Madrid wankelt onder stormloop op autonomie Die aardige Bush wordt gevaarlijk MER DAG 23 FEBRUARI 1980 tng< ISDE ing va }lkinj kom Enkele jaren geleden nog besliste generalisimo Franco wat het beste was voor zijn onderdanen. En als de Spanjaarden mochten stemmen, hadden ze de keus tussen ja of nee. [^Democratie brengt vooruitgang, dus zien de Andalusiërs zich donderdag geplaatst voor de vraag: „Geeft u uw steun zak door Wim Jansen rr bi e mi Ier an en lens ens efooje. s G. jen 17 BUITENLAND! aan de uitwerking van het initiatief op basis van artikel 115 van de grondwet, met als doel het in dat artikel bedoelde proces op gang te brengen?" Met dit soort versluieringen tracht Madrid de aan alle kanten opklinkende roep om zelfbestuur in te dammen. Baskenland, Catalonië, Andalusië, Galicië, Valencia, Extremadura, Aragon en de Canarische eilanden allemaal willen ze zich aan het centrale gezag van de regering in Madrid ontworstelen. En het leger ziet het morrend aan. ,De regering pleegt een staats greep in Andalusië," riep de presi dent van de junta van dit Spaan se gewest eind vorige week ver twijfeld uit. Met die staatsgreep iedoelde hij de poging van pre fer Suarez de wild om zich heen ^grijpende drang naar zelfbestuur in het land in te tomen. De situa tie dreigde de premier volledig uit de hand te lopen. Zijn greep naar de noodrem heeft de situatie er ichter niet duidelijker op gemaakt. iDe Spaanse regering wordt de laatste maanden vrijwel volledig in beslag geno- -jmen door de zich opstapelende problemen an de autonomie. Wat het ene deel van "jSpanje beschouwt als een normaal proces in de richting van een federale staat, ziet het andere deel als een gevaarlijke, en niet meer terug te draaien afbrokkeling van het centrale gezag van Madrid. En hoe meer Madrid aan gezag inboet, des te luider worden de geruchten over een mili taire ingreep. Voor het nog in termen van orde en gezag denkende leger is de situatie in Spanje ook wel erg provocerend. De uit Andalusië afkomstige minister van cultuur stapte boos uit het kabinet van Suarez. Alle vertegenwoordigers van de centrum rechtse Baskische Nationalistische Partij (PNV) verlieten demonstratief het parle ment ook al boos op de premier. Binnen het inmiddels autonome Catalonië drei gen de Andalusiërs een eigen belangen groep te vormen, terwijl hun honderden kilometers verder gelegen thuisland zelf ook een beperkte vorm van zelfbestuur trijgt. Dan zijn er nog de projecten voor autono me in Galicië, Valencia, Extremadura, Aragon en de Canarische eilanden. En tot ivermaat van ramp is in Asturias, vlak bij Jaskenland. een beweging opgericht die net de wapens in de hand en de hulp van de ETA de volledige onafhankelijkheid van deze streek wil bevechten. Verwarring i Zelfs het referendum, waarin de bewoners van Andalusië zich volgende week don derdag moeten uitspreken over zelfbe stuur, is aanleiding voor grote verwarring, asken en Catalanen mochten hun me ning geven over de vraag: „Bent u voor autonomie?" De bewoners van het arme en achtergestelde Andalusië moeten een zinnig antwoord bedenken op de vraag „Geeft u uw steun aan de uitwerking van het initiatief op basis van artikel 115 van de grondwet, met als doel het in dat artikel bedoelde proces op gang te brengen?" De verwarring is met opzet gezaaid. De regering is teruggekomen op eerder geda ne beloften dat heel Spanje in principe van dezelfde rechten gebruik zoy kunnen maken als de Basken en de Catalanen. Maar de bewoners in deze gebieden had den nog maar net in grote meerderheid „ja" tegen de autonomie gezegd, of de regering kwam hier op terug. De Spaanse wet bood twee mogelijkheden voor een