ndia bang voor kernoorlog
rJtelo
=-ront
Iran boos op Canada na
ontsnapping Amerikanen
italkanpact - een herlevend, omstreden idee
va
vormt links
in Portugal
Zuidafrikanen uit Rhodesië
unesië roept
uid Vnbassadeur
it Libië terug
President Carter:
'Inflatie is
grootste
probleem VS'
CIA denkt toch aan
atoombom Z-Afrika
Eurocommunisten
zoeken derde weg
JDERDAG 31 JANUARI 1980
BUITENLAND
TROUW/KWARTET
tW DELHI, MOSKOU
tuter, AFP, API India is
tegen dat het Westen van
kis tan een „wapenarse-
jl" maakt en is bevreesd
rfrM de gebeurtenissen rond-
Afghanistan uiteindelijk
i een kernoorlog tussen de
(te mogendheden zullen lei-
je Keni Dit zei mevrouw Indira
ienennclM gisteren in het India-
in de parlement in haar eerste
nden 'e over de buitenlandse po-
riineepk' sinds haar verkiezing
I premier.
huurdinier Gandhi zel geschrokken te
ring d( van de reacties uit het Westen
)gen m de Sowjet-Unie en vond dat
vee mr 31105 moest doen om de daar-
intstane internationale crisis te
en leef eren De P**mier zei bereid te
ger da
tot het aanhalen van de banden
iadslidi Pakistan en China en wilde de
teren re banden met de Sowjet-Unie
,erordéten koste laten gaan van de Indi-
ebben relaties met de Verenigde Staten,
igen it duidelijker poging om India's
an rgebondenheid formeel overeind
houden had de premier waar-
'jnlijk niet kunnen bedenken,
ir hoe die niet-gebondenheid con-
KfrBt gemaakt zou moeten worden,
ML"elde mevrouw Gandhi niet.
ïl
ïdhl keurde de interventie en de
kvezigheid van buitenlandse troe-
taatssëin een ander land af. maar voelde
cien Hiets voor. de Sowjet-Unie te ver-
n onböje]en Wel zou de bijdrage van
vlj* Pla ..erop gericht moeten worden
ichttia terugtrekking van de Russische
/enste ipen Uit Afghanistan te bewerk
stelligen" Aan de andere kant haalde
de premier weer uit naar de Afghaan
se opstandelingen-bewegingen, die
zij „gewapende bendes" noemde en
die ook geen einde zouden maken aan
de erbarmelijke levensomstandighe
den van het Afghaanse volk, zolang
zij in Pakistan hun toeverlaat konden
vinden.
„Pakistan dreigt toch al een opslag
plaats van moderne westerse wapens
te worden", aldus de premier, die al
verscneidene malen heeft gezegd dat
die wapens te zijner tijd ook wel
tegen India gebruikt zullen worden.
Gerust
Om India hierover gerust te stellen is
de Amerikaanse speciale vertegen
woordiger. Clark Clifford, naar Delhi
gereisd. Hij iaf toe dat de Verenigde
Staten Pakistan voor 400 miljoen dol
lar militaire en economische steun
hebben aangeboden, maar dat het
niet de bedoeling was dat die tegen
India gebruikt zouden worden. Ver
der is hij volgens waarnemers in In
dia om te vernemen of India niet
bereid is politieke druk op de Sowjet-
Unie uit te oefenen haar troepen uit
Afghanistan terug te trekken. Maar
mevrouw Gandhi zei daarover vorige
week al dat zoiets toch niets zou
uithalen en de Russen alleen maar
halsstarriger zou maken omdat ze het
gevoel zouden krijgen dat iedereen
tegen hen was.
Moskou heeft wel in die trant gerea
geerd tegen de resolutie die de islami
tische top is Islamabad deze week
goedkeurde en die een felle veroorde
ling voor het Russische optreden in
hield. „Grove inmenging in de bin
nenlandse zaken van Afghanistan".
amer.
:ijns ïr
iAD
e FUP zou een verkiezingsfront
ten worden van een groot aantal
s radicale partijtjes, waaronder
UDP (Volksdemocratische unie),
tnige links-radicale partij met een
rnaaft 'n bet parlement.
