Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | 25 februari 1980 | pagina 2

Gedwongen eenheid snoert
bisschop Ernst de mond

Een 'mooi' boek over de
kruisiging maar dat kan niet

Trouw

Basis evalueert synode

Kerk wil controle
Britse wapenhandel

GEREFORMEERDE
GOES

KERK

KOSTER VAN DE OOSTERKERK

VANDAA

VOORBIJGANG^

UIT DE KERKBLADEN

Handreiking
zet veel in
beweging

MAANDAG 25 FEBRUARI 1980

TROUW/KWARTET

V.l.n.r. Alb. v.d. Heuvel, Jan Ernst, bisschop Ernst Jan Ruijter en prof Schillebeeckx zaterdag: in de
IDominicuskerk

door Pieter van der Ven

AMSTERDAM „Als de bisschop zo weinig te melden heeft, dan moeten we hem verder ook
maar niets meer vragen." „Bisschoppen zitten nu eenmaal van nature meer aan de rem dan
aan het gas." „Ze lijden allemaal aan het his masters voice-syndroom." „Volgens mij
overdrijft de paus zijn prioriteiten als hij over vrouwen heenloopt en de aarde kust".

Er vielen zaterdag heel wat kernachtige uitspraken te beluisteren in een volle Dominicuskerk
in Amsterdam. Daar hadden zich zo'n achthonderd mensen verzameld, vooral vanuit de
basisgroepen en kritische gemeenten. Ze waren bij elkaar gekomen om de resultaten van de
bijzondere bisschoppensynode te evalueren. Een forum leidde de discussie in.

De organisatoren hadden twee men
sen uit de eigen kring in het forum
opgenomen Jan Ernst en Dory Snij-
dewind, beiden lid van een Domini
caanse orde. Maar verder zaten op
verzoek van de Basisbeweging ook
dr. Albert van den Heuvel, prol. Wal
ter Goddljn, prof. Ed Schillebeeckx
en bisschop H. Ernst in het forum.
Het geheel onder leiding van Jan
Ruijter

Omdat ook de aanwezigen de ruimte
kregen lets in het midden te brengen,
konden de meeste forumleden alleen
maar hun Inleidend woordje kwijt en
nog een pakkende zin aan het slot.
Het kwam er niet van dat dit nogal
zwaar opgezette forum (..Er zit teveel
'emsf in" Goddljn) uitvoerig over
eo weer op elkaar reageerde.

Er waren enkele punten die meer dan
eens naar voren kwamen. Veel vrou
wen lijken zich door de kerk miskend
te voelen en de synode heeft dat
gevoel ten zeerste bevestigd.

Niets nieuws

De synode heeft een document afge
scheiden van en voor bisschoppen.
Het heeft niets nieuws opgeleverd,
alles is ouwe koek. Weliswaar spreekt
het document een groot wantrouwen
uit tegen alles wat niet bisschoppe
lijk is. maar dal schept alleen voor de
bisschoppen een probleem. De basis,
de buitenstaanders zijn door die sy
node niet In een nieuwe situatie geko
men. Aldus vooral prof. Schille
beeckx.

Er is kennelijk nog een heleboel nei
ging om zo'n synode en een kerk erg
te idealiseren, er alles van te verwach
ten en vreselijk teleurgesteld zijn als
het tegenvalt, zo betoogden onder
meer Albert van den Heuvel en Wal
ter Goddijn.

Van den Heuvel verzekerde de aan
wezigen dat een synode waar wel

waarin opgenomen De Rotter
dammer. met Dordts Dagblad.
Nieuwe Haagse Courant met
Nieuwe Leidse Courant

Uitgave Trouw/Kwartet BV

Hoo'd'edacteur Jen/e Tammmga
p.recteu' mg O Postma

HOOFDKANTOOR

PoMOuS 859
1000 AW Ansie'da»"

Wöauisnaai 131 AnMe'dam

P*iiq >0 66 00 00
pjn. Ned C'°d etb.i'-»

Qe*e» rgp, ?3 00 1? 574

REGIO ROTTERDAM DORDRECHT
Posters 948
3000 AX Rotterdam
tW 010-115SS8<abonnem*niwi
•n berorgmgi
iei 010-115588 (radaci*l
tei 115700 (u<tsiu>tend voo«
adveneoi-es)

