Conclusies onderstrepen trouw aan de paus
Russische adventistenleider overleden
Zwakheid van de bisschoppen pijnlijk aan licht gekomen
Trouw
In gevangenkamp
Nieuwe boeken
Vul 200.000 kinderhanden!
VANDAAG
Synode van
bisscloppen
afgesloten
Prcces tegen
duiVelbanners
VRUDAG 1 FEBRUARI 1980
KERK
TROUW/KWARTET
2
door Pieter van der Ven
ROME De Nederlandse bisschop
pen hebben in een herderlijk schrij
ven een beroep gedaan op hun gelo
vigen mee te werken aan de uitvoe
ring van de synodebesluiten.
Zij verzekeren, dat de vele aanbevelingen van
tevoren werkelijk hebben bijgedragen aan
hun beraadslagingen. ,.U moogt hiervan over
tuigd zijn, zelfs al herkent u niet steeds uw
eigen gedachten in de besluiten", aldus de
brief.
Zij bieden het resultaat van de synode aan en
vragen medewerking ..ook wanneer sommige
beslissingen u moeilijk te begrijpen voor
komen"
..WIJ hebben grote steun en inspiratie gevon
den in de aanwezigheid van de heilige vader",
schrijven zij. ..Verenigd met hem was het ons
gegeven de collegialiteit in volle zin te bele
ven Onze voornaamste zorg was steeds de
gemeenschap met heel het volk Gods. waaro
ver de Heilige Geest ons als leiders heeft
aangesteld"
Priesters, religieuzen en leken, mannen zowel
als vrouwen, full-time werkers worden apart
genoemd. In het bijzonder richten de bis
schoppen zich tot de Jongeren: „Jullie heb
ben een bijzondere gevoeligheid voor de no
den van de mensen, voor de radicaliteit van
het evangelie. Wij doen een beroep op u voor
de dienst aan het rijk Gods. uw dienst ook als
priester of als religieus of religieuze, als Ood
u roept tot deze totale navolging".
Excuses
De brief van de Nederlandse bisschoppen
straalt weinig optimisme uit en weinig over
tuiging. Tot tweemaal toe excuseren de bis
schoppen zich voor het produkt dat ze moe
ten aanprijzen. Zij voelen zich ogenschijnlijk
het meest op veilige grond als zij kunnen
spreken over hun verbondenheid onder de
hoede van de paus en over hun taak als
bisschop, een taak die hun is toevertrouwd
door de Heilige Geest zelf en waartegen dan
ook geen beroep mogelijk is.
Behalve een stevig document vol besluiten
brengen de Nederlandse bisschoppen vooral
zichzelf mee terug naar huis.
Zijn zij in Rome andere mensen geworden?
Zullen zij thuis weer anders zijn? Waarschijn
lijk is er geen sprake van verandering, maar
wel is op ook voor hen pijnlijke wijze hun
zwakheid aan het licht gekomen.
Velen hebben gedacht, dat enkele Nederland
se bisschoppen werkelijk hun hart hadden
verpand aan een kerk, die gekenmerkt werd
door openheid en waar velen verantwoorde
lijkheid dragen en als mondig beschouwd
worden, een kerk die op een wat onconventio
nele wijze gestalte geeft aan de band met
Rome.
hadden echter ook met hun geloof in de band
met „Petrus", zichzelf serieus moeten nemen.
Met de recente geschiedenis voor ogen weten
wij beter dan wie ook. dat zij onder een
geweldige geestelijke en morele pressie zou
den komen
Ook wisten zij. dat eigenlijk niemand in de
curie werkelijk benieuwd was naar hun visie
of hun argumenten, of bereid was tot enige
bekering, hoe hoognodig ook Met uitzonde
ring wellicht van de paus zelf. maar die lijkt
eenvoudig met alle goede wil dat begrip niet
in huis te hebben.
