Chemische tijdbom in bodem Tekening van een lezer WELKOM allemaal terug naar het teiltje rOUW Commentaar er Amsterdamse krakers (1) ek Grondwater-verontreiniging in Wierden werd milieuschandaal Amsterdamse krakers (2) de eerste ook koningin geen partij menéér LOAG 25 JANUARI 1980 TROUW/KWARTET H S [cmccstcr Polak van Amster- en 4hceft 'alen we!en hij voor- tïirie van een gewelddadige J uiming van zes gekraakte en de krakers in hun vesting j rhapen panden aan de Kei- ;racht in Amsterdam. De bur- mester wil opnieuw bekijken of t ver ,:__i logelijkheden zijn de panden J ie kopen ten behoeve van de n de ;bral Idav le kopen esiing van jongeren. Daar- heeft hij een tactische pauze ast in een conflict, dat in korte tekentcn ongekend grimmig karak- me Izeld. ai de tai en komt raak ch dii ChiJ igen ilsser (veel »gelei< alent :cft gekregen. trukers spelen tot nii toe hun P<in het conflict psychologisch n heel handig. Zij buiten hun an underdog volledig uit en n hun strijd een veel wijdere Igemenere betekenis dan het belang. In een gisteren uitge- 1 Persverklar>ng- naar aanlei- van Polaks besluit tot voorlo- opschorting van de ontrui- n enlé. werpen zij zich zelfs op als dvoerder van de 53.000 wo- :oekenden in Amsterdam. ook nog van alle mensen die zijn huurverlaging voor hun te verkrijgen, de bedreigde h aners van woonboten in de Qln^terdamse grachten en de be- ïwezij en en studenten, die het in de t, er steden al evenmin gemakke- 13X10 ebben met het vinden van een veerw likte woning. iltje. ,een sfeer van romantiek, van it en illegaliteit rondom de zes hilips panden opgebouwd, compleet met spandoeken, een radiozender en verklaringen over de kapitalisti sche maatschappij en de aan die maatschappij gebonden overheid, die de schuldige mag heten voor de nood waarin zoveel woningzoe kenden zijn komen te verkeren. Ondanks alle bezwaren die tegen het optreden van de krakers moe ten worden aangevoerd (daarover straks meer) mag de maatschappij deze laatste beschuldiging niet ondermeer naast zich neerleggen. Er is, met name in de grote steden, sprake van een kleine groep ge wiekste zakenlui die de op be scherming van de eigendom ge richte wet aan hun kant hebben en hele mooie speculatiewinsten we ten te braden uit de nood van zovelen. Als het in de kraam van die eigenaren uitkomt, zullen zij een huis of zelfs een hele reeks huizen lange tijd laten leegstaan onbekommerd over het lot van zovelen die geen dak boven het hoofd hebben. Dat is het kwaad uitlokken. Er is al geruime tijd een wet in voorbereiding, die het huiseigena ren verbiedt hun bezit langer dan een bepaalde tijd leeg te laten staan. Die wet zit echter nog steeds ergens in de lange pijplijn tussen de ministeries en het staatsblad; een situatie die bij de betrokkenen de bitterheid alleen m^ar kan ver groten. door Hans Schmit gens is er, welke fouten er »emaakt zijn, weinig reden de jggO (terdamse krakers (en het kra- 1980 'n het algemeen) te billijken, comi op het kraken een hele ideo- ia"s opgezet en er is zelfs een dik demaort van ^aac^ van Kerken essie, henen om die ideologie te /26fcsen. Maar laat niemand zich Ju-ille I, zijn misleiden. Er is hier sprake .•en uiterst ongewenste en con- tieve ideologie, die de ont- eling in onze maatschappij te- In ob^aait door het praktiseren en fIhaa^anat'sme ver^cc^,gen van de lek, EbS dat de brutalen de halve lid hebben en dat ieder het zijn eigen belang kent en dat he' heste kan verdedigen druk.i Iers zijn ongeduldig. Best, dat ongeduld vertaalt zich in .iraktijk in een voor-de-beurt- - waardoor anderen die wèl Jldig wachten en misschien dc kraken benodigde mentaliteit I kunnen opbrengen, worden tongen. Achteraf wordt die lelwijze dan gerechtvaardigd jeen verwijzing naar een over- |die faalt in haar rol van recht- verdeler van schaarse Dver ofl het