WesitXaax 4
Ron dam
REGO OEN MAAG lEiOEN
PoVöuS 101
?50i CC Oee Haag
te' 070 4*9445
(abonnementen en bezorging)
iel 070-469445 (redactie)
lei 070-46SS64 (uitsluitend voor
adveneniiesi

Parkstraat Den Haaq
REGIO NOO«D OOST NEDERLANO
(abonnementen en bezorging)

Postbus 3
8000 AA 2*o»e
te' 05?00 17030
Me kmarM 56 Z«ro"e

Abonnementsprijzen

Per maand <e M
Par maeneei 1 50 »5
Par harf |aar 101 »0
Par laar 1 «n «0

a<j»e"en:era'e«en 00 aan.-aag

Taeionscne a&onnemenienoodracMen
ire adressen boveni
Ooqa.e lam ebe-Cten 91930 »an
"■aanoag 1 m ,r ,oag Or zondag »a" 18-
?0 ou' 'e'e« Ö20 9'34 56
Opga.e m-r. j<j*ertew.et ie1
0?0 936868 O» scrv r-r aan M^i. Adv
a'de nq postbus 413
1000 AK AMSTERDAM
Adres ».,/.(}.rgen ^IS'ietenO servies*
aan onze Amsterdams» adressen

vrouwen en leken worden toegelaten
evenmin het einde is. Hij was ver
baasd geweest over de enorme aan
dacht die aan het Romeinse gebeuren
was gegeven en meende dat een syno
de die wel alles had opgelost nog veel
erger was geweest. De scriba der Ne
derlandse hervormde kerk zag in de
reformatie twee belangrijke reacties
op de bisschoppensynode: de eerste
was die van het bevestigde vooroor
deel tegen de clericale machtskerk.
de tweede die van de gekwetste ver
liefdheid. Hij pleitte echter voor een
andere reactie: zijn wij, mensen van
de oecumene, al zover dat wij samen
de grote test aandurven, dat ons ge
zamenlijk project deze beproeving
kan doorstaan?

Zoals te verwachten gingen de mees
te vragen of andersoortige ontboeze
mingen naar bisschop Ernst. Voor
velen was het erg matig wat hij te
berde bracht, het leek hun alsof zijn
spreekruimte van te voren was inge
snoerd. Jaren geleden had hij eens
met een sensitivity-training meege
daan. maar dat was toch een heel
andere ervaring dan de bijeenkomst
in Rome. zo zei hij. „Misschien onder
bekwame leiding?", probeerde
iemand.

Bisschop Ernst benadrukte opnieuw
dat er tussen de bisschoppen eenheid
was gegroeid. De toekomst moet vol
gens hem uitwijzen of het voldoende
zal zijn. Van meer kanten werd hij
aangevallen op dat eenheidsidee.

Verminkt

Zo'n eenheid was niet echt denkbaar,
meende Huub Oosterhuls, tenzij
OIJssen en Slmonis zich opvallend
bekeerd zouden hebben. Er kan toch
immers geen sprake zijn van werkelij
ke gemeenschap met zulke vermink
te gewetens met hun angst voor ho
mofilie. vrouwen en mondigheid. Vol
gens Jan Ernst, voorzitter van de
raad van de basisbeweging, maakt
eenheid als opgedrongen beginsel
mensen kapot. Zijn naamgenoot de
bisschop zei dat hij met een quasl-
eenheid en met een verminkt gewe
ten in elk geval niet verder zou kun
nen. Bisschop Ernst bevestigde daar
mee opnieuw wat prof Schillebeeckx
eerder zei: „Hij draait om de brei
heen. maar hij blijft wel trouw aan
zichzelf." Velen leken zich in meer of
mindere mate gegeneerd te voelen
door het beklemde spreken van de
bisschop. Achteraf was het misschien
niet zo'n goed idee geweest hem in
het forum te zetten. Hij had beter
achter in de kerk kunnen blijven luis
teren naar wat anderen te zeggen
hadden. Dan was hem een beproe
ving en anderen ergernis bespaard
En duidelijker werd het er allemaal
toch niet op.

