'wee manieren van regisseren
m
De Droomvrouw en
de generatiekloof
Kommer en kwel
in het kwadraat
5
burda moden
Een Spa graag. Maar.
danwelgeserveerd
mèt het flesje.
•»)e meester en de reus' en 'Spetters'
Ten
limans blijken oude vervalsingen
Prolongaties
en reprises
Clair de femme
IAG 29 FEBRUARI 1980
TROUW/KWARTET
RH 17 - S 19
f D. Ouwendijk
°s nauweljks groter contrast denkbaar als tussen de twee
èrlandse films, die deze week in omloop zijn gebracht „De
Èter en de reus" van Johan van der Keuken en „Spetters"
Paul Verhoeven. Van der Keukens films begint aan een
nate bescheiden roulatie, de film van Verhoeven wordt
kele tientallen theaters, over het gehele land, tegelijk in
hière gebracht.
•oulementsverschil is typerend
0e films. De ene „De meester
[reus" is werk van een specu-
J filmer, die filmwijs is geworden
\piegelende aandacht voor vele
Jftige vormen van menselijke
i. De andere film „Spetters"
Jwerk van een filmer, die zijn
jhool heeft gehad in de commer-
flikwijls brute (om niet te zeggen
Je) filmaanpak van onze mis-
i wel meest succesvole filmpro-
it, Rob Houwer.
n interview heeft Van der Keu-
Vioit het volgende gezegd „De
fr van filmen, die ik ontwikkeld
komt voort uit een niet genoeg
;n aan de ideeën, die men over
ilgemeen heeft over wat een
(ilm zou moeten zijn. De basis
en speelfilm, zowel voor de in-
<als de duur er van. bestaat uit
in met „overschotten", met voor
kootste deel betekenisloze han-
Jen. zoals het in en uit gaan van
of dergelijke acties. Iemand
rst van a naar b gaan. waar
654ft5 gebeurt. Ik zou niet weten
'een film kunt maken waar alles
is, bij voorbeeld als iemand in
ur verschijnt. Dat mag ie niet
maar doen om ergens binnen
pien. het moet iets autonooms
)e sterkste film die ik in diè lijn
•rjejtmaakt is „Beauty". Daar zijn
Merplaatsingen uit gehaald, je
ngstxf alleen maar spitsen."
1 film „De meester en de reus" is
i van der Keuken deze opvat-
folledig trouw gebleven. Er is.
ge is naar het uitwendige geno-
in de film ternauwernood spra-
n „gebeuren". Het menselijke.
het er zich in manifesteert doet
„jiaar is er. Je moet al kijkende
ranti?en de s>'mbolische krachten.
^in schuilen, te ontraadselen.
D jl niet gemakkelijk lukken, zo-
50ir door de heelden direct in de
50 'wnrrtt gehouden. „De meester
reus" is typisch een film, die
heest expressieve kracht ont-
wanneer je haar in het geheu-
heeffug haalt en erover gaat naden-
ij is een film. die je moet laten
In de natuurlijke woestijn blijft het
leven overwinnen, tegen de dreiging
van de afbrokkeling in. De levens
kracht in de zandwoestijn is net zo
min indrukwekkend als de verziekte
apathie in de stedeijke verkrotting.
Maar het onverwoestbare erin is niet
te loochenen. En dat pakt je.
Moet „De meester en de reus" dan als
een soort moraliserende preek wor
den gezien, in de trant van: het primi
tieve bezit zijn nobele waarde in zich
zelf, in tegenstelling tot onze uitput
tende verarmende gecompliceerde
beschaving? Voor zo'n moralisme is
de film toch weer te veel „spel". Een
musische speculatie over zijns-waar-
den. Niet voor niets heeft Van der
Keuken een lichtelijk ironische on
dertitel aan zijn film meegegeven:
„Een muzikale komedie". De muziek
is de knarsende muziek van schurend
zand, de komedie is te vinden in de
machteloosheid bij de figuren die in
de stadswoestijn proberen iets over
zichzelf en de eigen belevenissen te
weten te komen. Het zijn maar twee
figuren, een vrouw en een man. Ze
zijn als schimmen. Onwerkelijk en
slechts in schijn levende wezens. Hun
mensheid is verdroogd.