js toch geen adequate s'Ugjie om de ene fout met de 3e scffe te beantwoorden; de recht- fligheid de rechtvaardigheid te en geheel op eigen gezag het eigen belang te zoeken en andere belangen weg te dringen? Het is waar: in het concrete geval van de Amsterdamse krakers gaat het om woon- en kantoorruimte die lange tijd leeg heeft gestaan (en leeg is gehouden) om er des te effectiever mee te unnen specule ren en dat kleurt de situatie. Maar toch is het moeilijk vol te houden, dat de Amsterdamse krakers met hun actie wezenlijk de woning voorraad in Amsterdam en ons land hebben vergroot. Dat te be weren hoort ook tot de romantiek rondom het kraken. Het enige dat zij bereikt hebben, is dat opnieuw onder de aandacht is gebracht hoe dringend nodig wet telijke maatregelen zijn, die de overheid de gelegenheid geven om werkelijk een rechtvaardige verde ler van alle beschikbare ruimten te zijn en te kunnen optreden tegen listige en nu zo vaak ongrijpbare speculanten. Dat is het enige resultaat, maar dat is toch ook niet gering. Als de krakers het werkelijk menen met hun stellingen dat zij niet primair voor het eigen belang opkomen, kunnen zij daar best tevreden mee zijn en op deze manier voorkomen dat de zaak in chaos, vernieling en brandstichting eindigt. Eind vorig jaar sprak minister Ginjaar (volksgezondheid en milieuhygiëne) op een con gres in Utrecht zijn zorg uit over „de toenemende chemi- satie van het milieu". De gein- dustrialiseerde landen zijn na de Tweede Wereldoorlog ge confronteerd met een snel groeiende stroom van chemi sche stoffen en produkten, die een stijgende belasting voor mens en milieu zijn gaan vormen. De kennis van de gevaren van die stoffen schiet vaak te kort. ook al doordat de risico's (zoals kanker, erfe lijke afwijkingen of aangeboren mis vormingen) pas jaren na de blootstel ling of pas na zeer lange blootstelling aan het licht treden. De overheid heeft nauwelijks inzicht in en greep op de ontwikkeling van nieuwe che mische stoffen; controle ontbreekt in de meeste gevallen. De onbekendheid met de giftigheid van veel van de nieuwe stoffen kan leiden tot een sluipende verontreiniging: in mens en milieu ingebouwde chemische „tijd bommen". die op gezette tijden voor onaangename verrassingen zorgen. Zo'n chemische tijdbom is de veront reiniging van het grondwater in Wier den. aan de rand van het waterwinge bied van Almelo. De zaak werd twee jaar terug ontdekt, bijna een jaar door de autoriteiten verzwegen en is inmiddels uitgegroeid tot het gTOot- ste milieuschandaal dat Overijssel heeft gekend. Grondwater gold tot voor kort als een onverdachte bron voor drinkwater, maar die zekerheid werd aan het wankelen gebracht toen in 1977 bet grondwater in het schoon geachte wingebied bij Soest veront reinigd bleek met trichlooretheen. De filterende werking van de bodem was geringer dan werd aangenomen en verontreinigende stoffen bleken tot in het grondwater te kunnen door dringen. De hoofdinspectie van de volksgezondheid in Leidschendam achtte het daarom raadzaam ook an dere grondwaterbronnen aan een on derzoek te onderwerpen. Ook in het waterwingebied van Wier den werden monsters genomen en begin 1978 kreeg de regionale milieu inspecteur. ir J. P van den Berg, te horen dat het drinkwater uit enkele putten tribroometheen en cyclo- hexeen bevatte. Hij waarschuwde daarop de betrokken instanties (ge meenten en drinkwaterleidingbe- drijf), die de zaak nog tien maanden voor de buitenwacht verborgen hiel- Afgedekte aarde op het terrein van Van Heek-Scholco in Wierden. den, maar die eind 1978 moesten toe geven dat het grondwater bij Wierden op een diepte van elf tot veertig me ter ernstig was verontreinigd Laakbaar De besluitvorming van de lokale overheid, stelt Jos Waals van de Overijsselse milieufederatie, is laak baar geweest. Waals: „De ernst van het probleem werd aanvankelijk niet onderkend. Niemand weet precies wat tribroometheen is. hoe giftig het is en hoe gevaarlijk. Het was echter wel duidelijk dat de stof niet in drink water hoort. Er werd een aantal put ten afgesloten en aan het waterschap Regge en Dinkel werd toestemming gevraagd (die werd verkregen). Het verontreinigde water uit die put ten over te pompen naar de Veenelei- ding, een beek die met de Regge en de Vecht in verbinding staat. Men dacht door beluchting het gevaar te keren, maar de stof is niet zo vluchtig, zodat nu waarschijnlijk ook het slib van de Veeneleiding is verontreinigd. Er is in feite niets anders gebeurd dan de vervuiling verplaatsen en verder ver spreiden. Met het gevolg dat nu de boeren, die voor hun watertoevoer afhankelijk zijn van de Veneleiding, ongerust zijn." Dilemma Milieu-inspecteur Van den Berg er kent dat het overpompen van het verontreinigde water naar de Venelel- ding een dilemma is geweest. Ir Van den Berg: ..Het is in de eerste plaats zaak de drinkwatervoorziening veilig te stellen. Daartoe moet je voorko men dat het grondwater uit de ver vuilde putten in het drinkwater komt. Je moet het water uit die ver vuilde putten daartoe wel blijven op pompen, anders loop je het gevaar dat het vervuilde water zich onder gronds met het niet-vervuilde water mengt. Je pompt stoffen op waarvan je weet dat die kwalijk zijn en de vraag is dan of je die stoffen elders in het milieu, in het water van de Vene- -leiding, mag brengen. Wij hebben het waterschap geadviseerd de lozing op Tekeningen, bij voorkeur in liggend for maat, sturen aan Trouw, |ury politieke prent, postbus 859, 1000 AW Amster dam Naam en adres aan de achterzi|de vermelden, Voor geplaatste prenten is er een boekenbom WaartP velke^koord uren overwerk in ziektegeval ristelij q„n9 JWUK (ANP) De werkgevers yau- Jerknemers in het beroepsgoede- n vernrvoer over de weg hebben over- bereikt over let aantal nmn overwerk dat chauffeurs bij uitbetaald moeten krijgen. •engekomen is dat bij ziekte %n uur overwerk zal worden uit- 311 aeJld, de minimumeis van de Ver- jerkgevers waren eerder niet ver egaan dan een bod van ongeveer |f uur. Door het nu bereikte ak koord zijn de acties waarmee de ver- voersbonden hadden gedreigd van de baan. De bonden waren over de doorbeta ling van overwerk aan de bel gaan hangen omdat zij vreesden dat bij betaling van slechts een deel van het maximaal door geld compenseerbare overwerk in het wegvervoer, chauf feurs langer zouden blijven doorrij den bij ziekte. Ook wilden de bonden voorkomen dat het zwart betalen van overwerk weer toe zou nemen in deze bedrijfstak. FRITS de Venelelding toch maar toe te staan, wanneer de hoeveelheid tri-, broometheen niet meer dan 1.35 mili- gram per liter bedraagt." Zoals waar rook is. vuur is, is er bij een verontreiniging sprake van een verontreiniger. In Wierden kost het geen moeite die laatste aan te wijzen Het verontreinigde grondwater is aangegroffen bj het terrein van het textielbedrijf Van Heek-Scholco. dat tot in het midden van de jaren zeven tig de dochteronderneming Broom- chemie onderdak bood. Deze chemie- poot werd in de jaren zestig in het leven geroepen en heeft sindsdien wat veiligheid en milieubesef geen al te beste reputatie opgebouwd. Aan vankelijk bestond er ook nauwelijks controle. Milieubepalingen moesten nog wroden opgesteld, het ministerie van milieuhygiëne bestond nog niet. de milieu-inspectie stond nog in de kinderschoenen. Milieu-inspecteur Van den Berg verzette zich in 1969 wel tegen de aan het bedrijf verleen de vergunningen („Een groot che misch bedrijf behoort niet thuis in de directe nabijheid van een waterwin gebied"). maar dat kon een gestage uitbreiding van het bedrijf niet voor komen. Gebreken Binnen het bedrijf ging er nog wel