Rationale oorspronkelijkheid enmerk van Poolse films F WSé-é* 9L us kijken naar wereldramp loroordelen worden ik doorgeprikt Amsterdamse procureur generaal naar Arnhem "r* EOOR Paniekshow van het Volkstheater Prolongaties en reprises 8 FEBRUARI 1980 l^EJj TROUW/KWARTET P 15 - RHS17 r P. Ouwendijk - ils elk jaar is er door de nisatie van het Film mational festival bij- lere aandacht besteed één bepaald land. Dat it jaar Polen. Het Pool en is hier zeker niet ikend, want in de loop de jaren we kunnen oor zelfs terug gaan ut it de jaren vijftig zijn liverse „Poolse filmwe rk» gehouden, ndvve 0p s van belang, omdat je daar na de mogelijkheid hebt gekre un je een (natuurlijk beperkt) land el te vormen over continu ing en veranderingen in dat fil- Laten we de films die ver- ee 1 zijn (op het ogenblik dat ik y/t hrijf is Wajda's film ..Zonder 0l ving" nog niet te zien ge- de revue passeren. Dan valt v. continuïteit en verande- ïet volgende waar te nemen. lwetjUiuïteit: grote aandacht voor itiej ens in kleine verhoudingen, je 0 ils centraal psychologisch ge- zeg verdediging van eigen kan- inge egenover „de chefs", de man- ,ke (of vrouwen) met de grote nde i. Verandering: beheerster en dW( ;er dramatiek. minder :D meer familiaal. ieeri n vorlS artikel is al de film Een van de tweeling Kennedy uit de film „Poto en Cabengo" van Jean Pierre Gorin matiek (geconcentreerd in het paar» bezit toch een sympathie opwekkende waarachtigheid: wie persoonlijk idealisme bepleit gaat hoe dan ook door de mangel van de op succes berekende regie (in welke vorm ook). Andere films uit het Poolse pak ket zijn „Aria voor een atleet". „Kung fu" (getypeerd als „een film over de vriendschap weer bare vriendschap die het wint van vooroordelen, vriendschap als het laatste redmiddel voor men sen die zijn weggezakt in baan- tjesjagerij en carrière maken: het knellende thema van veel Poolse films) en „De Kans". Itor" vao Krzystof Kieslows- |nHriikwolfkonri iirht.iv hesnrnken Fni«rs7.ins IIIUI UIVVVCIVItCIIU uchtig besproken. Enigszins ,lim lijkbaar in thema verzet 'atieke enkeling tegen opgedron- jj h< neningen en situaties is Tan urs uit de provincie" van Ag- ;a Holland. Het verhaal In f zich af in acteurskringen in *'bo( 'oolse provinciestad. Met als jn personen Krzystof, een ac- j aj met een sterk idealistische ting over zijn acteurschap, n vrouw Anna. die werkt in ^poppentheater. Het gezel- waar Krzystof als „de grote qI£ geldt, heeft een stuk op het •t-B toire genomen, dat „Bevrij- ïdei titel heeft. De regie is em, rtrouwd aan een jonge regis- ,n uit Warschau. Voor deze re- ur gaat het uitsluitend om succes van de avond. Hij pt daarvoor alle teksten, die 'lemmerend vindt voor een d( ingang van het stuk bij het lkk ek. Toevallig gaat dit om be- ^«n ien als vrijheid, vaderland, ihorigheid e.d. De ster-acteur tnch daartegen, maar krijgt conflict met directie en re- -^een voet aan de grond. Het jt zijn frustratie compleet. ihien Is het psychische dra- !an de acteur wat te idealis- I opgeschroefd, zodat de fi- van Krzystof wat veel aan achtlge menselijkheid in- maar het totaal van de dra- „Aria voor een atleet" is een film debuut. Een verbluffend debuut, dat evenveel zegt over het totale filmklimaat in Polen als over het individuele talent van de maker I INTERNATIDNALl van de film (de complete maker, die niet alleen de regie had, maar ook de man van verhaal en scena rio is) Fllip Bajon. De geschiedenis gaat over een at leet uit de tijd van de overgang van de negentiende