Vrijgemaakte jongeren alleen op vakantie
Beyers Naudé verlaat
blanke NG Kerk
Een parelvisser die de
modder niet schuwde
il
Uit brieven van lezers
Vastenactie wil
macht herverdelen
Trouw
Calvinistisch
Jongerenblad
Pastorale werkers
boos op Simonis
Theologen in
verzet tegen
t.v.-evangelisatie
In memoriam ds F. H. Landsman
VANDAAG
VOORBIJGANG!^
DINSDAG ?6 FEBRUARI 1980
TROUW/KWARTET
door A J. Klei
In het Calvinistisch Jongerenblad, het offici
eel orgaan van de bond van vrijgemaakte
gereformeerde Jeugdverenigingen, stelt de
vereniging „Sola Fide" te Roodeschool de
volgende vraag:
..Als je alleen op vakantie gaat, bijv. een
verplichte excursie van school, en je bent de
enige vrijgemaakte, hoe moet je dan de zon
dag doorbrengen? Naar een Lutherse kerk
gaan of alleen op je hotelkamer een preek
lezen?"
Bij de lezing van deze vraag had ik even
moeite met het woordje „alleen". Hoe kun Je
nu praten over „alleen op vakantie" en dan
als voorbeeld een schoolexcursie nemen? Na
enig nadenken begreep ik dat „Sola Fide"
hiermee wil zeggen, zonder je ouders.
Treffend vind ik dat de vrijgemaakte Jonge
ren in Roodeschool er blijkbaar vanuit gaan.
dat een preek tot de normale reisbagage
behoort. Wanneer ik met vakantie ga het
geen ik zelden doe. aangezien ik het ervaar
als een hinderlijke onderbreking van een
regelmatig en plezierig bestaan pak ik
mijn scheergerei en zo in. maar ik moet tot
mijn schaamte bekennen dat het nimmer in
mij opgekomen is. een preek bij me te steken.
„Sola Fide" krijgt een vrij uitvoerig ant
woord van de Zwolse predikant Joh. Strating,
die tweede bondsvoorzitter en dus niet de
eerste, de beste is. Hij schrijft:
„Ik zou trillen zeggen: in het buitenland
daarop zal de situatie betrekking hebben
kun je allebei doen. Een preek lezen is zeker
zinvol. En ook verantwoord. Ook al ben je
alleen Te meer waar de kans groot is. daf de
prediking niet betrouwbaar is in een buiten
landse dienst 'ergens' in een willekeurige
plaats."
Ik kan niet nalaten, de eerwaarde heer Stra
ting nu even in de rede te vallen. De apostel
Paulus wekt ons op. de ander uitnemender te
achten dan onszelf, maar de vrijgemaakten
zijn al tot zulk een hoogte gestegen, dat zij
zich van dit vermaan niets behoeven aan te
trekken. Hetgeen de tweede bondsvoorzitter
tot „Sola Fide" zegt, komt in ronde woorden
hierop neer: je kunt er donder op zeggen dat
de prekerij in het onvrijgemaakte buitenland
weinig zaaks is.
Merkwaardig is echter, dat dominee Strating
..Sola Fide" toch niet adviseert, zondags de
hotelkamer te houden. Integendeel, hij gaat
verder: „Maar ook het meemaken van zo'n
kerkdienst-in-het-buitenland heeft beteke
nis. Je kunt er geloofsgenoten herkennen, uit
een ander volk met een andere taal."
Hoho, wat zullen we nou hebben! Hoe kun je
geloofsgenoten herkennen bij een volk. dat
onder een onbetrouwbare prediking zit alsof
't maar niks is? Als dominee Strating zulke
praatjes verkoopt, moet hij zich niet verba
zen wanneer ze in Roodeschool de preek uit
de koffer gooien en wie-weet-wat ervoor in de
plaats meenemen. Over „niet betrouwbaar"
gesproken, dit advies lijkt me niet betrouw
baar.
Laten we zien. wat dominee Strating verder
te vertellen heeft:
„Wanneer de mogelijkheid er is, je er op vóór
te bereiden, bijv. door een stukje kerkge
schiedenis te lezen, kan het je een ervaring
rijker maken. Juist in een vergelijking met
eigen gereformeerde kerkdiensten. Je zult
dan ontdekken de weelde om gereformeerd
te mogen zijn!"