Enkele dingen waren tussen de regels
wel te horen: de bisschop wil het werk
hier alleen doen met allen samen. De
toekomst en de samenwerking moe
ten op den duur het gelijk en het
ongelijk van de synode aan het licht
brengen. HIJ beschouwt de synode en
haar besluiten als een gegeven feit,
maar het gelijk ervan staat volgens
hem niet nu al vast.

Strategie

De basisbeweging riep allen op tot
vindingrijk verzet. Concreet kondig
de Jan Ernst de oprichting aan van
een solidariteitsfonds ten behoeve

van degenen die in hun baan of an
derszins direct door de synodebeslui
ten getroffen worden. Hij benadrukte
het belang van organisatie tegenover
de tendensen om mensen hun verant
woordelijkheden af te nemen. Ook
prof. Layendecker had een dergelijke
strategie bepleit. Volgens hem kon
men niet halt houden uit vrees om
misschien een bisschop pijn te doen.
Openheid en openbaarheid als mid
delen tegenover het individueel bena
deren en uitschakelen van personen
of groepen. Van den Heuvel zal als
taak voor de basisbeweging de strijd
tegen de macht om het gezag van de
„Geest" te herstellen.

Onlangs lieten de Nederlandse bis
schoppen weten dat de ontvangst
van de synoderesultaten hun zo was
meegevallen. Hoe ze dat bedoelden,
wat ze eigenlijk gedacht hadden, zo
werd gevraagd. De prijs voor het
meest optimistische geluid verdiende
de bisschop door te zeggen dat kriti
sche ontvangst beter was dan onver
schilligheid en dat dus de ontvangst
in die zin Inderdaad erg goed was
geweest.

Volgens verwachting was vooral het
roomskatholieke deel van de basisbe
weging op komen dagen. De basisbe
weging wil eigenlijk niet meer denken
in de termen en grenzen van de tradi
tionele zuilen. Maar de vraag is of
zo'n middag toch weer niet het idee
versterkt dat de beweging vooral de
linksbuiten van FC Romana is en dat
haar eigenzinnig spel toch door de
coach bepaald wordt. Ook zal het de
organisatoren te denken geven dat op
zo'n middag over de toekomst van de
kerk de jeugd ontbreekt. Het waren
immers echt alleen de allerjongsten
die de kerk ondanks al die woorden
en al die mensen een lekker grote
speelplaats vonden.

LONDEN (PNHK) De Engelse kerk
dringt er bij de Britse regering op aan
meer openheid te betrachten als het
gaat om de verkoop van wapens naar
het buitenland. Er dient zekerheid te
komen dat Groot-Brlttannië niet lan
ger wapens verkoopt aan landen met
een dictatoriaal regime en aan landen
waar gevangenen gemarteld worden.
Wel is de Engelse kerk van mening
dat deze zaak op oecumenische basis
dient te worden aangepakt, via de
Britse raad van kerken bij voorbeeld.
Een van de sprekers tijdens de syno
de voerde aan dat de verkoop van
Britse wapens aan landen in de derde
wereld een stijgende lijn vertoont en
dat juist in een tijd waarin de Britse
ontwikkelingshulp wordt terugge
schroefd. „De landen waaraan we wa
pens hebben verkocht, hebben geld
dat zij hard nodig hebben voor land
bouw, onderwijs en gezondheidszorg,
besteed aan deze wapens," aldus de
spreker.

Tegenstemmers tegen het voorstel
waren van mening dat de fabricage
en verkoop van wapens een economi
sche en politieke realiteit is, die men
dient te aanvaarden. De bisschop van
Guildford, David Brown, was het hier
absoluut mee oneens. „Wij als chris
tenen vormen de grootste vrijwilli
gersorganisatie in de wereld. Wij kun-'
nen wel degelijk een positieve bijdra
ge leveren aan de vrede. Als het om
dit soort vragen gaat. kijken wij te
veel naar onze nationale belangen,"
aldus Brown.

ADVERTENTIE

In verband met het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd van de huidige
funktionaris. roept de commissie van beheer van de gereformeerde kerk te Goes
sollicitanten op voor

Vereisten

Goede kontaktuele eigenschappen.