naar de twin tigste eeuw, Wladyslaw Gorale- wicz, in wie historische herinnerin gen aan befaamde worstelaars uit die periode bewaard zijn gebleven. In de spraakmakende filmge meente worden vergelijkingen ge maakt met Fellini, maar de af stand met deze filmer is zo groot als de afstand tussen esthetische decadentie (door Fellini welbe wust gestileerd) en een ruiterlijke behandeling van een incidenteel showfenomeen, op de rand van grofheid en verfijning. Het is Ba- jon niet te doen geweest om een tijdsbeschrijving. In zijn film wordt de centrale positie ingeno men door een sterke vent, die bin nen de ruimte van het snobisme en de decadentie van zijn tijd kans ziet om door zijn lichaams kracht (met grote aantrekkelijk heid voor vrouwelijke figuren uit „de society") tot rijkdom te ko men. In verwijderde zin vergelijkt Bajon de artiest-worstelaar met de operazanger: beiden, figuren in een wereld van vergulde schijn. De een niet minder, maar ook niet belangwekkender dan de ander. Een Indrukwekkend debuut. Amerikanisme Wat Poolse films bijzonder be langwekkend -maakt is, hun natio nale oorspronkelijkheid. Al zou je ze nagesynchroniseerd te zien krij gen. ze zijn onmiddellijk tot hun herkomst te herleiden. Een uitzon dering daarop vormt de film „De kans" van Feliks Falk. Het gaat om de strijd tussen sport en cul tuur op een middelbare school. Ter wille van het grote sportsuc- ces op een Spartakiade worden leerlingen van een school door de ambitieuze gymnastiek-leraar zo in beslag genomen, dat zij hun andere schoolvakken wel moeten verwaarlozen. De sport is heilig. In de uitwerking van het thema her ken je in de film diverse soorten geheide amerikanismen. Voor de rest is er wel zoveel regie-kracht ontwikkeld, dat je deze amerika nisering in het hele filmpatroon wel betreurt maar toch ook weer voor lief neemt. Een van de meest belangwekken de aspecten van de Rotterdamse manifestaties van F.I. is, het naar voren halen van films aan de mar ge van het ons bekende cultuur patroon. Dat was het geval met de Turkse film „De kudde", dat is Beeld uit „De kans" van Feliks Falk ook het geval met de Tunesische film „La noce" van het collectief „ThéStre nouveau". Over het ge heel genomen worden films uit de Noordafrikaanse landen geken merkt door voorkeur voor inheem se dramatieken het sociale volksverzet tegen overheersend feodalisme en achterlijkheid. Dit thema komt in „La noce" niet aan de orde. Het is een individueel „huiselijk drama", waarin het vooral is gegaan om verfilming van toneelspel. Een scène uit „Radio on" van Chris Petit. Volkstoneel De Tunesische toneelwereld kent drie soorten toneel: tekst-toneel, symbool-toneel en volkstoneel. „La noce" valt onder de laatst genoemde soort. Een pas gehuwd stel Sarra, afkomstig uit arme familie en Fatah, een klein-bur- gerlijke ambtenaar raakt na „het huwelijksdiner op de zevende I INTERNATIDNALl dag van het huwelijk" aan het bekvechten. De wederzijdse ver dachtmakingen en tekortkomin gen worden op bittere manier te gen elkaar uitgespeeld. Een dra ma dat zich automatisch ontwik kelt uit wederzijdse teleurstelling: de man haat de geringe afkomst van zijn vrouw, de vrouw doorziet met grote helderheid de karakter zwakte en lafheid van de man. Centraal is de bouwvalligheid van de woning, die het tweetal betrok ken heeft en die op de nominatie staat om afgebroken te worden. Die woning is symbool van het huwelijk, dat bijna voordat het begonnen is al ondergraven schijnt te zijn. Misschien dat de vorm waarin