i Het vergeten Italië Hongaars en Pools werk, realisme van het kleine Polanski houdt draak knap aan de teugel i rain; Wajda in Tsjechov-land Fantaseren, boksen, rossen en planten in de ruimte Les demoiselles de Wilko Eboli Filmfestival: veel uit diverse landen Tess Kort en Klein Prolongaties en reprises j I MTEnriAT I Of JALI TROUW/KWARTET P 17 - RH 21 - S 19 Het verdrag, door „Film International" met een „gewone bioscoop" gesloten, wordt deze week krachtig beklonken: een van de interessantste films uit het festival-pakket draait in Kriterion. Ook de Movies doet mee: daar draait Rosi's „Eboli", ook niet om te versmaden. Het lijkt wel, of Koppies („Cinecenter") die vorig Jaar in „Cinetol" een neven-festival j organiseerde, wat in de kou komt te staan. Het zou jammer zijn, als hij uit de boot viel. Franceso Rosi heeft zich in zijn films (Salvatore Oiuliano; Handen boven de stad; De zaak Mattei; Cadaveri eccelenti, om er enkele te noemen) doen kennen als een politieke cineast van het hoogste niveau. Het is jammer dat zijn „Eboli" (gebaseerd op het autobiografishce boek van Carlo Levi, waarvan de titel in het Nederlands foutief werd vertaald met „Christus ging Eboli voorbij": het moet zijn „Christus bleef staan voor Eboli" of „Christus kwam slechts tot Eboli"), door de televisie uitgezonden, voor bioscoop-gebruik aanmerkelijk werd bekort. door W. Wielek-Berg Wajda's „Les demoiselles de Wilko" (Rotterdam draait ook zijn „Zonder verdoving") is in de buitenlandse pers lang niet onverdeeld gunstig ontvangen. Misschien omdat in deze film minder van politiek-maat- schappelijke en meer van algemeen menselijke problemen sprake is dan we van Wajda gewend zijn. Ik kan die afwijzende mening overigens niet delen: ik vind het een Juweeltje. Wajda begeeft zich. aan de hand van Jaroslaw Iwaszkiewicz, die het boek schreef en aan wie de film is opgedragen, naar Tsjechovland, ook al blijft hij in Polen. „Les de moiselles de Wilko'" is doortrokken •van melancholie over de dingen die voorbijgaan, over het menselijk te kort en de onbetrouwbaarheid van herinnering en verbeelding. De hoofdpersoon, Wiktor Ruben, keert in het begin van de jaren dertig na eeen lange afwezigheid terug naar zijn oom en tante in midden Polen, bij wie hij in zijn jeugd zijn vakanties doorbracht. Hij zoekt de zomers van vroeger, geconcentreerd rond een landhuis waarin zes zusters woonden. Met alle zes had Wiktor iets, een flirta tion, een vriendschap, een korte seksuele belevenis. Maar geen van die bindingen leidde tot iets, de oorlog kwam er tussen en sloeg die pe wonden, ook in Wiktor. Hij vindt de zusters niet terug, zoals hij ze verlaten heeft: een is gestorven (zelfmoord om hem?), de anderen zijn getrouwd op de jongste na. Wiktor benadert de overgebleve nen, hij wil tot hen doordringen om de betovering van eens te herbele ven. maar hij kan de heksenkring niet doorbreken. Ook niet met de jongste, die hem hartstochtelijk blijkt toegedaan. Dat het vooral aan hemzelf ligt, dat hij een te ego centrische persoonlijkheid is (ge worden?) om een ander toe te laten, dat hij zich reeds veel eerder in zijn leven fataal afsloot van de liefde, beseft hij pas aan het eind van zijn verblijf. Zowel het landschap als de relaties onthult en bedekt Wajda met een door nevels gefilterd licht., Maar zijn figuren zijn alles behalve vaag: niet alleen Wiktor, alle zusters heb ben een geheel eigen karakter, dat door sublieme timing wordt bloot gelegd (dat het voortreffelijke spel van de actrices, ook van de Francai- se Christine Pascal daarbij onont beerlijk is, spreekt welhaast van zelf). Hoewel er geheimen blijven het