Satans

Afhankelijk van leeftijd en ervaring zal aanstelling plaats vinden op basis van de
landelt|ke arbeidsvoorwaarden voor kosters Het betreft hier een volledige betrek
king met mogelijkheden van neveninkomsten, voortvloeiende uit de verhuur van
nevenruimten

Vniwillige deelname m een pensioenverzekenng is mogeli|k.

Verbuis- en inrichtingskosten zullen tot een bepaald bedrag worden vergoed, terwijl
een dienstwoning (met C V en garage) in de direkte omgeving van de kerk
beschikbaar is

Datum van indiensttreding zo mogelijk 1 apnl 1980

Sollicitaties, uitsluitend schnfteh/k, dienen te worden gencht aan de secretaris van
de commissie van beheer. Vogeizangsweg 82. Goes binnen tien dagen na het
verschijnen van dit blad

door Laura Reedijk-Boersma

Het is het begin van de iijdenstijd. Ieder
jaar opnieuw geef ik me in de Iijdenstijd
rekenschap van wat de gekruisigde Chris
tus betekent, wie Hij is voor mij. Elke jaar
moet ik preken over de lijdende Messias. Ik
wordt gedwongen om me te realiseren wat
Hij betekent voor de wereld. Nu. Daarom
heb ik met bijzondere aandacht het boek
dat Hans-Ruedi Weber schreef gelezen en
bekeken: „Die Vrijdagmiddag „Meditaties
onder het kruis." (uitg. Gooi en Sticht,
Hilversum; 29,90) Het is het apart uitge
geven zesde hoofdstuk van een grote studie
in het Duits: „Kreuz und Kultur".

In dit boek „Die Vrijdagmiddag" staan 33 afbeeldin
gen, meest van de kruisiging van Christus, uit een
periode van achttien eeuwen. Het zijn kunstwerken
uit de oude kerk, uit de oosterse en de westerse kerk in
het verleden. Ook uit het moderne westen en uit de
midden Zuldamerlkaanse, Aziatische en Afrikaanse
culturen.

Naast de platen staan teksten afgedrukt. Uit de bijbel
en uit meditatieve teksten van de kerk der eeuwen.
Ook van mensen die In onze tijd hebben nagedacht
over de betekenis van het kruis.

Het is een boeiend boek, interessant omdat het ook
een aspect van de cultuurgeschiedenis belicht. Het is
wetenschappelijk uitstekend gefundeerd en gedocu
menteerd. Na de afbeeldingen en de meditlaties daar
bij. volgt een interessant opstel over afbeeldingen van
het kruis in de loop der eeuwen. Meditatie en weten
schap ineen. Een „mooi" boek.

Waarom vind ik het dan toch ook een afstotend boek?
Dat wil lk proberen onder woorden te brengen. Ik vind
het boek afstotend Juist omdat het zo fascinerend is.
Het bevat meer dan dertig platen met de afbeelding
van een doodgemarteld mens. In kleur. Het is teveel.

Het is mij teveel. Zoveel geweld ls niet goed voor een
mens. O, de platen zijn prachtig. Grote kunstenaars
hebben de beelden of schilderijen gemaakt. Ieder op
zijn eigen wijze, ieder in zijn eigen cultuur. Jezus als
blanke, als neger, als chinees, als Chileense gemartel
de, als een Indonesische wajangpop. Jezus als lijden
de mens.

Dezer dagen gaf de zending in Oegstgeest en Leusden
een poster uit, met een verbeelding van het leven van
Jezus op Bali, door een Balinese schilder Nyoman
Tulus. Jezus wordt als Balinees uitgebeeld. Velen van
u zullen de poster of de plaat hebben gezien, in de
kerk of in het zendingsblad „Vandaar". Op de voor
grond staat het kruis. Daar hangt de gekruisigde.
Tulus was zo gefascineerd door de kruisdood, dat hij
nog zeven spijkers extra in het lichaam van Christus
heeft geschilderd. En dat staat mij tegen.

Geweld roept geweld op. Het is de aantrekkings
kracht van het geweld, dat mij soms ook zo tegenstaat
in het blad van Amnesty International, voor welke
organisatie lk overigens grote bewondering heb. Is het
nodig martelingen zo uitvoerig te beschrijven. Moet
dat? Of ligt het aan mij? Is het omdat ik mij niet wil
laten verontrusten of omdat ik van mijzelf schrik,
omdat geweld tóch fascinerend is?

