U&llL
Stadsvernieuwing hoge
prijs voor welzijn
De victorie van
het buurtcomité
'Dan schrik je wel even'
wachten in
container
ZATERDAG 2 FEBRUARI 1980
TROUW/KWARTET
23
ize pagina werd samengesteld door
enny de Lange (tekst). Mare Terstroet (illustratie)
Sinds het begin van de jaren zeventig is stadsvernieuweing
hét toverwoord voor de verbetering van de leefbaarheid in
oude stadwijken. Oude wijken worden niet meer rigoureus
gesloopt, maar verbeterd en vernieuwd. Hoewel het grootste
deel van de vernieuwing nog voor de deur staat is nu al
zonneklaar dat stadsvernieuwing zo'n gigantische en
ingewikkeld proces is dat de doelstelling in de knel dreigt te
komen.
Stadsvernieuwing dreigt zuiver een technisch proces te
worden waarbij het aantal nieuwe of verbeterde woningen
maatstaf is voor het al dan niet slagen van de operatie.
Stadsvernieuwing dreigt ook zuiver een geldkwestie te
worden: de kosten zijn zo hoog, dat de discussies in
hoofdzaak gaan over (het tekort aan) geld.
De vraag „Bevordert stadsvernieuwing het welzijn wel?"
staat op op 28 en 29 februari aanstaande ook centraal op een
congres In Utrecht van de Nederlandse organisatie van
welzijnswerkers. Volgens deze organisatie wordt vaak te
gemakkelijk gedaan over zaken als herhuisvesting en
huurprijzen. Vergeten wordt dat mensen hun hele
leefpatroon moeten wijzigen als ze in één klap vijf keer zoveel
huur moeten gaan betalen. Het resultaat hiervan is, zeggen
de welzijnswerkers, dat een deel van de mensen de wijk of
zelfs de stad uitgaan en de anderen vaak ontevreden
achterblijven.
Op deze pagina de ervaringen van drie
stadsvernieu wingsgezinnen"
Toen Pieter en Han-
neke Boersma zeven
jaar geleden in Alk
maar gingen wonen,
kwamen ze terecht in
dat deel van de oude
binnenstad het
Oostelijk Stadsdeel I
dat op de nomina
tie stond voor sloop.
Pieter (33) en Hanne-
ke (35) wonen er nu
nog, inmiddels met
zoon Jeroen (5), want
van afbraakbuurt is
dit stadsdeel stads
vernieuwingsgebied
geworden.
Dat dit stadsdeel toch ge
spaard bleef voor de slo
pershamers, is vooral te
danken geweest aan het ui
terst actieve buurtcomité
SOS (Sanering Oostelijk
Stadsdeel), dat nu ook
nauw betrokken is bij de
stadsvernieuwing in dit
gebied.
Pieter heeft het allemaal
van nabij meegemaakt
broken, maar omdat de ge
meente Alkmaar tot voor
enkele jaren van mening
was dat de binnenstad met
grote verkeerswegen
moest worden ontsloten.
tegen de vlakte
Dit plan hield in dat een
aantal grachten gedempt
moest worden en de nodige
woningen tegen de vlakte
moesten. Het buurtcomité
SOS is van meet af aan te
hoop gelopen tegen deze
plannen en gelukkig, zegt
Pieter, brak op het juiste
moment het inzicht door
dat zo'n mooi stukje stad,
dat bovendien historisch
gezien van onschatbare
waarde is, niet mag ver
dwijnen.
Vlakbij de woning van Pie
ter en Hanneke ligt een
kale vlakte die nog herin
nert aan de kaalslagplan
nen van de gemeente.
Maar onlangs is men be
gonnen met de bouw van
58 woningen in dit open
gat. Ook zal al gauw een
begin worden gemaakt
met het opknappen van de
woningen in dit stadsdeel.
sen hebben op wat er gaat
gebeuren, hoe minder be
zwaarlijk een eventueel
forse huurverhoging ook
zal zijn, meent hij. „De
mensen hebben dan zélf
gekozen voor door hen ge
wenste verbeteringen en
als er dan ook sprake is
van echte verbeteringen,
mag er wat mij betreft best
een stevige huurprijs te
genover staan, mits de be
woners dat natuurlijk van
te voren is verteld."
Pieter vindt het jammer
dat de inspraak van de be
woners nog niet zover gaat,
al ziet hij op dit punt wel
degelijk perspectieven. Zo
werkt de gemeente Alk
maar er al hard aan, vertelt
hij, om de bewoners van
gemeentewoningen meer
mee te laten praten over de
verbetering van hun wo
ning. „Maar zoiets kost erg
veel geld en veel tijd plus
de nodige mankracht voor
alle gesprekken die je moet
voeren met de bewoners",
geeft Pieter toe.