streek om zelfbestuur te krijgen. De eerste, de „snelle" manier, maakt ge bruik van een referendum waarin de men sen wordt gevraagd of ze eigenlijk wel autonomie willen. Via een tweede referen dum kunnen ze zich dan later uitspreken over de uitgewerkte plannen voor die au tonomie. Op deze manier is het mogelijk een eigen wetgevende vergadering, een eigen gerechtshof en bepaalde economi sche voorrechten in de plannen voor het zelfbestuur op te nemen. Dit is het model zoals de Basken en Catalanen dat in okto ber volgend jaar accepteerden. Premier Suarez heeft nu bepaald dat de overige aspiranten voor zelfbestuur de an dere, veel langzamere weg moeten bewan delen, die bovendien veel minder rechten op zal leveren. Andalusië beslist in princi pe nog over de snelle weg, omdat het referendum voor komende donderdag nu eenmaal al was vastgesteld. In de praktijk is deze weg vrijwel geblokkeerd, doordat de regeringspartij UCD van Adolfo Suarez heeft opgeroepen tot stemonthouding. Om het proces op gang te brengen is het nodig dat alle jrovincies in Andalusië met de absolute meerderheid voor autonomie stemmen. Is dat in slechts één provincie niet het geval wat na het stemadvies van de UCD heel goed mogelijk is dan kan Andalusië de snelle weg wel vergeten. Tweederangs i Andalusië reageerde woedend op deze zet van Suarez, die verantwoordelijk is voor het onverwachte stemadvies van de UCD. Wij zijn altijd al zo verwaarloosd door Madrid en nu worden we nog opgescheept met een tweederangs statuut voor de au tonomie, was de boze reactie. Manuel Cla- vero Arevalo, de uit Andalusië afkomstige minister van cultuur, voelde zich verraden en stevende verontwaardigd naar de pre mier om zijn ontslag aan te bieden. Ook Rafael Escuredo. de voorzitter van het voorlopige bestuur van de streek, zei furi eus dat de premier met zijn „staatsgreep in Andalusië" eerdere beloften had gebro ken, en riep op tot verzet tegen de rege ring. Vijftig burgemeesters in het gebied demonstreerden hun onvrede met Madrid door middel van een hongerstaking. Suarez kon de reactie van de vaak heetge bakerde Andalusiërs aan zien komen, maar hij had het er blijkbaar voor over. Het was voor hem waarschijnlijk de enige manier om de plotselinge stormloop op een autonomiestatuut in te dammen. Het was duidelijk niet de bedoeling dat heel Spanje in snelle tijd versplinterde in klei ne deelstaatjes. Na het lastige Basken land en Catalonië zou eigenlijk alleen Ga licië met zijn eigen taal en cultuur nog in aanmerking komen voor een redelijk vér gaande vorm van zelfbestuur. Onbestuurbaar mmem—mmm Als argument voor de plotselinge rem op het autonomieproces voert de Spaanse regering aan dat zelfbestuur in bijna alle streken van het land onbetaalbaar wordt. De vrees is echter dat het land onbestuur baar wordt. De vorig jaar gehouden ge meenteraadsverkiezingen veroorzaakten een flinke verschuiving naar links, waar door de centrum-rechtse regering zit opge scheept met een meerderheid van linkse gemeentebesturen Als Andalusië een eigen parlement mag kiezen, zal dat zeker voor het grootste deel uit linkse kandidaten bestaan. Ook in Catalonië. dat op 20 maart een eigen par lement kiest als uitvloeisel van het verkre gen zelfbestuur, is een linkse regering niet te voorkomen. En in de meeste andere gebieden die nu staan te trappelen van ongeduld om hun eigen zaken te kunnen regelen, dreigt eveneens het gevaar van een autonome socialistische of communis tische regering, die zich waarschijnlijk snel van de koers van Madrid zou af wenden. Uitgerekend het enige gebied waar cen trum-rechts de meerderheid in handen heeft is Baskenland, de drie provincies in het