'Gevoel moet voorop staan bij muziek maken' Poëzie en symboliek in fris realisme Derde wereld op tv slecht te verkopen Rafël Frubeck de Burgos dirigent van groot kaliber Interessant programm Kamerorke Nieuwe boëk< Klavecinist Glen Wilson: G. V. A. Röling in Zutphens museum Uitbundig besluit impressionisten-serie WOENSDAG 20 FEBRUARI 1980 KUNST/RADIO/TELEVISIE TROUW/KWARTET Olympische Winterspelen. Directe reportace van de 3000 meter schaatsen voor dames en verder aandacht voor de reuzeslalom dames, eerste run. Ned. I 16.25 uur Kenmerk laat een film zien over de gevolgen van de nieu we illecalenwet. waarover de Tweede Kamer waarschijnlijk morfen zal debatteren. De ille galen zijn de eerste slachtof fers. maar de wet heeft ook consequenties op langere termijn. Ned. II 19.25 uur Panoramiek besteedt aan dacht aan de Amerikaanse mi litaire steun aan Oman ter be veiliging van de westelijke olie-belangen en de verkie zingsmanipulatie in Rhodesie. Ned. I 21.00 uur Olympische Winterspelen. Waarin hoogtepunten uit vori ge programma's en een samen vatting van de ijshockerwed- strijd Tsjechoslowaklje-Zwe- den. Ned. I 22.10 uui Pianist Tamés Vai als dirigent it als ld tC euri door W. H. Wolvekamp Komende vrijdagavond beleeft de kleine zaal van het Concertgebouw een van de spaarzame optredens van Gustav Leon- hardt in de muziekstad Amsterdam. Samen met zijn leerling Glen Wilson laat hij wer ken horen voor twee cembalo's, ter afwisse ling van beider solo-spel. Spectaculair be gin van een programmatisch opvallend se- rietje van drie concerten, opgezet door Glen Wilson, geheel zonder financiële steun van welke impressario, sponsor of subsidie dan ook. De tweede avond. 14 maart, voert Beatrice Cramoix op het podium van de kleine zaal, de Franse sopraan die dramatische werken uit de barok niet alleen zingt, maar de inhoud ook uitbeeldt met de gebaren en mimiek zoals de acteerkunst toen voor schreef. Behalve de begeleiding in Monte verdi's Lamento d'Ariane en Clérambaults dramatische cantate Medea, verzorgt Wil son uitvoeringen van weinig gespeelde kla vecimbel-literatuur, zoals Bachs Franse Ouverture. Op 21 april deelt Wilson het podium met de in ons land zelden gehoorde violiste Alice Harnoncourt, de bescheiden maar belang rijke vrouw achter Nikolaus Harnoncourt. Op de lessenaars werken van Bach, Bocche- rini en Mozart. Stijlzuiverheid over de hele linie gegarandeerd. Maar het etiket „au thentiek" wijst Wilson af. „We zullen nooit weten of we het doen zoals destijds. We moeten onze eigen weg zoeken." ROTTERDAM Onder de s wordt een solistische carrièien vaker verbonden met een cfiinis als dirigent. Het abonnem eert van het Nederlands K kest zondagavond in de Rott Doelen stond onder leiding Hongaarse dirigent Tamés die aanvankelijk een pianijlvee baan koos. In een interessiy gramma kwamen zijn leidei teiten duidelijk tot uitdrukk 0 De avond werd begonnen me 'n fonietta op 52 van Albert (1869-1937). Het enkele Jaren dood ontstane werk toont Ro zijn best als „musicien frang prachtige beheersing van dean 1 nie leidt hier tot een onbek jn v en spiritueel musiceren met making van een boeiende ril een doelbewuste verwerking thematisch materiaal HoeJcr 11 langzame tussendeel zeker nien langrijk genoemd kan worde Roussel toch wel ln de beide len zijn sterkste troeven uit. vendige en exacte orkestspe Vóséry deed de kwaliteiten stuk schitterend tot hunjSSci komen. Vervolgens was de pianisl1 Frankl solist in Mozarts piani in A K.V. 414, iets minder bek het beroemde A-dur concert Het aardige van deze uitvoer