Geen strategie
Man-in-het-wit
Maar als dat al enigszins waar was, dan bleek
het toch niet bestand tegen de entourage van
het romeinse gebeuren. Er gaat nu eenmaal
een haast mystieke kracht uit van de man-ln-
het-wit, die meer dan wat ter wereld ook
symbool is van eenheid en waarheid. Wie dat
symbool weerstaat belast zich met .schuld".
Hij brengt de mystiek en de mythe ln gevaar
niet alleen in de ogen van anderen, maar
vooral in zijn eigen oog.
De onmacht van deze synode lijkt, dat er
zelfs geen twee bisschoppen waren te vinden,
die met een minimum aan gezamenlijke stra
tegie bereid waren hun nek uit te steken. Van
meet af aan heeft de curie op de individuele
bisschoppen gespeeld. Individueel moesten
ze bij de paus komen en ieder apart moesten
ze hun voorstellen doen. Er is reden om aan te
nemen, dat zij ook in Rome vooral ofwel
gezamenlijk spraken, ofwel privé met hun
adviseurs.
Zij lijken te gruwen van de gedachte om een
groepje gelijkgezinden te vormen. Dat riekt
hun te veel naar gekonkel. Bovendien was
het niet de bedoeling en het heeft ook geen
theologische of kerkrechtelijke grond. Ten
slotte lijken de zogenaamde „gelijkgezin
den". de „reformlsti" of „progresslsti". zoals
ze in de Italiaanse pers worden aangeduid,
niet te bestaan: zij hebben niet zoveel bijzon
ders met elkaar, wat ze niet ook met „de rest"
hebben.
De vraag is niet zozeer of zo'n ambt. zo'n
zwaarbeladen symbool wel passend is ln deze Vl6UQ0ll3m
tijd. Velen vinden dat het zo niet meer kan
functioneren of verfoeien het als een onbij
belse. wereldse misvorming. Maar dat is nog
niet zozeer aan de orde. De bisschoppen
De enige combine, die op de synode had
kunnen optreden, is behendig van tevoren
door de curie gebroken. Het waren de twee
religieuzen, die aan de synode zouden deelne
men. Ad van Luyn en Hans van Leeuwen (de
provinciaal van de jezuïeten) hadden ge
tweeën een samenhangend standpunt kun
nen verdedigen en twee samen zijn meer
waard dan vier alleen.
De curie had dat voorzien en kwam met de
vondst, dat er voor de tweede plaats uit een
heel ander vaatje moest worden getapt (wens
van de heilige vader). Men liet de verbaal en
theologisch meest begaafde van de twee. Van
Leeuwen, vallen en schoof de benedictijner
monnik Van den Biesen in zijn plaats. Nie
mand beter dan Van den Biesen zelf besefte
terdege, dat hij aan deze synode niets van
betekenis had bij te dragen. Daarmee werd
ook Van Luyn vleugellam.
Feilloos
Natuurlijk zijn de topfunctionarissen van de
curie ook maar mensen. Natuurlijk zal er
tussen de verschillende departementen en
diensten ook wel eens verschil van mening
zijn. ruzie over competenties, onderlinge Ja
loezie. achterklap en andere betrekkelijkhe
den. Maar één ding mag veilig worden aange
nomen: dat er voor deze synode een feilloze,
zo niet onfeilbare, strategie was uitgezet,
waar iedereen zich aan hield en waar men
alleen van goeden huize ooit een wig in zou
kunnen drijven.
Daartegenover stelden de Nederlandse bis
schoppen niets dan hun goede bedoelingen
en hun oprechte onschuld. Geen heeft het
aangedurfd of aangekund om de tactiek van
verdelen en heersen te overtreffen met werke
lijke fractievorming. Geen wilde de eerste
wezen om ineens op de strategische toer te
gaan. Waarschijnlijk heeft zelfs niemand ge
speeld met de gedachte aan gezamenlijk af
treden. doorbreking van allerlei geheimzin
nigheidsvoorschriften of andere welgekozen
mogelijke ongehoorzaamheden.
