Komische vertekening
van de werkelijkheid
Twee virtuoze grafici en
een intrigerend schilder
ofte
t&L
m
9
De krant als inspiratiebron
Komieken zijn de stem
van de arbeiders
Portugal.
'Boulevard'
Leeuwarder galerie bestaat 30 jaar
de Leprastichting
giro 50500
Amsterdam
Rients Gratem;
humor overwee
r,T
Team van vier gM
Uren U presenteks'
Biedt
verrassend veel
En veel
verrassends.
ik(
ZATERDAG 26 JANUARI 1980
KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
TER
door Dirkje Houtman
AMSTERDAM Hoewel een felle brand de studio en het archief van de Amsterdamse
theatergroep Carrousel ln de nacht van maandag op dinsdag volledig verwoestte, heeft het
gezelschap toch kans gezien een gave première te geven van hun nieuwste produktie
„Boulevard". Dat gebeurde donderdag in het Shaffy-theater waar deze luchtige laconiek
gespeelde strandtmpressle nog tot en met 2 februari te zien ls.
I
Een boulevard vormt een kleurrijke
omgeving Mensen passeren deze
plaats om op het strand te komen,
maken er afspraken, eten er patat o(
staa er alleen maar te genieten Het
weer en de vakantiestemming bepa
len veelal de atmosfeer die overdag
broeiend warm ls. 's avonds een zwoe
le uitstraling heeft
Carrousel heeft het ..boulevard-le
ven" als uitgangspunt voor hun im
provisaties gekozen waarmee de
voorstelling is gemaakt. Een onder
werp dat niet alleen de verbeelding
van de spelers heeft geprikkeld maar
ook die van de vele personages ln dit
stuk. Want vakantie ln een mondaine
badplaats spreekt tot teders verbeel
ding Vrijheid, avontuur en een tikje
decadentie denkt de vermoeide va
kantieganger er al gauw aan te tref
fen. Dat pakt meestal anders uit En
die frictie tussen fantasie en werke
lijkheid komt tot leven op de boule
vard. Niet loodzwaar maar komisch
en pretentieloos, ontleend aan de
strand ervaring van de meest uiteen
lopende figuren.
Vast punt op de boulevard ls een
echtpaar waarvan de man voortdu
rend op zijn hond en niet op zijn
vrouw let, wat haar op den duur gek
maakt. Daaromheen zwermt een di
versiteit aan badgasten. Een fanatie
ke amateurfilmer die verwoede po
gingen doet zijn verlegen vrouw zo
natuurlijk mogelijk op het celluloid
te krijgen; een gebronsde joviale bad
meester; een Jongen en een meisje die
gewoon plezier hebben en giechelend
op het strand verdwijnen en een heer
op rolschaatsen die op de stoeprand
zijn lunch gebruikt terwijl er achter
zijn rug op het balustradehekje een
oud vrouwtje met haar evenwicht
worstelt. Kortom, een treffende
doorsnede van het zomerse strandbe-
zoek dat zich tegen een strakblauwe
hemel al dan niet krioelend vermaakt
onder het zilte geruis van de bran
ding.
Het publiek waant zich op een terras
aan de rand van die boulevard van
waar het de kleine drama's die zien
eraf spelen op gepaste afstand nauw
lettend kan volgen. Wat er besproken
wordt is nauwelijks te verstaan en
dat ls ook niet de bedoeling. Het
accent ligt op de plaatjes, die vanuit
situaties ontstaan en worden inge
vuld. Realistische beelden inciden
teel afgewisseld met pure slapstick
en een enkele wensdroom, die gehuld
in een wolk van aanzwellende Holly-
woodmuziek heel even in vervulling
lijkt te gaan. De Juiste dosering van
slapstick en wensdroom, aangevuld
met oiginele theatrale tegenstellin
gen ontregelen het boulevardleven
zodanig dat de werkelijkheid een zeer
komische vertekening krijgt
Een scene nit
de theatergroep
door Tijme Valk
LEEUWARDEN Galerie Van Hulsen is ongetwijfeld een van de oudste galeries voor
hedendaagse kunst van Nederland. Dit jaar mag het kunsthuis zijn 30-jarig bestaan vieren. In
die Jaren moeten er meer dan 600 exposities zijn georganiseerd, want al ruim een decennium
lang worden elke drie weken drie nieuwe tentoonstellingen ingericht.