Pieter betaalt nu per
maand 98 gulden huur.
omdat hij deel uitmaakt
van dit buurtcomité. „Hoe
wel ik al enkele jaren
meedraai in het buurtco
mité en zodoende het
stadsvemieuwingsgebeu-
ren in Alkmaar van nabij
heb gevolgd, begin ik het
nu eindelijk te snappen.
De stadsvernieuwing is
zo'n complex geheel. Als je
alleen al denkt aan al die
subsidieregelingen die er
zijn. Zelfs ik zit nog met
allerlei onduidelijkheden,
terwijl ik toch dichtbij het
vuur zit," zegt Pieter. „Ik
ben ervan overtuigd dat
stadsvernieuwing voor het
merendeel van de mensen
die er direct mee te maken
krijgen, ontzettend veel
vragen en onzekerheden
oproept".
Betrokkenheid=
Een actieve opstelling is
voor bewoners van stads-
vemieuwingswijken een
eerste vereiste, meent Pie
ter Boersma. „De mensen
moeten de stadsvemieu
wing niet maar over zich
heen laten komen. Zé mo
gen ook zelf best wat meer
voor hun eigen belangen
opkomen. Zoiets vergroot
bovendien de betrokken
heid van de bewoners bij
wat zich afspeelt in hun
buurt, en dat is nooit weg,"
meent Pieter.
Het (huur)pandje van Pie
ter en Hanneke staat in
een smal straatje, dat inge
klemd ligt tussen grach
ten. Zoals gezegd was deze
buurt bestemd voor de
sloop. Niet omdat de wo
ningen zo slecht waren dat
ze moesten worden afge-
Voor de woning van Pieter
houdt het verbeterings
plan behalve het wegwer
ken van achterstallig on
derhoud ook in: het maken
van één grote woonkamer
(nu nog een voor- en ach
terkamertje), modernise
ring van de keuken en aan
leg van een douche.
Pieter: „Ik vind dat best
aardig, zo'n verbeterings
plan, maar mijn grote be
zwaar is dat mij niet eerst
wordt gevraagd wat ik zélf
vind dat er moet worden
verbeterd. Wij vinden de
keuken bijvoorbeeld veel
te donker Er komt nauwe
lijks licht binnen en boven
dien is-ie te klein. Ik heb
zelf heel andere ideeën
over verbetering van deze
woning".
De buurt waar Pieter en
Hanneke wonen, kan niet
in één bouwstroom worden
gerenoveerd, omdat er
praktisch niet één woning
gelijk is aan de andere. Dat
werkt uiteraard door in de
kosten, maar het schept
wel de gelegenheid, meent
Pieter. om de bewoners de
kans te geven zelf sugges
ties te doen over de verbe
tering van hun woning.
„De mensen weten immers
zelf het beste wat er schort
aan hun woning". Als een
maal vaststaat hoe het ver
beteringsplan eruit komt
te zien, is een eerste vereis
te dat de bewoners weten
wat de gevolgen zijn voor
de huurprijs, zodat ze ach
teraf niet schrikken, ver
volgt Pieter
Hoe meer invloed de men-
Wat de huur na verbete
ring van zijn woning wordt,
weet hij nog niet. „Eerlijk
gezegd vrees ik dat de hu
ren in het Oostelijk Stads
deel wel eens flink de pan
kunnen uitrijzen. Niet al
leen kun je hier niet per
complex tegelijk verbete
ren, omdat de huizen alle
maal anders zijn, maar bo
vendien heb je hier te ma
ken met een beschermd
stadsgezicht. Dat heeft ui
teraard consequenties
voor de aanpak van de bui
tenboel."
Pieter vindt dat de aanwij
zing tot beschermd stads
gezicht of tot monument
niet mag doorwerken in de
huurprijs. „Zoiets zou,
vind ik, volledig voor reke
ning van de gemeenschap
moeten zijn."
medewerking
Pieter heeft „geen reden
tot klagen" over de mede
werking van de gemeente,
„die natuurlijk ook met
handen en voeten gebon
den is aan het rijk. Natuur
lijk zijn er wel eens wrijvin
gen, maar we hebben, dat
moet ik er wel bij zeggen,
in Alkmaar het voordeel,
dat deze gemeente lande
lijk gezien een goede naam
heeft op het gebied van
stadsvemieuwing. De ge
meente weet dat er naar
haar gekeken wordt en ik
denk dat dat alleen maar
gunstig is voor de stadsver
nieuwing."