uiterste noorden van het land die met geweld het autonomieproces in gang heb ben gezet. Maar zelfs met de grootste Baskische partij, de met de UCD verwan te PNV, staat premier Suarez op slechte voet. PNV-leider en voorzitter van de voorlopige Baskische Raad Carlos Garai- koetchea heeft met alle parlementsleden van zijn partij de zetels in de Cortes (het parlement in Madrid) demonstratief ver laten. Garaikoetchea verwijt de premier terug te krabbelen, nu de Basken zich in groten getale hebben uitgesproken voor zelfbe stuur. Hij zegt dat Madrid de uitvoering van het overeengekomen statuut opzette lijk vertraagt en dat hij daarom niet lan ger wil samenwerken met „Madrid". Waarschijnlijker is echter dat de Baski sche leider wat dramatiek heeft willen doen in de campagne voor de Baskische parlementsverkiezingen, die op 9 maart plaats zullen vinden. Garaikoetchea heeft altijd goed met Suarez op kunnen schie ten en zijn theatrale daad zal wel gedoeld zijn om de Baskische kiezers duidelijk te maken dat hij zich niet afgeeft met Ma drid, de voormalige „bezetter" van Bas kenland. Moord i De hoop dat deze verkiezingen een einde zullen maken aan het geweld in Basken land lijkt inmiddels ijdel. De moord op zes Spaanse politiemensen op 1 februari door de harde tak van de ETA was voor rechtse terreurgroepen de aanleiding voor een u— V" - ------- ount Ts£r-sö' openlijke oorlogsverklaring. Ieder slacht offer van de ETA zal worden gewroken met vier andere moorden, aldus een be kendmaking van deze rechtse groeperin gen. Weliswaar is de harde tak van de ETA in een isolement terechtgekomen door de afwijzing van het huidige statuut voor de autonomie, toch vormt de bijna vijf pro cent aanhang nog altijd een groep van honderdduizend Basken die bereid zijn door te gaan met geweld om volledige onafhankelijkheid te verkrijgen. Ook de hoop die ontstond toen Herri Batasuna, de politieke arm van de ETA- extremisten, bekend maakte aan de ver kiezingen van 9 maart mee te zullen doen. is inmiddels verdwenen. Dinsdag besloot deze groepering zich weer terug te trekken uit protest tegen de arrestatie van een vooraanstaand lid door de Franse politie. buitenlanders' In Catalonië, dat zich in de strijd om autonomie zeer rustig heeft gedragen, is toch ook irritatie ontstaan. Aanleiding daartoe is de bekendmaking van de PSA. een nationalistische partij uit Andalusië. mee te doen aan de verkiezingen hier op 20 maart. Het vervelende voor de Catala nen Is dat deze partij waarschijnlijk flink wat stemmen zal behalen, zo ver van de thuisbasis. En daarmee zijn het dan weer de „buiten landers" die in Catalonië een belangrijke vinger in de pap hebben. Want de aan hang van de PSA bestaat uit migranten, die vroeger het arme Andalusië hebben verlaten op zoek naar werk. Zij vormen een grote gemeenschap, die zich actief heeft ingezet voor de autonomie van Cata lonië, terwijl de veel beter gesitueerde Catalanen zich hiermee veel minder actief hebben bemoeid. Voor veel militairen bewijzen al deze con flicten dat men het nooit zo v mogen laten komen met de „afbrokkeling" van het vaderland. De geruchten over een op han den zijnde staatsgreep waren niet van de lucht, en resulteerden dan ook in een rechtstreekse beschuldiging van een kom- plot in het dagblad Diario 16, dat dit bericht echter later weer introk. Maar een feit is dat het besluit van Suarez de run op de autonomie te remmen nergens zo ent housiast is ontvangen als in 'het leger. Zeker de toevoeging van Suarez dat de maatregel nodig was om „een uitbarsting van anarchie te voorkomen", was de mili tairen uit het hart gegrepen. 