De ruime behuizing heeft deze weken
de werken van Jan MonUJn, Relnder
Homan en Henk de Vries tegen de
wanden hangen. De drie kunstenaars
konden ln het verleden al verschillen
de malen bij Van Hulsen exposeren;
het samentreffen van de drie biedt
mogelijkheden om de onderling soms
zeer verschillende kwaliteiten te on
derkennen.
Jan Montijn ls stellig een van de
meest vooraanstaande grafici van
Nederland; de dertig kleuretsen die
hij nu in Leeuwarden exposeert on
derstrepen het sublieme vakman
schap en de thematische Inventiviteit
die voortkomt uit een stilte die op een
meditatieve wijze wordt gevuld. De in
het verleden soms al te voor de hand
liggende thematiek die zelfs ln sym-
bolisUsche effecten sorteerde is com
plexer geworden, waardoor het tech
nisch meesterschap tevens het won
der van de magie kan oproepen.
De graficus Relnder Homan geniet
buiten het noorden van ons land nog
geen grote bekendheid. Zijn werk ls
allerminst spectaculair, als het con
sciëntieus voortbouwen van de tradi
tie tenminste niet opvallend mag he
ten. Natuurlijk is er voor een gewe
tensvol kunstenaar wel degelijk durf
nodig om de overlevering en niet het
experiment als uitgangspunt te ne
men. De verfijnde natuurtaferelen:'
portretten van bomen, bomenlanen,
grasperken, riet en allerlei kruiden,
kregen afzonderlijke aandacht of
werden opgenomen in landschappen.
Met grote zorg heeft Homan de orga
nische taferelen gecomponeerd en ze
met virtuositeit tot ln de details uit
gewerkt. Plaatjesmakerij ls het niet
geworden en evenmin een exposé van
het technisch kunnen. Een zeker poë
tisch idealisme wordt in toom gehou
den door de aandacht die Homan
kennelijk voor de mogelijkheden van
de grafische technieken heeft. Aan de
andere kant garandeerde de keuze
van de onderwerpen de geportret
teerde bomen werden in verschillen-
Reinder Homan: Bloeiende grijsaard (els), ets/aquatint.
Speciaal vandaag
Speciaal morgen
In de Rooi* Haan besteedt
veel aandacht aan de mogelij
ke boycot van dc Olympische
Spelen. Kamerleden komen er
over praten. Verder wordt ge
sproken over de positie van de
ambtenaren en minister Gar
deniers geeft haar visie op ac
tuele omroepsaken.
Hilversum I 13.01 uur
Gaslight. Amerikaanse
speelfilm van George Cukor
naar het gelijknamige toneel
stuk van Patrick Hamilton,
met in de hoofdrollen Ingrld
Bergman en Charles Boyer.
Dese film maakt onderdeel uit
van een serie film» van Ingrid
Bergman die de VARA uit-
sendt. Het verhaal gaat over
een vrouw die door haar man
van nalatigheid en diefstal
wordt beschuldigd. Daardoor
gaat tij twijfelen aan haar
geestestoestand.
Ned 2 20.27 uur
Studio Sport me
meer beelden van de EK
kunstrijden op de schaats voor
dames vanuit Göteborg, Zwe-
d,B' Ned 2 0.02 uur
Humanistisch Verbond laat
Ton Planken aan het woord
over gevaren die de democra
tie bedreigen en het verteken
de beeld dat de televisie van
het parlementaire gebeuren
geeft Planken geeft verder
aan hoe volgens hem verbete
ringen kunnen worden aange
bracht door middel van een
nieuwe omroepwet.