hierin gelegen, dat de tweed die Mozart voor dit concert (verschenen als Korizert-Ron K.V. 386) aan de uitvoering ging. Op zichzelf een bijzond mant werk met een rijke m inhoud, maar zich toch niet in geheel voegend als het veelal de slot-Allegro. Daarom was gezien van de dirigent om geschreven tweede Finale pianoconcert te doen voorafg ter Frankl leverde Mozart-s >en len, rs e eraa du y sla£ id waa open. rhc tleic and j en n c FT voorname klasse. Niet alleen pianist over een volstrekt ga nlek beschikt en steeds een toucher laat horen, maar hij de muziek ten volle en weet z< ,ncj( tot een welhaast optimale int tie te komen. Belangwekkend was het o avond een in 1948 georkestredl sie te horen van Poulencs o< kelijk voor piano gecompej Mouvements perpétuels. Dat gen een bewerking voor ml orkest, bestaande uit fluit, ho rinet, fagot, hoorn, viool, alt, contrabas. Het stuk deed hetyj bezetting nog wel zo goed algemeen bekende pianowerl treffelijk samenspel van de mentalisten en een muzikl ve voordracht. |t>jn gel :ht, ent Veronica en NOVIB kijken door kinderogen Autotest 1980. Uitg. K sche Tijdschriften, 550 zichten van ruim 1500 incl. buggy's en prijsopgave. Alles over fotografie c Langford. Uitg. Elsevier, 223 pag. groot formaat lees- en kijkboek voor grafen. Elseviers grote boek voor i mer door David Sheshire. vier, Amsterdam, 288 pag. maat, ƒ69,50. Afgestemd ners en gevorderden. Drie AO-boekjes van de IVIO, Lelystad. Nr 1800: gerswerk van M. Rijnja, 1081: Kinderen door prof. dr. A. Stolk en Inspraak (planologische sing) geschreven door A. F. sten. Prijs per deeltje van 20 1,90. Het leven op aarde van D. A v rough heeft als ondertitel: van plant en dier, gebaseerd <#rco serie Life on Earth. Amsterdam. Rijk geïllustrea &?1 blz. ƒ49,50 door Jac. Lelsz ZUTPHEN Ruim tien Jaar geleden werd Gerard Victor Alphons Röling geëmeriteerd als hoogleraar aan de Rljks- a kademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam. HIJ vestigde zich toen ln het rustige Terwolde, een dorp in het boerenland nabij Deventer. Röling, die nu rond de 75 Jaar moet zijn, heeft in de afgelopen tijd niet stil gezeten. Wat hij sinds 1969 heeft gemaakt, althans een selectie daarvan, ls nu te zien in het Museum Henriëtte Polak in Zutphen Er zijn daar ook enkele werken, zoals liet expressieve portret van Marte uit de Jaren veertig. Voor het overige zijn het echter bijna allemaal stillevens. Daar zijn uiterst recente bij, zoals het aarden bakje met aardbeien", geda teerd 1980 Wat ook nu weer opvalt is de klare, bijna scherpe vorm en de heldere, maar nimmer lawaaiige kleur Opvallend is ook de stofuitdrukking. Niet het hele gladde Dat virtuoze, dat welbewust streven naar perfectie En toch kom het wezenlijke onvoor stelbaar raak over Kijk er maar eens Speciaal vandaag door Riet Diemer HILVERSUM Als onder werp voor televisieprogram ma's is de nood in de Derde Wereld en de daaraan verbon den ontwikkelingssamenwer king al lang niet meer in. Het moet een modeverschijnsel zijn geweest, want een aantal jaren geleden werden de kij kers overvoerd met de schrij nendste beelden en een giro nummer tot besluit. De cijfers wijzen uit dat er nog altijd veel ellende is. Tot de vier miljard mensen die de aardbol bewonen behoren anderhalf miljard kinderen. Van iedere tien kin deren wonen er acht in de derde we reld. Van iedere tien kinderen daar hebben er twee kans op medische hulp en vier op onderwijs, dat wil zeggen lagere school. Met de gewoonte zo realistisch moge lijk de nood in de arme landen te filmen hebben Nederlanders het bij