een en ander gefilmd is, in een regelrechte weergave van het acteren door de vrouw en de man. wat te barok is. te nadrukke lijk. Maar in zijn stijl is het au thentiek. Zeker een film die na het festival een ruime roulatie ver dient. Ruime roulatie is ook te wensen voor „Passé ton bac d'abord" van Maurice Pialat (bekend o.m. door zijn film „La gueule ouverte"), bij een vorig festival al opgevallen door haar aparte stijl). Bij Pialat gaat het ternauwernood om uit beelding van een dramatisch ge concentreerd gegeven, maar om vloeiende schijnbaar niet verbin dende beelden, die meer door de erin verscholen intensiteit tot een innerlijk sluitende dramatiek ko men dan door hun „verhaal." In „Passé ton bac d'abord" gaat het om jongeren, die zich aan de scheidslijn bevinden van het on bekommerde schoolbestaan en de beroepsernst van het leven na de schooltijd. Niet de schooltijd van de twaalf- maar van de zeventien/ achttienjarigen. Je voelt er de weemoed in van het afscheid en het besef omtrent de onvermijde lijkheid (en ook wenselijkheid) van dat afscheid. Een volstrekt eerlijke „jongeren-film", zonder exhibitie van „poppisme"; vol al ledaagse spanningen, tussen jeug digen onderling en ten opzichte van ouderen. Pialat bekijkt de jongeren niet van een afstand, hij heeft er zich, met een grote mate van connivence, tussen begeven. Een film met een volstrekt eigen stijl is „Radio on" van Chris Petit, gemaakt onder co-produktie van Wim Wenders. Petit is. zoals diver se voorgangers van hem, afkom stig uit de filmkritiek. Dit bete kent, dat voorkeuren voor filmstij len bij hem bespeurbaar zijn, m.n. de „zwervende filmstijl" van een Wenders. Over zijn film heeft Petit in een interview gezegd: „ik wilde een film maken die zich helemaal afspeelde in het heden Ik had geen zin in een soort uitleg door middel van personages. Dat vond ik te veel passen in een Engelse filmtraditie, waarin karakter schetsen en psychologische ver klaringen hoofdzakelijk uit de verf komen door middel van dia loog. Daar had ik gewoon geen zin in. Ik wilde liever onderzoeken wat er geburt als je bepaalde figu ren in bepaalde landschappen plaatst". De consequentie van een dergelij ke opvatting over het maken van een film is. dat de kijker aan de hand van de beelden, die langs hem heen trekken, zélf tot de op bouw komt van de innerlijke ge schiedenis van de mensen, die zich aan hem vertonen. Onder schijn baar chaotische omstandigheden die, onder invloed van een slechts vluchtig aan te duiden samen hang, een bijzondere levensbe- I INTERNATIDNALl op weg te gaan om In zwerven enige zin te vinden voor het be staan. Is er geen zin, wat kan dood dan betekenen? Betekent dood iets, krijgt dan bestaan ook zin. De vraagstelling is voor de man een web waar niet meer uit te komen is. De aankleving van de man aan de draden van dit web heeft in de film een vaak drukken de werkelijkheid gekregen. Symbolen stemming creéren. Een levensbe stemming die, in het geval van „Radio on", de essentie heeft van onzekerheid. In het menselijk le ven schijnt alles doelloos te ver vloeien. Verdriet en helmwee gaan in wezen niet verder dan het mo ment, dat zij zich aandienen. Na dat moment vloeien ze samen in het grauw van de twijfel, het dubi euze. De broer van een man die, opzettelijk of niet, de dood in een badkuip heeft gevonden, voelt zich, gegrepen door dit sterfgeval, niet meer in staat om zijn werk als disc-jockey voort te zetten. De dood van zijn broer dwingt hem Tijdens een vorig festival van F.I., is