Madrid wankelt onder
stormloop op autonomie
Die aardige Bush wordt gevaarlijk
MER DAG 23 FEBRUARI 1980
tng<
ISDE
ing
va
}lkinj
kom
Enkele jaren geleden nog besliste generalisimo Franco wat
het beste was voor zijn onderdanen. En als de Spanjaarden
mochten stemmen, hadden ze de keus tussen ja of nee.
[^Democratie brengt vooruitgang, dus zien de Andalusiërs
zich donderdag geplaatst voor de vraag: „Geeft u uw steun
zak door Wim Jansen
rr bi
e mi
Ier
an
en
lens
ens
efooje.
s G.
jen
17
BUITENLAND!
aan de uitwerking van het initiatief op basis van artikel 115
van de grondwet, met als doel het in dat artikel bedoelde
proces op gang te brengen?"
Met dit soort versluieringen tracht Madrid de aan alle kanten
opklinkende roep om zelfbestuur in te dammen. Baskenland,
Catalonië, Andalusië, Galicië, Valencia, Extremadura,
Aragon en de Canarische eilanden allemaal willen ze zich
aan het centrale gezag van de regering in Madrid
ontworstelen. En het leger ziet het morrend aan.
,De regering pleegt een staats
greep in Andalusië," riep de presi
dent van de junta van dit Spaan
se gewest eind vorige week ver
twijfeld uit. Met die staatsgreep
iedoelde hij de poging van pre
fer Suarez de wild om zich heen
^grijpende drang naar zelfbestuur
in het land in te tomen. De situa
tie dreigde de premier volledig uit
de hand te lopen. Zijn greep naar
de noodrem heeft de situatie er
ichter niet duidelijker op
gemaakt.
iDe Spaanse regering wordt de laatste
maanden vrijwel volledig in beslag geno-
-jmen door de zich opstapelende problemen
an de autonomie. Wat het ene deel van
"jSpanje beschouwt als een normaal proces
in de richting van een federale staat, ziet
het andere deel als een gevaarlijke, en niet
meer terug te draaien afbrokkeling van
het centrale gezag van Madrid. En hoe
meer Madrid aan gezag inboet, des te
luider worden de geruchten over een mili
taire ingreep.
Voor het nog in termen van orde en gezag
denkende leger is de situatie in Spanje
ook wel erg provocerend. De uit Andalusië
afkomstige minister van cultuur stapte
boos uit het kabinet van Suarez. Alle
vertegenwoordigers van de centrum
rechtse Baskische Nationalistische Partij
(PNV) verlieten demonstratief het parle
ment ook al boos op de premier. Binnen
het inmiddels autonome Catalonië drei
gen de Andalusiërs een eigen belangen
groep te vormen, terwijl hun honderden
kilometers verder gelegen thuisland zelf
ook een beperkte vorm van zelfbestuur
trijgt.
Dan zijn er nog de projecten voor autono
me in Galicië, Valencia, Extremadura,
Aragon en de Canarische eilanden. En tot
ivermaat van ramp is in Asturias, vlak bij
Jaskenland. een beweging opgericht die
net de wapens in de hand en de hulp van
de ETA de volledige onafhankelijkheid
van deze streek wil bevechten.
Verwarring i
Zelfs het referendum, waarin de bewoners
van Andalusië zich volgende week don
derdag moeten uitspreken over zelfbe
stuur, is aanleiding voor grote verwarring,
asken en Catalanen mochten hun me
ning geven over de vraag: „Bent u voor
autonomie?" De bewoners van het arme
en achtergestelde Andalusië moeten een
zinnig antwoord bedenken op de vraag
„Geeft u uw steun aan de uitwerking van
het initiatief op basis van artikel 115 van
de grondwet, met als doel het in dat
artikel bedoelde proces op gang te
brengen?"
De verwarring is met opzet gezaaid. De
regering is teruggekomen op eerder geda
ne beloften dat heel Spanje in principe
van dezelfde rechten gebruik zoy kunnen
maken als de Basken en de Catalanen.
Maar de bewoners in deze gebieden had
den nog maar net in grote meerderheid
„ja" tegen de autonomie gezegd, of de
regering kwam hier op terug.
De Spaanse wet bood twee mogelijkheden
voor een streek om zelfbestuur te krijgen.