Hilversum 2 09.30 uur
Cinevisie besteedt aan
dacht aan de speelfilms die de
komende week in de bioscopen
in première gaan. Verder ge
sprekken met spelers en regis
seurs van films die in de be
langstelling staan.
Ned 2 18.55 uur
l'it de volksmond, een
nieuw praatprogramma van
Hans Verhagen. In de eerste
aflevering van deze nieuwe se
rie praten de „anonieme" ge
broeders Henkes uit Rotter
dam over de belangrijkste her
inneringen uit hun leven.
Ned 2 22.20 uur
ADVERTENTIE
de prenten gepersonifieerd en de ti
tels „bloelende grijsaard" en „rond
om de Kale Jonker" ondersteunen de
beeldspraak ondanks de aandach
tige detaillering een zekere monu
mentaliteit.
Het werk van Henk de Vries bestaat
uit grote gouaches van acrylverf op
papier en doeken met olieverf en/of
acrylverf. De ln formele zin weinig
grote verschuiving van een neo-ex-
pressionlsme naar een procesmatige
verbeelding hadden duidelijk gevol-.
gen in materiële zin. De verf werd
gedurende vijf Jaar van middel tot
doel en het visueel resultaat ver
schoof vijf Jaar van abstract naar
concreet. De Vries oefent een sponta
ne schilderkunst van vegen en vlak
ken uit, die de hiërarchie van de kljk-
brandpunten doorbreekt: elke plek
van het geverfde oppervlak ls gelijk
waardig en er ligt geen programma
aan de verbeelding ten grondslag dan
het proces van de schilderdaad. De
schilder gebruikt veelal „onkleuren",
roze. bleu en beige. In grote concen
traties weet hij de kleuren tot vlak
ken te concentreren of Juist ln flarden
uiteen te rafelen. Het ls wel wennen
aan de op het eerste gezicht anarchis
tische doeken en bladen, maar als
men de vrijheid ln de niet te ontken
nen ordening doorziet, blijft ook voor
de kijker de volle vrijheid in het af
tasten van de „verfschappen", zonder
te worden gehinderd door een verwij
zend realisme of zelfs symbolisme. De
doeken die zonder speciale concen
traties aan vlakken of kleuren een
evenwichtige materiaalbehandeling
kregen, doen de vrijheden het best
uitkomen. Het zijn geen gemakkelij
ke. wel Intrigerende gouaches en
schilderijen.
De drie tentoonstellingen zijn tot 8
februari bij Galerie Van Hulsen
(Nieuwestad 99) te Leeuwarden te
bezoeken (dl. Lm zat. 9-18 uur; ma. 1-
18 uur).
HAL 1 In de galerie HAL 1.
Valkenburgerstraat 16 (t.o. de nieuwe
Waterlooplelnmarkt) te Amsterdam
zijn zondag vanaf 16 uur een aantal
„installaties" te zien. Tevens is het
mogelijk een maaltijd te gebruiken
waarvan het menu ls samengesteld
door een kunstenaar.
Uitgeverij Elsevier te Amsterdam
stuurde de volgende boeken: van O.
Achen de roman Het geslacht De
Grano. een avond ln Parijs (320 blz. -
ƒ28.50; Dr Finlay in opspraak dok
tersroman van A. J. Cronin (200 blz. -
23.50); Erfenis van het kwaad, mis
daadroman van J. Goyne (192 blz.
15.90); De krijgsheldin, roman van
Maxine Hong Kingston (184 blz.
17.90); De kok is kapitein, 200 re
cepten voor schippers, zeilers en zee
mansvrouwen tegen honger en dorst,
geschreven door N. Hollander en H.
Merles (208 blz. ƒ29.50); Aan de
top. roman van I. Shaw. (320 blz.
27.50).
AO-boekje nr 1799; De Sahel. van A„
Stol. Uitg. Stichting IVIO. Lelystad.
20 blz. 1.90.
Een schijn van heiligheid door L.
Stevens. Beweging rond Bhagwan
shree rajneesh in Poona. Uitg. Bruna,
Utrecht 295 blz.
