Weinigen kennen Beatrix écht
I
ZATERDAG 2 FEBRUARI 1980
TROUW/KWARTET
13
Wie is nu de 42-jarige vrouw, die op 30 april haar moeder Juliana zal opvolgen als koningin der Nederlanden? Niet velen kennen
haar écht, maar velen weten wel dat Beatrix niet met haar gevoelens te koop loopt, dat zij weet wat
„aanpakken" is, dat zij temperament en gevoel voor stijl heeft en dat zij niet hooghartig is. Een portret van
haar die nu nog de „vermoedelijke erfgename van de kroon" is.
door Fred Lammers
„Na afloop van een werkbezoek
zit ik wel eens met de vraag of ik
het goed heb gedaan, of ik geen
mensen heb beledigd door een
bepaalde opmerking te maken
tijdens een discussie. Soms moet
je wel tot de conclusie komen dat
een onderdeel is mislukt doordat
je zelf op een bepaald moment
hebt gefaald."
Het is al weer enige jaren geleden dat
prinses Beatrix in een informeel gesprek,
dat ik met haar had, tot deze uitspraak
kwam. Het was een van de weinige keren
dat Beatrix iets van haar diepste innerlijk
prijs gaf, want de vrouw die thans is
geroepen haar moeder op te volgen als
draagster van de kroon is voor het Neder
landse volk eigenlijk een onbekende.
Natuurlijk, ruim veertig jaar de oorlogs
jaren uitgezonderd woont en werkt
prinses Beatrix temidden van ons. Talrijk
zijn de bezoeken die zij in binnen- en
buitenland heeft afgelegd. Zij heeft dat
met flair gedaan, zodat ze jaren geleden
zelfs de bijnaam „prinses Glimlach"
kreeg. Maar wie prinses Beatrix eigenlijk
is, hoe zij denkt over tal van belangrijke
zaken, dat weten maar zeer weinigen.
Onze nieuwe koningin is een vrouw die
niet met haar gevoelens te koop loopt, er
niet mee te koop móg lopen.
De leden van de koninklijke familie zijn
nooit erg royaal geweest met het geven
van interviews. Prins Bemhard vormt
daarop een uitzondering, al laat hij zich
bij voorkeur door buitenlandse nieuwsme
dia vragen stellen, prinses Beatrix heeft
er duidelijk een afkeer van. Toen haar op 2
augustus als zevenjarig meisje bij haar
terugkeer uit Canada op het vliegveld
Teuge een microfoon onder de neus werd
geduwd gaf zij daar al blijk van. „Ik houd
niet van die dingen," flapte ze eruit. In de
oorlogsjaren, tijdens uitzendingen voor
Radio Oranje, was er ook veel overre
dingskracht voor nodig om Beatrix te
bewegen haar mond open te doen.
In de loop der jaren is dat er niet beter op
geworden. Een van de zeldzame keren dat
daarop een uitzondering werd gemaakt
was in 1965. Kort voor de 27e verjaardag
van prinses Beatrix mocht een verslag
geefster van het ANP met een bandrecor
der naar Drakensteyn om de prinses vra
gen te stellen. De band moest na gebruik
worden ingeleverd bij de Rijksvoorlich-
tingdienst en is nu opgeslagen in het ko
ninklijk huisarchief. Of daarop veel inte
ressante dingen staan die niet aan de
publiciteit zijn prijsgegeven is een vraag
die waarschijnlijk pas in een verre toe
komst zal kunnen worden beantwoord.
Zeker is dat niet alles wat toen ter sprake
is gekomen openbaar is gemaakt. Het
uitgewerkte interview is door de prinses
en de regering uitgebreid bekeken. Als
oudste dochter van de koningin moet je
voorzichtig zijn met wat Je zegt. Uit de
pagina's lange verhalen, die de kranten
geïllustreerd met speciaal voor deze gele
genheid gemaakte foto's samenstelden
aan de hand van de ANPekst kwam Bea
trix naar voren als een Jonge vrouw die
zichzelf „vrij conservatief" noemde op het
gebied van de kunst, het „vrij onzinnig"
vond de laatste mode precies te volgen,
haar werk om de Europese samenwerking
tussen jongeren te bevorderen als „gewel
dig boeiend" omschreef, moest lachen om
wilde reportages over huwelijkskandida
ten die men haar regelmatig toedacht en
„zoveel mogelijk te weten wilde zien te
komen."