Een scèe uit „De Meester en de Reus" van Johan van der Keuken.
Wazig
•stijn
brengt twee verschillende
werkelijkheden in beeld: de
jvendfe woestijn in Noord-Afrika; be-
le zandvlakten, die door hun
alle leven uit mens. dier en
:omens schijnen weg te zuigen.
iast de dode woestijn van de
te steden, waar vereenzaming
ihoop de mensen egaliseren en
•ge veroudering brengen. In de
;nde verstedelijking is de dood
ware automatisch ingebouwd.
Het klinkt allemaal misschien een
beetje wazig en de eerlijkheid gebiedt
me te zeggen, dat de film ondanks
de vele stimulansen tot meditatief
constrasteren van de dingen ook
zelf wazig is. Het begrip „speelfilm"
wordt door Van der Keuken mis
schien wat te ver uitgerekt. In elk
geval is „De meester en de reus" een
speelfilm sui generis, een speelfilm
apart, een unicum, dat geen navol
ging gedoogt en ternauwernood om
herhaling vraagt.
ï'et werken met tegenstellingen is in
„De meester en de reus" boeiend als
experiment. Er blijkt uit, dat Van der
Keuken het documentaire filmen aan
nieuwe dimensies kan helpen (de
schreden daartoe heeft hij nu gezet).
Maar daar moet aan worden toege
voegd, dat hij de symboliserende wer
king van het sur-documentaire nog
onvoldoende in zijn macht heeft. Wat
bij een eerste pogen ook nauwelijks
verwacht kan worden.
Kortom. Van der Keuken heeft aan
zijn bewonderenswaardig oeuvre een
experiment toegevoegd, dat alleen
door hém tot een goed einde kan
worden gebracht. Maar dat noodza
kelijk pm aanvulling vraagt.
Zo meditatief als Van der Keukens
benadering van mens en menselijk
heid is. zo grof badinerend is de bena
dering daarvan door Paul Verhoeven.
Wat Van der Keuken ooit over de
René Soutendijk en Hans van Tongeren in „Spetters" van Paul
Verhoeven.
speelfilm heeft gezegd moet Verhoe
ven volkomen onbegrijpelijk in de
oren klinken. Want hij filmt uitslui
tend een komen van hier en een gaan
naar gun ter. Het ene is nog niet aan
het aflopen of het andere wordt al
weer op gang gebracht. Het geeft aan
zijn films een enorme vaart mee. Zo
veel vaart, dat je als het ware zijn
films al uitgeschoten bent, voordat je
er erg in hebt. Wat er dan overigens
aan reminiscenties overblijft is niet
zo bar veel.
Kundig
De film Spetters belooft naar men
meent een succes te worden. Niet
verdiend, maar ook niet ten onrechte.
Dit lijkt misschien met elkaar in te
genspraak te zijn, maar is het toch
niet. De film is kundig gemaakt, met
een verve en een vakbeheersing, zoals
we bij Nederlandse filmers maar zel
den aantreffen. Verhoeven bezit een
zekerheid in aanpak, die haar invloed
op de kijker niet mist. Maar die zeker
heid wordt gebruikt voor een wijze
van filmen, waarin meer naar direct
effect wordt gezocht dan naar waar
achtigheid De regie staat met volko
men onaandoenlijkheid tegenover
het innerlijke wel en wee van de figu
ren, die uit en te na in doen en laten
worden gevolgd: als ze met hun ge
dragingen en in het bijzonder de ma
nier van hun gedragingen de kijkers
maar weten te boeien, vindt de regie
het al lang goed.
Typerend daarvoor is aan het slot de
zelfmoord van een der hoofdfiguren,
een jonge motorcrosser, die door een
ongeluk verlamd is geraakt. De jon
gen stuurt zich zelf technisch goed de
dood in. door zich met zijn rolstoel
door een vrachtauto te laten overrij
den. Je ziet van a tot z hoe de hande
ling zich afwikkelt, maar je krijgt uit
de film geen grein mededogen mee.