Hg voc
om
tarkl.
ïstraat
in de
T HOUl
kwartiet* j T *1 A
in de
JNIS (AFP, AP. REUTER) De
n de ^ïesische regering heeft gisteren
loten zijn ambassadeur in Tripoli
ïg te roepen en zij heeft tegelijker-
de Libische ambassadeur in Tu-
verzocht het land te verlaten. Dit
ft de Tunesische minister-presi-
t Hedi Nouira gisteren in een re-
g Kur^oering bekend gemaakt.
ie maatregel wordt gezien als een
itrum .jctie op de commandoaanval afge-
en zondag op de Tunesische mijn-
nmodafl Gafsa. Eerder op de dag had de
lister van binnenlandse zaken
vier rjiman Kechrid op eenpersconfe-
il-cultultie Libië verantwoordelijk gesteld
r de aanval echter zondsr dat land
name te noemen. Hij zei dat
ze agressieve criminele actie was
Wei A{rganiseerd door een buurland dat
end staat om dit soort operaties."
de aanval zondag zijn 41 mensen
jekomen: 22 soldaten. 15 burgers
:ommi< vier overvallers.
der raakten 111 mensen gewond,
er wje vier commando's die deel
naakten van de groep van 30 over-
7daponlers Volgens Kechrid gaat het hier
^Tunesische dissidenten die in het
van de jaren '70 zijn gevlucht
ie Qr0 ..het buurland dat bekend staat
mel zijn gastvrijheid aan huurlingen".
srdag ?ens de niinister werden de com-
in bov ldo s geholpen door 20 lokale dis-
rkri/gb nten dle het eerder over de grens
Tnokkeld wapenmateriaal verbor-
hielden.
ïctie
idelsmi
igen
Monc
sn, kan
zo noemt het Russische persbureau
Tass de resolutie, „die onder druk
van Imperialistische krachten, met
name de Verenigde Staten, tot stand
is gekomen." Tass raadt de islamiti
sche landen aan maar liever „het wer
kelijke gevaar van imperialisme en
zionisme" te bestrijden.
De Sowjet-Unie gaat nog steeds door
met het aanvoeren van troepen en
materieel naar de Afghaanse hoofd
stad Kaboel. Gisteren verklaarden
reizigers dat tien grote Russische
transportvliegtuigen op het vliegveld
bij Kaboel landden en dat er militai
ren uitstapten en militaire voertuigen
gelost werden.
De Londense Times heeft gisteren in
een bericht uit Kaboel gemeld dat
enkele honderden Afghaanse politie
ke gevangenen in de stad Toela, 220
kilometer ten zuiden van Moskou
worden vastgehouden. De gevange
nen moeten daar in een fabriek wer
ken. Het bericht werd vanuit Toela
naar Kaboel gesmokkeld door een
Afghaanse student in de Sowjet-
Unie.
De Amerikaanse president Jimmy
Carter heeft gezegd dat de Verenigde
Staten de verdediging van de Perzi
sche Golf niet alleen aan kunnen en
dat zij de medewerking nodig hebben
van landen, „die. meer nog dan wij,
sterk afhankelijk zijn van een onon
derbroken aanvoer van ruwe olie uit
dat gebied". Carter doelde ongetwij
feld op West-Europa en Japan.
Vanuit het Westduitse Bonn werd gis
teren gemeld dat geen datum is ge
noemd voor de ontmoeting van de
Westduitse bondskanselier, Helmut
Schmidt en de Oostduitse staats- en
partijleider, Erich Honecker. Het in
ternationale klimaat was „niet gun
stig" genoeg. Ongetwijfeld slaat dat
op Afghanistan, hoewel dat niet als
reden werd opgegeven. Beide heren
zijn nog wel geïnteresseerd in het
overleg.
WASHINGTON (AFP. Reuter. AP)
President Carter heeft gisteren ver
klaard dat de „inflatie het belangrijk
ste economische probleem" blijft in
de Verenigde Staten. Hij verwacht
dat pas in 1985 misschien voldoende
werkgelegenheid en stabiele prijzen
kunnen worden bereikt Op het ogen
blik is iets minder dan zes procent
van de Amerikaanse bevolking werk
loos. Het leven is vorig Jaar 13.3 pro
cent duurder geworden. President
Carter denkt dat in 1983 een werk
loosheidspercentage van vier en een
inflatie van drie procent nog niet
haalbaar is.