De eerste, de „snelle" manier, maakt ge
bruik van een referendum waarin de men
sen wordt gevraagd of ze eigenlijk wel
autonomie willen. Via een tweede referen
dum kunnen ze zich dan later uitspreken
over de uitgewerkte plannen voor die au
tonomie. Op deze manier is het mogelijk
een eigen wetgevende vergadering, een
eigen gerechtshof en bepaalde economi
sche voorrechten in de plannen voor het
zelfbestuur op te nemen. Dit is het model
zoals de Basken en Catalanen dat in okto
ber volgend jaar accepteerden.
Premier Suarez heeft nu bepaald dat de
overige aspiranten voor zelfbestuur de an
dere, veel langzamere weg moeten bewan
delen, die bovendien veel minder rechten
op zal leveren. Andalusië beslist in princi
pe nog over de snelle weg, omdat het
referendum voor komende donderdag nu
eenmaal al was vastgesteld. In de praktijk
is deze weg vrijwel geblokkeerd, doordat
de regeringspartij UCD van Adolfo Suarez
heeft opgeroepen tot stemonthouding.
Om het proces op gang te brengen is het
nodig dat alle jrovincies in Andalusië met
de absolute meerderheid voor autonomie
stemmen. Is dat in slechts één provincie
niet het geval wat na het stemadvies
van de UCD heel goed mogelijk is dan
kan Andalusië de snelle weg wel vergeten.
Tweederangs i
Andalusië reageerde woedend op deze zet
van Suarez, die verantwoordelijk is voor
het onverwachte stemadvies van de UCD.
Wij zijn altijd al zo verwaarloosd door
Madrid en nu worden we nog opgescheept
met een tweederangs statuut voor de au
tonomie, was de boze reactie. Manuel Cla-
vero Arevalo, de uit Andalusië afkomstige
minister van cultuur, voelde zich verraden
en stevende verontwaardigd naar de pre
mier om zijn ontslag aan te bieden. Ook
Rafael Escuredo. de voorzitter van het
voorlopige bestuur van de streek, zei furi
eus dat de premier met zijn „staatsgreep
in Andalusië" eerdere beloften had gebro
ken, en riep op tot verzet tegen de rege
ring. Vijftig burgemeesters in het gebied
demonstreerden hun onvrede met Madrid
door middel van een hongerstaking.
Suarez kon de reactie van de vaak heetge
bakerde Andalusiërs aan zien komen,
maar hij had het er blijkbaar voor over.
Het was voor hem waarschijnlijk de enige
manier om de plotselinge stormloop op
een autonomiestatuut in te dammen. Het
was duidelijk niet de bedoeling dat heel
Spanje in snelle tijd versplinterde in klei
ne deelstaatjes. Na het lastige Basken
land en Catalonië zou eigenlijk alleen Ga
licië met zijn eigen taal en cultuur nog in
aanmerking komen voor een redelijk vér
gaande vorm van zelfbestuur.
Onbestuurbaar mmem—mmm
Als argument voor de plotselinge rem op
het autonomieproces voert de Spaanse
regering aan dat zelfbestuur in bijna alle
streken van het land onbetaalbaar wordt.
De vrees is echter dat het land onbestuur
baar wordt. De vorig jaar gehouden ge
meenteraadsverkiezingen veroorzaakten
een flinke verschuiving naar links, waar
door de centrum-rechtse regering zit opge
scheept met een meerderheid van linkse
gemeentebesturen
Als Andalusië een eigen parlement mag
kiezen, zal dat zeker voor het grootste deel
uit linkse kandidaten bestaan. Ook in
Catalonië. dat op 20 maart een eigen par
lement kiest als uitvloeisel van het verkre
gen zelfbestuur, is een linkse regering niet
te voorkomen. En in de meeste andere
gebieden die nu staan te trappelen van
ongeduld om hun eigen zaken te kunnen
regelen, dreigt eveneens het gevaar van
een autonome socialistische of communis
tische regering, die zich waarschijnlijk
snel van de koers van Madrid zou af
wenden.