De zelfmoord wordt cineastisch afge
werkt als een akkefietje. Een zelfde
soort akkefietje als een paar seksuele
spelmomenten, voorzien van een hu
mor die even plat als effectief is.
Het verhaal speelt zich af in het mi
lieu van plattelandsjongeren, die
voor hun ontspanning grotendeels
zijn aangewezen op motorcrossen,
disco-avonden, biertjes hijsen, een
fanfare en meiden of jongens versie
ren. Voor uitmonstering en drama
tiek heeft Verhoeven zwaar gelonkt
naar Amerikaanse voorbeelden. Met
name in de uitbeelding van het leren-
pakken-schoelje met quasi nazisti
sche uitmonstering. In Amerikanis
me wordt ook een café aan een kade
in een klein stadje tijdens een Jolige
knokpartij (dezelfde vuist-mokersla
gen als in Hollywoodvoorbeelden)
grondig vernield. In bepaalde zin is er
hier sprake van een zinloze vervreem
ding, maar visueel effectief moet het
wel genoemd worden.
Wrijving
Het verhaal gaat over een drietal jon
gens Rien, Eef en Hans dat
verzot op motorcrossen een onaf
scheidelijk groepje vormt. Er ont
staat wrijving in de groep, als een van
de drie, Rien. zich ontpopt als een
bijzonder talent in de cross-sport. Ze
groeien mede onder Invloed van
relaties met meisjes geleidelijk uit
elkaar Rien krijgt een ongeluk, waar
door hij aan de benen verlamd raakt;
Eef komt in zijn vrijbuiterij voortdu
rend in conflict met een steil gelovige
vader, die hem om zijn „schendingen
van de dag des Heren" bijna sadis
tisch afranselt. De afstraffingen be
reiken een hoogtepunt (als je dat zo
mag noemen), als Eef bekent dat hij
„een flikker" is. Hans. die als motor
crosser de rol van Rien wil overne
men. maar door de grote cross-crack
Witkamp genadeloos in de maling
wordt genomen, weet de gunsten te
verkrijgen van het snackbarmeisje
Fientje. Een sletje, dat op „verbete
ring van levensomstandigheden" uit
is. Het slot van de film is. dat Hans en
Fientje het café van Riens ouders
overnemen, Rien zich, zoals al ge
zegd. laat doodrijden door een vrach
tauto en Eef zijn heil zoekt in homo-
kringen.
Een bezwaar dat tegen Verhoevens
film is aan te voeren is, dat alles en
nog wat erbij wordt gehaald: tot aan
gebedssamenkomsten van gebedsge
nezers toe. Je voelt voortdurend de
porrende vuist van de regie in de rug.
waarbij je je van het kastje naar de
muur en vice versa voelt gestuurd.
Niet helemaal willekeurig, want on
danks alle geforceerdheden in de on
derlinge relaties is er toch sprake van
logica. Een grove logica met een aan
tal ongegeneerde seksuele exhibities,
die in hun gedurfdheid nog door hun
smakeloosheid worden overtroffen.
Verhoeven beweerde na afloop van de
film vooral geboeid te zijn geweest
door de intermenselijke relaties. Wel,
precies die geboeidheid heeft hij in
zijn film goed verborgen weten te
houden. Voor de rest een vlot lopende
rolprent.
Spetters Amsterdam-Tuschinski
1; Rotterdam-Thalia; Den Haag-Pas
sage en verder in 50 theaters overal
in het land, 16 jaar.
De Meester en de Reus - Amsterdam-
Kriterion, 16 jr.