Belastingalmanak 1980, van uitge
verij Elsevier. Amsterdam. 320 blz.
15.50.
De tijd is veel veranderd, een kro
niek over honderd jaar in en om Be-
kaert van Zwevegem door J. Deloof.
Uitg. Lannoo. Tlelt. 412 blz.
Elhiopitch leprapatiènlje mei verkrampte hand
Duidelijkheid
Er zijn nog zoveel miljoenen lepra
patiënten, die geholpen moeten
worden. Dat het niet altijd even
goed loopt met de hulpverlening,
dat hebben wij gemerkt. Daar was
en is veel deining over. Verwarring
alom. Ongeacht wat anderen deden,
wij van de Leprastichting te
Amsterdam pakken het lepra
probleem serieus en deskundig
aan, zoals wij dat al 13 jaar lang
doen. De deining heeft geleid tot
minder financiële hulp aan de lepra
bestrijding dan verwacht werd.
Dit willen wij ter gelegenheid van
Wereldlepradag toch duidelijk-
stellen. Wie zijn nu het slachtoffer:
de leprapatiëntenen
Goede leprabestrijding
vereist ook uw hulp.
De Leprastichting is gevestigd in
het Koninklijk Instituut voor de
Tropen te Amsterdam en is dé
nationale organisatie die lepra
patiënten helpt, ongeacht ras,
religie of politiek. Bepaalde
projekten worden medegefinan
cierd door de Nederlandse
overheid. Maar ook uw hulp blijft
onmisbaar.
Waar gaat het om?
Het gaat om de bestrijding van
lepra. Lepra wordt veroorzaakt door
een bacterie die de zenuwen aan
tast. Lepra is stiekem. Hoe eerder je
het merkt en er wat aan laat doen,
hoe beter het is. Lepra maakt
gevoelloos en daardoor kun je
ernstig verminkt raken. Minstens
15 miljoen mensen, vooral in de
derde wereld, lijden nog aan lepra.
Eén van de geneesmiddelen,
het DDS. blijkt de laatste tijd in veel
gevallen niet meer opgewassen te
zijn tegen de leprabacterie.
Gelukkig maar dat er nog andere,
zij het veel duurdere, middelen zijn.
Duidelijk is dat hulp nu meer dan
ooit noodzakelijk is.
p/a Koninklijk Instituut voor de Tropen
Mauntskade 63.1092 AD Amsterdam
Telefoon (020) 938973*
Trevor Griffiths in Nederland:
door André Rutten
DEN HAAG De Engelse schrijver Trevor Griffiths hij
wordt dit jaar 45 is op het ogenblik in Nederland, omdat er
kort na elkaar twee van zijn stukken voor het eerst in het
Nederlands gespeeld worden. Vanavond gaat zijn „Occupa
tions" (vertaling Ben Hurkmans: „Rode Zondag") bij Sater ln
première onder regie van Peter de Baan, zaterdag 9 februari
zijn „Comedians" („Komieken", in de vertaling van Jaap van
der Merwe) onder regie van Lodewijk de Boer bij de Haagse
Comedie.
„Als er ergens stukken van mij wor-
den opgevoerd ga ik graag kijken,"
zegt Griffith, „omdat ik daarvan kan
leren. Als ik naar stukken van ande
ren kijk, dan leer ik daar niets van,
wel als ik kijk naar wat toneelspelers
met mijn stukken doen."
Trevor Griffith is in 1935 in Manches
ter geboren, en dat is nog steeds zijn
thuishaven. Zijn vader was arbeider
in de chemische industrie, hijzelf
heeft Engels gestudeerd aan de uni
versiteit van zijn geboortestad. „Ik
kom uit de arbeidersklasse." zegt hij,
„ik voel mij verbonden met de arbei
derscultuur en niet met die van de
betere kringen."
Rode Zondag gaat over het arbeiders-
verzet via fabrieksbezettingen in Tu
rijn in september 1920 en over de
vraag, waarom die niet tot een natio
nale opstand hebben geleid, zoals een
van de leiders van de actie wilde. Een
politiek stuk dus, zou je kunnen
zeggen.