Uitgerekend het enige gebied waar cen
trum-rechts de meerderheid in handen
heeft is Baskenland, de drie provincies in
het uiterste noorden van het land die met
geweld het autonomieproces in gang heb
ben gezet. Maar zelfs met de grootste
Baskische partij, de met de UCD verwan
te PNV, staat premier Suarez op slechte
voet. PNV-leider en voorzitter van de
voorlopige Baskische Raad Carlos Garai-
koetchea heeft met alle parlementsleden
van zijn partij de zetels in de Cortes (het
parlement in Madrid) demonstratief ver
laten.
Garaikoetchea verwijt de premier terug te
krabbelen, nu de Basken zich in groten
getale hebben uitgesproken voor zelfbe
stuur. Hij zegt dat Madrid de uitvoering
van het overeengekomen statuut opzette
lijk vertraagt en dat hij daarom niet lan
ger wil samenwerken met „Madrid".
Waarschijnlijker is echter dat de Baski
sche leider wat dramatiek heeft willen
doen in de campagne voor de Baskische
parlementsverkiezingen, die op 9 maart
plaats zullen vinden. Garaikoetchea heeft
altijd goed met Suarez op kunnen schie
ten en zijn theatrale daad zal wel gedoeld
zijn om de Baskische kiezers duidelijk te
maken dat hij zich niet afgeeft met Ma
drid, de voormalige „bezetter" van Bas
kenland.
Moord i
De hoop dat deze verkiezingen een einde
zullen maken aan het geweld in Basken
land lijkt inmiddels ijdel. De moord op zes
Spaanse politiemensen op 1 februari door
de harde tak van de ETA was voor rechtse
terreurgroepen de aanleiding voor een
u— V" - -------
ount
Ts£r-sö'
openlijke oorlogsverklaring. Ieder slacht
offer van de ETA zal worden gewroken
met vier andere moorden, aldus een be
kendmaking van deze rechtse groeperin
gen. Weliswaar is de harde tak van de ETA
in een isolement terechtgekomen door de
afwijzing van het huidige statuut voor de
autonomie, toch vormt de bijna vijf pro
cent aanhang nog altijd een groep van
honderdduizend Basken die bereid zijn
door te gaan met geweld om volledige
onafhankelijkheid te verkrijgen.
Ook de hoop die ontstond toen Herri
Batasuna, de politieke arm van de ETA-
extremisten, bekend maakte aan de ver
kiezingen van 9 maart mee te zullen doen.
is inmiddels verdwenen. Dinsdag besloot
deze groepering zich weer terug te trekken
uit protest tegen de arrestatie van een
vooraanstaand lid door de Franse politie.
buitenlanders'
In Catalonië, dat zich in de strijd om
autonomie zeer rustig heeft gedragen, is
toch ook irritatie ontstaan. Aanleiding
daartoe is de bekendmaking van de PSA.
een nationalistische partij uit Andalusië.
mee te doen aan de verkiezingen hier op
20 maart. Het vervelende voor de Catala
nen Is dat deze partij waarschijnlijk flink
wat stemmen zal behalen, zo ver van de
thuisbasis.
En daarmee zijn het dan weer de „buiten
landers" die in Catalonië een belangrijke
vinger in de pap hebben. Want de aan
hang van de PSA bestaat uit migranten,
die vroeger het arme Andalusië hebben
verlaten op zoek naar werk. Zij vormen
een grote gemeenschap, die zich actief
heeft ingezet voor de autonomie van Cata
lonië, terwijl de veel beter gesitueerde
Catalanen zich hiermee veel minder actief
hebben bemoeid.
Voor veel militairen bewijzen al deze con
flicten dat men het nooit zo v mogen laten
komen met de „afbrokkeling" van het
vaderland. De geruchten over een op han
den zijnde staatsgreep waren niet van de
lucht, en resulteerden dan ook in een
rechtstreekse beschuldiging van een kom-
plot in het dagblad Diario 16, dat dit
bericht echter later weer introk. Maar een
feit is dat het besluit van Suarez de run op
de autonomie te remmen nergens zo ent
housiast is ontvangen als in 'het leger.
Zeker de toevoeging van Suarez dat de
maatregel nodig was om „een uitbarsting
van anarchie te voorkomen", was de mili
tairen uit het hart gegrepen.
'un
Drie jaar geleden zat een rijke Texaan boe
ken te verslinden over de opmerkelijke ma
nier waarop Jimmy Carter vanuit het poli
tieke duister zijn gang naar het Witte Huis
had gemaakt.