Integendeel. Onder meer uit de celibaatsdis-
cussie en uit het daarmee samenhangend
besluit (nr. 21) blijkt, dat zij bij voorbaat „ja"
zeggen, als de druk maar groot genoeg is. Ze
waren bereid alles „in te leveren" en lijken al
tevreden, dat bisschop Gijsen zich weer
voegt in de gezamenlijke vastenactie en de
oproep (ln conclusie 14) tegen eigengereid
optreden ligt in die lijn.
Zwakke bisschoppen moeten met de synode
besluiten in de hand een beleid gaan voeren,
dat ondanks toejuichingen ook op verzet kan
rekenen. Zij kunnen zich daarbij vooral op
hun formele bevoegdheden en op ook voor de
behoudende roomskatholieken niet meer aan
te vechten pauselijke zegen beroepen. Maar
noch hun argumenten, noch hun persoonlijk
gezag of overtuigingskracht lijken toerei
kend.
De formulering van de meeste besluiten laat
natuurlijk nogal wat ruimte. Het meeste zal
wel gewoon doorgaan met alle moeite en
moeizaamheid, die het kerkelijk bedrijf ken
merkt.
Volgens vele kerkelijk meelevenden is het
eigenlijk niet meer verantwoord om een
hiërarchisch kerkmodel te laten strijden te
gen een gemeenschap van gelovigen, een
kerk aan de basis, of zoals bisschop Zwart
kruis het niet lang geleden in een brochure
uitdrukte: „De kerk, wij samen". De ene en
de andere kerkvisie lijken eigenlijk niet te
verzoenen en het is de vraag of en in hoeverre
dat moet.
Ze kunnen elkaar immers erg verlammen.
Natuurlijk zal er van een voorbeeldige „com-
munio" een zekere werking uitgaan. Maar het
is de vraag, of voor deze keer de prijs niet te
hoog blijkt geweest, of het afdwingen van de
„communlo" niet alle energie, geestkracht en
tijd opslokt, of met andere woorden het zicht
op de betekenis van die kerkelijke gemeen
schap gaandeweg in de mist verdwijnt.
ROME De Nederlandse bis
schoppensynode heelt haar
conclusies van bijna drie we
ken intensief beraad over het
herstel der eenheid onder de
bisschoppen en in de gemeen
schap der gelovigen neerge
legd ln 25 pagina's. Paus Jo
hannes Paulus II heeft deze
tekst in de beide voertalen
van de synode. Nederland en
Frans, officieel ondertekend
tijdens de slotmls. die hij gis
termorgen ln de Sixtijnse ka-
Kamper Cahiers, uitg. Kok. Kampen
De H Hleronymus en zijn geestelij
ke vriendinnen" door prof. dr J. Wyt-
zes (afscheidscollege van theol. hoge
school der geref. kerken te Kampen).
12,90. ..Wahrheit ln der Oeschichte.
Gemelnde in der Welt" door dr Pavel
Fllipi (voordracht door de Praagse
theoloog te Kampen gehouden).
9.90. „Dromen onder de druk van de
tijd" door prof. dr A. J. Jelsma (inau
gurele oratie), 10.90
Charismatische retraite, o.l.v.
Kees Pronk. 11-16 februari, francis
caans bezinningscentrum Stouten-
burg (tel 033-40848).
waarin opgenomen: Oe Rotter
dammer. met Dordts Dagblad.