Komieken niet?
„Engeland zit vol comedians," zegt
Trevor Griffith. „De laatste twintig
Jaar zijn er heel veel bij gekomen. Het
moeten er nu zo'n vijf- tot tiendui
zend zijn. Het is een heel oude Engel
se traditie. Zij komen bijna allen uit
de werkende bevolking. Zij zijn de
stem van de underdog, van de onder
drukten. Zij komen uit een typische
arbeiderscultuur. De interessante
ontwikkeling van de laatste twintig
jaar daarin is, dat er een hele televi
sie-Industrie uit is opgebouwd, waar
in de humor ook wordt gebruikt om
gangbare opvattingen te bevestigen.
Zeventig tot tachtig procent van de
grappen over zwarten, vrouwen, ho-
mo-seksuelen, dus over ras, seks,
minderheden, bevestigen gangbare
meningen. Die grappen zijn hard,
wreed, maar heel grappig. Zij werken
door de tegenstelling wreed-grapplg."
De duizenden komieken, die nu door
Engeland rondtrekken, komen ook
Frysk festival
door Pleter Terpstra
id
DRACHTEN Ook het
komt op het Frysk festival
Rients Gratema heeft in de si
burg De Lawei te Drachten
mière van zijn nieuwe proL
„Tachtich in e bocht" gegeven
prima voorstelling, dat moet
worden gezegd, maar het Friese
ret heeft verder op dit ogenblik
niet veel anders te bieden.
Een semi-beroepstoneelgroep
Friesland financieel nog n
hoofd boven water houden,
knappe cabaretiers als Gratei
Hessel van der Wal kunnen
taalgebied geen droog brood
nen en hebben zich dan ook vi
melijk op het Nederlands
Maar Rients heeft er in niet
mate dan zijn publiek kennelij
zier in gehad dat hij weer eei
zijn bloemrijke moedertaal
stoelen, wat goedmoedige spo
Friesland en de Friezen kwijt
wat kon mijmeren over dinge
vertederen vooral als het vei
wordt geïdealiseerd. En daarbij
hij geen ogenblik uit naar het
kope sentiment; zijn liedjes zijn
neel en verrassend. Zelfs een gt
liedje als „Beppe" (grootmoedf,
verre van traditioneel.
De humor overweegt overigens
programma. Een hoogtepunt
lied over de Dokkumer Ee dat
op de wijze van An der schöne
Donau zingt en de uitbeelding1
gids die zijn gezelschap via dit
vaarwater door de kale klei
streek voert.
Het is een van de nummers
naar voren komt over welk een
kend combo Gratema deze ke
schikt; het laat Rients volkomi
zijn recht komen maar het w<
zo nu en dan heel goed in de
ling in te passen. Een voorbeeld
van is ook „de hikke fan de
(het hek van de dam), een v
weinige nummers die herinnere
enkele van Gratema's vroegei
uitbundige programma's. Juist
Friese programma komt hel
steeds groeiende vakmanschaL
zijn recht, doordat het een zeer
plaats geeft aan de conference,
conference is fijntjes, geestig
soms een verrassend woordgebjit
liste
hei
itie
1
ng
kee
vree
ope
vass
lag
gr, vu
?enk<
kverl
el
'i Is c
:fpr
$ol,
in.di.
ml elijl
ij ken
n d b
D VOn
I erw
hel
pre
intr
ejloer
paan
de
lalli
he<
ont
de
wel
T
niet
(S i
't£fpr
-eel
vall
;ers
Ie I
uit de arbeidersklasse. Zij treden op
voor de vele arbeidersclubs, die Enge
land kent. Hun faam begint plaatse
lijk en groeit soms via regionaal tot
landelijk. In het stuk van Griffiths
komen een aantal van hen in een
school in Manchester bij elkaar om
zich voor te bereiden op een auditie,
waarop zij hun kunnen laten zien aan
een talentenjager uit Londen: lande
lijke faam lonkt. Je ziet ook die audi
tie zelf, en de nabespreking.