Carter wil de inflatie gaan bestrijden
door verkleining van de staatsuitga-
ven. Dit moet het begrotingstekort
terugbrengen van tachtig miljard
gulden tot 32 miljard gulden. Verder
moet de stijging van lonen en prijzen
uit vrije wil worden beperkt en de
produktlvitelt worden vergroot. Bo
vendien wil Carter de internationale
concurrentiepositie van de VS gaan
verbeteren
De VS moeten minder afhankelijk
worden van energiebronnen en agra
rische produkten uit andere landen.
Prijsstijgingen van olie. èn slechte
oogsten kunnen de economische po
sitie van de VS in hoge mate nadelig
beïnvloeden, aldus president Carter,
die de komende twee jaren een
„moeilijke overgangstijd" verwacht.
Carter wil de olieinvoer dit jaar nog
meer verkleinen. Hij zei er niet voor
terug te schrikken een extra belas
ting te heffen op ingevoerde olie als
de voor dit Jaar gestelde hoeveelheid
van 8.2 miljoen vaten (van 159 liter)
per dag wordt overschreden.
onze correspondent
SABON De links-revolutionaire majoor Otelo Saraiva
Carvalho wil bij de komende parlementsverkiezingen in
tugal meedingen als kandidaat voor de Macht van de
Ikseenheid (FUP).
De links-radicale partijen waarvan de
belangrijkste hun medewerking
reeds hebben toegezegd, zullen in
juni een congres houden om tot een
gezamenlijk programma te komen.
Het tot stand komen van een geloof
waardig „links-radicaal front" zou
volgens Otelo een beweging kunnen
ontwikkelen die tot een herhaling
van zijn succesvolle presidentskandi
datuur van 1976 zou kunnen lelden.
De militaire strateeg van de Anjer
revolutie eindigde bij die verkiezin
gen op een verrassende tweede plaats
met 16 procent van de .temmen. De
destijds inderhaast tot stand geko
men eenheid viel na die verkiezingen
weer uiteen, volgens Otelo omdat hij
destijds vanwege zijn spreekverbod
niet meer in staat was de beweging te
leiden. Na zijn buitendienststelling
vorig jaar juni kan Otelo zich echter
weer openlijk met de politiek bezig
houden.
Majoor Otelo meent dat „de arbei
ders alleen door een greep naar de
macht, gewapend, een dergelijke ar
beidersdemocratie tot stand kunnen
brengen." De revolutionaire aanwe
zigheid in het parlement kan echter
de verspreiding van dit idee bevorde
ren. „Een gewapende strijd is alleen
gerechtvaardigd als een laatste be
slissende stap," zei Otelo gisteren.
„In Portugal zijn op dit moment de
voorwaarden voor een dergelijke stap
niet aanwezig."
Het project van majoor Otelo kan
rekenen op een min of meer welwil
lende pers omdat zowel van rechtse
als van socialistische zijde wordt ge
hoopt dat een opbloeien van de links-
radicale beweging de communisten
wind uit de zeilen neemt. De regeren
de Democratische Alliantie lijkt bij
de verkiezingen in oktober op rozen
te zullen zitten, aangezien een geza
menlijk front van socialisten, com
munisten en Otelo bijna ondenkbaar
is. Van het succes van de FUP hangt
af of Otelo zich eind dit Jaar opnieuw
kandidaat zal stellen voor het presi
dentschap.
TEHERAN (Reuter, AP, AFP) De Iraanse minister van
buitenlandse zaken Ghotbzadeh heeft Canada gisteren be
schuldigd van overtreding van de internationale wetten door
zes Amerikanen uit Iran te smokkelen. „Vroeger of later zal
Canada daarvoor boeten," zo verklaarde Ghotbzadeh.
Volgens de Iraanse minister brengt
de actie van de Canadezen de gijze
laars in de Amerikaanse ambassade
niet in gevaar, maar rechtvaardigt
deze wel de bezetting door de studen
ten. Ghotbzadeh is niet van plan for
meel protest bij de Canadese regering
aan te tekenen.