eens wat fout en een invalide gewor den werknemer dwong in 1975 een schadevergoeding af. De installaties, stelde de rechter vast. vertoonden gebreken en het bedrijf had nagela ten alle middelen aan te wenden om ongewenste gevolgen bij de fabricage te voorkomen. Nadat in de jaren ze ventig duidelijk werd dat Broomche- mie in Wierden niet verder kon uit breiden. verhuisde het bedrijf (inmid dels opgegaan in een Israëlisch be drijf naar Temeuzen. Ook daar werd. toen in april 1978 tachtig kilo broom ontsnapte, duidelijk dat het bedrijf het niet altijd even nauw neemt met de bepalingen uit de diverse vergun ningen. In de loop van vorig jaar werd duide lijk dat de verontreiniging bij Wier den ernstiger en omvangrijker is dan aanvankelijk werd vermoed. Bij werkzaamheden op het terrein van Van Heek-Scholco, waar een deel van de voormalige behuizing van Broom- chemie plaats heeft gemaakt voor nieuwe gebouwen, steeg uit de grond een stank op die deed vermoeden dat ook hier sprake was van verontreini ging. Afgevoerde grond bleek broom- verblndingen te bezitten en de PvdA In Vriezenveen liet. het wachten beu, van het terrein bodemmonsters „ste len". Uit onderzoek van de TH Twen te bleken de monsters onder meer tetrabroomethaan te bevatten. Wie zich nu afvraagt hoe gevaarlijk die broomverbindingen in het water en de bodem nu wel niet zijn ei waarvoor die stoffen nu eigenlijk zijn gemaakt, hoeft zich niet te schamer. want hij bevindt zich in het gezel schap van deskundigen en autoritei ten. Ook zij weten niets van het tri broometheen dat in het grondwater is aangegroffen of van het tetrabroom ethaan dat in de bodem is gevonden Milieu-inspecteur Van den Berg „He is niet bekend waarvoor tribroom etheen wordt gebruikt. Ook weten we niet hoe giftig het is; dat wordt mo men teel onderzocht. De stof is waar schijnlijk kwalijker dan we aanvan kelijk dachten. Vermoedelijk is tri boometheen een restprodukt bij di produktie van tetrabroomethaan Waar dat voor wordt gebruikt? Dal weten we niet. Uit navraag is geble ken dat van deze stof geen industriëli toepassing bekend is." Het onderzoek gaat voort en inmid dels is gebleken, heeft minister Gin jaar in antwoord op Kamervragen laten weten, dat het grondwater bi) Wierden meer dan twintig stoffen b< vat die er niet in thuishoren Nadere analyses moeten leren wat dat betr kent. maar. zegt ir Van den Berg. het onderzoek met watervlooien en gup pen heeft voorlopig duidelijk g< maakt dat het grondwater met al de- stoffen erin niet acuut giftig is en ook geen erfgelijke afwijkingen veroor zaakt. Voorlopig echter is in het Wlerdense verontreinigingsschandaal onduide lijkheid nog troef, niet alleen wat het» gevaar van de stoffen betreft, maar ook wat de omvang en de mogelijke toekomstige verspreiding betreft Ir Van den Berg: ..Je moet eerst het probleem kennen, voor Je het kunt oplossen. Je kunt de situatie vergelij ken met het verhaal van die tien blinden en die olifant. De blinden wordt gevraagd een beschrijving van de olifant, die zij niet kennen, te geven. Alle tien geven ze een andere beschrijving van een ander stukje van die olifant." Niet wachten De Overijsselse milieufederatie wil niet met de oplossing van het pro bleem wachten tot het in zijn volle omvang bekend is. Jos Waals „Gezien de onzekerheid over de vraag of de verontreiniging zich ondertussen niet verder verspreidt, vind ik dat zo snel mogelijk de risico's voor de bevolklne moeten worden weggenomen. Almelo en omgeving moeten worden aangc sloten op het leidingnet van de Over ijsselse watermaatschappij. Dat is duur en dat lost in feite het prpbleem niet op, maar het stelt de bevolkinr wel gerust. Verder moet de lozing op de Veeneleiding worden stopgezet, omdat je daarmee het probleem al leen maar verplaatst en verspreidt Op de plaats van de verontreiniging