te zijn waarvan de van de horizon een soort film ont- kracht al vlug raakt uitgewerkt. Het staat. zal ook niet lang meer in het werk worden toegepast. Door elk beeldje afzonderlijk te be kijken. gaat de factor van de waame- De tweede keer is veel duidelijker als ming in de appreciatie van het werk een „afleidingsformule" te herken een heel typische rol spelen het ver- nen de serie motorkappen. Ook daar wachtingspatroon wordt op subtiele wordt de horizon niet zichtbaar weer manier steeds onderbroken met een gegeven, maar wordt gesuggereerd kwaliteit die gelijk is aan het aantal dat hij net buiten het beeldvlak ligt. graden dat de horizon door Dibbets Het zijn heel mooie plaatjes, maar ze wordt verschoven. Met de waterstu- schieten tekort in werkelijke zeg gingskracht. Een enkele maal doet zich (bewust bedoeld of ongewild?) een anekdotisch elementje voor als er vignetten van automerken worden meegenomen. Waar Dibbets in zijn andere werk zo weinig voorkeur voor het verhalende heeft, komen zulke trekjes inconsequent over. In het overzicht van het Van Abbe museum is Dibbets' recente werk ei genlijk het minst interessante. Hij is van de serie motorkappen afgeko men. keert nu terug naar zijn horizon nen waarvoor hij steenstructuren als beelddrager uitkiest. Het gegeven tijd wordt dan uitgedrukt in struc tuur en ritme Foto's van stenen wor den aangevuld met wat pretentieus geteken van dezelfde structuur met de bedoeling om de overgang van de mechanische techniek naar het hand schrift zo veel mogelijk vloeiend te laten verlopen. Het ts jammer dat Dibbets aart dit Jan DibbeSTstudy for films 3x horizon. 1910. laatste werk niets nieuws meer heeft weten toe te voegen Een enkele maal FfcinSG WlKOrtOUmGG verwijst hij zelfs nog naar zijn funda mentele periode door een voorstelling te scheppen die de lamellen van de cameraslulter metaforisch weergeeft Wat gebleven is. is de kunstmatige creatie van de horizon. Nu niet met wateroppervlaktes of met luchten, maar met structuren die veel stati- scher en tijdlozer zijn. Dibbets ver raadt daarmee de eenzijdigheid die in de toepassing van de wiskunde als beeldend gegeven besloten ligt. Het is dezelfde beperktheid waarmee ook de abstracte geometrie vastloopt: als alle mathematische gegevens zijn op gebruikt. is de stijl doodgelopen. Tot 30 maart, dagelijks van 10-17 uur, op zondag van 13-17 uur. In april verhuist de collectie naar het Mu seum van moderne kunst (ARC) in Parijs, in juni naar Bern. De tentoon stelling gaat vergezeld van een boek dat alle foto's uit de periode 1967-'79 catalogiseert. door André Rutten |en HILVERSUM De Franse voorstelling, die Wikor dit seizoen voor het VWO naar Neder gehaald heeft is een heel befaamde: „La cantatrice chauve", het eerste stuk (een anti noemde hij het zelf), van Eugène Ionesco. zoals die sinds 1957 gespeeld wordt in het Théaf twa me 1 e |cter labi tie, of ferei (one I ho FN\ "feolf door Riet Diemer HILVERSUM Onder de intrigerende titel „Een jaar na Harrisburg" brengt IKON-televisie vier programma's op het scherm van milieupublicist Wouter van Dieren en regisseur Loet Steenbergen over wat wordt genoemd de beginperiode, de bloei en het einde van het kernenergietijdperk Vanavond vijf voor tien op Nederland 1 is de eerste uitzending Omdat op 28 maart 1979 het ongeluk tn de kerncentrale in Hamsburg be gon zal een dramatisch spel van Ne derlandse acteurs de IKON-uitzen- dingen op 28 maart van dit Jaar af