De zes Amerikanen, vier mannen en
twee vrouwen, werden sedert de be
storming van de Amerikaanse am
bassade op 4 november vorig Jaar
schuil gehouden. Afgelopen weekein
de achtte Canada de tijd rijp om de
Amerikanen met valse paspoorten te
laten vertrekken met een gewone
vlucht VEinaf het vliegveld van
Teheran.
Repetitie
De Iraanse minister van buitenlandse
zaken Ghotbzadeh was naderhand
over de acUe Ingelicht door de Cana
dese premier Joe Clark vla derden.
Clark bood zijn verontschuldigingen
aan voor de „ongebruikelijke actie".
Een dag na de smokkelactle heeft
Canada zijn ambassade in Teheran
gesloten.
De Amerikaanse president Car
ter kreeg bezoek van Simone
Veil, de voorzitter van het Euro
pese Parlement. Zij sprak haar
waardering uit voor Carters
State of the Union-rede, maar
stelde ook dat Amerika nog
meer moet doen aan de energie-
politiek.
WASHINGTON (AP) De lichtflits
die een Amerikaanse kunstmaan op
22 september op het zuidelijk half
rond in de buurt van Zuid-Afrika
waarnam, zou toch wel eens een kern
explosie hebben kunnen zijn. De
Washington Post verneemt in krin
gen van het Congres dat de Centrale
inlichtingendienst (CIA) daarvoor
twee aanwijzingen ventileert.
De Zuidafrikaanse marine hield op
het betrokken moment geheime oefe
ningen, zodat een atoombom met een
raket vanaf een schip zou kunnen zijn
gelanceerd. En enkele uren na de flits
werd hoog in de atmosfeer boven
Puerto Rico een luchtdrukgolfje ge
registreerd. Daar zijn wel twijfels
over gerezen, aldus de zegslieden van
de Washington Post. „Maar het golfje
leek uit de Juiste richting te komen,
en met de juiste snelheid, om veroor
zaakt te zijn door een kernexplosie
bij Zuid-Afrika. Als dat niet de oor
zaak was, was het wel een heel
vreemd toeval."
De interpretatie van de lichtflits als
kernexplosie verloor in eerste instan
tie haar geloofwaardigheid toen ner
gens radio-actieve neerslag werd ge
registreerd
(AP, Reuter, gens Nkomo zijn onderhandelingen
Zuidafrikaanse over een samengaan van de legers al
f gaande. Nkomo verwacht dat er „to-
troepen nebben gisteren net verwarring" zal ontstaan als er
Rhodesisch grondgebied ver- na de verkiezingen meerdere legers in
SALISBURY
AFP) De
laten.
De Zuidafrikanen hadden met toe
stemming van de Britse autoriteiten
in Salisbury nog een eenheid gelegerd
bij de Beitbridge, een belangrijke ver-
keersschakel tussen Rhodesië en
Zuid-Afrika. De openlijke Zuidafri
kaanse aanwezigheid was een doom
in het oog van de guerrillastrijders
Nkomo en Mugabe en ook van de
zwarte Afrikaanse landen, die offici
eel protest hebben aangetekend bij
de Britse gouverneur Lord Soames.
Volgens guerrillakringen zijn er nog
meer Zuidafrikanen aanwezig in Rho
desië, maar Pretoria en ook de Britse
dit land werkzaam zijn. Een samen
voeging is de enige mogelijkheid om
een confrontatie in die tijd te voorko
men guerrillaleider Mugabe had al
eerder aangedrongen op samenvoe
ging van de verschillende legers.
De Veiligheidsraad van de Verenigde
NaUes is gisteravond bijeengekomen
om te praten over klachten dat de
Britten zich zouden bezondigen aan
schending van de wapenstilstand en
het in Londen gesloten akkoord. De
Afrikaanse landen hebben om deze
bijeenkomst gevraagd. De voorzitter
van de Afrikaanse landen. Chifwedl
Jere uit Malawi, sprak gisteren van
„grove schendingen" van het Lancas-
gouvemeur ontkennen dit bij hoog en terhouse-akkoord. Het was gister-
bij laag ovnnH vriiiuol 7r'/Ar Hat Omnl.Rrif.