de regeringen van bepaalde landen verkorven. Die geven nauwelijks meer vergunningen om opnamen te maken omdat ze graag willen dat hun volk in zijn waarde wordt gelaten. Natuurlijk bestaat er ook bij een aan tal van die regeringen de neiging om te doen alsof er niets aan de hand is. Er worden op de Nederlandse televi sie nog wel pogingen ondernomen de derde wereld zo doeltreffend moge lijk aan de man te brengen, zoals bijvoorbeeld ln de Ver Van Mijn Bed Show van de KRO eens in de vier weken op zondagavond het geval is. En vanavond proberen Veronica en Gast-Aan-Tafel van de NOVIB sa men een nieuwe formule om speciaal aandacht te geven aan de kinderen van de derde wereld. (20.32 uur op Nederland 2) Kinderen Het belangrijkste programma-onder deel is het verslag van een reis die zes kinderen uit Sri Lanka (het vroegere Ceylon) naar Nederland maakten en het tegenbezoek van zes Hollandse kinderen naar Sri Lanka. Was het daar nu maar bij gebleven dan zou het best een aardig programma heb ben opgeleverd, mits goed tegenover elkaar was gezet wat de tegenstellin gen en overeenkomsten tussen beide landen zijn. Zo hebben de Hollanders wel erg veel eten, constateren de kin deren uit Sri Lanka ln hun dagboek Maar ze vinden ons wel arm omdat we zo weinig zon hebben en nergens plaats voor een eigen rijstveldje Wakker Maar bij het streven naar een nieuwe formule voor het programma te vin den, die de bevolking wakker zou moeten scnudden, zijn er zoveel an dere zaken bij gehaald, dat je steeds denkt bij een ander programma te recht te zijn gekomen. Van al het bij elkaar geschraapte materiaal zouden wel zes uitzendingen kunnen worden gemaakt. Zo werd er gefilmd in Bangla Desh, Guinee Bissau, Haïti. Guatemala, Ethiopië, Suriname, de Philippijnen en India. Maar er blijft in zo'n overla den programma niet veel hangen van wat de NOVIB daar nu eigenlijk doet. Er zijn lange muzikale nummers van Margriet Eshuis, Massada en Aman- kay te beluisteren. Spel Jeroen Krabbé geeft een demonstra tie van het speciaal voor deze gele genheid ontworpen nieuwe spel We relddelen: een combinatie van Gan zenbord en Monopolie. En last but not least, er kunnen prijzen worden gewonnen, variërend van een reis voor twee personen naar Sri Lanka tot vliegers, beeldjes en olielampjes. Het spel Werelddelen door Franz Straatman TWISK Met zijn serie in de kleine zaal lijkt Glen Wilson uit de schaduw te treden waarin hij deels gedwongen de afgelopen vijf jaar als ba- rokmusicus heeft geleefd. In 1975 maakte hij zijn entree bij het Nederlands Kamerorkest als opvolger van de bekende Janny van Wering. Verbazing alom: niet alleen een Ameri kaan (terwijl we toch zoveel cembalisten van eigen bodem hebben), maar ook nog een leerling van Gustav Leon- hardt. In de kring van de zogenoemde au- thentleke-barokmusici werd Wilson voor een verrader uitgemaakt, terwijl de helft van het Kamerorkest de aanhangers van dirigent Szymon Goldberg Wilson met wantrouwen binnen zag komen. De andere orkest helft, dirigent David Zinman voorop, zag in de Leonhardt-leerling juist een aanzet tot verandering, vernieuwing. Toen die toch uitbleef, nam Zinman ontslag. Het was een minister die het Kamer orkest ln september 1976 tot het besef dwong dat het artistiek op dood spoor zat, ook al was het des heren Van Doorns bedoeling helemaal niet dat Kamerorkest nieuw leven ln te blazen; hij wilde het Juist opheffen! Ondertussen bleef Wilson zitten waar hij zat. als contlnuo-speler achter het klavecimbel Een stil mens. ver weg gedoken met zijn Nederlandse vrouw en twee kinderen