Waar liggen de grenzen? Dat vraag ik mij ook af, als ik
naar het nieuws kijk. „Er volgen nu enige gruwelijke
beelden" zegt de nieuwslezer. En daar zijn ze dan ook.
Van vermoorden In El Salvador, een bloedbad in
kleur.

Ik vraag me steeds af, of het aan mij ligt, of ik er
„gewoon" tegen zou moeten kunnen, of het misschien
een kop-in-het-zand-steken-mentaliteit van mij is, om
dit niet te willen zien, dit niet te willen lezen. Of is het
verkeerd voor iedereen? Het is toch niet goed om
tegemoet te komen aan de behoefte aan sensatie die
iedereen eigen is, de lust ln geweld. De wellust zelfs?
Ik ontdekte met een huivering, hoe gefascineerd ik op
de Goede Vrijdag het vorig jaar het lijdensverhaal
voorlas, tijdens de dienst in het bejaardenhuis waar
van lk dominee ben. En ik was beschaamd, toen één
van de bewoonsters die aan haar kamer is gebonden
en aan wie ik wekelijks een gedeelte uit de bijbel

voorlees, in de Iijdenstijd het lijdensverhaal waaraan
lk begonnen was, niet meer wilde horen. Zij kon dat
niet verdragen. Stond zij er niet veel zuiverder tegen
over dan ik? Het fs toch ook onverdraaglijk? En ik
moest eraan denken hoe ons dochtertje ln de kleuter
schoolleeftijd een keer doodangstlg aankwam met
een splinter in haar handje. Ze vroeg: „Ik word toch
niet verkruist, hè mamma?" Ze had een heel lieve Juf,
maar juf had kennelijk wel uitvoerig het verhaal van
de kruisiging verteld aan vijfjarigen. Dat ls niet goed.

Nee, het is niet goed.

Openbaar Kunstbezit gaf een nummer van Kunst
schrift uit, gewijd aan „Agressie in beeld". En weer
dacht ik: nee, dat is niet goed. Maar lk kon niet laten
het aandachtig te bekijken. En ik herinnerde me met
schaamte, hoe ik in het Rijksmuseum aandachtig het
schilderij had bekeken, dat ook in deze aflevering van
Openbaar Kunstbezit staat afgebeeld: „De lijken van
de gebroeders De Witt op 't Groene Zoodje" te 's Gra-
venhage" door Jan de Baen. Daar hangen de geschon
den lijken. Ne zo fascinerend als het schilderij van
(waarschijnlijk) Matthias Grünewald van de geschon
den Christus aan het kruis. Gruwelijk, walgelijk, maar
fascinerend. En wat zijn we eraan gewend geraakt. Is
dat goed of is dat niet goed? Ik ben nog steeds geneigd
om te zeggen dat het niet goed is.

Is een boek als „Die Vrijdagmiddag" goed of ls het
niet goed voor mensen? Ik weet het niet. Het is
interessant en vreselijk. Ik walg van een tekst als van
de heilige Brigitta van Zweden, die beschrijft hoe in
een visioen Maria, de moeder van Jezus aan haar de
dood van haar zoon heeft beschreven. Met ln een kort
stukje vijfmaal het woord bloed of bloederig. Ik walg
van een tekst van Miguel de Unamuno die „de Spaan
se Christus" beschrijft en spreekt over de cultus van
het lijden en over de Spaanse volksziel die ln de stier,
die in de sbnnin de stieregevechten wordt geofferd, op
een irrationele manier ook een Christusfiguur ziet, een
zoenoffer „wiens bloed ons zuivert van allerlei zonden
van barbarisme En die zegt dat het leven alleen
maar een tragisch stieregevecht is, en dat hij van die
kruisbeelden houdt: „uitgemergeld, purperrood, vol
bloed, ooit door iemand wreed genoemd."

Mijn man, die psychiater ls, noemt dit gesublimeerd
sadisme. Het is alleen zo ellendig, dat dat ln ieder van
ons zit. Maar het is niet goed er voedsel aan te geven.