'un Drie jaar geleden zat een rijke Texaan boe ken te verslinden over de opmerkelijke ma nier waarop Jimmy Carter vanuit het poli tieke duister zijn gang naar het Witte Huis had gemaakt. Hij had er alle tijd voor want Carters overwinning had hem zijn goede baan als directeur van de inlichtingendienst CIA gekost. Toen hij later in het jaar aan de praat raakte met de campagneleider van de verslagen president Gerald Ford vroeg het tweetal zich af waarom zo'n plan eigenlijk niet voor een tweede keer zou lukken. De Texaan kreeg van zijn familie goed- I keuring om een gooi naar het Witte Huis te I doen en nu is hij hard op weg Carters belangrijkste rivaal bij de Republikeinen I te worden. I De Texaan: George Bush. door Bert van Panhuis Yan alle gegadigden noor het Amerikaanse Jresidentschap is Geor- ;e Bush dé grote verras- ling gebleken. Een aand of vier geleden log kende maar een en- :eling hem als mede- linger naar de Republi- ;einse nominatie voor t Witte Huis. Nee. de urt was ditmaal aan onald Reagan, de nu i-jarige oud-gouver- ur van Califomië, die 1968 Richard Nixon vier jaar geleden de ittende president Ford oest laten voorgaan. leorge Bush was net Als Ho ud Baker. John Connally en e handvol andere liefheb iemand van het tweede Stond hij trouwens niet gekend als een geboren verlie- r met zijn twee mislukte po- Ingen een zetel voor Texas in Senaat te bemachtigen? (aar het is anders gelopen, nally en Baker zijn op het ede plan gebleven maar ish is het gelukt Reagan se- naar de kroon te steken, de „caucusverkiezingen" i Iowa eindigde Bush enkele •centen vóór de oud-gou- ■neur en de eerste Republi- ise voorverkiezing, die op Porto Rico, leverde de ex CIA-directeur zelfs een dave rende overwinning op. Rea gan deed weliswaar niet mee. maar had zijn aanhang om tactische redenen opgeroepen om Howard Baker te stem men. De minderheidsleider uit de Senaat kwam niet ver der dan een goeie dertig pro cent en Reagans aanhang is ook niet naar Connally ge gaan, want die kwam niet ver der dan één procent. De vooruitzichten voor Bush zijn rooskleurig. Peilingen ge ven aan dat hij nek-aan-nek ligt met Reagan voor de voor- verkiezingen van komende dinsdag in het noordoostelij ke New Hampshire, en in het daarnaast gelegen Massachu setts is zijn voorsprong zelfs riant. Half maart houdt de voorverkiezingsmachine stil in het zuidoosten, waar Rea gan. Connally en Baker de dienst zouden moeten uitma ken. Zóüden, want in twee van de vier staten. Alabama en Florida, heeft Bush nu de bes te papieren. Delen i Wie is die Bush en waaraan dankt hij zijn opmerkelijke successen? Ook al woont hij in Texas, in voorkomen en spraak is hij een onmisken baar produkt van het verlich te New England, waar hij is opgegroeid Vader Prescott Bush was een rijke bankier in het New Yorkse financiële centrum Wall Street en vanaf 1952 tien jaar lang Republi keins senator voor de staat Connecticut. Zoon George Herbert Walker had met zijn vier broers en zusjes aan niets gebrek. De Bush-kinderen groeiden op in een sfeer van „adeldom verplicht"; zelfdis cipline, medemenselijkheid en dienstbetoon golden als grote deugden. Als schooljon gen kreeg George van zijn moeder de koosnaam „Ook een halve" omdat hij alles wat hij kreeg meteen wilde delen met. degene, die naast hem zat. Na de middelbare school werd hij in 1942 met 18 jaar de jongste oorlogsvlieger bij de Amerikaanse marine. Op kerstavond van het jaar 1944 was voor hem de oorlog voor bij en twee weken later trouw de hij met Barbara Pierce. Het huwelijk en trouwens het hele familieleven van de Bus hes geldt als een van de geluk kigste in de politieke wereld van de VS Na het einde van de Tweede Wereldoorlog ging George on der meer economie