ADVERTENTIE
kans
ste
dam. y
itomd
krant*
afgoo
irgers t
unctie
- natuurlijk met de raderbladen -
A'darKFURT (DPA) In enige in
fernaal bekende musea, waar-
rfhet Louvre in Parijs en het
iolitan Museum in New York,
en zich ongeveer 400 jaar oude
"lingen van werken van de Ve-
Me meester Tititaan. Dit is
teek bekendgemaakt in het
jltse kunsttijdschrift „Pan-
^jsttlultse kunsthistoricus dr.
igeDtreyer, plaatsvervangend con-
van het Pruisische Staats-
in Berlijn, kwam de verval-
door een toevallige waame-
het spoor. Toen hij «drie jaar
in het Stedelijk kunstinsti
tuut van Frankfurt een aan Titiaan
toegeschreven landschapsschildering
bestudeerde viel hem op, dat dit land
schap hetzelfde was als dat op de
achtergrond van een beroemde
houtsnede van Titiaan, de „geboorte
van Christus", die hij juist had opge
hangen voor een tentoonstelling in
West-Berlijn. Bij nauwkeurig onder
zoek bleek dat er met pen en potlood
strepen waren getrokken die de twee
stukken van het landschap verbon
den. Deze lijnen liepen door het mid
deldeel waarop bij de houtsnede de
heilige familie om de kribbe waren
afgebeeld.
Het is een zedenkomedie op zijn aller
lichtst, vol grappen, maar ook met
enige melancholie, een vleugje cynis
me en zelfs wat satire op hedendaag
se manieren van leven en liefhebben,
gepraktiseerd door mensen die niet
op een honderdje hoeven te kijken.
De titel „10" slaat op de waarde
schaal die hoofdpersoon George
(Dudley Moorei. een bekende Holly-
woodse schlagercomponist van
vroeg-middelbare leeftijd, aanlegt
om jong vrouwelijk schoon te testen
Hij deelt cijfers uit: een zeven is al'
heel wat, een tien lijkt onbereikbaar.
Maar op een dag ontmoet hij zijn
droomvrouw op een wegkruising
Weliswaar is zij, in kuis wit bruidstoi-
let, op weg om binnen de kortste
keren getrouwd te raken, maar Geor
ge weet van geen wijken. Aan haar
vader (de man is tandarts en rust
niet. voor hij in een marathon-sessie
George's krakkemikkige gebit heeft
opgeknapt) weet hij het doel van haar
huwelijksreis te ontlokken.
Hij laat zijn huis in de heuvels in de
steek, mitsgaders zijn buurman,
wiens permanente orgieën hij door
middel van een telescoop op zijn pa
tio kan beloeren (altijd prijsi maar
dat is nog lang niet alles. Hij verlaat
ook Sam, zijn lieve vriendin (Julie
Andrews), met wie hij het vaak toch
zo opperbest kon vinden.
Op vleugels van de tand arts-verdo
ving vliegt hij naar Mexico en daar
slaagt hij er warempel in. de nieuw
bakken bruid te veroveren (door met
ware heldenmoed de bruidegom van
de verdrinkingsdood te redden, waar
door diens afwezigheid bewerkstel
ligd wordt: hij moet ccn paar dagen
opknappen in het ziekenhuis). Maar
ach zijn „tien" mag er dan uitzien
als een beeldschone jonkvrouwe uit
een ridderroman, alle romantiek is
haar vreemd.
Geen tranen, geen verrukkingen van
de halfschuldige liefde, geen verwik-
kelllngen alleen een potje vrijblij
vend vrijen op de klanken van Ravels
„Bolero", met een hasj-sigaret binnen
handbereik. En het mag dan al vlug.
veilig en goedkoop zijn. het is niet
George s meug. hij reikt naar het
hogere: hij knapt af en keert terug
naar zijn Sam, een droever en een
wijzer man. mogen we hopen.