er een film vertoond over de ontwikkeling van een eigen „taai- of symbolen gebruik" bij apen. Iets in die geest is ook aan de orde in de film „Poto and Cabengo" van Jean Pierre Gorin. Met dit verschil, dat het niet om apen gaat. maar om de tweeling zusjes Grace en Virginia Kennedy, die in hun prille levensjaren als geeste lijk onderontwikkeld werden be schouwd, maar later bijzonder schrander en intelligent werden bevonden. Bij de apen ging het erom hun. van de intelligente wereld van de mens uit. „gesprekssymbolen" bij te brengen, zodat een zekere mate van rationele omgang moet moge lijk zou worden. BIJ de kinderen gaat het om het tegengestelde. In een zelf gekozen isolatie van de volwassenen levend, ontwikkel den de kinderen voor elkaar een eigen omgangs- en symbolentaal, door de volwassenen aanvankelijk gezien als een soort „aapachtig stamelen." Zie Je de film over de twee meisjes, dan lijkt het verba zingwekkend, dat niet onmiddel lijk in de trekken van de gezichten een eigen onafhankelijk geestesle ven werd onderkend. De twee meisjes blijken zo dicht bij een volstrekt originele, non-conven tionele levenswerkelijkheid te staan, dat Je eenvoudig overbluft raakt. De natuurlijke rationaliteit van het tweetal blijkt toch boeien der dan de opgedrongen symbo- len-rationaliteit van apen. i Wielek-Berg 1 „Meteor" van Ronald Neame zich bezighoudt met een wereldramp van onafzienbare Ogen is hij knus om naar te kijken: wie wel eens in een goed verwarmd vertrek door de left zitten gluren naar het besneeuwde of beijzelde landschap buiten, waar arme sukkels intmutsen op de been poogden te blijven, zal begrijpen wat ik bedoel. illigheid wordt overigens in hge mate versterkt door het 'de film overduidelijk is ge maakt voor het invallen van de nieu we koude oorlog. Amerika en de Sow- jetunie werken eerlijk samen, som- ndré Rutten CHT In „De Paniek- 1 (of de Vera van der i Show), in het bijzon- j doeld voor jonge men- Vormings- en jongeren- SR haakt het Volksthea- T Breda in op het ver- -Sel van de als shows op- 1 televisiekwissen, met loeling op een aanspre- I manier te laten zien, nogal gemakkelijk in tide vooroordelen blij- ingen. Dat geeft de mo- jeid enige van die voor- In een beetje door tp 'J"Tl. adn jou iuri ng is er een nagebootst •unaal. gefilmd, waarin nalistiek-zakelijke manier |t mini-interviewtjes) de on- die in de show aan bod de actualiteit worden ge- verschijnt de presentra- van der Linden met haar ten Hanneke de Vries van Heesch. die ietwat ge opdrachten te vervul- Zij moeten bij voorbeeld ijke situatie naspelen, en vrouw na het avonde- zullen gaan. en hij ietwat lig zit te wachten tot zij met lelijk werk klaar is. Om- kwis-kandidaten dat impro- Imoeten naspelen ontstaat er lenheid op een gekke manier fijven, waardoor de bedoelin gen des te duidelijker worden: de vrouw rent zich rot, de man comman deert een pilsje en zoutjes, en ver trekt toch zonder haar, omdat zij nog niet klaar is. De showbelichting, waaronder dat gebeurde, gaat dan uit; de kandidate Hanneke de Vries gaat in haar ver beelding na, hoe het voor een vrouw is, wier man echt wegloopt, of van wie zij zelf weg zou gaan, hoe haar fami lie, haar vrienden, haar buren daarop zouden reageren. Uitgewerkt in een voudige. goed gespeelde scenetjes. Andere opdrachten leiden tot scenet jes over werklozen op een arbeidsbu reau, of over de manier waarop er tegen gastarbeiders aangekeken wordt. Het aardige is, dat Hanneke de Vries telkens serieus en eerlijk over alles gaat