sluiten Op deze wijze zal een recon structie worden gegeven van de ramp. waarbij ontsnapte radio-actie- ve stoom voor angst en paniek onder de bevolking zorgde en reacties over de hele wereld teweeg bracht Het scenario voor het dramatische spel Is rechtstreeks afgeleid van het rapport van de commissie Kemeny, die ln opdracht van de president van Amerika een compleet overzicht van de gebeurtenissen heeft gegeven De vorm van dramatisch spel. die in de vierde aflevering het meest wordt uit gewerkt. wordt tn alle afleveringen gebruikt. Al ts ln de eerste afleverin gen meer sprake van gedramatiseer de documentaires. Sportveldje Hoofdpersoon in het programma van vanavond Is de Amerikaan dr Geor ge L Weil, die op 2 december 1942 onder leiding van dr Enrico Fermi deelnam aan de eerste kernreactie Dat gebeurde met primitieve appara ten. op een sportveldje Uitvoerder was Weil, zoals een onduidelijke foto toont De historische handeling wordt door Nederlandse acteurs na gespeeld Hein Boele heeft de rol van dr Well Filmfragmenten tonen hoe de proet tenslotte leidde tot het besluit van Speciaal vandaag president Truman om met een atoombom op Hirosjima een eind aan de Tweede Wereldoorlog te maken. Daarna zal het schuldgevoel, dat daarop volgt, leiden tot inspanningen om vreedzaam gebruik te maken van het atoom De nu 72-jarige dr Weil, die een hele staat van dienst op ge bied van kernenergie achter de rug heeft, is de eerste geweest die zich zorgen ging maken. Hij moet nu con stateren dat het een ontwikkeling is die een technisch-wetenschappelljk unicum leek te worden, maar waar mee de mensheid niet om kan gaan. „Kernenergie is alweer geschiedenis geworden." zegt hij In dit eerste programma komt ook de Nederlandse situatie aan de orde. De kolenmijnen tn Limburg worden ge sloten. want er Is een aardgasbel ont dekt. maar het aardgas verkopen we aan het buitenland, want als er kerne nergie komt hebben we dat ook niet meer nodig. Maar ook dat is alweer verleden tijd Kerncentrales, waar van we er nu twee hebben, maar waarvan ons land er tien zou krijgen, staan ln een slecht daglicht, zeker na Harrisburg ..Een kabinet, dat pro beert kernenergie door te drijven heeft zijn doodvonnis geveld," meent Wouter van Dieren, die al vijftien Jaar op zijn eigen wijze voor het behoud van het milieu vecht. En ook in Ame rika is sinds 1978 geen opdracht voor een kerncentrale meer verstrekt Achter het Nieuws laat in een extrm aflevering een aan tal We>t-Europea* journalis ten de Amerikaanse «ndermi- nister van buitenlandse zaken. Warren Chrlstofer Intervie wen. De deelnemende journa listen rijn: Andre Fontaine van Le Monde, Peter Jenkins van The Guardian en Ingeborg Burster van het ZDF (tweede Duitse tv-neti. Gespreksleider is W L. Brugsma. Hoofdonder werp is de „koude" oorlog. Ned. I 20.40 uur Showroom. Vermakelijke mensen en andere eigenaar digheden. gepresenteerd door Jan Fillekers. Henk van der Horst en f oen van Vrijberghe Ned. 2 21 20 uur Hier en nu besteedt aan dacht aan de verhouding tus sen Israel en F.gypte. Verder een reportage over de confe rentie in Schevenlngen tussen vertegenwoordigers van dere landen en de Verenigde Staten Ned. 2 22.20 uur Raamvertelling De televisieprogramma's zijn als een soort raamvertelling gemaakt. De ac trices Elisabeth Hoytink en Cox Hab- bema fungeren respectievelijk als commentator en aanklager voor een tribunaal, tegen de achtergrond van een collegezaal van de Rijksuniversi