Smakelijk vlees
Het verhaaltje lijkt nogal afgeknaagd
en uitgekauwd, maar Blake heeft ge-
ALYPSE NOW Overweldi-
anti-oorlogsfilm over Viet-
•an Francis Coppola. De gehe-
k in Rembrandtpl.th., Am-
Luxor. Stadskanaal: Se-
lft; Alhambra 2, Rotterdam;
'ink. Deurne. Metropole 2. Den
j* 77j; Palace. Haarlem; Forum. Sit-
177-25® Casino 3. Breda; Luxor. Ven-
:rr~1 Royal. Weert; Rembrandt,
"rjjlht; Studio. Geleen; Figi. Zeist;
-Schijndel; Ledel. Oostburg;
IJmuiden. Centraal. Hel-
I; Corso. Castricum. Marquet-
•emskerk
IT. Vrl
ijhuis) jHATTAN Woody Allen nieuw-
078-l|im. een ode in zwart-wit aan
«eliefde stad New York. De
PAGIA
gehele week in Alhambra. Amster
dam; Club, Leeuwarden. Alhambra.
Enschede; Metropole. Den Haag;
Euro, Emmen; Springhaver,
Utrecht; Camera. Groningen; Roxy.
Haarlem; Casino. Breda; Scène.
Arnhem; Grand, Amersfoort; Al
hambra. Rotterdam; City 4, Hil
versum.
DIE BLECIfTROMMEL Film van
Volker Schlöndorff naar het boek
van Günter Grass Uniek, vooral
door de inbreng van David Ben-
nent De gehele week in City, Am
sterdam; Cineac, Den Haag. Lumiè-
re 1, Rotterdam; Camera. Utrecht;
Concerthuls, Groningen; Lido 2.
Leiden; Rembrandt 3. Eindhoven:
Saskia. Arnhem: Centrum. Nijme
gen; Studio. Leeuwarden; Cinema.
Amersfoort
DIE EHE DER MARIA BRAIN
Rainer Werner Fassbinder stoot
met de middelen van het melodra
ma door tot de kern van het West
duitse „Wirtschaftswunder De ge
hele week in Tuschinski 4. Amster
dam; Bijou, Hilversum; Casino. Den
Bosch; Camera, Tilburg; Koning
van Eng., Huist
LA NOTTE De film waarmee Mi
chelangelo Antonioni twintig Jaar
geleden beroemd werd Een mees
terwerk over de resignatie, met
Marcello Mastroianni, Jeanne Mo
reau en Monica Vitti in de hoofdrol
len. De gehele week in Kriterion.
Amsterdam (nachtvoorstelling)
DE MENS UIT MARMER Magis
trale film van de Pool Andrzej Waj-
da over de speurtocht naar een ar
beider. die in marmer werd vereeu
wigd en in vergetelheid verzonk 1
Maart Club 1670 Dordrecht; 4
maart Politiek Instituut. Nijmegen.
IN EINEM JAIIR MIT DREIZEI1N
MONDEN Navrante film vol gefrus
treerde mensenliefde van Rainer
Werner Fassbinder. De gehele week
in Filmhuls Jean Vigo, Amsterdam.
LES PET1TES FUGUES Bijzonder
charmante film van de Zwitser Yves
Yersin over een oude boerenknecht
die op zijn brommer de vrijheid
verkent 2 maart Filmhuis Heems
kerk. 5 maart Trefcentrum Fenix.
Den Haag
LES DEMOISELLES DE WILKO
Prachtig mooie, Tsjechow-achtige
film van de Pool Andrzej Wajda De
gehele week in Filmhuls, Rot
terdam.
Yves Montand en Romy Schneider in „Clair de femme".
Costa Grarras heeft een naam te verliezen: niemand bezit
zoals hij de gave, solide politieke informatie en engagement te
verpakken in een spannende, thriller-aehtige intrige, die ook
een groot publiek kan boeien. Natuurlijk weet je nooit of er
wel door het verhaal wordt heengekeken, maar allicht zullen
er, afgezien van degenen die het al van tevoren wisten, althans
enkelen zijn die er iets van meenemen.
Regisseur Blake Edwards heeft zo ongeveer alle genres bedreven, maar werd het meest
bekend door zijn „Pink Panther"-films. komedies met veel slapstick en Peter Sellers in de
repeterende glansrol van een krompratende Franse politieman. Ook in Edwards nifeuwste
film, „10", zit nogal wat slapstick, maar die vormt niet de hoofdmoot.