Mooi zo, hier herken ik de oude dominee
Strating weer in, die de vrijgemaakten uitne
mender acht dan wat er verder in de kerkse
wereld te koop is. Laat de leden van ..Sole
Fide" te Roodeschool. als ze alleen op vakan
tie zijn, rustig een buitenlandse kerkdienst
bijwonen. Ze zullen gauw genoeg in de gaten
hebben dat 't niet veel soeps is en ze keren
vrijgemaakter dan ooit in Roodeschool terug.
Badend in gereformeerde weelde.
Van onze kerkredactie
AMSTERDAM Dr. C. F. Beyers Naudé, de vroegere directeur van het Christelijk Instituut
in Zuid-Afrika, dat verboden is, is uit de (blanke) Nederduitse Gereformeerde Kerk gegaan.
Hij heeft zich samen met de universiteitsdocenten Johan Wolf aardt en Pie ter Schoeman en
met de theoloog Roelf Meyer als lid aangemeld bij de (zwarte) Nederduits Gereformeerde
Kerk in Afrika.
Roelf Meyer treedt zondag officieel
toe tot de gemeente van ds. Sam Buti
in Alexandra, een zwarte satelliet
stad van Johannesburg. Diezelfde
dag zal de pasgeboren baby van Roelf
en zijn vrouw Nita gedoopt worden,
de eerste blanke baby in een zwarte Dr. Beyers Naudé is. als gevolg van de
NG Kerk. beperking van zijn bewegingsvrijheid
door een 'banning order' niet in staat
Het verzoek om toetreding van Nau- om de beweegreden voor zijn stap
dé is nog bij de zwarte kerkeraad in bekend te maken. Volgens zijn wijk-
beraad.
Deze rubriek is uitsluitend bestemd voor korte reacties op in deze krant gelezen
benchten, artikelen en commentaren, en met voor open bneven. gedichten,
oproepen ol reacties op advertenties (deze laatste dienen tot de directie gericht te
worden) De redactie behoudt zich het recht van bekorting voor. Hierover of over
het niet plaatsen (meestal door ruimtegebrek) kunnen wi| helaas met corresponde
ren Brieven adresseren aan Secretaris hoofdredactie Trouw. Postbus 059,1000
AW Amsterdam Bi| pubhkatie worden naam en woonplaats van de schri|ver
vermeld.
predikant, ds. Van Rooyen is de kern
van Naudé's bezwaar tegen de blanke
gereformeerde kerk dat deze onvol
doende recht doet aan de eenheid van
de kerk. Hij heeft jongstleden vrijdag
een langdurig gesprek met dr. Naudé
Tjehad.
Dr. Naudé heeft zich vroeger beslist
uitgesproken voor een samengaan in
één kerkverband van de blanke NG
Kerk en de drie zogenaamde dochter
kerken van zwarte, bruine en Indiase
gereformeerden. Een voorstel daar
toe is in oktober 1978 afgewezen. Ook
een vereniging van de drie synodes
onder een 'paraplu-synode' is door de
blanke kerk afgewezen.
Dr. C. F. Beyers Naudé
ROTTERDAM (ANP) De vereni
ging van pastoraal werkenden van
het bisdom Rotterdam is verontwaar
digd over de weigering van bisschop
Simonis van Rotterdam om een ge
huwd priester als pastoraal werker
aan te stellen. De vereniging vindt
deze vorm van gezagsuitoefening
kwalijk en stelt vast dat er met open
ogen voorbij wordt gegaan aan het
tekort aan deskundige pastores.
Bisschop Simonis weigerde de heer J.
P. F. Sierat uit Boxmeer als pastoraal
werker aan te stellen in een Woerdens
ziekenhuis, „omdat die in een moeilij
ke situatie zou komen te verkeren",
als hij stervenden moet begeleiden,
maar de laatste sacramenten niet
mag toedienen. De vereniging van
pastoraal werkenden van het bisdom
Rotterdam heeft het idee dat de bis
schop het opvolgen van kerkelijke
regels vraagt ten koste van zieken en
bejaarden.