Brede oriëntatie
Letterlijk zei de prinses daarover: „Ik wil
nu die dingen doen, waar ik later niet
meer aan toe kom. Dat lijkt misschien een
nogal negatieve benadering van de voor
bereiding op het koningschap, maar zelf
zie ik er toch wel degelijk een lijn in. Ik
zou me niet zo breed oriënteren als ik niet
wist wat er later moet komen." Hoe de
prinses denkt over het koningschap, de
toekomst van de monarchie, religië en an
dere zaken die velen bezig houden blijft in
nevelen, om niet te zeggen in mist gehuld.
De Rijksvoorlichtingsdienst waakt er,
voorzover Beatrix daarvan zelf niet is
doordrongen, met argusogen voor dat zij
niets in het openbaar zegt waarmee zij
discussie kan uitlokken. Uitspraken van
de „vermoedelijke erfgename van de
kroon" (de officiële aanduiding van de
vrouw die bovenaan de lijst van erfopvol
ging staat) worden op een goudschaaltje
gewogen.
Dit moest er wel toe leiden dat naar bui
ten wel eens de indruk is gewekt dat
Beatrix een beetje kleurloos is. Het tegen
deel is het geval. Beatrix weet wat zij wil.
Zij voert dat zelfs wel eens te stringent
door. In huiselijke kring en tegenover
mensen die haar goed kennen heeft zij wel
degelijk een eigen mening, die er vaak niet
om liegt.
Over de monarchie bijvoorbeeld sprak zij
zich uit tegen de dichter Adriaan Roland
Holst, die tot op het laatst van zijn leven
een graag geziene gast in Lage Vuursche
was. „Ik kan eigenlijk best begrijpen dat
er mensen tegen de monarchie zijn, maar
zo lang men het van ons vraagt zullen we
doen wat we kunnen om het volk te die
nen." merkte de prinses op.
Tijdens haar lagere schooltijd hield het
koningin-worden Beatrix al bezig. Al werd
dat onderwerp bij voorkeur ln de aanwe
zigheid van de prinses niet aangesneden,
piekerde Beatrix er toch veel over. Dat
merkte haar onderwijzeres Helen Bielke.
„Beatrix wist dat zij menselijkerwijs ge
sproken eens koningin zou worden en dat
vond zij als kind niet zo aantrekkelijk. Als
er op een dag door een groepje klasgeno
ten van de prinses wordt gespeeld: „Wat
wil je later worden?, reageert Beatrix als
zij aan de beurt is uit te doeken te doen
wat haar toekomstplannen zijn met de
uitspraak: „Willen niet maar moeten wel."
Zij wist dat het koningschap onafwend
baar was. „Het moet nu eenmaal," kon zij
er een beetje laconiek over zeggen.
Aan de andere kant kon zij dit probleem
ook gemakkelijk van zich afzetten. Als
vrouw van 26 zei ze eens er niet op te
rekenen de eerste twintig, dertig Jaar,
haar moeder te moeten opvolgen. Dat was
heel optimistisch gedacht Het is de vraag
of de prinses dat zelf geloofde. Het ko
ningschap was in die tijd in elk geval geen
functie die zij ambieerde. Beatrix had er
wel diep over nagedacht, er met haar
moeder en grootmoeder over gesproken
en haar ogen en oren goed de kost gege
ven. Daaruit had zij geconcludeerd: „Het
is een functie die je dag en nacht met je
meedraagt. Je kunt het nooit eens even
van je afzetten."
Schakel
Beatrix weet zich een schakel in de rij
Oranjevorsten, die Nederland heeft ge
had. „Het is met een zekere bewogenheid
dat ik naar de portretten van mijn voorva
deren kijk. Bewondering en mededogen
komen in mij op als ik, in hun gezichten,
de geschiedenis aan mij voorbij zie trek
ken," heeft Beatrix er zelf eens over ge
zegd. Vooral nadat haar moeder koningin
was geworden, werd zij er dagelijks mee
geconfronteerd wat dat inhoudt. Als der
tienjarig meisje verzuchtte Beatrix tegen
een vriendin: „Koningin zijn betekent
moeder zijn voor het land. iedereen ziet op
naar de koningin, die altijd het goede
voorbeeld moet geven, zoals een kind op
ziet naar zijn moeder. Dat is een ver
schrikkelijke verantwoordelijkheid." Het
waren ernstige woorden voor zo'n jong
meisje.