Veiligheidsraad
Guerrillaleider Nkomo heeft gisteren
opnieuw een verzoenend gebaar ge
maakt en voorgesteld een nationaal
leger te vormen en de legers van de
guerrillabewegingen en de Rhodesi-
sche troepen samen te voegen. Vol-
MANILA (Reuter, AFP. AP) Bij de
eerste lokale verkiezingen die sinds
zeven jaar staat van beleg op de Filip
pijnen zijn gehouden, zijn vijf men
sen om het leven gekomen,
op één onbevestigd be- op het centrale eiland 8amar vielen
richt na. Volgens een rapport dat drie doden, in Camarlnes, 320 kilome-
deskundlgen voor het Witte Huis op- ter ten zuiden van Manila, werd een
stelden, zou de geregistreerde licht- kandidaat voor het burgemeesters-
flits natuurlijke oorzaken kunnen schap doodgeschoten en in de buurt
hebben gehad, zoals weerkaatsing Van Ilotlo, 280 kilometer ten zuiden
van de zon door een stuk ruimte- van Manila, werd de chauffeur van
schroot. een kandidaat gedood.
avond vrijwel zeker dat Groot-Brit-
tannië zijn veto over de Afrikaanse
resolutie zou uitspreken.
Nederlandse hulporganisaties heb
ben geen toestemming gekregen om
met eenv liegtulg vol propaganda en
hulpgoederen voor de guerrillabewe
gingen in Rhodesië te landen. Salis
bury weigerde een landingsvergun
ning omdat „de maatschappij die een
regelmatige verbinding tussen Salis
bury en Amsterdam onderhoudt nog
capaciteit over heeft". Deze maat
schappij is Air Gabon, bekend om
zijn regelmatige schending van het
handelsembargo tegen Rhodesië. Iro
nisch genoeg heeft het Komltée Zui
delijk Afrika, onder meer verant
woordelijk voor de vlucht naar Salis
bury. in het verleden herhaaldelijk
gewezen op de praktijken van Air
Gabon.
Het Tweede Kamerlid van de PvdA
Relus ter Beek die mee zou vliegen
vernam gisteren van de Britten dat
zij in feite volkomen afhankelijk zijn
van de Rhodesische autoriteiten, die
doen alsof er geen Brits bestuur be
staat in Salisbury. De Nederlandse
hulporganisaties, naast het genoem
de comité Cebemo, ICCO en NOVIB
maken nu gebruik van het vliegtuig
van Air Gabon. Slechts twee waarne
mers kunnen met deze vlucht mee, de
overigen, Ter Beek inbegrepen, ver
trokken gisteren met een eerder
toestel.
MADRID (DPA) - De Eurocommu
nisten die vooral in 8panje en Italië
belangrijke vertegenwoordigers heb
ben, zoeken volgens de leider van de
Spaanse communistische partij, San
tiago Carrillo. naar een „derde weg"
tussen de stelsels in Amerika, en de
Sowjet-Unie om een terugkeer naar
de koude oorlog te voorkomen.
Carrillo zei gisteren in Madrid dat
daarvoor de medewerking gewenst is
van de socialistische en sociaal-de
mocratische partijen en andere pro
gressieve groepringen in Europa. In
dit verband kan het bezoek aan Joe
goslavië van Manuel Azoarate, een
vooraanstaand lid van de Spaanse
communistische partij, als een initia
tief worden beschouwd. Azoarate is
gisteren naar Belgrado gevlogen.
Carrillo veroordeelde het militaire in
grijpen van de Sowjet-Unie in Afgha
nistan opnieuw, maar sprak zich te
vens uit tegen maatregelen van het
westen die de internationale betrek
kingen allen maar nadelig kunnen
beïnvloeden.