Jaap van der Merwe. goed thuis ln
arbeidersliederen, stond voor de niet
geringe moeilijkheid de ruim zeven
honderd grappen, die het stuk bevat,
ook in het nederlands grappig te ma
ken. Hij heeft er de Nederlandse ko
miek Frans Vrolijk voor geraad
pleegd. „HIJ kende al die grappen,"
zegt hij, nog altijd met enige verba
zing. „Het is toch een internationaal
genre, al kennen wij er weinig Neder
landse equivalenten van. Conferen
ciers zoals Lou Bandy en een beetje
ook Max Tailleur."
Maar achter het typlsch-Engelse zit
natuurlijk veel meer. „Dat maakt het
Interessant," zegt Lodewijk de Boer.
Dat meer zit ook ln deze richting:
gebruik je grappen om inderdaad de
stem van de onderdrukten te laten
horen, hun protest, of gebruik je
grappen om onderdrukten te bevesti
gen in de meningen, die hun onder
drukkers het best passen.
Griffith gebruikt het toneel om met
zijn opvattingen ln de betere kringen
te penetreren, maar het communica
tiemiddel, waar hij zelf het meest in
gelooft, is de televisie, waar hij al veel
voor geschreven heeft. „Daarmee be
reik Je twaalf miljoen mensen." Op
het ogenblik is een dertiendelige serie
over de socialistische voorman Bill
Brand bijna klaar, en hij werkt ook
aan „Torry Stories" hij wilde toch
ook wel eens conservatieven onder de
loupe nemen, want ook daar zitten
komieken, tot ln de regering toe. La
chen om Margareth Tatcher.
Van onze radio- en tv-redactie
HILVERSUM Een groepje val
presentatrices zal het werk vanlele
Postema voortzetten in de beks
VARA-programma's de Uren
zijn: Anneke Bouman, Hedy d
na, Ella Reitsma en Germaine
nier.
idd<
de
ingi
de
in.
Anneke Bouman presenteert d
ste aflevering, die vrijdag 8 fet
wordt uitgezonden en waarvan
derwerpen nog niet bekend zijnfrbo
docente aan de school voor jou
tiek en deed televisie-ervaring
gastpresentatrice in de jaren
bij VARA's actualiteitenrubrie
ter het Nieuws. In die tijd g. E
redactrice bij het Vrije Volk.
gek
st v
Lissabon v.a. 535.
Madeira v.a. 880.
Algarve v.a. 475.-
AIR PORTUGAL
Portugees Nat Verkeësburea
Keizersgracht 534
1017 EK AMSTERDAM
tel. 020 - 22 00 97
EC
■dig
fcnhi
fheic
ihe<
»g
(v
egg
itar
var
g
gaa
lleic
De Delftse kunstenaar Henk Mole
naar heeft zich door een aantal
pagina's van Trouw laten inspire
ren voor het maken van een serie
pentekeningen. Molenaar, zelf
abonné op deze krant, koos daartoe
drie verschillende processen uit:
hij vrouwde dubbele pagina's eerst
tot een kinderhoedje dat hij vervol
gens verfrommelde tot een prop
om deze tenslotte weer glad te
strijken. De keuze van de sportpa
gina (onder meer met een verslag
van Feyenoord tegen Amsterdam)
tegenover de buitenlandpagina en
met op de achterzijde een gedeelte
van onze kunstrubriek (de subsi
diekwestie rond de toneelgroep
Proloog) was welbewust en duidt
op de belangstelling van de teke
naar voor deze onderwerpen. Mole
naar heeft in deze tekeningen ge
bruik gemaakt van een zeer realis
tische stijl, maar wil dat wel door
breken door naar een persoonlijker
handschrift te zoeken. Zo is bij
voorbeeld de tekst niet altijd dui- 8 februari wordt gehouden i
delijk te lezen. bedrijfsrestaurant van het
De drie tekeningen vormen onder- laboratorium in Amster
deel van een tentoonstelling die tot Noord.