Mevrouw dr Sophie Ramondt, die als con-
rectrix van het Baarns Lyceum leiding gaf
aan het Incrementum, de school waar
prinses Beatrix en later haar zusters mid
delbaar onderwijs kregen, vertelde mij er
enige tijd geleden over, dat Beatrix naar
mate ze ouder werd steeds meer ging
beseffen dat ze kroonprinses was." Hoe
uitbunding Beatrix van nature ook was,
wanneer het erop aankwam kon zij als
schoolmeisje al een zekere waardigheid,
iets koninklijks hebben. Dat is haar aan
geboren. Toen zij een Jaar of zestien was,
begon het op te vallen hoe goed Beatrix
zich in gezelschap bewoog en precies het
Juiste deed en zei. Ze begreep dat ze
bepaalde dingen niet moest zeggen of
juist wel naar voren moest brengen."
Flink aanpakken
Na er eerst een beetje met de pet naar te
hebben gegooid ging Beatrix toen ze een
poosje op het Incrementum zat flink aan
pakken. En dat was wel nodig, want tij
dens de later schooljaren op „De Werk
plaats" van Kees Boeke in Btlthoven wa
ren er verschillende zaken verwaarloosd.
Beatrix had er geleerd met andere kinde
ren om te gaan, en wat vooral belangrijk
was met kinderen uit totaal verschillende
milieus.
Handvaardigheid was haar ook bijge
bracht. maar dat was allemaal ten koste
van andere eveneens noodzakelijke din
gen gegaan. Zo kwamen haar leraren op
het Incrementum al gauw tot de conclusie
dat Beatrix de tafels van vermenigvuldi
ging niet kende en evenmin zinnen kon
ontleden. Het kostte veel moeite dat bij te
schaven. Mevrouw Ramondt maakte zich
er wel eens zorgen over. Toen zij zich eens
in een gesprek met Beatrix liet ontvallen
dat de prinses leek op een paard, dat niet
goed was gedresseerd en dat getemd
moest worden, reageerde Beatrix met een:
„Ja. maar dan komt het toch echt te laat.
Dat kan bij een paard ook niet meer na
zoveel Jaren!" Het kwam toch voor elkaar.
Prinses Beatrix weet van aanpakken als
zij maar eenmaal is doordrongen van het
nut dat iets heeft. Mevrouw Cazius-Huide-
koper, die kort na de oorlog verzorgster
van prinses Beatrix werd. had dat ook al
opgemerkt „Beatrix wilde altijd weten
waarom iets moest gebeuren. Wanneer
dat haar duidelijk was, voerde zij een
bepaalde zaak zonder morren uit, ook als
het minder plezierig was. Beatrix is ge
makkelijk in de grote dingen en soms
moeilijk als het een kleinigheid betreft."
vindt zij.
Nylonkousen
Voor iets wat haar niet boeit kan zij nau
welijks interesse opbrengen. Dat is dan
duidelijk te merken. Aan mooi-weer-spe-
len heeft onze nieuwe koningin net zo het
land als aan mensen die bij haar in het
gevlei proberen te komen en niet eerlijk
tegenover haar zijn. Prinses Beatrix is
niet gemakkelijk. Ze heeft temperament
Het Russische bloed, dat zij in de aderen
heeft (haar bet-overgrootmoeder was de
Russische tsarendochter Anna Paulowna)
verloochent zich niet. Als schoolmeisje
kon zij vreselijk driftig worden als iets
haar niet zinde, zo driftig dat ze van woede
wel eens een paar nylonkousen aan flar
den heeft getrokken om ze vervolgens in
een hoek van de kamer te smijten.
De laatste tijd heeft zij zichzelf beter in de
hand. Stemmingen weet ze nu aardig te
verbergen. Prins Claus heeft een goede
invloed op haar. Maar wanneer ze ergens
een mening over heeft, laat Beatrix zich
ook door Claus niet tot andere gedachten
brengen als zij ervan overtuigd is dat die
mening Juist is. Zo vormt Beatrix zich bij
een eerste ontmoeting met iemand al een
vastomlijnde mening over zo'n persoon.