in het volkomen rustige Noordhollandsc boeren- streekdorp Twisk; muzikaal trad hij nooit op de voorgrond. Ook niet toen het Kamerorkest het barokke pad eens goed ging verkennen. Dat ge beurde aan de hand van gespeciali seerde gasten als Jaap Schröder (vio list). Philippe Herreweghe (koordiri gent). Jos van Immerseel (klaveci nist) en Roger Norrington (kameror kestdirigent) Wat Wilson dan zonder idealen het Kamerorkest binnenge stapt? Geen invloed .Natuurlijk wist ik waar ik terecht kwam. Ik zag het orkest als een we reld waar goede en slechte dingen gebeuren. Ik heb een tijd geprobeerd van binnen uit wat te organiseren, maar dat is mislukt. Ik heb me erbij neergelegd dat het mij niet gegeven is om enige invloed te krijgen bij het Nederlands Kamerorkest." Wilson sluit niet uit dat hij met zijn kalme, beschouwende instelling minder ge schikt was om een doorbraak te be werkstelligen. maar. voegt hij eraan toe: ,,'t Is ook heel wat anders of iemand van buiten komt, of dat een ensemble-lid zegt: Ik weet hoe het moet. Dat laatste is moeilijker te ac cepteren." „Werken bij het Nederlands Kamer orkest is voor mij in de eerste plaats een manier om een salaris te verdie nen zittend achter een klavecimbel. Dat is mijn vak. dat wil ik beoefenen. Ik werk er met plezier, ook al weet ik dat orkest en ik nooit naar elkaar toe zullen groeien. De opzet van het Ka merorkest is nog steeds dezelfde als bij de oprichting door Goldberg: een door Adr. Hager DEN HAAG Een laaiend enthousiast publiek heeft maandagavond met ovaties onderstreept, dat de vierdeli ge serie „Vanuit het impres sionisme", door het Residen tie Orkest deze maand in de Nieuwe Kerk gepresenteerd, een ..seizoentopper" is ge worden. Voor deze serie is nauwelijks reclame gemaakt, maar de eerste drie concer ten waren al vrijwel uitverkocht, en voor de afsluiting van het geheel moesten meerdere belangstellenden genoegen nemen met een staan plaats De sene heeft bijzonder interessante en veelal weinig gehoorde werken naar voren gebracht Omdat men een zo breed mogelijk beeld wilde geven van alles rond en om het impressio nisme. ontkwam het publiek niet aan langdurige concerten die meer dan drie uur tijd in beslag namen. Door het grootste deel van het publiek werd dat echter niet als een bezwaar gezien Men nam voor lief dat de omschrijving vanuit het impressio nisme bijzonder ruim moest worden opgevat. Het laatste concert in de Nieuwe Kerk werd een triomf voor de Spaan se dirigent Rafaël Fruhbeck de Bur gos Bewees hij vorige week in o.m. ..La Mer" van Debussv dat hij een goede greep op het Haagse orkest had, nu toonde hij zijn kwaliteiten in het werk dat hem alle gelegenheid bood zijn temperament ten toon te spreiden: de opera ..La Vide Breve" van zijn landgenoot Manuel de Falla. Jammer dat deze groots opgezette weergave in een kerkgebouw gepre senteerd moest worden: het oor, maar ook het oog werd hierdoor tekort gedaan. La Vlda Breve is een liefdestragedie waarin een zigeunermeisje wordt ver smaad door een Jonge Spanjaard die een meisje van eigen stand en ras kiest Het zigeunermeisje doodt zich zelf om haar ontrouwe minnaar tot wroeging te brengen. De Falla heeft dit dramatisch gegeven voorzien van gloedvolle en temperamentrijke mu ziek. daarbij gebruik makend van echte Spaanse folklore-elementen als flamenco-danseres en -zanger Niet meer dan een uur duurt deze opera, maar dan wel een uur van verrukke lijke meeslepende klanken, afwisse lend dramatisch en uitbundig Rafël Fruh'oeck heeft het Residentie Orkest opgezweept tot prestaties van