Hij had er alle tijd voor want
Carters overwinning had hem zijn goede
baan als directeur van de inlichtingendienst
CIA gekost. Toen hij later in het jaar aan de
praat raakte met de campagneleider van de
verslagen president Gerald Ford vroeg het
tweetal zich af waarom zo'n plan eigenlijk
niet voor een tweede keer zou lukken.
De Texaan kreeg van zijn familie goed-
I keuring om een gooi naar het Witte Huis te
I doen en nu is hij hard op weg Carters
belangrijkste rivaal bij de Republikeinen
I te worden.
I De Texaan: George Bush.
door Bert van Panhuis
Yan alle gegadigden
noor het Amerikaanse
Jresidentschap is Geor-
;e Bush dé grote verras-
ling gebleken. Een
aand of vier geleden
log kende maar een en-
:eling hem als mede-
linger naar de Republi-
;einse nominatie voor
t Witte Huis. Nee. de
urt was ditmaal aan
onald Reagan, de nu
i-jarige oud-gouver-
ur van Califomië, die
1968 Richard Nixon
vier jaar geleden de
ittende president Ford
oest laten voorgaan.
leorge Bush was net Als Ho
ud Baker. John Connally en
e handvol andere liefheb
iemand van het tweede
Stond hij trouwens niet
gekend als een geboren verlie-
r met zijn twee mislukte po-
Ingen een zetel voor Texas in
Senaat te bemachtigen?
(aar het is anders gelopen,
nally en Baker zijn op het
ede plan gebleven maar
ish is het gelukt Reagan se-
naar de kroon te steken,
de „caucusverkiezingen"
i Iowa eindigde Bush enkele
•centen vóór de oud-gou-
■neur en de eerste Republi-
ise voorverkiezing, die op
Porto Rico, leverde de ex
CIA-directeur zelfs een dave
rende overwinning op. Rea
gan deed weliswaar niet mee.
maar had zijn aanhang om
tactische redenen opgeroepen
om Howard Baker te stem
men. De minderheidsleider
uit de Senaat kwam niet ver
der dan een goeie dertig pro
cent en Reagans aanhang is
ook niet naar Connally ge
gaan, want die kwam niet ver
der dan één procent.
De vooruitzichten voor Bush
zijn rooskleurig. Peilingen ge
ven aan dat hij nek-aan-nek
ligt met Reagan voor de voor-
verkiezingen van komende
dinsdag in het noordoostelij
ke New Hampshire, en in het
daarnaast gelegen Massachu
setts is zijn voorsprong zelfs
riant. Half maart houdt de
voorverkiezingsmachine stil
in het zuidoosten, waar Rea
gan. Connally en Baker de
dienst zouden moeten uitma
ken. Zóüden, want in twee van
de vier staten. Alabama en
Florida, heeft Bush nu de bes
te papieren.
Delen i
Wie is die Bush en waaraan
dankt hij zijn opmerkelijke
successen? Ook al woont hij
in Texas, in voorkomen en
spraak is hij een onmisken
baar produkt van het verlich
te New England, waar hij is
opgegroeid Vader Prescott
Bush was een rijke bankier in
het New Yorkse financiële
centrum Wall Street en vanaf
1952 tien jaar lang Republi
keins senator voor de staat
Connecticut. Zoon George
Herbert Walker had met zijn
vier broers en zusjes aan niets
gebrek. De Bush-kinderen
groeiden op in een sfeer van
„adeldom verplicht"; zelfdis
cipline, medemenselijkheid
en dienstbetoon golden als
grote deugden. Als schooljon
gen kreeg George van zijn
moeder de koosnaam „Ook
een halve" omdat hij alles wat
hij kreeg meteen wilde delen
met. degene, die naast hem
zat.
Na de middelbare school werd
hij in 1942 met 18 jaar de
jongste oorlogsvlieger bij de
Amerikaanse marine. Op
kerstavond van het jaar 1944
was voor hem de oorlog voor
bij en twee weken later trouw
de hij met Barbara Pierce.
Het huwelijk en trouwens het
hele familieleven van de Bus
hes geldt als een van de geluk
kigste in de politieke wereld
van de VS
Na het einde van de Tweede
Wereldoorlog ging George on
der meer economie studeren
aan de elite-universiteit van
Yale
In plaats van zijn vader
te volgen in Wall Street ver
koos hij een carrière in de olie
in Texas. Ondanks zijn „oos
terse" gewoonten raakte hij
snel ingeburgerd in de Hous-
tonse Republikeinse wereld
en in 1963 werd hij districts
voorzitter.