Op de kop af 49 jaar
en twee maanden
hadden Wim en Ma-
rie van Andel (hij 66,
zij 76 jaar) in de Gaf
felstraat in het hart
van Rotterdam ge
woonten toen kwam
op een ochtend die
brief in de bus vallen:
binnen een half jaar
moest een andere wo
ning zijn gevonden,
want dan lagen de
slopershamers klaar.
„Dan schrik Je toch wel
even", zegt Wim. „We wis
ten helemaal van niks en
toen dat De funderingen
waren te slecht om het rij
tje hulzen bij ons in de
straat nog langer te laten
staan en opknappen had
ook geen zin, zeiden ze.
Maar er waren nog veel
meer gebreken".
Het was er verschrikkelijk
vochtig, het behang zat
voortdurend los en de
meeste muren waren groen
uitgeslagen van het vocht.
Bovendien was het er erg
klein: een woonkamer,
twee slaapkamers, een
keukentje en een toilet.
„Douchen" deed Je in een
teiltje in de keuken en dan
had Je het wel gehad.
Stapelbedden
Toch hebben Marie en
Wim van Andel hun drie
kinderen in het huisje
grootgebracht. Gelukkig
waren het allemaal Jon
gens zodat ze in stapelbed
steden boven elkaar in één
kamer konden slapen. Eén
van hun zonen heeft met
vrouw en baby ook nog
drie jaar ingewoond. „Het
ging allemaal en we zijn er
ook de mensen niet naar
om te mopperen en te ru
ziën, want je schiet er niets
mee op.
Ja, we hebben nog wel eens
uitgekeken naar iets an
ders. maar iets grotere ging
meteen zo in de papieren
lopen", zegt Wim. „En het
was er ook zo gezellig, écht
Rotterdam. Ik wilde van
mijn leven niet weg uit die
buurt, want je was er met
Rotterdammers onder el
kaar", vult zijn vrouw aan.
Maar toen die brief. „Dat
was schrikken", zegt Wim.
„We zijn eerst naar onze
bovenbuurman gegaan,
die zat in het actiecomité
Oude Westen (dat nauw
betrokken is bij de stads
vernieuwing in deze wijk,
H. de L.). Die jongen heeft
toen gezegd dat wij met
onze leeftijd urgent waren,
maar Ja, vind maar eens
snel iets in de binnenstad
van Rotterdam. En bij de
kinderen intrekken doe Je
ook niet zo gauw.
Wim en Marie van Andel
hadden alle hoop al opge
geven, toen er plotseling
een benedenwoning vrij
kwam in een nieuwbouw
project, dichtbij hun oude
woning.
Oude buren
Ze wonen er nu al weer
bijna een Jaar en ze willen
er blijven zitten tot hun
dood, zeggen ze. De win
kels vlak om de hoek, veel
oude buren in de straat die
eveneens een slooppand
moesten verlaten en veel
meer woonruimte, meer
dan ze ooit hebben gehad.
De huur is veel hoger: van
61 naar 349 gulden is een
enorme sprong. „Gelukkig
krijgen we een huurgewen-
ningsbijdrage, andere zou
het niet gaan", zegt Marie.
„We hebben gewoon geluk
gehad", besluit Wim van
Andel. Als dit huis niet
vrijgekomen was, hadden
we nu waarschijnlijk in een
buitenwijk gezeten. Ik
denk dat we het aan onze
leeftijd te danken hebben
gehad dat we hier nu wo
nen. En natuurlijk aan die
jongen van het actiecomi
té want die zat dicht bij
het vuur. Zonder hem was
er nooit zoveel aandacht
geschonken aan ons. Want
we waren natuurlijk niet
het enige urgente geval".
Maandagmorgen. De
regen valt met bak
ken uit de lucht en
maakt de aanblik
van de grauwgroene
gebouwtjes op het
groezelige grasveld
nog troostelozer.
„Het Oude Westen
wordt verbeterd. Om
dat er oude woningen
ingrijpend verbeterd
worden, moeten be
woners tijdelijk hun
huis uit. Daarom
staan hier tien wissel
woningen van de ge
meente Rotterdam".