moet je een zuiveringsinstallatie bou wen om de verontreiniging uit het grondwater te halen. Ook dat kost veel geld. maar wat weegt het zwaarst?" De geschiedenis van de grondwater verontreiniging in Wierden onder streept hoe terecht de onlangs naar voren gebrachte zorg van minister Ginjaar is over de toenemende che- misatie van het milieu. Wettelijke mogelijkheden dergelijke vervuiling te voorkomen, zijn er nauwelijks, hoewel de aangekondigde wetten over de milieugevaarlijke stoffen en over de bescherming van de bodem een eerste verruiming van die moge lijkheden kunnen betekenen Jos Waals: Wierden rechtvaardigt de vrees dat er veel meer is. Naast het in de toekomst voorkomen van nieuwe verontreinigingen moet Je nu zo snel mogelijk alle oude industrielokaties en stortplaatsen gaan onderzoeken. In ieder geval is de provincie Overijs sel nu begonnen alle oude vuilstort plaatsen op te sporen." Chloorverbinding Hoezeer die vrees gerechtvaardigd is. bleek eerder deze maand, toen be kend werd dat in de zomer van 1979 een bron in het Wlerdense waterwin gebied besmet is geweest met een chloorverbinding en deze bron twee weken in bedrijf is geweest. Deze ver ontreiniging staat los van de broom- vervuiling en onderstreept Juist daar door hoe kwestbaar het altijd zo schoon geachte grondwater ls Wie in de stad Utrecht een bad wil nemen en zelf niet over kuip of douche beschikt, zal goed moe ten zoeken voor hij een openbare badgelegenheid vindt. Er is er nog één, een particuliere badin richting bij het zwembad Ozebi, en dan heb je nog het laatste van de zes gemeentelijke badhuizen, in de Kanaalstraat, maar dat gaat op 1 juli voorgoed dicht. Oorzaak: er komen haast geen baders meer. Per bader moet de gemeente nu al twintig gulden bijleggen. Een duur uitstapje dus. ook al neem je alleen maar even een snelle douche. Dat het slecht gaat met de bad huizen. komt vaak doordat er zo veel nieuwe huizen, met badgele genheid natuurlijk, in de buurt gebouwd worden. Oudere huizen worden gerenoveerd en krijgen toch ook minstens een douche, dus waarom zou je dan nog naar het badhuis gaan? Toch gaat dat niet op voor dat kwijnende badhuis in de Kanaal straat. Het staat in een oude wijk. waar bijna niemand een ei gen bad heeft, en waar bijna geen huis voor een grondige opknap beurt in aanmerking komt Me vrouw Eskteen die al 42 Jaar bij de Stichting voor Utrechtse Bad huizen werkt de laatste jaren als directrice heeft er zo haar eigen gedachten over. die :e te genover Willem Pekelder van Zi- pitaja (de krant van de School voor de Journalistiek) uitsprak: „Ik denk dat ze teruggaan naar het teiltje. Wat moeten ze an ders? Als alle wijkbewoners zon der bad hier eens per week kwa men, dan zat de wachtkamer al tijd stikvol." En nu? Gemiddeld komen er van 's morgens tot 's avonds een stuk of twintig, alleen op vrijdag en zaterdag typisch Hollandse ge woonte. één keer in bad op het eind van de week, zegt mevrouw Eksteen vaak wel honderd. En 's zomers is het nog erger, zo gauw de zwembaden open zijn. schijnt wassen nog minder vaak nodig te zijn. Ze heeft wel andere tijden meege maakt. met drieduizend bezoe kers in de week. tijden waarin de mensen voor zes cent een dolle avond in het badhuis hadden, toen de hele buurt kwam en spel letjes deed in de wachtkamer ..Vroeger was het badhuis niet alleen een plaats om je lichaam te reinigen, maar ook een ont moetingsplaats voor buurtbewo ners. De mensen ontmoetten el kaar. wisselden nieuwtjes uit, legden een kaartje. Ze hadden er best een uur of anderhalf wach ten voor over om een bad te ne men. Ze hadden gewoon een ge zellige avond. Maar de men sen zijn helemaal veranderd Die doodenkele keer dat er nu twee in de wachtkamer zitten, zegt de derde: ik kom een andere keer wel!" Wat het badhuis zelf betreft is er natuurlijk ook