geheim van het verleden boven al, dat noch door Wiktor, noch door ons ontraadseld kan worden. In alle opzichten onderscheidt „Les demoiselles de Wilko" zich van de zo modieuze nostalgiefilms, hoewel hij in een tijd speelt, die door dit genre boven alle andere wordt uit verkoren. Wajda verdiept zich wel iswaar in de zieleroerselen van zijn figuren, maar hij laat niet na de jaren dertig te schilderen als een periode van verval en overgang: we reldoorlog I werpt er zijn schadu wen evenzeer over als wereldoorlog II, hoewel de directe politiek niet aan de orde komt. Geen zweem dus van het „goede oude tijd"-syn- droom. Randfiguren hebben bij Wajda een onmisbare en onmiskenbare func tie: zie hoe hij met kleine suggesties de verhouding tekent tussen heren en knechten. De vanzelfsprekende arrogante machtsuitoefening van de landhuisbewoners, de even van zelfsprekende ootmoed van het per soneel tekenen de tijd. En tekenen ook de kloof, die gaapt tussen ons en het (in sommige opzichten geluk kig) onachterhaalbare verleden. Amsterdam- Kriterion, 16 jr. door D.Ouwendijk Tijdens het Rotterdamse festival van Film International zullen ettelijke films worden vertoond van Michelangelo Antonioni. In een soort retrospectief. Het is, na de Italiaanse periode van deze filmer, tamelijk stil om hem heen geworden. Zijn overstap naar Engeland en Amerika is, filmisch gezien, geen levensbelangrijke overstap geweest naar een nieuwe visie. Een zeker automatisme kwam in de plaats van de koele bezieldheid in films als „La notte" of „L'eclipse". Er zijn filmers die door hun werken als het ware „onaantastbaar" zijn gewor den. Ten aanzien van Antonioni lijkt dat dubieus. Er is aan zijn films iets gedateerds, door het overheer sen van een sterk rationeel bereken de esthetica. Er worden van Anto nioni ook films vertoond uit de peri ode vóór zijn doorbraak naar alge mene Europese bewondering. Denk ik in deze aan een film als „La signora senza camelie", dan is er ternauwernood iets in te zien van een aanloop tot het latere ongetwij feld toch belangrijke werk, dat met „II deserto rosso" (ook te zien tij dens het festival) een hoogtepunt vond. Een van de interessantste aspecten van het Film Internationalfestival is, dat je jaarlijks wordt geconfron- treerd met werk uit diverse landen. Een retrospectief als van Antonioni kan niet worden gezien als voor beeld van typisch „Italiaans fil men". Daarvoor is dat retrospectief ook niet bedoeld. Dat ligt anders als je kijkt naar bijvoorbeeld de Hon gaarse films die er te zien zijn. We derom duikt de naam op van Janc- so. Hij is niet vertegenwoordigd om wille van zijn persoonlijke filmstijl, maar om zijn typisch nationaal Hongaarse achtergrond. Van hem worden twee films ge draaid „Hungarian Rhapsody" en (als vervolg daarop) „Allegro barba- ro". De tweede film lijkt onbegrijpe lijk zonder de eerste. Daar staat tegenover, dat als je „Allegro barba- ro" ziet na „Hungarian Rhapsody", je, in je aanvankelijke bewondering voor de stilistische gaafheid daarin, een terugslag ondergaat. Zwaarmoedig De gemaniëreerdheid in Jancso's stilisme wordt dan manifester. Dat is jammer, want het kijken naar „Hungarian Rhapsody" is alleen al nu en dan een feest voor de ogen. Overigens een feest zonder blijmoe digheid, omdat de zwaarmoedige ondertoon van Jancso's beklem mende visie op de kritische decen nia in Hongarije's geschiedenis (tus sen 1910 en de jongste oorlogsjaren) overheerst. Het omcirkelende in Jancso's bewegingsstijl is symbo lisch voor zijn visie op de Hongaar se mens levend in een omknel ling, waaraan hj door persoonlijke vrijheidszin steeds weet te ontsnap