Schepping/Evolutie
Met de kritiek van Prof. Wlepkema
op de EO-uitzending over de ouder
dom van de aarde (Trouw van 19
februari) ben ik het geheel eens. De
tv-commentaar bij de methoden van
ouderdomsbepallng van gesteenten
was een mengsel van waarheid en
onwaarheid. Kennelijk ontbreekt bij
de EO de deskundigheid op natuur
wetenschappelijk gebied. Zo werd
uitvoerig stilgestaan bij de C14-me-
thode, die wordt gebruikt voor kool-
stofbevattende monsters, maar die
voor de ouderdom van gesteenten
van weinig betekenis is. Van de kali
um/argon- en de rubldlum/strontium-
methoden, waarop de bepalingen van
de ouderdom van gesteenten worden
gebaseerd, werd niet gerept.
Ik wil nog iets zeggen over twee kwes
ties die in de tv-ultzending naar voren
werden geschoven als in strijd met
een hoge ouderdom van de aarde.
waarin opgenomen Oe Rotter
dammer. met Dordts Dagblad
Nieuwe Haagse Courant met
Nieuwe Leidse Courant
Uitgave Trouw/Kwartet BV
Hoofdredacteur Jenze Tammmga
Directeur mg O Postma
mQQFDKANTOOR
PpMOu* 859
1000 AW Amsterdam
Potrg"0 66 00 00
Part Ned C'ed-e'63"
«e»er""grv 23 00 12 57a
REGIO ROTTEROAM'DORORECMT
Posit** 948
3000 AX Rotterdam
lei 010-11558® (pbonnement#«
91 bezorging!
rei 010-115588 redact*
te' 1 1 5700 (u4»lU'lend voor
advertenties)
westbua» 4
Rotterdam
REG-O DEN HAAG LDDCN
Postbus tot
?50t CC Oer HaaS
•et 070 46944!,
I abonnementen en bezorging)
tei 070-469445 (redactie)
lei 0T0-468864 (urtstortend voor
advertenties)
ParAsnaat ?2 Oen Maag
REGiO NOORD OOST NEOERlanO
labonnementen en bezorging)
PoS'OuS 3
•0000 aa 2*o e
te' 05200-17030
Me'*maist 56 Z*o-e
Abonnementsprijzen
Per maand 1S.N
namelijk het heliumgehalte van de
dampkring, en de sterkte van het
aardmagnetisme. Volgens de com
mentator zou de dampkring vol heli -
umgas moeten zijn, afkomstig uit
uraanhoudende gesteenten, als de
aarde vele miljoenen jaren oud zou
zijn. Op het tv-scherm werd in een
tekening de dampkring als afgesloten
getoond. De dampkring is echter
open. en door de hoge temperatuur
van de exosfeer (ongeveer 1000 gra
den) verdwijnen voortdurend helium-
atomen in de interplanetaire ruimte.
Er stelt zich een evenwicht in in de
stroom van heliumgas dat uit de
uraanhoudende gesteenten van de
aardkorst ontsnapt, en de diffusie uit
de exosfeer plus de Invang van
heliumatomen, die uit de corona van
de zon afkomstig zijn. Een dergelijk
evenwicht bestaat trouwens ook voor
het waterstofgas in onze dampkring
Een tweede enormiteit was een rede
nering over het magneetveld van de
aarde De sterkte hiervan is in deze
eeuw geleidelijk afgenomen. Nu gaat
de commentator naar het verre verle
den extrapoleren. Hij komt dan tot
de conclusie dat het aardmagnetisme
miljoenen of miljarden Jaren geleden
zo sterk zou zijn geweest, dat de aar
de instabiel zou zijn vanwege de enor-'
me magnetische energie (inzage van
de gesproken tekst werd mij door de
EO geweigerd). Dus kan dè aarde niet
oud zijn.
In werkelijkheid is het aardmagnetis
me een fluctuerend verschijnsel. In.
de loop van de geologische geschiede
nis is het nu eens wat sterker, dan
weer wat zwakker geweest, zoals uit
het paleomagnetisme van de gesteen
ten kan worden berekend.
Het is een droevige zaak. dat proble
men van geloof en wetenschap, waar
mee in de voormalige Christelijke
Vereniging van Natuur- en Genees
kundigen tientallen Jaren is gewor
steld totdat men meende eruit te zijn.
nu opnieuw aan de orde worden ge
steld. en dat op een zo ondeskundige
wijze!