nadenken, en dat meneer, Van Heesch langer hoe harder de bestaande - vooroordelen gaat uit kramen. Er is nog een vierde acteur, die ver schillende figuren in brengt: een ge vierde popzanger, een schoonmoeder, een mannelijke en een vrouwelijke werkloze, een Turkse gastarbeider, terwijl ook meneer van Heesch ook nog andere rolletjes speelt dan dat van de doordravende kandidaat. Het is eenvoudig, maar vindingrijk van opzet, het wordt ontspannen, goed gespeeld, en het raakt een aan tal zaken aan op een manier, dat er na afloop met het publiek gemakkelijk over nagepraat kan worden. Er was woensdagavond een kennis makingsvoorstelling in Rasa in Utrecht. tijds gniffelend en giechelend om el- kaars foefjes en slimmigheidjes, ten einde een ijzingwekkende meteoor, die spoedig op de aarde zal ploffen, een andere baan te geven. Daarvoor benutten ze hun met kernkoppen uit geruste satellieten, die zogenaamd het luchtruim moeten beveiligen te gen natuurrampen, doch in werke lijkheid de wederzijdse hoofdsteden bedreigen. Die meteoor komt niet, maar wees gerust: hij stuurt wat losse flodders vooruit, die aanzienlijke schade aan richten. Een duur wintersportoord in Zwitserland gaat er het eerst aan, daarna volgt Hong Kong en tenslotte New York. Daarmee wordt zoiets als een ongeschreven wet doorbroken die wil, dat er niets maar dan ook niets op die stad mag vallen. Overjarige sterren Dolle pret dus. Naar goed oud ge bruik zijn er wat overjarige sterren overeind gehesen om hun zegje te zeggen: Henry Fonda als wijze presi dent voorop, op de lagere sporten van de ladder onder andere Karl Malden en Trevor Howard. Er is ook een mooie Russische tolk voorhanden (Natalie Wood), die ondanks .tedere gevoelens voor geniale geleerde Sean Connery geen politiek asiel vraagt, doch zoet terugkeert naar haar vader land. Weer eens wat anders. Sean Connery en Nathalie Wood in „Meteoor" Amsterda-Cineac Damrak en Roxy; Den Haag-Passage; Rotterdam- Beurs; Utreeht-Catharijne 1; Nijme- gen-Centrum; Heerlen-Royal; Eind hoven-Euro 4 5; Amersfoort-Grand 3; Den Bosch-Euro 1, 12 jr. Apocalypse Now Overweldigende anti-oorlogsfilm over Vietnam van Francis Coppola. De gehele week in Rembrandtpl. Amsterdam; Ci nema 2, Amersfoort; Roxy. Ber gen op Zoom; Casino, Breda; City, Delft; City. Delfzijl; Luxor, Doe- tinchem; Euro, Emmen. Thalia, Gouda; Metropole, Den Haag; Ca mera, Groningen; Palace, Haar lem; Rialto, Den Helder; Bijou, Hilversum; Koning v. Eng., Hulst; Lido. Leiden; Mabl, Maastricht; Scala, Nijmegen; Corso. Rotter dam; Amicltia, Sneek; Luxor, Ter- neuzen; Rembrandt, Utrecht; Al- hambra, Vlissingen; Scala, Win schoten; City; Winterswijk; Euro I, Eindhoven; Luxor. Hoogeveen. Manhattan Woody Aliens nieuw ste film. een ode in zwart-wit aan zijn geliefde stad New York. Al- hambra 1 en Tuschlnski 2, Am sterdam; Luxe, Arnhem; Metropo le 3, Den Haag; Camera 1, Gronin gen; Springhaver, Utrecht; Stu dio. Leiden; Carolus. Nijmegen; Alhambra, Rotterdam; Alhambra 1. Enschede. Studio. Leeuwarden; Roxy. Haarlem; Casino Breda. Herfstsonate Klassieke film van Ingmar Bergman met Ingrid Berg man en Liv Ullmann in de hoofd rollen. De gehele week in Kunst min, Dordrecht en Movies 1,- Utrecht. Die Blechtrommel Unieke film van Volker Schlöndorff. vooral door de inbreng van David Ben- nent, naar het boek van Günther Grass. De gehele week in City 1. Amsterdam; Cineac. Den Haag; Lumière 1. Rotterdam; Camera. Utrecht; Concerthuis. Groningen. Lido 2. Leiden; Rembrandt 3. Eindhoven. Saskia. Arnhem. Ca rolus 