pen. Bij Jancso zou je kunnen zeg gen, dat in de esthetiek van de Hongaarse film een schrijnende on vrede doorschemert. Scherpe waarneming In andere films komt die onvrede vooral op een sociale manier tot uitdrukking. Zoals in de film „Fa mily Nest" van Bela Tarr. Een film in de trant van „Een Hongaars dorp" of „Een alledaagse geschiede nis", tijdens vorige Film Internatio nal festivals vertoond. Ook in Tarrs film weer een uitgebreide en inten sieve aandacht voor mensen in klei ne verhoudingen, bekneld door da gelijkse zorgen. Met Intrinsiek ver wijt ten opzichte van de kille macht en onmacht van de bureaucratie. In „Family Nest" gaat het om de ver stikkende uitwerking van een ge dwongen samenleving van velen ten gevolge van schijnbaar onoplos bare woningnood. Niet alleen gezin nen, ook individuen gaan daar on herroepelijk aan kapot. Wat in dit genre Hongaarse film6 in het bijzonder opvalt is, naast het vermogen tot scherpe waarneming van individuen en hun omstandig heden, het vermogen om dramatiek van binnen uit zo overtuigend tot leven te brengen, dat Je haast aan een documentaire weergave van de mensen en hun situaties gaat den ken. Het is realisme van het kleine, zonder tot „klein realisme" te ver vallen. Dat realisme van het kleine vind Je ook terug in veel Poolse films. Het al wel verband houden met de toon van de samenleving, waarin het individuele zich moet zien te handhaven: door zich behen dig af te zonderen van het alge meen, maar zonder dat te bruske- ren. Dat is ook de wezenlijke dra matiek van de film „Amator" van Krzysztof Kieslowski. Fllip Mosz. een man die een geluk kig lid is van een fabrieks- en dorps gemeenschap heeft ter gelegenheid van de geboorte van zijn eerste kind een filmcamara gekocht. Om het gezinsleven vast te leggen. Voor de fabriek is de aankoop van de came ra een reden om Mosz in te schake len voor de promotie van het be drijf. Van gelukkig lid van een be scheiden samenleving verandert Mosz in een ambitieuze eenling: een goed mens, die de last van de een zelvigheid gaat ondervinden. Maar het is hem alles waard. Dit is, naar aanleiding van voorver toningen, een eerste vluchtige oriëntatie met betrekking tot het festival, dat werderom met bijna tachtig films het zwaartepunt heeft gelegd in het vele, zonder op een bepaalde karakteristiek te selecte ren. Het is daarom onvermijdelijk om incidenteel aandacht aan films te schenken, waarbij overigens meer algemene zaken in het oog zullen worden gehouden. Immers, alles wat Rosi doet heeft een functie, haal je iets weg dan verbreek je zijn structuren. Desal niettemin steekt „Eboli" nog met kop en schouders uit niet alleen boven de gemiddelde, maar ook bo ven de „wel goede" bioscoopfilm. Hij is gesitueerd in de jaren dertig, maar nog steeds actueel: het verge ten, verkommerde, verslonsde Zuid- Italië dat het onderwerp vormt, is er in de loop der Jaren nauwelijks op vooruitgegaan. In 1935 werd Carlo Levi, zoals zovele vooruitstrevende intellectuelen tijdens het Mussolini- regime, verbannen naar ene godver laten dorp, geteisterd door armoe de. aardverschuivingen, malaria en wat niet al. Hem wordt daar pas duidelijk dat er twee Itallë's zijn en dat het zuidelijk deel niets aan de regering in Rome te danken heeft, integendeel: in de loop der eeuwen is het verkracht, geplunderd, uitge zogen en tenslotte vergeten. De dorpsbewoners temidden van hun dorre bergen ondergaan burgeroor log en oorlog als natuurrampen (ze hebben er immers nooit iets mee te maken gehad en werden er toch steeds weer het slachtoffer van, ook van de recente Abessijnse, door de Duce snorkend aangeprezen). Hun