Bilthoven Prof. dr J. Veldkamp
Naar zwarte kerk
Dr. Naudé heeft zich aangemeld bij
de plaatselijke zwarte kerk bij hem in
de buurt, die veelal bezocht wordt
door zwart huispersoneel. Als gevolg
van zijn banningorder kan hij niet
naar de kerk in Alexandra. Mevrouw
Naudé maakt de stap van haar man
niet mee.
Roelf Meyer is uit de kerk gegaan
omdat deze volgens hem het onder
drukkend apartheidssysteem onder
steunt. In de tweede plaats is Meyer
opgestapt omdat de NG Kerk zich
volgens hem steeds meer verwijdert
van de oecumenische beweging en
van de andere kerken in Zuid-Afrika
en in de wereld. Meyer verwijt de NG
Kerk dat zij de zwarte kerk financieel
en theologisch van haar afhankelijk
houdt en dat zij in de praktijk een
nationalistische kerk is met een uit
sluitende band met het Afrikaner
volk. Als laatste motief voert Meyer
aan dat de kerk een 'gedeelde loyali
teit' heeft. Een groot aantal predikan
ten en lidmaten behoort tot de Broe
derbond.
UTRECHT (ANP) Onder het motto „Ommekeer omme-
kaar" organiseert de rk stichting bisschoppelijke vastenactie
Nederland dit jaar haar twintigste campagne tot bevordering
van de ontwikkelingssamenwerking. Het geld is bestemd voor
projecten in de derde wereld en voor bewustwording in eigen
land. In twintig jaar werd 116 miljoen bijeengebracht uit
particuliere giften vla parochiële werkgroepen.
Zij dringen een levensstijl, arbeidsty-
pe en mensbeeld op waartegen de
partners van de vastenactie zich ver
zetten. Tegen het verschijnsel van
deze ondernemingen is nog geen mul
tinationale politieke macht opge
bouwd. Maar de godsdiensten heb
ben samen wel een moreel potentieel
dat ze kunnen inzetten.
Royaal heeft de vastenactie geld uit-
getrokken voor de wederopbouw en
de alfabetisering van het inmiddels
bevrijde Nicaragua. Als de actie dit
Jaar slaagt zullen zo'n vierhonderd
projecten kunnen worden verwerke
lijkt. De vastenactie-Nederland heeft
veel Informatiemateriaal beschik
baar (03404-23404). Het gironummer
is 5850.
willen dan ook een sterk pleidooi hou
den voor een nieuwe levensstijl, die
meer op herverdelen dan op delen
aankomt.
Samenwerking met andere godsdien
sten kan een tegenkracht oproepen
tegen de multinationale ondernemin
gen. Deze hebben een grote en meest
al oneontroleerbare macht gekregen.
De vastenactie ls nu zo ver, dat geen
genoegen wordt genomen met het
inspelen op de gevolgen van armoe
de. Ook de oorzaken wil men aanpak
ken. Deze houding brengt echter ln
veel landen conflicten met de macht
hebbers met zich mee. Wanneer men
voedsel uitdeelt aan arme boeren
krijgt men decoraties, maar als men
ze wat leert, kijken de grootgrondbe
zitters met scheve ogen naar de vor
mingsprogramma's. Als men die boe
ren ook nog een stukje grond wil
bezorgen, komen de landeigenaren
gewelddadig in verzet.
De vastenacties zullen dan ook ln
toenemende mate te maken krijgen
met de kwestie der mensenrechten.
Het mag niet zo blijven, vindt de
actie, dat mensen gemakkelijker geld
geven voor een aardbeving dan voor
juridische bijstand aan gevangenen
en hulp voor hun gezinnen.
De belangrijke problemen van de ja
ren '80 zullen besproken worden in
het kader van de nieuwe internatio-,
nale economische orde. De hoeksteen
daarvan ls de herverdeling van de
economische macht. De vastenacties
NEW-YORK (ANP) Een be
langrijk vraagstuk voor protes
tanten en rooms-katholieken in
de Verenigde Staten zal in de
komende tijd moeten zijn de
„plotselinge explosie van televi
sie-evangelisatie, een zaak van
miljarden dollars per Jaar, die
wordt beheerst door sterren die
een fundamentalistisch, conser
vatief en zeer gesimpliceerd
heilsverhaal ophangen." Dit is
de mening van vooraanstaande
theologen in Amerika die met
lede ogen de ontwikkeling van
evangelisatie-programma's op
de Amerikaanse televisie
aanzien.