Nieuwe Haagse Courant met
Nieuwe Leidse Courant
Uitgave Trouw/Kwarlet BV
Hoofdredacteur Jenje Tammmga
Directeur mg O Posima
MOOFOKANToon
Poslt>u5 859
1000 AW Amsterdam
W-baufsrtaai '3' Amsierdam
ie< 070-913456
Postg^o 66 00 00
Sam. Ned Cred-eibar.il
firterwijnr 73 00 12 5'4
REGIO ROTTEROAM/OORDRECMT
Postbus. 946
3000 A* Rotterdam
tel 010-n 558S (Abonnementen
en Deiorgmg)
tel OiO-ii 5568 (redectae)
te< 115700 (uAskNtend voor
REGIO DEN HAAG4.EI0EN
Posrbos 101
7501 cc Oen Haag
t«i 070 469445
(arxywementen en bexorgmg)
let 070-469445 (redecbe)
let 070-468S64 (urtsAjftend voor
Pjrkslrjjl 7? Oen Mjjkj
REGKD NOORD'OOST-NEDERLANO
abonnementen en bwoqjw\
Postbus 3
8000 AA ZwCte
ie' 05700-17030
Metbmjrkl 56 ZeO*e
Abonnementsprijzen:
Ad*er*pnr>efj"even op aanvraag
|r« adressen boven;
Oogave iamawber<»e#n 9-19 X van
maandag i m v dag Op nmdag van i$-
70 uur fewt 07O-913456
Oog ave m-n. advertences tw
020-936868 0» scbr-WekR aan Urw-Adv
atdebng pos'Ous 433
1000 AK AMSTERDAM
Adreswijzigingen u-ts'mtend schnnefcjA
aan on/e Amsterdamse adressen
pel celebreerde samen met de
Nederlandse bisschoppen en
met aartsbisschop Danneels
van Mechelen-Brussel.
Na hun voorwoord, waarin zij be
knopt de bedoelingen van het syno
daal beraad uiteenzetten en opmer
ken, dat de beraadslaging verliep als
een broederlijk gesprek, spreken zij
als hun wens uit, dat de uitvoering
van de besluiten 46 ln totaal
„ons allen ten goede zal komen en dat
de kerk van 8lnt Wlllibrord des te
overtuigender als „communlo" naar
voren zal treden.
Verbondenheid
De conclusies 1 tot en met 16 hebben
alle betrekking op het functioneren
van de bisschop en de bisschoppen
conferentie. ZIJ spreken daarin eens
gezind hun vaste voornemen uit om
hun hartelijke en broederlijke betrek
kingen te verdiepen. Ook belijden zij
daar allen hun instemming met de
inhoud van het katholieke geloof
zoals dat geleerd wordt door de
rooms-katholieke kerk. ZIJ spreken
ook hun volledige en algehele verbon
denheid uit met de paus. bisschop
van Rome en opperbevelhebber van
de universele kerk. alsmede hun ge
loof in de hiërarchische Inrichting
van de kerk. In conclusie 3 zeggen zij
met name. „Noch de bisschoppen,
noch de priesters zijn afgevaardigden
van de gelovigen, maar dienaren van
Jezus Christus ten dienste van de
kerkgemeenschap."
Geloofservaring
In conclusie 7 spreekt de synode haar
oordeel uit over hetgeen de laatste
Jaren ln de theologie nogal eens an
ders wordt bekeken, namelijk de be
tekenis van de geloofservaring van de
mensen. Deze geloofszin wordt van
zeer grote betekenis genoemd. De
theologen moeten er altijd op letten
en er rekening mee houden bij het
Interpreteren van de overlevering. De
menselijke ervaring kan het inzicht
ln de overlevering doen groeien. Maar
aldus de synode deze geloofszin
is niet de openbaring zelf. en hij heeft
ook niet dezelfde autoriteit als de
bindende uitleg, die het leergezag van
de kerk, ln volledige onderwerping
aan de openbaring zelf, ervan geeft.
Daarbij merken de bisschoppen op,
dat naast dezze geloofszin ook alge
meen menselijke ervaringen bestaan.
Deze laatste kunnen uitgangspunt
vormen voor de geloofsopvoeding en
voor de katechese. Maar die ervarin
gen moeten vanuit de volledige ken
nis van het geloof geïnterpreteerd
worden. Men zal dus afstand moeten
nemen van katechetische methoden,
die niet verder komen dan de religieu
ze ervaring alleen.
Voorts geeft de synode aanwijzingen
voor een voorzichtig beleid inzake
pluriformiteit, alsmede voor de pas
toraal op moreel gebied. De morele
norm mag niet prijsgegeven worden,
ook al ls alle begrip mogelijk voor de
omstandigheden waarin mensen ver
keren.