studeren aan de elite-universiteit van Yale In plaats van zijn vader te volgen in Wall Street ver koos hij een carrière in de olie in Texas. Ondanks zijn „oos terse" gewoonten raakte hij snel ingeburgerd in de Hous- tonse Republikeinse wereld en in 1963 werd hij districts voorzitter. Meer hbvob Maar Bush wilde meer en be sloot dus een gooi te doen naar een van de Texaanse ze tels in de Senaat. Het lukte hem niet en zes jaar later, in 1970, al evenmin. Voor George Bush was slechts een vierjarig lidmaatschap van het Huis van Afgevaardigden wegge legd. Tweemaal ook glipte het kan- didaat-vice-presidentschap hem door de vingers: in 1968 ging Richard Nixon toch lie ver in zee met Spiro Agnew en Gerald Ford deed vier jaar geleden hetzelfde met senator Robert Dole. Er wordt daarom wel gezegd dat Bush zijn opvallende banen na zijn Con greslidmaatschap heeft ge kregen als „troostprijzen". Dat betreft dan het ambassa deurschap bij de Verenigde Naties tussen 1971 en '73, het voorzitterschap van de Repu blikeinse partij het jaar daar na. zaakgelastigde in China van 74 tot 75 en ten slotte de leiding van de CIA tussen 76 en 77. In de VN kreeg Bush vooral een zware dobber aan de toe lating van de Chinese Volksre publiek en de uitstoting van Taiwan. Zijn tweede man Christopher Phillips is van mening dat hij het bijzonder goed heeft gedaan. Hij was op zijn best als hij het protocol aan zijn laars kon lappen. De voorzittersstoel van de Re publikeinse partij bleek alras een slangenkuil omdat Ri chard Nixon betrokken raak te in de Watergate-affaire. Maar over de gehele lijn be schouwd kan worden gezegd dat hij goed heeft gemanoeu vreerd. Hij is Nixon niet afge vallen waar dat kon, maar heeft hem zeker niet de hand boven het hoofd gehouden. Het jaartje Peking verliep rimpelloos en toen Bush het directeurschap van de CIA moest opgeven, voerde bin nen en buiten de organisatie spijt de boventoon. De Demo cratische voorzitter van de se naatscommissie voor de in lichtingendiensten. senator Daniel Inouye, die zich aan vankelijk had verzet tegen Bushs benoeming, oordeelde in 1977: „Hij is een van de beste die we ooit hebben gehad." Aardig Ook politieke tegenstanders bestempelen hem als een aar dige. nette vent en het is mis schien daarom dat men hem vaak als gematigder wil ken schetsen dan hij in werkelijk heid is. Bush is een duidelijke man van de conservatieve vleugel van ae partij, zeker waar het gaat om economi sche vraagstukken.Maar zijn beminnelijke optreden maakt dat men hem eerder aan vaardt dan wanneer hij zijn opvattingen agressief zou pre senteren. Zijn intensieve campagne in Iowa voor de caucusverkiezin gen heeft zijn beeldvorming ook goed gedaan. Samen met zijn familie heeft hij de hele staat tot in de kleinste ge huchten bezocht, zodat bij kans iedereen wel eens een hand of een klap op de schou der van hem heeft gehad. En het heeft hem geen windeie ren gelegd. Het Reagan-kamp weet dat hij in New Hampshire een ge ducht tegenstander zal zijn en is daarom al begonnen op de negatieve aspecten te wijzen. Bij voorbeeld dat Bush in kwesties als de gelijkberechti ging van man en vrouw toch maar twijfelachtig vooruit strevend opvattingen heeft, net als bij de abortus, waar hij persoonlijk tegen is maar die hij niet bij de grondwet wil verbieden En is Bush met zijn dure pakken en zijn opleiding niet nog steeds een corpsbal, die ver af staat van de gewone Republikein? Sinds Iowa krij gen zijn rivalen Bakers op merking ..George is mijn bes te vriend" niet meer over de lippen. George Bush, kandidaat-presidentskandidaat bij de Ameri kaanse Republikeinen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 17