De theoloog Colin Williams is
bang dat een dergelijke wijze
van evangeliseren mensen ook
beïnvloedt in hun politieke den
ken. „Een religie zoals die nu via
de televisie gebracht wordt,
haakt in op de teleurstellingen
en angsten van mensen. De men
sen gaan hierdoor denken dat de
politieke toestand wel zal veran
deren als ze zich maar tot Jezus
Christus zullen bekeren. Als ie
dereen bekeerd is, komt het alle
maal wel in orde. En dat, voegde
Williams er aan toe, „is gewoon
niet waar."
Uit de kringen van Amerikaanse
theologen zijn al plannen gere
zen om ook maar zendtijd te
kopen en via de televisie een
ander geluid te laten horen. Men
vreest echter dat men dan ver
valt in dezelfde methoden die de
televisie-evangelisten gebrui
ken: simpele kreten, een com
merciële aanpak en een eenzijdi
ge theologie die de verschillende
situaties waarin individuele
mensen verkeren, volkomen
negeert.
De televisie-evangelist Pat Ro
bertson heeft zich tegenover
deze beschuldigingen verdedigd
door te verklaren dat hij niet uit
is op goedkoop, commercieel
succes. „Het is alleen zo moeilijk
om de zaken genuanceerd aan de
mensen uit te leggen via de tele
visie," heeft hij verklaard, „om
dat de mensen niet het geduld
kunnen opbrengen om langer
dan vijf minuten te kijken."
Hongaren
A<j.e"e"'er*r*rert oc aanjaag
T«*tOrtitCt« 4b0rtn#m«nl*rxxxJ»»cN#«
n-e 40,*»i«" oo»e"i
Opga«e 9-i9 30 »4"
-laai-aag t ti v oag Op zondag »4" '8
23 uu' 1**1 02O 9-34S6
Opgave tut, jij»#*ert-es
020 936868 ot iO' 44" M-". Ag»
4<Mbng po—433
'000 AA AMSTERDAM
Ao»es*"tfg'"g«" wrts'urteno sc"W'ii«M|*
aan ome Aiiv#,<jamje e&nsei
Met grote verontwaardiging het arti
kel aangaande de vier uitgezette
Hongaren gelezen. Vele mensen span
nen zich wekelijks in na 't verschij
nen van het stukje „Stuur een brief"
om naar welk land ln de wereld dan
ook voor iemand te pleiten die on
rechtvaardig behandeld wordt in de
een of andere gevangenis en nu blij
ken zich in ons eigen land zulke prak
tijken voor te doen En daarna die
Jongens weer voor de leeuwen gooien'
Mevrouw Haars, bedankt voor uw
feilloos gevoel voor de rechten van de
mens
Amsterdam
E. J. P. Veurlnk-Rrummer
PARIJS (AFPt Religieuze leiders
in Frankrijk hebben de Russische
ambassadeur hun bezorgdheid ken
baar gemaakt over de recente arres
taties van gelovigen in de Sovjet
Unie. Zij zeggen ..Mannen, vrouwen,
priesters en andere pastores, die wij
men naam en toenaam kennen, wor
den gevangen genomen of velban
nen. zonder een vorm van proces. WIJ
delen hun overtuiging, zij zijn onze
geloofdbroeders en wij kunnen ln
naam van de gerechtigheid niet zwij
gen als u hen in net verborgene ver
oordeelt
door dr A. H. van den Heuvel
Er zullen vele christenen en niet-
christenen zijn in Nederland, die zich
ds F. H. Landsman vooral zullen her
inneren als sijver van het kernwapen-
rapport uit 1962. En terecht. Want in
dat geschrift dat zijn plaats vindt op
de breuklijn van kerk en maatschap
pij, is Landsman geheel terug te vin
den. Allerlei eerder werk van hem
loopt erop uit, ook al klopte zijn hart
nog op andere, verborgen plaatsen.
Ik wil in dit In memoriam niet te veel
over de lange lijst van zijn functies en
verantwoordelijkheden schrijven.