De Canadese minister van buiten
landse zaken. Flora Mac Donald ver
klaarde gisteren dat de ontsnapping
van te voren was gerepeteerd om er
zeker van te zijn dat er zich Reen
onverwachte problemen zouden voor
doen. Volgens Flora Mac Donald had
de Canadese ambassadeur dt tijd
stip gekozen omdat Iran het druk had
met de verkiezingen. Zij verklaarde
verder dat Canada de afgelopen drie
maanden „heel wat Amerikanen"
heeft geholpen en dat het „vanzelf
sprekend" was dat de Amerikanen
Canada om hulp vroegen. Flora Mac
Donald maakt zich geen zorgen over
de toekomstige betrekkingen tussen
Canada en Iran omdat deze nooit zo
hartelijk zijn geweest. „Ik geloof dat
onze betrekkingen in het geheel niet
zullen worden aangetast, omdat er
geen banden bestonden." aldus de
Canadese minister van buitenlandse
zaken.
De studenten die de Amerikaanse
ambassade bezet houden hebben het
Iraanse ministerie van buitenlandse
zaken gevraagd hoe het mogelijk was
dat de zes Amerikanen ongehinderd
het land konden verlaten. Ook zij
verklaarden dat zij niet tot wraakne
ming op de 49 gijzelaars zullen over
gaan. Ook de Canadezen die nog in
Iran wonen zal geen haar worden
gekrenkt
Iran krijgt binnenkort een nieuwe
vlag, geheel in de stijl van de islamiti
sche revolutie. De vlag komt er als
volgt uit te zien: De woorden „allah-o-
■akbar" (allah is groot) omgeven door
22 sterren op een veld met horizonta
le strepen in de traditionele kleuren
groen, wit en rood De vlag telt 22
sterren omdat de dag waarop de revo
lutie wordt gevierd valt op de 22ste
Bahman (op de Iraanse kalender), dat
wil zeggen 11 februari
In Teheran en Koerdlstan hebben
zich gisteren weer gevechten voorge
daan Gistermorgen vroeg deden on
bekenden met machinegeweren een
aanval op de in het centrum van
Teheran gelegen Lahuti-kazeme. die
dient als hoofdkwartier en oplei
dingsinstituut van de revolutionaire
garde. De garde slaagde er niet in de
aanvallers uit te schakelen. Cijfers
over doden en gewonden waren giste
ren nog niet bekend.
In de Koerdische stad K amy ar an le
verden Koerden een hevig vuurge
vecht met leden van de garde Vol
gens de Koerdische Democratische
Partij (KDP) zouden de opstandelin
gen in de twaalf uur durende strijd
zeker 28 gardisten hebben gedood.
Aan eigen zijde zouden twee guerril
lastrijders zijn omgekomen.
De gevechten braken gistermorgen
vroeg uit, nadat de bevolking van
Kamyaran zich verzette tegen de
komst van gardisten. De gardisten
openden daarop het vuur op de me
nigte waardoor drie mensen werden
gedood en twee gewond. Even daarna
kwamen de Koerdische guerrillastrij
ders in actie.
KAAPSTAD (Reuter) De Zuidafri
kaanse politie heeft gisteren een aan
tal arrestaties verricht in verband
met de gijzeling in een bank in Preto
ria van afgelopen vrijdag. De Zuid
afrikaanse minister voor politieza
ken, Louis Le Grange, heeft dit mee
gedeeld.
i hall i
uur v4>r J. J. Moskau
jeven
l. Bur{
t 6241
iw n,
rwijl
nai lei
het oog van de wereld vorige week gevestigd was op het
enhuis van Ljubljana waar Tito voor zijn leven vocht speelde zich op
iele honderden kilometers afstand, in de Bulgaarse hoofdstad Sofia,
schijnbaar minder belangrijke gebeurtenis af. Delegaties uit Joego-
vië, Roemenië en Bulgarije maakten zich gereed om een overeen-
nst te ondertekenen, waarbij de drie landen deelnemen aan een
terkrachtproject langs de Donau.