Een bord met deze tekst
verduidelijkt de functie
van de bouwsels, die het
meeste weg hebben van
containers. Op verschillen
de plaatsen in Rotterdam
zijn groepjes van dergelij
ke „wooncontainers" neer
gezet voor de huisvesting
van gezinnen die hun wo
ning (tijdelijk) moeten ver
laten, omdat deze in het
kader van de stadsvernieu
wing ingrijpend opgeknapt
moet worden of gesloopt
De wisselwoning staat
vlakbij het Centraal Sta
tion en de West-Kruiskade,
bekende ontmoetings
plaatsen voor onder ande
ren drugverslaafden. „De
gevolgen zijn goed merk
baar", merkt Nelly op. „Er
wordt om de haverklap in
gebroken in wisselwonin
gen, maar ja, ze zijn ook zo
gemakkelijk open te bre
ken. Maar we zullen het
maar voor lief nemen". In
hun oude huis hadden ze,
zegt ze, weinig hinder van
de problemen rond hero-
Ine-verelaafden en buiten
landers. „We zaten in een
bovenwoning en zolang je
's avonds niet op straat
kwam, viel het allemaal
best mee".
Het gezin betaalt voor deze
wisselwoning evenveel
huur (98 gulden peer
maand) als voor de oude
woning. Bovendien heeft
het recht op een bijdrage
van de gemeente van 3500
gulden in de verhuiskos
ten.
Waarom willen Dirk en Nel
zo graag terug naar hun
„oude" straat? Nelly: „Ik
moet toegeven dat de wijk
er niet gezelliger op is ge
worden. 's Avonds en 's
In het geval van opknap
pen bivakkeren gezinnen
gemiddeld een half jaar in
een wisselwoning.
Dirk en Nelly moeten er
echter rekening mee hou
den dat ze met hun zoon
(16) en dochter (13) mini
maal anderhalf jaar in een
wooncontalner zullen moe
ten zitten. Maar hun wo
ning in het Oude Westen
wordt dan ook niet gereno
veerd doch gesloopt. Ge
zien de vertraging die nu al
is opgetreden, verwachten
Dirk en Nel zelf pas over
twee Jaar him nieuwe wo
ning te kunnen betrekken.
Deze wordt op dezelfde
plaats gebouwd als waar
hun oude huis (nog) staat
Krap*
Het bankstel is duidelijk te
groot voor de krappe
woonkamer van de wissel
woning. Dirk, Nel en hun
kinderen hebben verder de
beschikking over een keu
kentje. een tollet en dou
che en drie kleine slaapka
mers.
„We hebben de helft van
onze spullen al weg moeten
doen en het staat hier nog
veel te vol", zegt Nelly. Ze
heeft het nog niet erg naar
haar zin in haar tijdelijke
woning. En het idee dat ze
er waarschijnlijk twee Jaar
zal moeten doorbrengen,
vindt ze afschuwelijk.
„Het is dat we beslist in het
Oude Westen willen blij
ven wonen, andere waren
we Rotterdam al lang uit
geweest", zegt ze. „Zo leuk
is het hier niet meer met al
die buitenlanders en Jun
kies in deze wijk".
nachts hoef Je niet meer op
straat te komen. Maar ons
standpunt is dat we ons
niet weg laten jagen. Als
iedereen maar gaat toege
ven aan de angst voor de
verloedering van de wijk
door weg te trekken, hel
pen we zélf mee aan de
stichting van een getto.
Want daar gaat deze wijk
toch wel veel op lijken,
vind je niet? Maar ik Iaat
me niet wegjagen, want ik
hoor hier thuis".
Dirk en Nel zeggen altijd
met plezier in hun oude
huis te hebben gewoond.
„De funderingen waren
slecht volgens de gemeen
te, maar voor de rest viel er
best wat van te maken.
Maar Ja, als 't moet worden
gesloopt, heb Je Je er maar
bij neer te leggen". Geïrri
teerd is Nel over de vertra
ging die nu al is opgetre
den. „Ik heb gehoord dat
ons huls pas over drie
maanden zal worden ge
sloopt, omdat dan pas het
hele rijtje slooppanden
leeg is. Die drie maanden
hadden we natuurlijk ook
nog in ons huis kunnen wo
nen. Ik vind dat slecht ge
regeld. al kan ik me wel
vooretellen dat het niet ge
makkelijk is om alles op
elkaar af te stemmen"
Dirk en Nel moeten straks
zo'n 450 gulden huur per
maand gaan betalen. Ze
komen echter in aanmer
king voor een huurgewen-
ningsbijdrage Nel: „Kijk,
als je voor 450 gulden in
een nette buurt kunt wo
nen. kiezen mensen die
niet met hart en ziel aan
het Oude Westen zitten ge
bakken, toch eieren voor
hun geld. En Ik kan hun
geen ongelijk geven".