1. Nijmegen; Molenstraatth., Wageningen. Die Ehe der Maria Braun Rainer Werner Fassbinder dringt met de middelen van het melodrama door tot de kern van het Westduitse „Wlrtschaftswunder". De gehele week in Tuschinski 4. Amsterdam; Alhambra 5, Enschede; Scène 2, Arnhem; Studio. Haarlem. Tess Romantische film van Ro man Polanski naar het boek van Thomas Hardy met Natassja Kinski in de hoofdrol. De gehele week in Bellevue Cin. en Du Midi. Amsterdam; Asta en Babylon 1. Den Haag; Cinerama, Rotterdam; Rembrandt, Arnhem, Alhambra 3, Enschede; Rembrandt 1, Eindho ven; Palace. Groningen; Euro 2, Den Bosch; City 1, Hilversum; Tri anon. Leiden. Luxor. Nijmegen; Rembrandt 1. Utrecht. Ludwig Film van Lucino Visconti over de krankzinnige koning van Beleren, vol sombere grandezza. De gehele week in Camera 2, Tilburg Prépare* vos mouchoir* Zeer amusante satirische Franse kome die van Bertrand Blier, met prach tige hoofdrollen van Gérard Dé- pardieu en Patrick Dewaere. De gehele week in Harmonie 3, Alk maar; Lumière 3, Rotterdam; Odeon 3, Den Haag; Scène 1, Arnhem. Les demoiselles de Wilko Zeer fraaie, melanchollke.e Tsjechov- achtlge film van de Pool AndrzeJ Wajda. De gehele week In Krite- rlon, Amsterdam en in 't Hoogt, Utrecht. Eboll Sterk polltiek-soclaal geën gageerde film van de Italiaan Francesco Rosl, naar het boek van Carlo Levi. De gehele week in The Movies, Amsterdam en Liga 68. Groningen. Van een onzer verslaggevers AMSTERDAM Anderhalf jaar na zijn indiensttreding zal de procureur-generaal bij het gerechtshof in Amsterdam mr. J. H. G. Boekraad weer opstappen. Hij is per 1 maart benoemd tot procureur-generaal in Arnhem. Zijn opvolger in Amster dam wordt mr. H. Lagerwaard, die daar nu de oudste advo caat-generaal is. Boekraad (53) was van 1976 tot 1978 hoofdofficier van justitie in Arnhem In 1951 begon hij daar ook zijn loop baan bij de rechterlijke macht, als, secretaris van de krijgsraad. Als pro-' cureur-generaal wordt hij de opvolger van mr J. P. Hustinx, die met pensi oen gaat. Volgens het ministerie van Justitie vloeit de benoeming van Boekraad voort uit diens „persoonlijke voor keur". Ontkend wordt dat het vertrek van de procureur-generaal iets te ma ken heeft met de rol die hij in de geruchtmakende corruptie-affaires heeft gespeeld. Onlangs nog bleek Boekraad ermee akkoord te zijn ge gaan dat advocaat-generaal mr A N. A M Josephus Jitta een delinquent strafonderbreking verleende om be wijsmateriaal tegen commissaris G. Torenaar boven water te kunnen brengen. Een medewerker van Boekraad schreef diens vertrek gisteren toe aan „privé-omstandigheden". Maar ondei Ingewijden was al geruime tijd be kend dat de procureur-generaal, die in Amsterdam mr. J. F. Hartsuiker opvolgde, minder goed functioneerde dan was verwacht Lagerwaard (57) was van 1947 tot 1972 officier van Justitie in Haarlem, waar na hij tot advocaat-generaal bij het Amsterdamse hof werd benoemd. Hoewel hij weinig op de voorgrond is getreden, geniet hij In en om het paleis van Justitie aan de Prinsen gracht een goede reputatie. Behalve Boekraad vertrekt mogelijk nog een functionaris die bij de cor ruptiezaken een belangrijke rol heeft gespeeld. Commissaris van de rijksre cherche G G J Peters zou enige tijd kandidaat zijn geweest voor de func tie van korpschef in Amstelveen, die per 1 maart vacant is. Peters, woon achtig in Amstelveen, was ook nauw betrokken bij het onderzoek in de zaak-Menten. Mr. J. H. G. Boekraad

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 17