Meer hbvob
Maar Bush wilde meer en be
sloot dus een gooi te doen
naar een van de Texaanse ze
tels in de Senaat. Het lukte
hem niet en zes jaar later, in
1970, al evenmin. Voor George
Bush was slechts een vierjarig
lidmaatschap van het Huis
van Afgevaardigden wegge
legd.
Tweemaal ook glipte het kan-
didaat-vice-presidentschap
hem door de vingers: in 1968
ging Richard Nixon toch lie
ver in zee met Spiro Agnew en
Gerald Ford deed vier jaar
geleden hetzelfde met senator
Robert Dole.
Er wordt daarom wel
gezegd dat Bush zijn
opvallende banen na zijn Con
greslidmaatschap heeft ge
kregen als „troostprijzen".
Dat betreft dan het ambassa
deurschap bij de Verenigde
Naties tussen 1971 en '73, het
voorzitterschap van de Repu
blikeinse partij het jaar daar
na. zaakgelastigde in China
van 74 tot 75 en ten slotte de
leiding van de CIA tussen 76
en 77.
In de VN kreeg Bush vooral
een zware dobber aan de toe
lating van de Chinese Volksre
publiek en de uitstoting van
Taiwan. Zijn tweede man
Christopher Phillips is van
mening dat hij het bijzonder
goed heeft gedaan. Hij was op
zijn best als hij het protocol
aan zijn laars kon lappen.
De voorzittersstoel van de Re
publikeinse partij bleek alras
een slangenkuil omdat Ri
chard Nixon betrokken raak
te in de Watergate-affaire.
Maar over de gehele lijn be
schouwd kan worden gezegd
dat hij goed heeft gemanoeu
vreerd. Hij is Nixon niet afge
vallen waar dat kon, maar
heeft hem zeker niet de hand
boven het hoofd gehouden.
Het jaartje Peking verliep
rimpelloos en toen Bush het
directeurschap van de CIA
moest opgeven, voerde bin
nen en buiten de organisatie
spijt de boventoon. De Demo
cratische voorzitter van de se
naatscommissie voor de in
lichtingendiensten. senator
Daniel Inouye, die zich aan
vankelijk had verzet tegen
Bushs benoeming, oordeelde
in 1977: „Hij is een van de
beste die we ooit hebben
gehad."
Aardig
Ook politieke tegenstanders
bestempelen hem als een aar
dige. nette vent en het is mis
schien daarom dat men hem
vaak als gematigder wil ken
schetsen dan hij in werkelijk
heid is. Bush is een duidelijke
man van de conservatieve
vleugel van ae partij, zeker
waar het gaat om economi
sche vraagstukken.Maar zijn
beminnelijke optreden maakt
dat men hem eerder aan
vaardt dan wanneer hij zijn
opvattingen agressief zou pre
senteren.
Zijn intensieve campagne in
Iowa voor de caucusverkiezin
gen heeft zijn beeldvorming
ook goed gedaan. Samen met
zijn familie heeft hij de hele
staat tot in de kleinste ge
huchten bezocht, zodat bij
kans iedereen wel eens een
hand of een klap op de schou
der van hem heeft gehad. En
het heeft hem geen windeie
ren gelegd.
Het Reagan-kamp weet dat
hij in New Hampshire een ge
ducht tegenstander zal zijn en
is daarom al begonnen op de
negatieve aspecten te wijzen.
Bij voorbeeld dat Bush in
kwesties als de gelijkberechti
ging van man en vrouw toch
maar twijfelachtig vooruit
strevend opvattingen heeft,
net als bij de abortus, waar hij
persoonlijk tegen is maar die
hij niet bij de grondwet wil
verbieden En is Bush met zijn
dure pakken en zijn opleiding
niet nog steeds een corpsbal,
die ver af staat van de gewone
Republikein? Sinds Iowa krij
gen zijn rivalen Bakers op
merking ..George is mijn bes
te vriend" niet meer over de
lippen.
George Bush, kandidaat-presidentskandidaat bij de Ameri
kaanse Republikeinen.