Misverstanden
Bepleit worden vele en persoonlijke
contacten tussen bisschoppen en het
centraal bestuur der kerk, teneinde,
de vele misverstanden uit het verle
den in de toekomst te vermijden. Er
zal zo een versterkte relatie komen
tussen Nederland en de universele
kerk.
Nog talrijke andere conclusies hou
den zich bezig met de taak van de
bisschop, zowel Individueel als in ver
band met de bisschoppenconferentie.
Onder meer zegt de synode, dat de
bisschoppen alles zullen doen om de
communio tussen hen zowel affectief
als effectief versterken.
In conclusie 16 wordt gezegd, dat een
groter aantal bisschoppen de vele ta
ken der bisschoppen zou verlichten.
Maar de conclusie spreekt zich niet
uit over opsplitsing van bisdommen
of de aanstelling van regionale hulp
bisschoppen. Het wordt aan een com
missie van de Nederlandse bisschop
pen overgelaten een en ander in over
eenstemming met Rome te regelen.
De conclusies 17 tot en met 28 gaan
alle over de priester en de priesterop
leiding. Met alle waardering voor het
vele werk dat de priesters doen, me
nen de bisschoppen toch te moeten
opmerken, dat het geestelijke leven
van de priesters bedreigd wordt door
de secularisatie en soms ook door een
al te functionele opvatting van hun
taak. Verdieping van het geestelijke
leven moet op alle mogelijke manie
ren bevorderd worden.
Vanzelfspreken komt hier ook het
celibaat van de priester ter sprake.
Hiervan wordt onder geen enkele
voorwaarde afgeweken.
De synode wil een bisschoppelijke
commissie van onderzoek naar de
concrete normen voor de pastorale
werkers, voor wie grote waardering
ADVERTENTIE
ADVERTENTIE
in Brazilië. Waarmee?
Met een Nieuwe Testament. Kost 2,63.
Is dat te veel gevraagd?
Giro 901 OCX) van In de Rechte Straat
te Velp, met vermelding: NTBr.
door Henk Wolzak
Gisteren hebben dissidenten in Moskou bekend gemaakt dat
op 27 januari in het werkkamp Tabaga de 84-jarige leider van
de zevende-dags-adventisten. Wladimir Sjelkow is overleden.
Onlangs was Sjelkow naar dit kamp
in het noordoosten van Siberië over
gebracht en in onze krant van zater
dag spraken wij reeds de vrees uit dat
Sjelkow. die reeds een derde van zijn
leven in kampen en gevangenissen
heeft doorgebracht, gewend aan de
hitte van Centraal-Azië spoedig zou
sterven. In maart van het vorige Jaar
werd de bejaarde geestelijke leider
tot vijf Jaar werkkamp veroordeeld.
In hetzelfde proces werden vier ande
re zevendedagsadventisten ln de
Sowjet-Unie eveneens veroordeeld
wegens anti-sowjetpropaganda. De
nobelprijsdrager voor de vrede dr An
dre) Sacharow noemde de veroorde
lingen onrechtvaardig en onmense
lijk
Op 14 maart 1978 werd Vladimir An-
drejevitsj Sjelkow ln het huis van zijn
dochter ln Tasjkent gearresteerd.
Sjelkow werd in 1895 geboren en in
1923 werd hij evangelist. In 1927 werd
hij gewijd tot predikant van de zeven
dedagsadventisten. Reeds in 1936
werd hij gekozen als plaatsvervan
gend hoofd van de Alunle Kerk van
de Ware en Vrije Zevendedagsadven
tisten en ln 1949 werd hij benoemd
tot hoofd van deze kerk.