helden zijn niet de krijgshelden maar de bandieten die uit hun mili eu stammen en zich keren tegen de staatsdienaren en het onbegrijpelij ke recht, dat maar al te vaak on recht is. Tot een revolutie komen zij niet: zij zijn te murwgeslagen, te leeggebloed, tezeer gebonden door hun bijgeloof. Want ook de kerk is een instrument van „die daar in Rome." Carlo Levi, een arts die zich nog nooit heeft geoefend in de praktijk, doet wat hij kan: hij helpt de zie ken, die zijn overgeleverd aan twee seniele dokters en een middeleeuw se apotheek; hij wekt iets in de kinderen door hen te laten schilde ren; hij verspreidt een straaltje hoop. Maar ook hij gaat weg en komt niet terug, ook hij schrijft uiteindelijk dit ongelukkige land af in het grote vergeetboek. Hoewel door de bekorting nogal wat losse draden blijven hangen (dat komt bij Rosi anders nooit voor, beeld en betoog passen als zwaluwstaarten in elkaar) boeit en ontroert Eboli toch door minutieuze en trefzekere schildering van landschap en men sen, Ingebed in een groot geheel Een film om van te genieten en te leren. Amsterdam- The Movies, 16 jr. W. W.-B. Giancarlo Volonte in „Eboli door D. Ouwendijk Het is wel zaak om bij een bezoek aan Roman Polanski's jongste film „Tess" de ogen goed open te houden, ten einde ze stevig te kunnen sluiten voor diverse onherstelbaar zwakke aspecten ervan. Het is misschien onjuist om die aspecten te bestempelen als „drakerigheid", maar ze zijn wel overtogen met een zo oud-modische emotionele romantiek, dat ze je alleen maar kunnen raken door hun uitwendige vormschoonheid. De film „Tess" is gemaakt naar een in 1891 verschenen roman van de in 1840 geboren en op hoge leeftijd in 1928 overleden Engelse auteur Thomas Hardy waarmee hij veel succes oogstte getiteld „Tess of the d'Ür- bervilles" Psychologische scherpzinnigheid en grote getalenteerdheid in de beschrij ving van landschappen en levensge woonten worden karakteristiek voor Hardy's romankunst genoemd. Daar naast was hij, zoals bij veel auteurs uit de laatste periode van de negen tiende eeuw, vooral gevoelig voor de bepalende invloed van het noodlot in het menselijke bestaan. Deze aspecten aan Hardy's werk moeten bijzonder aantrekkelijk zijn ;eweest voor Polanski, aan wie, blij- :ens zijn vorige films, de noodlotsge dachte zeker niet vreemd is. Onder Invloed van dit sentiment heeft Po lanski zich overigens vergist in de wezenlijk dramatische kracht van het gegeven, dat geforceerd en bijna karikaturaal is. De dramatiek is ge baseerd op een zeer willekeurige ver- daring van menselijk noodlot. Naar het patroon van deze willekeurigheid rijn de figuren, zowel geestelijk als in uiterlijke verschijning zoals gestal te, gelaatsvormen (men lette op de vader van Tess) en kleding gesne den. Die patronen zijn in de film consequent volgehouden, zodat ze binnen de schijn-werkelijkheid van Theatraction La Mandragore Ne derland in Den Haag neemt deel aan de internationale manifestatie „Fiir Augen und Ohren" die de Akademie der Künste in Berlijn heeft georgani seerd. Het Haagse atelier voor activi teiten op theatergebied zal er 1 febru- Jri „Cosmic Circus" uitvoeren, een bewegingsspel op cybernetische mu- hek van Roland Kayn. Deze produk- tie had het afgelopen najaar zijn eer ste voorstelling. Op de terugweg uit Berlijn wordt 3 februari nog een uit voering gegeven in Hannover het geheel toch de (misleidende) in druk wekken van levende figuren te zijn. Ik bedoel, ze leven uitsluitend binnen het raam van de film. Laat je dat kader weg, dan worden ze uitslui tend bedenksels. Onder dit voorbehoud dat uiter aard van grote betekenis is kan ik