En.
bu
Vertekeningen als die in Sofia zijn geen
aginanieuws. vooral niet als het gaat
en voortzetting van pogingen van de
,om zo spoedig mogelijk de problemen
lossen die een voortgezette studie
n en een onderzoek naar de pogingen
het Bulgaars-Roemeense Nikopol-Tur-
Magurelstelsel en het Joegoslavisch-
imeense Opening Tweesysteem aan te
Jen."
h staat er, zoals het communiqué van de
enkomst duidelijk maakte, meer op het
Zoals het Joegoslavische persbureau
ijug aangaf was het potentieel aan wa-
:racht van de Donau „onderdeel van de
ïnt.e van de drie deelnemers om voort
end hun betrekkingen en samenwerking
buurlanden uit te breiden en op deze
ier bij te dragen aan de verdere verbe-
van de relaties op de Balkan en in de
fld."
imenwerking
I. $31
>tendeels onttrokken aan de publiciteit
zijn verscheidene Balkanlanden, weliswaar
uitsluitend op het punt van de economie,
druk bezig geweest met het opbouwen van
een beperkte vorm van samenwerking. In
1976, twee jaar na de val van de Griekse
militaire dictatuur, slaagde premier Kon-
stantln Karamanlis er in een conferentie te
beleggen in Athene van de onderministers
v*n economische zaken van Griekenland. t
Turkije. Joegoslavië, Roemenië en Bulga-'
rije De vijf landen gingen na of ze het eens
konden worden over wederzijdse samen
werking op terreinen, die bijdragen tot on
derling begrip zonder dat dit hoeft te leiden
tot betuigingen van aanhankelijkheid Je
gens óf de HAVO óf het Warschau Pact óf
de beweging van niet-gebonden landen.
Vervolgens gingen de regeringen er toe over
de bilaterale contacten te verbeteren. Kara
manlis en de Bulgaarse partijleider ZJiw-
kow ontmoetten elkaar vorig jaar op Kor-
foe. Tito bracht een bezoek aan Turkije.
Karamanlis ging zelfs naar Moskou en Pe
king om de Russische leióers ervan te verze
keren dat zijn pogingen geen bedreiging
betekenden voor de Russische belangen op
de Balkan. HIJ trachtte zelfs hun stilzwij
gende steun te krijgen. Dat de Grieken er
toe overgingen om de Russen uit te leggen
dat de samenwerking op de Balkan moest
worden gezien als een uitvloeisel van de
ontspanning in Europa tussen Oost en West
kan nog een belangrijke rol spelen bij het
verzekeren van Joegoslavië's veilige be
grenzing na de dood van Tito.
Probleem
Maar zo eenvoudig ligt het niet. Economi
sche betrekkingen zijn één ding, politieke
samenwerking is heel wat ingewikkelder.
Om te beginnen worden Joegoslavië en Bul
garije niet alleen gescheiden door hun toe
wijding aan respectievelijk de beweging
van niet-gebonden lenden en het Warschau
Pact maar ook, en dat is veel belangrijker,
door het blijvende Macedonische probleem
Griekenland en Turkije hebben op hun
beurt ernstige meningsverschillen over Cy
prus. Roemenië en Bulgarije zijn het binnen
het bondgenootschap oneens: president Ni-
colae Ceausescu van Roemenië wil versto
ken blijven van de hegemoniale verlangens
van de Russen, terwijl Bulgarije openlijk Ja
en amen zegt tegen Moskou.
Maar volgens Westerse Balkandeskundigen
kan Bulgarije niet simpelweg tot het Russi
sche kamp worden gerekend Bulgarije
neemt op de Balkan dezelfde plaats in als
de DDR in het noorden van Midden-Euro
pa: zoals Honecker in Oost-Berlijn wel
vaart bij de spanningen tussen Moskou en
Bonn, zo doet Bulgarije dat iedere keer als
de Joegoslavisch-Russische betrekkingen
verslechteren, aldus deze deskundigen.
ZIJ zeggen dat alle openbare extreme aan
hankelijkheid jegens Moskou ten spijt de
Bulgaarse leiders er niet voor schromen
Russische problemen in het gebied voor
eigen doeleinden uit te buiten Daarbij
wordt aangehaald hoe de voormalige Bul
gaarse partijleider Oeorgi Dlmitroff tot
groot ongenoegen van Stalin de spanningen
tussen Belgrado en Moskou na 1948 ge
bruikte. Het Balkanpact van na 1954 tussen
Joegoslavië. Oriekenland en Turkije "be
zorgde de Bulgaar een mate van onafhanke
lijkheid op de Balkan zoals die niet meer is
voorgekomen sedert Chroestsjew in 1955
Belgrado bezocht en met Tl to besloot een
einde te maken aan de vete tussen Joego
slavië en Rusland.