veel veranderd: die zes centen per 25 minuten zijn 1.15 tot 1,40 voor een douche geworden en 3.80 voor een zit bad. Het badhuis is niet meer tot tien uur, maar tot zeven uur open. zodat niemand de tv hoeft te misseri. De schoolklassen gaan nu naar het zwembad en de com petities tussen de badmeesters, wie in één week de meeste klan ten kreeg, zijn al lang verleden tijd. Ongeveer de helft van de sproei en kuipcellen is nog in gebruik: 28 douches en acht badkuipen. En na 1 juli zijn ook die niet meer beschikbaar. Dan zullen ook die paar mensen die nu nog trouw komen, noodgedwongen hun teiltjes van zolder moeten halen. Dit wagentje zou best eens de auto van de toekomst kunnen worden. Het is gemaakt van fi berglas, is klein en dus hand zaam in de drukke stad. ver bruikt maar één liter benzine op veertig kilometer, bezit een éen- cylindermotor. haalt toch nog ruim honderd kilometer per uur en is pas na 120.000 kilometer aan een servicebeurt toe. Deze „Free-Way" is van Amerikaanse makelij, heeft genoeg aan een piepkleine parkeerruimte en schijnt ondanks z'n drie wielen stevig op de weg te liggen. Nade len zitten er ook wel aan: met twee mensen zit ie vol en door die ene cylinder zal ie zich wel wat lawaaiig gedragen. Maar bij zoveel voordelen kun je dat al leen maar als toekomstmuziek beschouwen. en haar familie zullen niet aan die bezuinigingen kunnen ontko men. is in het Lagerhuis meege deeld. „Aanslag op de portemon nee van de koningin." schreef de Daily Express al, maar wat er op Buckingham en aanverwante pa leizen zal moeten worden bezui nigd. is nog helemaal niet be kend Tegenstanders van het ko ningshuis staan wel direct al te juichen („iedereen moet meebe talen. en de koninklijke familie bezit toch al genoeg om verder van te leven"), maar vurige roya listen in en buiten parlements- en regeringskringen denken er na tuurlijk anders over. Een van hen zei: „Wil iemand soms beweren dat we geen waar krijgen voor het geld dat we In het konings huis steken? De monarchie is ons beste export- en propaganda-ar- tikel Ook Engeland tobt met inflatie en grote tekorten in het staats huishoudboekje De regering- Thatcher probeert de gaten te vullen mei geld dat uiteraard van de belastingbetalers moet ko men. en ook koningin Elizabeth Hoewel het lang geduurd heeft, mag Japan zich toch nog tot de voortrekkers rekenen Nog maar weinig landen zenden vrouwelij ke ambassadeurs uit. maar Ja pan heeft zich nu In dat korte rijtje geschaard Binnenkort gaat mevrouw Noboeko Takahasji. voormalig vice-secretarls-gene raai van de internationale arbei dersbeweging (ILOt als Japans gezant naar Denemarken. Dat land ls voor haar uitgekozen, om dat vrouwen daar in het politieke en diplomatieke leven al een re delijke plaats Innemen: van de parlementsleden zijn 25 procent vrouwen, van de Deense diplo maten tien procent Of mevrouw Takahasji er lang blijft, staat te bezien: ze is nu al 63 Jaar De feministen in Spanje hebben een echte politieke partij, maar het ministerie van binnenlandse zaken heeft besloten die niet offi cieel te erkennen. De „feministi sche partij" zou niet democra tisch zijn, wat vooral uit de statu ten zou blijken; volgens de auto riteiten ontbreekt daarin een ver wijzing naar de grondwet en an dere wetten Kennelijk zijn de feministen dus geen partij voor een minister. De bekende Britse acteur James Mason wenst niet meer met Jour nalisten te spreken die de burger lijke fatsoensnormen niet in acht nemen Televlzier drukt deze uit spraak van hem af: „Ik wens niet met James te worden aangespro ken door dames of heren die lk nooit eerder heb ontmoet Dat quasi-Jovlale en onbeschofte ge doe van die populaire televisie- Jongens ben lk beu. Ik wil Engel se beleefdheid en voor vreemden ben ik menéér Mason"

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 5