de film mijn bewondering niet ont houden. De tempering van licht en kleuren in de landschappen en interi eurs passen volledig bij het verbeelde levenspatroon. Dat levenspatroon is, zoals Polanski zelf toegaf, picturaal in de trant van de Engelse en Franse schilderkunst uit de perioden van de schilderkunst van Constable en Courbet. Romantiek, die verleden is en, als Je haar tegenwoordig ten tonele voert, onvermijdelijk de indruk wekt van melo-dramatiek. Leven, waarvan Je de diepte moet projecteren naar een andere tijd met andere emotionaliteit en andere levensgevoel. Het ongeluk van het meisje Tess, geboren in uiterst behoeftige omstan digheden als dochter van een drank zuchtige keuterboer, ligt in de om standigheid dat een dominee, die ge nealogie heeft gestudeerd, aan de va der onthult, dat hij een regelrechte afstammeling is van het adellijke ge slacht der Urbervilles. Van arm maar mooi „natuurkind" verandert Tess in de „gedegenereerde afstammelinge van een familie van aristocraten." zoals de man met wie zij trouwt zich uitdrukt. Het wordt haar noodlot, dat hoe Tess zich, in alle eer en deugd, ook keert of wendt in een tragische afloop moet eindigen. Het is knap, zoals Polanski in zijn film „de draak" aan de teugel heeft gehouden, zodat je het liefst zou den ken, dat er een mooi paard wordt bereden. Maar dan doe je toch wel aan zelfbegoocheling. Amsterdam-Bellevue Cinerama en Du Midi; Rotterdam-Cinerama; Den Haag-Asta en Babylon 1; Arnhem- Rembrandt; Eindhoven-Rembrandt 1; Enschede-Alhambra 3; Groningen- Cinema Palace; Den Bosch-Euro Ci nema 2; Hilversum-City; Leiden-Tri- anon; Nijmegen-Luxor, a.l. Wederom moet onder overmaat aan kwaliteit van het gebodene de kwantiteit van het geschrevene lijden. We gooien vier films op één hoop, doch niet op de vuilnishoop: er is best wat redelijks bij. l'Asocié van René Gainville kan bo gen op een aardig uitgangspunt (een man die te bescheiden is om zichzelf te verkopen verzint een partner die dat wèl kan), een beroemde scenario schrijver (Jean-Claude Carrière) en een voortreffelijke hoofdrolspeler (Michel Serrault). Daaraan wordt wel wat amusement ontwrongen, doch helaas niet genoeg. Er zitten aardige trekjes in deze beschaafde komedie, maar hij is te bleek en te week uit de oven gekomen. Resultaat: verveling. Amsterdam-Uitkijk, 16 jr. Door „Rocky" steeg schrijver, regis seur en hoofdrolspeler Sylvester Stal lone gelijk een komeet omhoog aan de Hollywoodse hemel, de tijd was kennelijk rijp voor volkse romantiek met veel optimisme. Aan zijn onge schoolde held die het met succes op nam tegen de wereldkampioen bok sen viel ook wel wat simpel plezier te beleven, maar in Rocky II wordt op hetzelfde thema, dat allang is uitge molken, doorgezanikt met fataal re sultaat. Weer moet Rocky boksen en ditmaal wint hij echt: hoe dat kan is een wonder, want door gelazer thuis is hij geheel uit vorm. Alleen wie dol is op zeer bloederige bokspartljen, zo bloederig als Je op de buis nooit ziet, krijgt twee vuisten vol voor zijn geld. Amsterdam-Tuschinski I, 16 jr. In het boerse Kansas waart vlak na de Eerste Wereldoorlog Fast Charlie the Moonbeam Rider rond, een lou che veteraan, verslaafd aan motoren. Hoe hij de eerste Transcontinentale Motorfietsen Race wint, vijfduizend dollar in de wacht gesleept in het vervolg zit opgescheept met een vrouw die hem in alle opzichten de baas is en een domper zet op zijn oplichtersactivitelten. vertelt regis seur Steve Carver niet onvermake lijk. Bestemd voor mensen die hou den van nostalgie, woest en gemeen rossen op oude karren en de besmuik te glimlach van David Carradlne. Amsterdam-Reguliersbreestr., a.l. den