Sjelkow werd constant lastiggevallen
en vervolgd. Van 1931 tot 1934 werd
hij verbannen naar de Oeral. In 1945
werd hij gearresteerd en ter dood
veroordeeld. Hij bracht 55 dagen door
ln de dodencel, maar na een verzoek
werd zijn vonnis veranderd ln Uen
jaar werkkamp. Na zijn vrijlating
werd de ellende Sjelkow niet be
spaard. want in 1957 werd hij op
nieuw gearresteerd en wederom ver
oordeeld tot een straf van Uen Jaar en
wel deze keer in een werkkamp met
Wladimir Sjelkow
streng regime. Deze verschrikkelijke
periode in zijn leven is verbonden
met de concentraUekampen in Tal-
shet-Bratsk en ln Mordovië.
Na zijn vrijlating in 1967 woonde Sjel
kow met zijn gezin In Samarkand. Al
in 1969 werd Sjelkow opnieuw opge
sloten ln een gevangeniscel en de
geheime politie deed een huiszoe
king. De volhardende gelovige Sjel
kow werd vrijgelaten, maar hij mocht
de stad niet meer verlaten. Vanaf die
periode zette hij de strijd tegen de
autoriteiten onofficieel voort en be
gon zijn illegale bestaan. 8Jelkow
richtte een eigen uitgeverij van de
adventisten op „De Ware Getuige" en
hij is de auteur van vele boeken op
het gebied van de religie. Onder zeer
moeilijke omstandigheden ls Sjelkow
jarenlang de spil en het geweten ge
weest voor zijn geloofsgenoten, tot
dat hun steun en toeverlaat op hoge
leeftijd in 1978 voor de laatste maal
werd gearresteerd, hetgeen zijn laat
ste weg op aarde was.
Tijdens zijn laatste arrestatie, onder
leiding van de procureur Ponoma-
riow, werd door 20 KOB-medewer-
kers het huls van zijn dochter omge
ploegd. Met gebruikmaking van de
tectors, radio's, schroevedraalers,
schoppen en ander materiaal zoals
wapens heeft deze gewelddadige ope-
werd geuit. Gewaarschuwd werd ech
ter, dat pastorale werkers als leken
niet op het terrein van de priester
mogen komen.
In een aanhangsel wordt tenslotte
meegedeeld, dat enkele conflicten
tussen bisschop Gijsen en de andere
bisschopen zijn bijgelegd. De bis
schop van Roermond zal namelijk de
samenwerking met de andere bis
schoppen op het gebied van de vaste-
nacUe, de pauselijke missiewerken en
de week voor de Nederlandse missio
narissen herstellen. Zijn conflict met
het hoger katechetisch instituut was
reeds enkele maanden tot oplossing
gebracht.
raUe plaatsgevonden. De bewoners
van het huis werden in een kamer
onder bewaking gesteld. De binnen
kant van het huis werd tot aan de
grond afgebroken en de tuin tot twee
meter diep omgespit.
Hierbij werden twee schuilplaatsen
gevonden en een koffer met materi
aal dat handelde over de situatie van
de gelovigen. Bijbels, psalmboeken,
bandopnamen en een groot aantal
pamfletten werden in beslag geno
men. Tijdens de huiszoeking werd
gebeld, waarna de KGB de deur
opende. De bezoeker liep weg en de
KGB opende het vuur op hem. De
schoonzoon van Sjelkow kreeg tij
dens de huiszoeking enkele hartaan
vallen, maar een dokter mocht niet
worden gebeld. In verband met. deze
zaak werden ook in Riga diverse huis
zoekingen verricht.
Door het wegvallen van Sjelkow is de
religieuze beweging in de Sowjet-
Unle esn zware klap toegedaan. Zijn
geloof, moed en volharding en boven
al zijn zelfopoffering hebben Sjelkow
geplaatst in de rij van de onvergete-
UJken.