In de eerste eeuwen van het christendom heeft men de
lijdende Christus niet afgebeeld. Waarom niet? Om
dat men vond. dat de ópstanding het centrale punt
van het christelijk geloof was? Of vond men de
kruisiging te weerzinwekkend? Bestond er nog
schroom, om Jezus zo af te beelden? De eerste afbeel
dingen van Christus aan het kruis tonen trouwens
niet de lijdende, maar de triomferende Christus, met
open ogen, met zijn gespreide armen de wereld zege
nend. Is dat dan wel de juiste manier van afbeelden?
Ik weet het niet.

De gekruisigde is toch ook om een andere reden het
zinnebeeld geworden van het christendom: Omdat de
'mensen hun eigen lijden herkenden in zijn lijden. En
omdat Hij is het Lam Gods, dat de zonde der wereld

wegneemt.

Maar we kunnen de Goede Vrijdag alleen vieren,
omdat Pasen er op volgt. Het ls niet goed ons uitslui
tend in het lijden te verdiepen. Dit heeft het nadenken
over het boek „Die vrijdagmiddag" mij geleerd.

Laura Reedijk-Boersma is hervormd predikante te
Zeist. De tekening is genomen uit de zgn. Mart
Kempers-bijbel van het Nederlands Bijbelgenoot
schap.

HET GESPREK

et
(RE
les
d

lenj

Jhen

Ik heb toen tegen Jullie gezegd:
hebben nu het bergland van de
Amorieten bereikt, dat de Heer
God ons geeft. De Heer Jullie G<
heeft jullie dit land overgeleverd]
erop af en neem het in bezit, zoah
Heer. de God van jullie vaderen H1 {°c
beloofd heeft. Vrees nieten weesfchl(
bang! f01?

(Deuteronomium 1 vers, 20,21). Ize"
hcrk

Het verhaal gaat verder. Op een [f P
levendige manier vertelt Mozes vf1
het gesprek dat hij met het volk
gevoerd. De nadruk valt op Gods1""
opdracht en belofte, tot drie keeij^
Het gaat hier niet om een
veroveringsroes. Er staat een
opdracht en een belofte achter dj
gebeuren. Er zit een handelen var N
God in. Zo handeld God in de feJs'
geschiedenis, door het gesprek. lldle
verzet geen mensen als pionnen. Pen
spoort ze aan, Hij belooft ze iets f an
geef t ze zijn bevelen. Ze moeten
zelf doen. Vandaar ook die Janc
aansporing. Ze moeten niet ban# vc
en niet vrezen. Hun angst zou frl9*
waarschijnlijk groot genoeg gewPekJ
zijn om het er tenslotte maar bij f°Pf
laten zitten. Wat kan de vrees bij!|°mi
niet tegenhouden! We worden er&or'
verlamd. Wat zou moeten gebeuïno°
gebeurt niet. Zonder deze steun 4W
er nooit iets van de geschiedenis^ °P
God terecht gekomen zijn. We h<jtzet
het dan ook altijd weer: vrees
Bij Jezus' verschijning ln de wer(
bij zijn opstanding. De vrees mof-
wijken voor een diep vertrouwen- »r
dat is iets anders dan Janc

onverschilligheid. Onverschillig!
steunt nergens op. Vertrouwen hr
weet van een opdracht en een be!^
Van een gesprek dat eens ingeze^^
tussen deze God en ons. Zo maalT
zijn geschiedenis in ons leven wa

Eugen Kogon

Prof. dr. Eugen Kogon, politic(
ontvangt dit jaar de Buber-FME
zweig-medaille van de Duitse
van de 48 verenigingen voor ch^i
lijk-joodse samenwerking. Dep™
wordt aan prof. Kogon, die varTltÉ
tot 1945 gevangen zat in het cojen
tratiekamp Buchenwald, op 9 ij-^j
te Hamburg uitgereikt bij de opl
van de week der verbroedering.1
dr. Walter Jens, hoogleraar rhel Hl
te Tübingen, zal de „Laudation
rede) uitspreken. Prof. Kogorterk
vangt de onderscheiding als óseri
ning voor zijn „onverschrokkeian
zet tegen het nationaal-socialisfcn
als waardering voor zijn baanbimk(
de analyse van de nazi-staat erlgro
zijn politieke, publicitische en bkc
gogische bijdrage aan de opboufe, 1
onze democratie." De Buber-Rin.
zweig-medaille is eerder verleen»m
Friedrich Heer, Helmut Goll\«aa
Kurt Scharf en Friedrich Dufle
matt. De week der verbroe^mi
heeft als thema „Geweten en he
king joodse geschiedenis ln }ndi
land." ïe c