Daar is ook nog wat meer tijd voor
nodig. Vanaf het moment dat hij naar
Den Haag kwam in 1942 werkte hij
mee aan het centrale beleid van de
Nederlandse Hervormde Kerk. eerst
part-time (met nog een stukje studen
tenpastoraat om het mogelijk te ma
ken). maar al snel als een van de twee
centrale functionarissen van het mo-
deramen van de generale synode.
Daar zou hij twintig jaar blijven zit
ten als een spin in zijn web. Eerst bij
dr Oravemeyer. later bij dr Ernmen
en nog later, toen hij zelf tot secreta
ris-generaal was gekozen, met dr
Mooi als zijn opvolger.
In die twintig jaar heeft hij de kerk
met vaste hand proberen te sturen
langs de koers die hij als de juiste zag.
Die koers was al voor de oorlog voor
bereid in de bewegingen voor kerk-
herstel en gemeenteopbouw. De kerk
moest vrij worden van het bevoog
dend toezien van de overheid: die
kerk moest zich zelf kunnen bestu
ren; zelf haar orde kunnen schrijven;
zelf haar belijden verwoorden.
In de oorlog is die koers verdiept
door wat er tijdens de bezetting ge
beurde. Landsman behoorde tot de
kleine groep die de kerk als het ware
stem hoorde krijgen en na de oorlog
behoorde hij tot de groep die aan die
nieuwe verworvenheden mee gestalte
gaf. HIJ werkte mee aan de nieuwe
kerkorde en heeft zo mede zijn naam
gegeven aan een grootse poging om
de kerk te bevrijden van de verlam
mende richtingsstrijd tussen vrijzin
nig en rechtzinnig.
Het instrument waarmee Landsman
aan dat stuk kerkvernieuwing werkte
in die tijd, was vooral 'Hervormd Ne
derland', toen nog geen oecumenisch
opinieblad, maar het hervormde ge
zinsblad. Daarin schreef Landsman
zijn beleidsartikelen en daarmee
maakte hij kerkpolitiek.
Ik denk dat hij aan die periode en dat
werk met nog meer vreugde terug
dacht dan aan de periode, waarin hij
secretaris-generaal was.
Hoewel hij ln de synode een grote rol
speelde, voelde hij zich kennelijk ach
ter zijn schrijftafel meer op zijn ge
mak dan achter de synodekatheder.
Zijn grote gaven van geest en ver
stand maakten hem een leider van
formaat, maar ln de grond was hij een
verlegen man. In de omgang met an
deren kon hij stroef zijn, maar nooit
onhelder.
Het beleid van de hervormde kerk na
de oorlog is zonder de namen van
Gravemeijer, Emmen, Banning,
Kraemer en Landsman ondenkbaar.
Landsman is n deze rij de bouwer.
Hij was nauwgezet, had een geweldi
ge werkkracht en een brede greep op
de materie. Toen ik zijn functie over
nam, vond lk een la met beleidsnota's
waarmee de hele Nederlandse oecu
mene jaren had kunnen bezig zijn.
Ook veel nota's die nooit waren uitge
voerd en plannen die in torso waren
blijven steken.
Wat wilde Landsman? Hij zocht naar
een kerk die in dankbaarheid aan de
vaderen het hervormd-gereformeerde
belijden zou vertalen naar onze tijd
en zou present stellen in het geheel
van het volk. Hij zocht naar een ge
meente die vanuit eredienst en
woordverkondiging dienstbaar zou
zijn aan de maatschappij, niet als een
machtsblok, maar als zoutend zout.
Hij geloofde meer in een hervormd
doorwerken in de maatschappij dan
in een ervormde zuil in de samenle
ving. Later is hij daarin wel teleurge
steld en heeft hij geprobeerd nog een
lans te breken voor een wat duidelij
ker eigen gestalte van de kerkelijke
bijdrage. Met name ln het maat
schappelijk werk heeft hij scherp ge
zien dat de professionalisering en de
algemeenheid de christelijke identi
teit erg onder druk stelden.