teit van Utrecht Het is een andere manier van presenteren, waarvan, af gaande op het eerste en enige pro gramma dat ik vooraf kon bekijken, ik de bedoeling niet helemaal duide lijk vond Beide actrices komen ook wat gekunsteld over. Maar de hele opzet om Interviews, filmbeelden en gespeelde fragmenten te mengen, is wel boetend Waar moet het radio-actief afval blij ven* is bet probleem dat ln de tweede aflevering van de serie „Een Jaar na Harrisburg" aan de orde wordt ge steld Hoewel pas over dertig Jaar bekend kan zijn wat de gevolgen zijn, stelt de Nederlandse regering zich voor over twee Jaar proefboringen te doen in de zoutlagen in het noorden van ons land. De geoloog dr Jona than CalJender van de universiteit van New Mexico ontkent echter dat zoutlagen zo stabiel zijn als ons wordt voorgespiegeld De arts dr Helen Ctadicott van het kinderziekenhuis in Boston waar schuurt dat hoewel tot voor kort werd aangenomen dat eer. lage dosis stra ling geen gevaar kan opleveren elk stralingsniveau op lange termijn schade kan aanbrengen De ervarin Dr. George L. Heil gen van Hamsburg zijn dat het laat ste Jaar dertien baby's zijn geboren met schildklieraandoeningen. Hoe wel de autoriteiten volhielden dat er geen gevaar was. is er een behoorlijke dosis straling vrijgekomen Energiecrisis Om de energiecirsis te bestrijden is in het derde programma het antwoord op de vraag: waarom worden kern centrales gebouwd? Wouter van Die ren wil echter aantonen dat er vol doende energie is. maar dat er nu zoveel verloren gaat. dat het lijkt op water drinken uit een vergiet. Ir. Theo Potma. verbonden aan het Cen trum voor energiebesparing in Rot terdam toont de gaten in het vergiet aan. Zo voert de reis langs de stads verwarming van Den Haag. waar de warmte in een kanaal dat altijd dampt en in de lucht wordt ge loosd, in plaats van gebruikt te wor den. Zo wordt bijvoorbeeld ook in Rijnmond een enorme hoeveelheid warmte de lucht ingeblazen In deze aflevering wordt ook aange toond wat er gebeurt als men klein schalig zou willen werken. Wouter van Dieren: ..Dan kom je terecht in een tuin van ambtelijke beslissingen Praat je over energiecirsis. dan heb je het over ambtelijke beslissingen en over bescherming van de eigen belan gen. Je wordt geconfronteerd met een gesloten circuit van macht. Elektrici teitsmaatschappijen moeten toch winst maken En we hebben een elek triciteitswet die verbiedt dat anderen dan elektriciteitsmaatschappijen elektriciteit leveren." Uitgeverij BZZToH te Den Haag zond: van T. de Vries: Martinus Nij- hoff, wandelaar In de werkelijkheid (eerder uitgegeven in 1946 door de Mansarde Pers). 94 blz - 19.50. Het hooglied van de creativiteit, de poë zie van H. Marsman beschreven door E. Martens (eerder uitgegeven ln 1944) 44 blz - 10— Het gevederde gevoel, nieuwe verhalen van J. Don kers. M. 't Hart, J. Siebelink, J. M. A. Biesheuvel. H. S. Haasse. W. van Toom. G. Kuyer en A. Koolhaas, bij eengebracht door W. de Moor. 111 btz - 15 gulden. Betje Wolff Aagje Deken, schrij versprentenboek nr 20 van het Neder lands Letterkundig Museum en Do cumentatiecentrum ln Den Haag. 72 blz. Oeen prijsopgave. AO-boekJe nr 1803: Taalstrijd, taal problemen communautaire proble men ln België, geschreven door R. Jansen-Sieben Uitg. Stichting IVIO. Lelystad. 