KERKAAN DE GRACHT
de kerkstaat langs de gracht
tussenkerinneringen van
bakstein
gevat ii blauw arduin
een admeatenkantoor en de
burelen
van eenfortulnlljk impresario
en evenverder
een culturele ambassade
de hogestoep schept alstand
maar twe lantarens
lichten ip in de grijze
grachtemevel
achter natglazen ramen en
deuren
worden Jj zichtbaar
die onwnnig en onzeker
de achteste plaatsen hebben
opgezodt
nu buigo ze hun hoofden
er wordtblijkbaar gebeden
oude en ieuwe klachten
rijzen,
onverstanbaar hierbuiten,
omhoog
als de holden weer worden
opgerichl
laat het egel zich horen
achter diglas
voltrekt ich een gebeuren
dat vreend is aan hen
die verdeop, ln de stille
winkelstnat,
op deze nlstige
zondagmrgen
hun weg zeken
en verrewg de meesten
zo vroe|ls het toch nog
weten nleieens dat zij leven
met deze ntmoetlng ln hun
midden.
Van een onzf verslaggevers
ROME - Meeen plechtige mis in de
Sixtijnse kafl is gisteren de bijzon
dere synode der Nederlandse bis
schoppen aftsloten. Deze kapel is
wereldberoesl. omdat daar de paus
altijd gekozo wordt, maar vooral
vanwege de lesco's van Michelange
lo. Voor deianwezige Journalisten
was een plaatje ingeruimd pal onder
de zondeval an Adam cn Eva en de
verdrijving, oorgoed. uit het para
dijs.
Onder aanwiigheid van de synode
deelnemers, li van andere kerkelijke
waardigheidlekleders en andere be-
langstellendt, wisselden paus en
kardinaal dnkwoorden uit aan el
kaar en aan den die op een of andere
wijze aan hetwelslagen hadden bijg
dragen.
In een langetoespraak .egde de paus
de nadruk <j de .enheid in de kerk
volgens het concilie. Ook beklem
toonde hij' o noodzaak van een hel
der ondersdeid tussen het „sacra
mentele" pssterschap en het „alge
meen" prieterschap. Hij eindigde
met een opoep tot verering van de
maagd Maia, waarbij hij naar de
Nederlands) bedevaartoorden ver
wees. Zijn lotwoorden sprak hij ln
het Nederlads: „Moge de eenheid ln
geloof het hnmerk zijn van het gods
volk in Ne«rland,"
Gistermiddg beantwoordden de bei
de gedelegerde voorzitters van de
synode, krdinaal Willebrands en
mgr. Dannels vragen van de interna
tionale pen
Naderhandstonden de bisschoppeu
Möller, Sinonis en Zwartkruis in een
bovenzaalle de Nederlandse journa
listen te toord. Allen spraken hun
voldaanhai uit over de afgelopen
weken en aeenden dat zij elkaar zeer
in „comranio" nader hadden kun
nen koma Allen waren vol vertrou
wen dat z\ door zich zo als eenheid te
presenten), ook naar buiten de be
sluiten zaden kunnen waarmaken.
Bisschop Ernst kon niet bij oit ge
sprekje 4n. HIJ liet weten „dat ik
moeilijk verk te doen krijg, met
name dar waar van ons gevraagd
wordt wa algemeen in de kerk geldt
ook in on land toe te passen". Toch
ging hij ander angst naar huis In de
overtuigiig „dat wij verder kunnen
gaan op de weg die wij samen zijn
ingeslagc" en in de hoop de moeilij
ke vraagtukken op te lossen.
TARABTO (AP) In Taranto, Italië
staan en geestenbezweerder en zijn
medewrkster bij verstek terecht we
gens dod door schuld. Zij zijn ver-
antwocdelijk gesteld voor de dood
van ea 58-jarige vrouw tijdens een
poging tot duiveluitbanning, zeven
'jaar geeden.
Het twetal, capucijnerpater Andrea
(Nicoli d'Ascanio) en Maria Teresa
Dabennte, was te hulp geroepen
door Slvia Martucci, die geloofde dat
haar Don Giovanni door de duivel
bezete was. Op de eerste dag van de
poginjtot exorcisme moest Giovanni
op dejrond geknield bidden. De vol
gendedag droeg pater Andrea zijn
moecfc op, naast Giovanni te gaan
bidda. Tijdens de poging tot uitwer
ping an de duivel stierf moeder Mar-
tuccien bij lijkschouwing vertoonde
haarlchaam sporen van geweld.