In politieke en sociale zaken was hij
veel radicaler dan velen van hem ver
wachten: in het vraagstuk van het
racisme en zeker in dat van de kern
bewapening schuwde hij de contro
verse niet. En ook oecumenisch had
hij een open geest: hij behoorde tot
de architecten van de beweging „Sa
men op Weg" en tot aan zijn* dood
heeft hij bijna alleen de werkorde
een kerkorde ln ontwerp voor de
samenwerking tussen hervormd en
gereformeerd ontworpen. Ook ln de
raad van kerken was hij een man met
gezag.
Toch denk ik dat de kerk hem het
meest dankbaar moet zijn voor het
werk dat hij gedaan heeft voor het
nieuwe liedboek, dat als zijn grote
monument onder ons blijft. Hij heeft
dat niet alleen voor elkaar gekregen.
[we
bg
di
h
lelir
Vete
(rho
dig
|atr(
ifeid.
DE BRIEF
Zelden heeft een minister een
van vragen uit de Tweede K;
minder woorden menen te kui
„beantwoorden" als de heer Vi
Jl. donderdagnacht deed. De
vragen werden stelselmatig uil
weg gegaan terwijl enkele vrai
een aantal kleine partijen nog
meest voor het voetlicht getrol
werden. Een belangrijke rol
de brief die de heer Andriessei
ex-minister van financiën aan
kabinet had geschreven ter
ondersteuning van zijn
ontslagaanvrage. Het was als
vanouds, er was iets niet aanwi
dat de zaak verhelderen kon.
minister-president meende de
van die brief niet bekend te kui
maken ondanks het bericht d:
heer Andriessen zelf van menii
dat dit wenselijk was. Een bijzin
logische gedachte. Immers, de [t w
was gericht aan de
minister-president. Het kabinet™
moest nog besluiten of ze de
ontslagaanvrage zouden doors
naar de Koningin (en niet konef
zoals een aantal politici onze
hardnekkig verhaspelen) c.q. zf
Hare Majesteit die ontslagaant
zouden indienen. Voordat dat a
gebeuren kon wist ook al heel
Nederland wat de heer Andriesf'
geschreven had en daarmee wa
de brief die avond niet publiek 1
gemaakt werd. Het zou te duid|nz
gebleken zij hoe scherp de krititr
de ex-minister op het gevoerde^
voeren beleid was, en dit was irr 6
tegenstelling met de vergoelijldc,
woorden die daarover van achtjjgi
regeringstafel werden gesprok^-jt
Opnieuw een schamele vertonif
Terecht stelde de oppositie vo<f
de bespreking tot vandaag uit fze
stellen. Zal er dan vandaag me
duidelijkheid komen? Vooral 0
vraag wie nu in feite terug moeL
hun inkomen en nog meer overig
ook dit keer weer de dans f-
ontspringen. Het is een duideliï
zaak dat het geld dat ons ontbz^
ergens vandaan moet komen, 1
nog steeds is er geen regering g
die het volk, ons allen, heeft du
kunnen maken op welke
rechtvaardige wijze deze last
gedragen moet worden.
tre:
maar zonder hem zou het nu niet ln
miljoenen exemplaren de gemeente
zang stem geven.
Zijn laatste grote interview ging over
de kerk in de wereld. Hij pleitte er
krachtig in voor de campagne van het
IKV, het kind van het door hem ge
schreven kernwapenrapport van
1962. Kernwapens had Landsman
herkend als demonische instrumen
ten, waarvan niets goeds en zeker
geen veiligheid en vrede Zijn te ver
wachten. Ondanks het verzet tegen
het rapport van 1962 bleef hij zijn
eerdere ontdekking trouw. Tot het
einde toe. In dat interview pleitte hij
niet voor minder, maar voor meer
bemoeienis van de kerk met de sa
menleving. Want daarin kwamen zijn
eigen biografie en alle stimulansen
die hij van anderen had ontvangen,
samen.
Landsman was het soprt man die ln
grote kring meer respect dan vriend
schap oproept. Die vriendschappen
waren er wel maar zij waren gereser
veerd voor een kleine groep. Zoals
zoveel leidinggevende mensen had
hij een zekere afstand nodig tot de
mensen aan wie hij leiding gaf en die
afstand zal hem zeker ook wel eens
eenzaam hebben gemaakt.