Hierdoor werd het Balkanpact ook weer in
de ijskast gezet. Daar is het sindsdien geble
ven maar de initiatieven die Karamanlis in
1976 begon hebben zeker de vraag actueel
gemaakt of deze alliantie op de een of
andere manier niet tot nieuw leven kan
worden gewekt
Hete brij
Wat voor een hete brij ieder debat over
..Balkanpact" of „Balkanplannen" is werd
in de zomer van 1977 duidelijk. Een voor
aanstaande Oostenrijkse journalist vroeg
tijdens een bezoek aan Boedapest de Hon
gaarse minister van buitenlandse zaken Fri-
gyes Poeja hoe zijn regering dacht over „het
oude gesprek in Zuidoost-Europa over de
mogelijkheid van een Balkanpact."
Terwijl Poeja zei dat Hongarije de samen
werking op de Balkan zeker niet tot een
clubje onder elkaar wil beperken, zelfs al
gaat het maar om economische samenwer
king, voelde het Joegoslavische ministerie
van buitenlandse zaken aan dat er span
ning in de lucht zat, omdat de Oostenrijker
specifiek had gedoeld op de besprekingen
tussen de ministers van buitenlandse zaken
van Joegoslavië en Roemenië. Belgrado
sprong er op en zei dat het vraaggesprek
met Poeja beschuldigingen bevatte die ty
pisch zijn voor de speculaties over het bui
tenlands beleid van Joegoslavië.
De buitengewoon zenuwachtige reactie van
Belgrado op het gewoon maar noemen van
het Balkanpact werd niet overgenomen
door Roemenië, die de netelige zaak veel
nonchalanter aanpakte. Het Roemeense
persbureau Agerpres zei dat de beide minis
ters „Inderdaad hadden benadrukt dat bel
de landen streefden naar het tot stand
komen van een zone van vrede, veiligheid
en samenwerking op de Balkan" en het
officiële persbureau voegde er aan toe dat
beide ministers „het standpunt hadden her
haald dat het absoluut essentieel is om
activiteiten te ontwikkelen op terreinen en
in vormen die aanvaardbaar zijn voor de
landen van het gebied."
In leder geval indirect, lieten de Roemenen
weten dat zij bereid bleven te zoeken naar
wegen om de betrekkingen uit te diepen,
zelfs als dat zowel de Russen als, ironisch
genoeg. Belgrado zou storen. Dit alles krijgt
nieuwe betekenis, niet alleen tegen de ach
tergrond van speculaties over de gevolgen
van Tito's verdwijnen, maar ook met het
oog op de rol van het kleinste Balkanland,
Albanië. Het bewind in Tirana heeft, nadat
het de navelstreng met China had doorge
sneden, niet alleen voelhoorns uitgestoken
naar Griekenland, het buurland in het zui
den maar ook. en dat is belangrijker, naar
Joegoslavië. Terwijl Tirana er geen twijfel
over laat bestaan dat er onoverbrugbare
ideologische verschillen blijven met Tito's
Joegoslavië, herinnerde het officiële Al-
baanse partij-orgaan Zeri I Popullit er in
een belangrijk artikel op 19 Januari aan, dat
partijleider Enver Hoxha in 1976 een verkla
ring had uitgegeven die Inhield „dat bij een
eventuele aanval van de Sowjet-Unie of een
andere macht het Albaanse volk het Joe
goslavische te hulp zou komen."
Westerse Albanië-deskundlgen menen dat
de verklaring niet in de laatste plaats voor
binnenlands gebruik werd aangehaald.
Maar het laat ook zien dat er de afgelopen
maanden een snelle verandering is geko
men in de betrekkingen tussen Albanië en
Joegoslavië. De twee landen denken hun
onderlinge handel vergeleken met vorig
jaar met dertig procent te kunnen vergro
ten tot 160 miljoen gulden en hopen tussen
1981 en 1985 een hoeveelheid van 1 tot 1.2
miljard gulden te halen. Zij hebben ook
onlangs een overeenkomst gesloten waarbij
Albanië aangesloten wordt op het Europese
spoorwegstelsel.