hoog niveau; de musici zaten op het puntje van hun stoel. Veel lof ook voor de kamerkoren van Gerard Ak kerhuls (volgende maand zingen zij de Matthaeus Passion in Brussel en Parijs), deze Haagse dirigent presen teerde aan Fruhbeck een vocaal en semble. dat zich volledig vertrouwd had gemaakt met de Spaanse muziek. Dramatische kracht De sopraan Enrlqueta Tarres zong de partij van Salud, aangrijpend en van een grote dramatische kracht. Jard van Nes, Angelo Bello, Eveiio Esteve, Wouter Oosterkamp, Manuel Malre- na en Michael Halliwell droegen stuk voor stuk bij aan dit overweldigende succes. Lucero Tena is een volbloed flamenco-danseres, zij gaf een voor proefje van haar optreden in Diligen- tia van morgenavond. Ook zij werd langdurig bejubeld. Bij zoveel enthousiasme mag echter niet onvermeld blijven, dat ook de overige onderdelen van het program ma met de liederencyclus „Zonder zon" van Moessorgsky. Joueurs de Flute van Roussel. Psyché van De Falla en La Mer van Debussy even zovele hoogtepunten betekenden. De serie .Vanuit het Impressionisme" is wel bijzonder goed geslaagd' virtuoze kamerorkestcultuur te kwe ken en in stand te houden. Als ik me daar niet bij zou willen aansluiten, zou het alternatief zijn, lesgeven op een conservatorium. Daar sta ik hele maal niet achter, om mensen op te leiden voor de ww Wilson legt nu kleine accenten in zijn anders rustige, bijna bedeesd gedane uitspraken. Moedig Ook bij het woord „authentiek", het waarheidsstempel dat men vooral bij plaatuitgaven van barokmuziek te genkomt. breekt emotie door in het vrijwel smetteloos uitgesproken Ne derlands. .Authentiek. Dat woord kan ik niet meer horen. Sinds ik in 1971 in Nederland kwam studeren, heb ik een heel gekke evolutie door gemaakt. In principe sta ik nog steeds achter de teruggaande, recon struerende gedachte, maar ik vind het principieel onjuist om te zeggen: zó moet het. Dat verstijft de zaak. Bovendien: de bronnen zijn onvolle dig, onduidelijk of spreken elkaar te gen. Nikolaus Harnoncourt was de eerste die ervoor durfde uitkomen dat we het niet weten, dat het hypo thesen zijn. Dat vond ik erg moedig van hem." „Bij hem zie Je een duidelijke ontwik keling naar een felle, vurige aanpak die echt Italiaans is. Het is ook zijn extraverte persoonlijkheid die 'n woordje meespreekt. Maar Leon- hardt die altijd zo beheerst, zo gecon troleerd overkomt, is eveneens aan het loskomen. Vroeger moest hij zich altijd verdedigen, maar nu hij erken ning gevonden heeft, wordt die vulka nische kern in hem merkbaar die hij altijd ln bedwang heeft gehouden. Zijn ingetogenheid houdt ook ver band met de aard van het klavecim bel. De bespeling vereist een enorme beheersing van heel verfijnde techni sche effecten. Hij heeft dat systeem als het ware uitgevonden, terugge vonden, ons de weg gewezen om van het klavecimbel een respectabel in strument te maken." Romantisch „Waar het ln de toekomst op aan komt, is ruimte te geven aan het gevoel. Je moet niet bang zijn sfeer te scheppen. Ik herinner mij heel goed de eerste keer dat de Johannes Passie werd uitgevoerd met oude instrumen ten en 'n klein koor, begin Jaren ze ventig. Voor mij was hèt hoogtepunt de wijze waarop de countertenor René Jacobs de aria „Es ist voil- bracht" zong. Naar die plaats werkt de hele compositie toe. Ik ging bijna huilend naar huis. maar mensen uit mijn omgeving verklaarden me voor gek, want het was zo romantisch!" „Op die houding heb ik kritiek. Over al in de bronnen lees je juist dat het gevoel in de muziek voorop staat, dat het de bedoeling is de