Als dat oordeel minder gunstig is moet er
heel wat gebeuren wil daarin verandering
komen. Voor een koningin is zo'n eigen
schap lastig! Daarvan is Beatrix zelf ook
doordrongen.
Er staan echter positieve eigenschappen
tegenover. Zo is Beatrix iemand die initia
tieven weet te nemen. Op school was zij
het die haar medeleerlingen regelmatig
enthousiast wist te maken voor allerlei
goede acties. Het lag zodoende voor de
hand dat toen er een leerlingenbond werd
opgericht Beatrix daarvan de eerste presi
dente werd. ZIJ won de verkiezingsstrijd
met een paar stemmen meerderheid op
haar rivale en vriendin Renée Röell, die
tegenwoordig in Canada woont en met wie
Beatrix nog steeds contact onderhoudt.
Droeve gebeurtenis—
Al was Beatrix naar buiten op school de
vrolijk lachende prinses, degenen die da-
W
gelijks met haar hadden te maken, merk
ten dat er achter die lach een meisje
schuilging dat alles scherp waarnam en
echt niet altijd even vrolijk was. Droeve
gebeurtenissen konden Beatrix danig van
haar stuk brengen. Tijdens een partijtje,
dat Beatrix op de avond van haar vijftien
de verjaardag op Soestdijk voor vriendin
nen gaf, hoorde zij dat zuidwest-Neder
land door een watersnood was getroffen.
Beatrix was. toen de ernst van de situatie
duidelijk werd, erg onder de indruk. Het
feest werd afgebroken. De prinses riep uit:
„Ik heet Beatrix, dat wil zeggen geluk-
brengster. Maar ik breng helemaal geen
geluk. Toen ik hier feest vierde kwamen
elders in Nederland mensen om. Het is
verschrikkelijk. Hoe kan dat nu?"
Het viel haar niet mee deze ervaring te
verwerken, vooral niet nadat Beatrix in
het rampgebied oog in oog had gestaan
met mensen die grote persoonlijke verlie
zen hadden geleden. Ten slotte kreeg de
karaktereigenschap van de prinses de
handen uit te mouwen te steken de over
hand. Zij organiseerde op school een grote
bazaar. Beatrix haalde haar moeder over
ook te komen. Zuinig als de meeste Oran
jes gaf zij „Mammie" het advies vooral
niet meer te betalen dan andere bezoekers
en het handbedrukte kleed, dat twintig
gulden moest opbrengen, maar niet te
kopen. „Dat smeer ik wel een rijke me
vrouw aan," aldus Beatrix.
Kort erna kreeg zij een brief van een
Frans meisje, dat gelijk met Beatrix Jarig
was. Zij schreef zo te zijn geschrokken van
de watersnoodramp, dat zij inplaats van
een cadeautje voor haar verjaardag geld
had gevraagd en daarom honderd gulden
insloot voor hulp aan de slachtoffers Bea
trix was er zo verguld mee dat zij iedereen
die het maar wilde horen vertelde over de
„reuzesom die ze had ontvangen". „Ik had
het nooit gedaan als ik het had gekregen,
maar ik heb het ook nooit gekregen",
vertrouwde ze mevrouw Ramondt heel
eerlijk toe.
Verwend is Beatrix nooit. Als kind werd
haar bijgebracht met weinig tevreden te
zijn. Kleren werden vaak uitgelegd, op
verjaardagen kreeg ze geen kostbare ge
schenken. althans niet van vader en moe
der. en veel zakgeld was er evenmin bij,
zodat het regelmatig voorkwam, dat ze als
er onverwacht een uitgave moest worden
gedaan een lening sloot bij een van haar
leraren of leraressen. Het ging hoogstens
om een paar guldens, maar voor een jong
meisje was dat in de Jaren vijftig een heel
bedrag, dat keurig op tijd met een kwartje
per week werd afgelost.
Andere wereld
Al werd alles zo gewoon mogelijk gehou
den, toch week de jeugd van Beatrix in
vele opzichten af van die van leeftijdgeno
ten. Het was een beschermde omgeving
waarin onze nieuwe koningin opgroeide,
al verschilde haar jeugd huizenhoog met
die van haar moeder en grootmoeder.