gemaakt, het was de eerste speel film van regisseur Douglas Trumbull. Het is een milieu-gevoelige sclence- fictlon-film, die speelt in het Jaar 2001, als de aarde zodanig is verpest dat proefstations in de ruimte wor den opgericht om voor de broodnodi ge aanvoer van dieren, planten en bomen te zorgen. Helaas, het experi ment wordt afgeblazen omdat er weer eens geld nodig is voor oorlogsvoe ring. De tuinen van Eden worden vernietigd, maar daartegen verzet zich één lid van het team (Bruce Dern), met listen en lagen die uitein delijk niets uithalen. Dat Trumbull heeft meegewerkt aan de speciale ef fecten van Kubricks klassieke Spa ce Odyssey" is vooral in het eerste deel goed te merken: de tuinen en bossen zijn, hoe realistisch ook, om geven door een intrigerend, bijna mystiek waas. Helaas is de film (hoe wel zeker niet onverdienstelijk voor een debuut) te flets om veel Indruk te maken. Amsterdam-Cinecenter, 16 Jr. Michel Serrault in „l'Associé" Silent Running is bijna tien Jaar gele- APOCALYPSE NOW Overweldigen de anti-oorlogsfilm over Vietnam van Francis Coppola. De gehele week ln Rembrandtpl. th. Amsterdam; Orand 3, Amersfoort; Roxy, Bergen op Zoom; Casino I. Breda, EDB, Deven ter; Clnode, Dordrecht;; Thalla, Gou da; Metropole I, Den Haag; Camera, Groningen; Royal, Heerlen; Rlalto. Den Helder. Lido I, Lelden; Mabl, Maastricht; Scala I, Nijmegen, Corso, Rotterdam; Camera 2, Tilburg; Aml- citia, Sneek, Luxor, Terneuzen; Al hambra 1, Vltsslngen; Luxor, Doetln- chem; Euro I. Emmen; Bijou, Hilver sum; Kon. v. Eng.. Hulst; Camera, Utrecht; Euro I. Alphen ad. Rijn; Euro I, Eindhoven. MANHATTAN Woody Aliens nieuw ste film, een ode ln zwart wit aan zijn geliefde stad New York. Alhambra I en Tuschlnskl 2, Amsterdam; Luxe, Arnhem; Saskla, Eindhoven, Alham bra I, Enschede; Metropole 3, Den Haag; Camera, Groningen; Studio, Leeuwarden; Studio. Leiden, Rem brandt, Utrecht; Carolus 2, Nijmegen; Springhaver, Utrecht. Alhambra 1. Rotterdam. IN EINEM JAHR MET DREIZEHN MONDEN Navrante film vol gefru streerde mensenliefde van Ralner Wemer Fassblnder, De gehele week In Jean Vlgo, Amsterdam en Liga '68, Groningen. DIE BLECHTROMMEL Unieke film, vooral door de Inbreng van Davld Bennent, geregisseerd door Volker Schlöndorff, naar het bock van Oün- ter Grass. De gehele week In City I, Amsterdam; Cineac 1. Den Haag; Lu- mlère I. Rotterdam; Camera, Utrecht; Concerthuis, Oronlngen; Lldo 2. Leiden. Rembrandt 3, Eindho ven; 8askla, Arnhem; Carolus I, Nij megen; Molcnstraatth., Wagenlngen. DIE EIIE DER MARIA BRAUN Ral ner Werner Fassblnder weet met de middelen van het melodrama door te dringen tot de kem van het Wirt- schof tswunder De gehele week In Tu schlnskl 4. Amsterdam; Alhambra 5. Enschede; 8cène, Arnhem; 8tudlo, Haarlem. HERFSTSONATE Klassieke film van Ingmar Bergman met Ingrld Bergman en Liv Ullmann in de hoofd rollen. De gehele week In Movies I, Utrecht. L'AFFISCHE ROUGE Prachtige film over een verzetsgroep ln de oor log van Frank Cassenti, waarbij ver leden en heden bijna onmerkbaar ln elkaar overgaan. De gehele week ln Filmhuis Jean Vlgo. Amsterdam (nachtvoorstellingeni. LES PETITES FUGUES Zeer char mante Mlm van de Zwitserse regis seur Yves Yersln over een oude boe renknecht die op zijn brommer de vrijheid verkent. 1 febr. Filmhuis Doetlnchem; 8 febr Filmliga, Zwolle. TE GEK OM LOS TE LOPEN Schok kende en ontroerende documentaire over nieuwe wegen om krankzinnigen te integreren ln de maatschappij van een Italiaans collectief 5 gebr Film huis Uilenstede, Amstelveen. Natasja Kinski in „Tess".

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 21