hartstochten, aan te roeren. De eenheid tussen de inhoud van de muziek en de uitdruk king daarvan door de kunstenaar, zoals Brüggen en Leonhardt die de monstreren, is pas authentiek. Maar helaas komen veel barokspelers nog niet verder dan een manier van spe len. Als ze dan door de commercie gegrepen worden, ontstaat er die ge weldige haast om de eerste te zijn met plaatopnamen. Dat maakt mij bang." „In de vijf jaar bij het Kamerorkest heb ik mij stilletjes zitten ontwikke len als musicus. Ik heb verschrikkelijk Glen Wilson: reconstrueerders ke dingen meegemaakt onder Gold berg toch gek, ik kon heel goed met hem praten maar ook de mooiste ervaringen beleefd onder Zinman. Voor mij een fantastisch artiest; wil de van alles weten, vroeg mij over allerlei zaken. Dat heeft mij aan het denken gezet: zó kan het dus ook." Eigen ideeën „Dat Kamerorkest is een leerschool geworden omdat je je als orkestmusi cus geheel moet wegcijferen. Ik ben dan wel een leerling van Leonhardt, maar ik barst van de eigen ideeën die ik moest leren verwerken in mijn 'spel. In dat proces heb je alleen jezelf om Je gaande te houden plus de aan moediging van sommige mensen." „Ik weet niet of ik goed ben, of ik iets te vertellen heb. De tijd leek mij echter rijp om me nu te uiten. Door mijn werk bij het Kamerorkest was ik teveel verzeild geraakt in de modeme instrumenten, terwijl ik toch thuis hoor bij de reconstrueerders. Ik had soms het gevoel dat ik mijn identiteit kwijt was. En omdat niemand het voor je doet, moet je zelf de handen uit de mouwen steken. Zo kwam die serie tot stand. Ik ben blij dat mijn leermeester Leonhardt op mijn uitno diging tot samen musiceren is Inge gaan. Dat is mijn manier om het enigszins mijn dank te betuigen." zo'n „Makreel" op aan. Bij Röling geen flessen, vazen, comfoortjes en dat soort zaken, ook geen schedels, zandlopers en half vergane boeken. Zijn voorliefde gaat thans uit naar de viswinkel: rolmopsen. oesters, mosse len. Duidelijker dan de poëzie en de symboliek van de dingen, waait uit dit werk een fris soort realisme tege moet Ongemeen knap zijn doeken als „Wit te bak met peren en tomaten", waar bij niet alleen moet worden gekeken naar het fruit, maar ook naar de roestplekken aan de bak. Of „Eieren en eierschalen", waarbij er eens op moet worden gelet hoe de dooier in het eiwit drijft. We spraken van poëzie en symboliek. Röling mag ze wat verhullen, maar ze zijn er wel Het kan nauwelijks an ders. Lei Alberigs heeft in een boekje over hem gezegd dat zijn werk voort komt „uit een menging van verwon dering en verontrusting" In enkele doeken krijg je het gevoel te maken te hebben met een dubbele G. V. A. Röling: Cirque d'automne, olieverf, 1971. bodem. Bijvoorbeeld in „Vrije Wils ei". Wat moet dat stuiterende ei? Het ei verheft zich boven de grond. In de nabijheid ligt zoiets als radarsys teem-installaties. Het is een motief dat terugkeert in „Cirque d'au tomne". Verborgen boodschappen lijken er ook te zitten in „Haviken" en in ..Te rug naar de oorsprong". Het laatste is een schaal Hollands zeebanket, ge schoven naar de plek, waar land en zee elkaar raken. Zo geeft deze ten toonstelling niet alleen te genieten van veel rechtschapen schoonheid, maar biedt ze ook stof tot nadenken. In de kelder is een klein aantal teke ningen van Röling te bezichtigeri. ln hoofdzaak uit de jaren '50. Tot en met 1 maart, geopend op dins dag tot en met vrijdag van 10-12.30 uur. en van 14-17 uur. Zaterdags van 10-12.30 uur, op zondag van 15-17 uur.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 4