Wat hem heeft bezield om van zijn
beproefde genre af te wijken en een
smartelijke draak bij de staart te
vatten (die gekropen is uit de roman
van de sjieke kitsch-schrijver Ro-
main Gary, welzeker!) is een raadsel
Een flop is het geworden, dat staat
buiten kijf. Costa Gravas stampt Je
met zoveel ijver de vette melodrama-
tiek door de strot, dat Je uiteindelijk
kokhalst als een gemeste gans.
De twee hoofdpersonen: een man die
zwervende is omdat zijn geliefde
vrouw alleen wil zijn als zij. na een
slopende ziekte, de hand aan zichzelf
slaat en een vrouw, die een half jaar
daarvoor haar man en kind heeft ver
loren bij een auto-ongeluk (eigenlijk
is het allemaal een klein beetje an
ders. Gavras heeft zijn voorliefde
voor de thriller niet geheel en al on
derdrukt maar de verschillen maken
weinig of niets uit) zijn door hun
ellende niet stom geworden, integen
deel. Met bewonderenswaardig ge
mak toveren zij bloemrijke, drukrijpe
frases uit hun mouwen. Je staat ver
steld van de quasi-dlepzinnlge, quasi-
literaire apepraat die zij weten te
verzinnen: de dialoog loopt als een
trein naar Nergenshuizen.
Al luisterend bekruipt je de argwaan
dat Costa Gavras (die ditmaal zijn
eigen script schreef) wel eens een
groot deel van zijn reputatie te dan
ken zou kunnen hebben aan de stut
en steun van zijn vroegere auteur
Jorge Semprun.
Alsof het allemaal niet op kan met de
dood. het lijden en de kletspraatjes
waart er ook nog een stervende
circusartiest door de film met zijn
stervende hond, beiden even welbe
spraakt. En Je moet het diepzinnige
gewauwel van alle. letterlijk alle. bar
keepers hebben gehoord om het te
kunnen geloven.
Romy Schneider blijft op de glibberi
ge puinhopen nog halfweg overeind,
maar Yves Montand heeft, naar het
schijnt uit louter ellende een van
kommer en kwel druipende nylon
kous over zijn kop getrokken, die hij
nooit meer afstroopt. Gauw vergeten
maar en blijven denken aan ,,Z".
Daar bewijs je èn Costa Gavras èn
Yves Montand de beste dienst mee
W.W.-B
Amsterdam-Calypso 1; Den Haag-
Babylon 2; Utrecht-Studio,
ADVERTENTIE
zorgd voor veel smakelijk vlees op de
schamele botten. Onze aandacht
blijft gespannen, omdat de film van
de ene situatie in de andere rolt. maar
het aangename is. dat het niet bij
vlakke situatie-lol blijft: „10" heeft
een ernstiger ondertoon, die op de
juiste ogenblikken doorstoot naar
het oppervlak en ons. vooral door
voortreffelijk bezette bijrollen, een
blik gunt in een soort eigentijds
bestaan.
En de hoofdrollen zijn subliem: „10".
oftewel Bo Derek, een nieuwelinge in
de film, heeft een gezicht dat ge
maakt schijnt van de stof die dromen
opwekt, zodat de obsessie geloof
waardig wordt; Dudley Moore, de be
zetene, is klein en nogal lelijk maar
bijna even vertederend als Woody
Allen en Julie Andrews voelt zich
blijkbaar uitstekend thuis in de huid
van de planknuchtere. gevoelige
Sam. Amusement van de bovenste
plank.
Amsterdam-Tuschinski 2 en City 7;
Den Haag-Metropole 3 en Cineac 3;
Rotterdam-Lumière 2; Amersfoort-
Grand 1; Eindhoven-Euro; Den
Bosch-Euro 4; Hilversum-Rex; Lei-
den-Luxor; Arnhem-Luze; Alkmaar-
Harmonie 2, 16 jr.
U bestelt Spa. U betaalt voor Spa.
Zorg dan ook dat u echte Spa krijgt.
Dus, Spa uit het flesje, met het
Spa etiket.
Spa is natriumarm, met een
verfrissende smaak.