Vrienden van de koninklijke familie heb
ben me wel eens verteld dat het. als Je na
een weekje op Soestdijk te hebben gelo
geerd. thuiskomt net is alsof je een poos in
een andere wereld bent geweest Op
Soestdijk, en dat geldt ook voor Draken
steyn. kent iedereen ledereen. Je kijkt er
altijd tegen dezelfde gezichten aan. Zelf
heeft Beatrix dat nooit zo ervaren. Zij wist
niet beter. Dat nam niet weg dat ze wel
eens jaloers was op vriendinnetjes, die het
in haar ogen thuis gezelliger hadden dan
zij. De ouders van Beatrix waren vaak
afwezig, omdat de agenda van een rege
rend vorstin en haar man meer dan vol is.
Als er problemen waren, was Beatrix vaak
op haar verzorgsters aangewezen. Met
sommigen van hen Is een hechte band
ontstaan, die voortduurt tot op de dag van
vandaag.
Het leven in een paleis, aan een hof. hoe
eenvoudig het daar in vergelijking met
vroeger ook toegaat, is onrustig. Er ge
beurt altijd wel wat dat de aandacht
vraagt. Dat was de reden dat Beatrix
tijdens haar gymnasiumjaren lange tijd
dagelijks haar huiswerk ging maken bij
haar conrectrix, mevrouw Ramondt, aan
de Hilversumse Bergweg. Daar werd zij na
schooltijd opgevangen met een kopje thee
en was er een vrouw die vol begrip luister
de naar haar verhalen, de belevenissen
van alledag.
Mevrouw Ramondt is de vertrouwelinge
van Beatrix gebleven Als er moeilijkhe
den zijn, kan ze altijd bij haar terecht. Die
problemen waren er vooral op het eind
van haar middelbare schooltijd, toen haar
ouders in de Hofmans-affaire waren ge
wikkeld. Prinses Beatrix trok zich de hui
selijke moeilijkheden, die daaruit voort
vloeiden erg aan Het wierp een schaduw
over de eerste tijd van haar studie in
Leiden. Er werd volgens degenen die haar
toen moesten begeleiden destijds ernstig
rekening mee gehouden dat Beatrix spoe
dig op de troon zou komen. De vrij onbe
zorgde Jeugd van Beatrix was, toen ze in
Leiden arriveerde, duidelijk ten einde. Al
les veranderde. De prinses was niet langer
„Trix van Oranje" maar „koninklijke
hoogheid". Slechte ervaringen met men
sen die er misbruik van maakten met haar
op goede voet te staan deden Beatrix dit
besluit nemen.
Het werd door sommigen uitgelegd als
hooghartigheid. Daarvan was echter geen
sprake. Onze nieuwe koningin is beslist
niet hooghartig, wel stijlvol. Dit doet som
migen wel eens een vergelijking trekken
tussen Beatrix en haar grootmoeder, ko
ningin Wilhelmlna. Al zijn er karakter
overeenkomsten, er zijn toch ook grote
verschillen tussen deze twee vrouwen. Be
atrix wordt zeker geen tweede Wilhel
mlna.
Zij is een kind van deze tijd met een open
oog voor nieuwe verhoudingen. Dat blijkt
wel uit de manier waarop zij zich heeft
voorbereid op de taak die zij nu op zich
gaat nemen. Want dat speelde altijd mee
„Het is onvermijdelijk dat je daarmee bij
alles wat Je doet rekening houdt. Ik zal bij
voorbeeld niet iets aanpakken wat er lijn
recht tegenin gaat." heeft prinses Beatrix
er eens over gezegd. Op de dag dat zij zich
officieel verlooft met Claus von Amsberg
zegt Beatrix: „Als er een scheiding is
tussen mijn plicht en mijn wensen, dan
gaat voor mij persoonlijk de plicht altijd
voor." Naast haar officiële bezoeken heeft
prinses Beatrix zich officieus terdege
voorbereid op het koningschap. Soms
drong daar iets van door naar de buiten
wereld, zoals die keer toen zij met luite
nant-kolonel Boshardt van het Leger des
Hells vermomd door donker Amsterdam
trok om van nabij mee te maken onder
welke omstandigheden op de walletjes
moet worden gewerkt door de heilssolda
ten. Nog heel recent kwam er iets van naar
buiten ln de documentaire die prinses
Beatrix maakte in het kader van het Jaar
van het kind. Daarvoor trok zij er dagen
lang op uit, ook naar plaatsen waar Je nu
niet ln de eerste plaats verwacht een prin
ses tegen te zullen komen. Het was niet
voor de eerste keer dat de prinses zo de
wijk Introk.