20 blz - 1.90 Van uitgeverij Boekerij te Amster dam zijn de volgende boeken: roman van H. Konsalik Het eiland van de zeven Palmen (240 blz - ƒ24.50) en Een schuilplaats voor het hart. ro man van C. Cookson (260 blz - 27.50). la Huchette in Pariis. De regie ervan is van Nicolas Bataille, die „De kale zangeres" al op 11 mei 1950, toen hij nog maar 23 jaar was. in het Théatre des Noctambules zijn „oerpremière" had bezorgd, met nau welijks bekende acteurs. Jacques Le- marchand van het al lang verdwenen dagblad ..Combat" was een van de zeer weinige critici, die het bijzonde re. het nieuwe ervan zag. Er kwam weinig publiek. Na zes weken stopten de spelers er mee. In 1957 kwam ei- een (tweede) reprise in het Thé&tre de la Huchette, weer in de regie van Nicolas Bataille. Maar toen waren er al meer stukken van Ionesco ge speeld. hij had al een soort eigen publiek gekregen. Jean Anouilh had hem ontdekt en uitvoerig over hem geschreven. Die voorstelling loopt nog steeds door. maar de zes rollen zijn inmiddels wel door zo'n 140 ac teurs gespeeld; voor elke rol zijn er doorlopend vier A vijf acteurs inzet baar Nicolas Bataille speelde op deze Bel gisch-Nederlandse tournee aanvan kelijk mr Martin, maar woensdag avond. toen de voorstelling in Gooi land ln Hilversum gespeeld werd. moest hij verstek laten gaan: hij had een middenvoetsbeentje gebroken. Zijn rol werd overgenomen door Jac ques Legre. aanvankelijk mr. Smith, en die werd vervangen door Roger Defossez, daarvoor uit Parijs over gekomen. Over het stuk zelf. in 1956 door Kees van Iersel in Nederland geïntrodu ceerd (met Sleto en Marijke Hoving. Elly van Stekelenburg, Ton Lensink. Ellen de Thouars en Hans Culeman). in het begin van dit seizoen nog door het Publiekstheater gespeeld, hoeft onderhand niets meer verteld te wor den. Behalve op de scholen, waar de leraren van Wikor degelijk informa- .tiemateriaal hebben gekregen. De voorstelling zelf. Nicolas Bataille heeft in 1950 geprobeerd het als een duidelijke parodie te spelen. Dat werkte niet. Hij ging het toen doen alsof het een stuk van Ibsen was, of. om ln Frankrijk te blijven, van Sar- dou (1831-1908) Gewoon ernstig. In 1980: acteurs die heel ernstig maar wel met duidelijke nadruk goed laten zien. hoe zonderling keurige Fransen met elkaar praten en met elkaar om gaan. Ook een keurig echtpaar, dat na het eten bij elkaar zit. zij borduurt, hij leest de krant. Twee keurige echt paren bij elkaar op bezoek. Een vijfde bezoeker die zij net zo lang dwingen grappen te vertellen tot hij het tot hun schrik ook doet Op al het onno zele, dwaze, kortzichtige in hun ge drag en gepraat wordt even heel dui delijk een precies getimed accent ge legd in gebaar, mimiek, intonatie, en onmiddellijk gecorrigeerd. Het werkt dus als een heel sterke farce, waar het De twee echtparen in La cantatrice chauve in het originele: vo van Jaques Noël (maak maar een decor voor Hedda Gabl&ch< Ibsen, had de regisseur hem in 1950 gevraagd). Het is, zoals in tijd gebruikelijk, op linnen geschilderd. e |a noir en Marcel Camé (Les Enff w Paradis). Nu deden Anne Aleioel Didier Baudet en Jacques Lefi. met zijn drieën. Met heel eenv,e( middelen best onderhoudend. f wagen acteurs zich zelden mee^ure in de jaren dertig, aan iets cjet achtlgs. jencj —^|e) Stichting Danslab mist origineel onderzoekski Jdat jonge publiek gretig op reageerde Nicolas Bataille speelde ook mee Ln het cabaretachtig programma, dat op de Zangeres volgt op verzen van Jac ques Prévert, behalve als populalr- surreallstlsch dichter ook bekend als scenario-schrijver voor o.a. Jean Re- door Ineke