In 1972 vertrouwde hij mij toe dat
zijn lijfspreuk aan Multatuli ontleend
was: De parelvisser schuwt de mod
der niet. Dat roept een beeld op van
een man die met inzet van alles zoekt
naar de parel van grote waarde. Over
die parel, het koninkrijk van God,
kon hij zeer bewogen spreken, vaak
tot verbazing van wie hem in zijn
strengheid kende.
En toch lag daar zijn geheim. In
„zijn" liedboek staat een lied van
Mattheus Verdaasdonk waarvan hij
mij bij de begrafenis van Miskotte
zei, 'dat het hem vertroostte:
Heer, herinner U de namen, van hen
die gestorven zijn, en vergeet niet dat
zij kwamen, langs de straten van de
pijn, langs de wegen van het lijden,
door het woud der eenzaamheid, naar
het dag en nacht verbeide Vaderhuis,
hun toebereid.
Met dat gebed geven wij hem terug
aan God.
mmmmmmmmmmmmmmemmmmmimmmmmÊmmJ an
Beroepingswerk Mi
NED. HERV. KERK Jnj
Beroepen te Klundert: F. WijiOVl
kand. te Vlaardingen; te Leidei001
M. Roodenburg te Middelburgse
Aangenomen naar Asperen: R o;
Jong, pred. te Laar (W.Dld., L_
form. Kirche); naar Ochten: I,
naar te Zijderveld; naar Amsti
Bijlmer: A. S. Spijkerboer te A I
dam Noord.
Bedankt voor Lienden: K. S<j
te Dordrecht. nr
Benoemd tot voorganger van <0
herv. evangelisatie te Driedo
heer G. Beekman te Hardegahl
Beroepbaar: F. Wijbhorst, VF1!
gendorplaan 5b, Vlaardingen;
april 1980: J. A. B. Jongenec
dingspred. (docent theologis<re
culteit van de christelijke univjAA
te Tomohon): L. de Colignylird
Oegstgeest. |og
GEREF. KERKEN. nis
Aangenomen naar Koudekeit.
Rijn: H. Bade te Landsmeer, jon
Bedankt voor Dedemsvaart: A 01
sen te 's-Gravenzande; voor An
dam West: H. Lijesen te Rotu
Pendrecht.
Beroepen te Baarn: J. W. Huisf li
Zoetermeer. Itei
I vi
GEREF. KERKEN VRIJG. t d
Aangenomen naar Voorbuflon
Kamphuis te Vlissingen, die bi- L
te voor Enschede Noord. Hartpoi
en Hattem. d
GEREF. GEMEENTEN bis
Bedankt voor Melissant: M. M K
te Waardenburg; voor Nijkerkiuw
nema te Drachten. ger
GEREF. GEMEENTEN gc
Bedankt voor Melissant: M Mevc
te Waardenburg; voor Nijkerki
nema te Drachten. pet
Aangenomen naar Gorinche|ch
Hofman, te Rotterdam Zuid, feli
dankte voor Zwijndrecht. use
1 al;
Bisschoppen Guatem"
moord bij naam noe
door Koos Koster
MEXICO De 16 bisschopp
Guatemala hebben vorige we
boodschap aan de katholieke
king gericht. Niemand kan <pm
nen dat er in Guatemala veel (Ste
heerst, begint het document: j is
moord moord noemen en fq vr
foltering; niet om het geweten co:
sen met luidruchtige verklan.
maar om bij een verandering i
taliteit en in houding behulpzjf-k:
zijn. n
De bischoppen veroordelen, m'ct
zoveelste keer, zoals zij zeggen
het ondermijnende als het ?n
drukkende geweld, dat ze anlr
telijk en anti-evangelisch noen
kerk, zegt de boodschap, ple
een humanisme, gegrond -
evangelie en bevordert de be<
de evangelisatie, maar sluit d
christelijke klassenstrijd en h
wakkeren van wraak- en ran<
voelens, als middel uit.
Maar, schrijven de bisschoppt
alles is negatief in Guatemala
dag heerst er meer bewustzi
waardigheid onder de Guat
ken. Het is misschien tijd on
gende en stoutmoedige proje
lanceren, die een grotere toe I]
voor de armen inhoudt. Ona
keur voor de armen sluit niem
aldus dit herderlijk schrijven
De bisschoppen betreuren de
lisatie van ideologische posi
hun land. En de eenzijdige el
uitleg van de woorden van d
'ig<