Maatschappelijk werk—
Weinigen weten dat Beatrix gedurende de
twee jaar voorafgaande aan haar huwelijk
met prins Claus maatschappelijk werk
heeft gedaan. Daarover vertelde de prin
ses mij een poosje geleden: „In alle delen
van Nederland ben ik geweest, zowel ln
grote steden als in kleine dorpjes. Vele
nachten ben ik erop uitgetrokken. Ik ben
in gevangenissen op bezoek geweest en
met tal van mensen die in moeilijkheden
waren gekomen heb ik kunnen spreken. In
vele gevallen herkenden ze me wel, maar
ze waren gauw over de schrik heen. Geluk
kig is dit alles nooit bekend geworden.
Niemand zou daarmee gediend zijn ge
weest, de betrokkenen niet maar ik even
min. Achteraf ben ik ontzettend dankbaar
dat dit mogelijk is geweest. Het heeft mijn
inzichten verdiept. Ik heb in die tijd ont
zettend veel geleerd. Ik heb echt ln die
jaren door dat werk achter de schermen
een andere kijk gekregen op veel dingen."
Prinses Beatrix ziet zelf heel goed in dat
het beeld dat haar wordt gegeven vaak
gekleurd is, dat men het liefst heeft dat ze
een roze bril opzet. Als Je ergens niet als
prinses komt. en vooral onverwacht, zie Je
de situatie uit een heel andere gezichts
hoek. Het contact met gewone burgers is
voor leden van de koninklijke familie ech
ter veel gemakkelijker te verwezenlijken
dan vroeger. „Ik begrijp heel goed dat de
mensen die met ons discussiëren vaak
zorgvuldig zijn uitgezocht en soms ook
getraind ln de manier waarop ze een on
derwerp moeten aansnijden. Maar over
het algemeen zijn de mensen tegenwoor
dig minder bevangen. Het kan natuurlijk
ook zijn dat ik een beetje beter met ze kan
omgaan. Vroeger had ik wel momenten
dat ik het ook niet meer wist wat ik moest
zeggen in een bepaald geval. Je wordt
daar handiger ln naarmate je ouder
wordt," vertelde prinses Beatrix me.
Geen erebaantjes
De vrouw die nu de hoogste post die ons
land kent op zich gaat nemen, laat zich
niets opdringen of aanpraten. Zij is hard
voor zichzelf. Je weet bij haar altijd waar
Je aan toe bent. Tijdens haar studiejaren
ln Leiden zou ze bij voorbeeld nooit on
aangekondigd een college verzuimen. Pro
fessor J. V. Rijpperda Wierdsma in Oegst-
geest, die Beatrix goed leerde kennen toen
hij hoogleraar ln het staatsrecht was aan
de Leidse universiteit, vindt dat de prin
ses in Leiden niets cadeau is gedaan.
„Beatrix houdt niet van erebaantjes. Als
zij iets doet wil zij het goed doen Daarom
is haar lidmaatschap van de Raad van
State voor haar beslist geen wassen neus.
ZIJ komt zoveel mogelijk wekelijks naar
Den Haag als ln de Raad van State wets
ontwerpen worden behandeld." aldus de
heer Rijpperda Wierdsma, die prinses Be
atrix tot vorig Jaar meemaakte in zijn
hoedanigheid van staatsraad.
Leiden is voor Beatrix, die het als opgroei
end meisje heel erg vond geen neefjes en
nichtjes te hebben, van uitzonderlijk
groot belang geweest omdat ze daar, ei
genlijk voor het eerst, vrijuit kon praten
met leeftijdgenoten. Tijdens het feestje
dat zij ter afsluiting van haar studenten
tijd voor haar Leidse vrienden en vrien
dinnen organiseerde kon Beatrix dan ook
uitroepen: „Jullie hebben een echt mens
van me gemaakt!" Het is deze vrouw, die
30 april koningin der Nederlanden wordt