zijt

HAARLEM (ANP) De subsidfwa
de provincie Noord-Holland af>0
bond tegen het vloeken (250 giJBTO
blijft gehandhaafd. Provinciale^
ten hebben een motie verworpaoec
gericht was tegen deze subsicjkt.
waarin stond dat de activiteitpio
uitspraken van vertegenwoorFnc
van de bond weerstanden opri
bij andersdenkenden. fc

iter

i e

„Een goed stuk, maar nog niet op alle
punten konsekwent", zo beoordeelt
Militia Christi, het maandblad van
Kerk en Vrede, de Handreiking van
de hervormde synode voor het ge
sprek over de kernbewapening. Het
hele februarl-nummer (te bestellen
tel. [phone]) ls aan de Handreiking
gewijd. Greetje Witte-Rang schrijft:

Wil je een andere weg inslaan, dan
moet je je bezinnen op wat er vroeger
gezegd en gedaan ls. en wat daar aan
mankeerde. Dat betekent een herbe
zinning op de hele theologie. Om
maar eens één voorbeeld te noemen:
het godsbeeld. Veel mensen zien God
als een strenge, straffende vader die
gehoorzaamheid eist, die wel verge
ving schenkt, maar alleen aan hen die
Zijn wil doen; de anderen zijn verlo
ren, vallen onder Gods toorn. Zo'n
opvatting heeft een harde houding
ten gevolge tegenover mensen die
geen (goede) christenen zijn. Tegen
zulke mensen ls een oorlog al gauw
geoorloofd.

Door de eeuwen heen ls benadrukt
dat de overheid er ls van godswege en
dat een christen dus de overheid
moet gehoorzamen, met als grens ui
teraard dat God meer gehoorzaamd
moet worden dan mensen, zodat die
gehoorzaamheid wel eens opgezegd
kan worden. Ditzelfde zegt met
andere woorden ook de Handrei
king. Nu heeft echter ln de geschiede
nis die grens aan de gehoorzaamheid
nauwelijks gefunktloneerd. Vrijwel
nooit heeft men het nodig geacht zich
af te keren van de overheid. De Hand
reiking signaleert dat echter niet, en
vraagt zich dus ook niet af hoe dat
komt. Zo ls het gevaar groot dat die
grens ook ln de toekomst niet zal
funktloneren. Hoe komt dat eigen
lijk? Zou het iets te maken hebben
met de weg die de kerk is Ingeslagen,

de weg van samenwerking met de
machthebbers, de weg van het geza
pige leven, van alom gewaardeerd
instituut? Dan is er ook geen ruimte
meer voor kritiek op de overheid.
Kritiek op de kernbewapening voor
onderstelt een kritische benadering
van de overheid, want van het sys
teem dat om kernwapens vraagt. Is
__dat niet het geval, dan gaat de kritiek
niet verder dan een technische aan
merking, namelijk dat het onbruik
bare wapens zijn (hoe waar dat ook
ls). Maar een kerk moet meer zeggen.
Zij moet een politieke (wan-)orde af
keuren die kernwapens noodzakelij
kerwijs voortbrengt.

Mevrouw mr. dr. J. C. de Meyere in
Protestants Nederland:

„Godsdienstvrijheid en geestelijke
dimensie van de mens." Onder dit
hoofd wijdt L'Osservatore Romano
van 16 Januari 1980 een uitvoerige
beschouwing aan de toespraak, die