Sluiter goa In M de op AMSTERDAM De Stichting Danslab is een studio praktisch-artistiek onderzoek ten behoeve van de ontvfr ling en vernieuwing van de dans als theatermiddel. D mag geconcludeerd worden dat de dans centraal staat door de Stichting gepresenteerde programma's, die bij keur de resultaten van het onderzoek tonen. n :n I cijf advertentie k •Worden uitgereikt Vanal l-4-l*>H0. Haal de folder hij uw reisadviseur. Extra voo rjaar> wedstrijd:* (voor 2 personen). Geldt vanaf 1-4-1980 tot 1-7-1980. De van het dinsdag in Centrum Belle- vue te Amsterdam uitgebrachte pro gramma was het ontwerpen en ver vaardigen van een „mobiel slag werk". dat tegelijk door musici en dansers tot klinken gebracht zou moeten worden. Een niet erg nieuw of origineel kader van onderzoek. Het is een idee dat al lang leeft bij musici en dansers en Jaren geleden door de Amérikaanse danser Eleo Pomare in Nederland werd uitgevoerd. Het onderzoek dat leidt tot vernieuwing in de kunsten heeft momenteel de aandacht zowel binnen de kunsten als in het onder wijs Iedere poging tot vernieuwing mag met vreugde begroet worden vooral als die de gewenste resultaten oplevert, Dinsdagavond begeleidden acht mu sici op allerlei instrumenten, behalve uitgerekend slagwerk, één danseres. Ailsa Berk Aan het eind van de voor stelling namen zij gezamenlijk ap plaus in ontvangst en de verhouding muziek-dans was toen zeer duidelijk: het aandeel voor Alisa Berk was sum mier. Ook al tijdens de voorstelling overspoelde de muziek het geheel met voor deze tijd niet erg interessan te muziek van Caplet, Ravel. Elsler en Schoenberg, bepaald geen compo nisten die je in een vernieuwingspro ject zou verwachten. Voor een dans- recensent is het moeilijk dit deel te verslaan, maar naar mijn smaak werd er toegewijd en capabel gemuslci- eerd Te kort Wat de dans betreft de beroemde Amerikaanse choreografe Doris Humphrey zei vaak. kijkend naar het werk van leerlingen ..all dances are too long' Berks dansen zijn daaren tegen te kort. Ze ztjn niet door haar- jn de zelf gemaakt. De choreografe te schetsmatig, bestaan uit beelden, maar doen geforceert natuurlijk aan en zijn écht Voor je het weet is het voorbij je ook niet kunnen registreren voorbij is. Ailsa Berk heeft een niet vaardbaar peil van technls* nen. maar wat zij hier d< weinig met dans te maken De] ring van de beweging mist ie( ancering. Er is één niveau vaj ning. dat meestal te hoog is. lijk gevoel, projectie van de en communicatie waren toch| belangrijkste elementen die i te. Daardoor werd het een pi gelegenheid, moeilijk toeganl Het hele programma Is voor j bewijs van onvermogen om stellingen van Danslab zichtl maken Dans en muziek funcj den zelfstandig. Wat er onderf werd niet duidelijk. ExperimeJ het zeker niet. noch wat dl noch wat de dans. noch watl ziek betreft. Daarbij werd wef tegen allerlei theaterwetten I schopt. Je denkt naar een da stelling te gaan en je moet |B donker (je kunt niet eens de ti de stukken lezen) naar een J luisteren. Op zichzelf is er na II niets tegen een concert, mi verwachtingspatroon wordt weid aangedaan Ook al door M tonen van een film van Ivei regen met de uitvoering van Eisler's „Vierzehn Arten den - zu beschreibenwaarvan de hang met een dansprogram ontging Het blijft moeilijk o te maken wat als experiment pier gezet wordt Zodat dit p: ma niet met zoveel vreugde wordt als ik wel zou willen

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 4