de paus op 2 oktober 1979 tot de
Algemene Vergadering van de Vere
nigde Naties heeft gehouden over
„De waardigheid van de menselijke
persoon, fundament van gerechtig
heid en vrede." In deze, ln het Engels
gehouden rede, geheel opgenomen in
L'Osservatore Romano van 4 oktober
1979, zingt de paus de lof van die
Universele Verklaring van de Rech
ten van de Mens en noemt enige van
die rechten, die alom erkend zijn,
waarbij vrijheid van gedachte, gewe
ten en godsdienst. Misschien heeft
L'Osservatore Romano het gerucht
bereikt, dat velen zich afvragen hoe
hiermee te rijmen ls, dat de Inquisitie
op volle toeren draait. Althans ma
ken de Kanttekeningen er attent op,
dat de paus het had over godsdienst
vrijheid in de zin van de Verklaring
over de godsdienstvrijheid, die door
het Tweede Vaticaans Concilie is af
gekondigd. Inderdaad heeft de paus
uit die Verklaring geciteerd en de
Kanttekeningen vullen dat aan. Het
is jammer dat niet uit nr. 1 van de
Verklaring deze passage geciteerd is:
„Aangezien echter de godsdienstvrij
heid welke de mensen voor zich opei
sen, bij het vervullen van hun plicht
om God te eren, betrekking heeft op
de vrijheid van dwnng ln de burgerlij
ke samenleving, tast zij de traditione
le leer over de morele plicht van men
sen en gemeenschappen tegenover de
ware godsdienst en de enige Kerk van
Christus hoegenaamd niet aan." De
onderdanen van de paus kunnen te
genover hem geen beroep doen op de
rechten van de mens. Voor hen geldt
wat Paulus VI op 4 februari 1977 tot
de kerkelijke rechtbank de Heilige
Romeinse Rota sprak: „er ls geen
plaats voor een gewetensbezwaar,
dat de kerkelijke gehoorzaamheid
zou opheffen."

Het CDA wordt onder de overwegend
rooms-katholleke leiding geregeerd
naar het model van de R.K. kerk. Het
moet niet meer voorkomen, dat leden
van het CDA meestemmen met de
oppositie, ls op het partijcongres in
Dronten gezegd. Binnen het CDA is
geen plaats voor een gewetensbe
zwaar, dat de gehoorzaamheid aan de
partijleiding zou opheffen.

De r.k. pastor Jan van AdrichLsi
het gezamenlijke gereformeerdèjSS
vormde en rooms-katholieke f
blad Open Hof in het nieuwe
damse stadsdeel Ommoord:

In de tijd van het rijke roomsen",
waren er allerlei diensten die riLje
bloeiden: lof. rozenkrans, vespey z
densmeditatie, kruisweg. In
tijd zijn ze verdwenen, niet <Lsj£
„Hogerhand" ze had afgeschaft'
omdat de mensen wegbleven. I,r
komst van de televisie hield
meer mensen thuis. Wat ovt jva
was de Heilige Mis of eucharis e(ji
ring. Nou is deze wel het hart vi j v
kerkelijk leven, maar het is to<
armoedig, dat we als uitdrukking
ons gemeenschappelijk geloof en
maar de eucharistie hebben rer:
tweede Vaticaans concilie heeft
zen op de grote betekenis van an v
vieringen, met name van diflun-
rond de Heilige Schrift. Maar iirkf
hollek Nederland krijgen deze lai
sten nog niet veel belangstellin ;n
of het maar surrogaat is. Alleei vj
neer een priester ontbreekt. gaajop
nu over tot andere diensten, m Zij
idee dat dit toch maar behelj lcj,
Zit daar nog achter het idee, da
zondag verplicht was om na de
tot de communie in de kerk aai
te zijn? Dat is dan wel een merl
dige kronkel bij ons. Gevaar vi^D
woorddienst of meditatie is, da I
viering blijft steken in woorde <1
hebben ook behoefte om ons ge
uiten in gebaren, symbolen
kaars, een kruisteken. Naar voi ïs,
men om het gebroken Brood
Heer te ontvangen is een zeer gt
gebaar. Ik denk dat we het n
leren met elkaar; zinvolle en ge lis
diensten naast de eucharistie (i,j0|
de plaats ervan, niet als sum
We zijn rijker dan we nu denk
zulke diensten is er ook vaak
kans om de plaats van de l^u
oefenen. En dat ls belangrijk
alleen vanwege het slinkende chi
priesters, maar vooral vanwei
groeiend aantal zeer betrokken V
ïtb

Tekening ln het themanu )q
„Kerk en kernbewapening" vaii f
tia Christi. iz