4
)skar de trommelaar en
:ijn groteske rariteitenkabinet
waardigheid
an de wanhoop
Een speurtocht in de tijd
en lachen om de dood
T
Young maakt een zeer belegen 'ouwe taaie'
Jaarbeurs
Utrecht
24t/m27
januari '80
ie Blechtrommel
einem Jahr mit dreizehn Monden
Kort en Klein
Bloodline
'rolongaties en reprises
Vier violen ontdekt
van Stradivarius
©AG 25 JANUARI 1980
TROUW/KWARTET P 15 - RHS 17
lintig jaar geleden verscheen Günter Grass' roman „Die Blechtrommel", het eerste grote
ltse naoorlogse succes, intussen bijna klassiek geworden. Éen boek waarin alle mogelijke
len (barokke fantasie, realistische vertelkunst, groteske satire) tot een vreemd geheel
reen zijn gemengd.
Lrlijk
W. Wielek-Berg
meermalen aan verfil
gedacht, maar hoe zou dat moe-
De hoofdpersoon. Oskar Matze-
is een jongen die op zijn derde
besluit niet verder te groeien,
gering postuur compenseert hij
twee niet geringe verworvenhe-
zijn gedrum op zijn onafscheide-
blikken trommel heeft een wel-
t magische kracht en zijn schelle
kan glas in splinters schreeu-
Met stem, trommel, alles ziende
en een sardonisch brein be-
luwt en begeleidt hij van onder af
•ven in het land van de Maschoe-
in en om Danzig, die Pools noch
I zijn, in de veelbewogen periode
n circa 1917 en 1945 (met een
blik naar 1899) Wie zijn vader is
hij niet, want zijn moeder onder-
t voor en na haar huwelijk sek-
relaties met haar echtgenoot en
neef. De een trekt het nazi-uni-
aan als Hitier steeds meer van
doet horen >n vervangt het schil
derij van Beethoven door het portret
van de Führer, de ander kiest voor
Polen en sterft wanneer in het Poolse
postkantoor van de vrije stad Danzig
(met zijn „corridor" onder de hoede
van de Volkenbond gesteld) de Duit
sers het gevecht ensceneren dat hun
het voorwendsel verschaft om de
Tweede Wereldoorlog te beginnen.
Waar vindt je een Oskar Matzerath?
Een dwerg kan niet, een volwassene
(door de een of ander werd warempel
de kleine Roman Polanski als kandi
daat naar voren geschoven) is nog
onmogelijker.
Het wonderkind
Toen verscheen het wonder, in de
gedaante van David Bennent. Een
kind van twaalf jaar. in zijn groei
gestuit door een stoornis, zoon van
toneelspelers, zelf een natuurtalent
en bovendien begiftigd met een paar
doordringende, wrede, bolle, onverge
telijke ogen. Met hem durfde de per
fecte vakman Volker Schlöndorff, die
zijn métier in Frankrijk leerde bij
Jean-Pierre Melville en Louis Malle
en die diverse film-adaptaties maak
te van Duitse romans (Musils „Tör-
ness", Kleists „Kohlhaas", Bölls
„Katharina Blum"), het aan. Het
werd een Duits/Franse co-produktie,
waaraan internationale beroemdhe
den meewerkten, in Cannes kreeg hij
een gedeelde Gouden Palm (Francis
Coppola's ..Apocalypse now" ging
met de tweede helft strijken). Het
minste wat je van „Die Blechtrom
mel" kunt zeggen is. dat hij van begin
tot eind boeit en amuseert. 150 minu
ten lang. Schlöndorff. die meermalen
over zijn voorliefde voor het circus
sprak, heeft er een soort circusgebeu-
ren van gemaakt: een rariteitenkabi
net op hoog niveau en met lugubere
ondertonen, een aaneenschakeling
van korte nummertjes, fragmenten
met telkens een andere stijl, vaak
door Oskar buiten beeld becommen
tarieerd Het begint met slapstick: de
twee politie-agenten voor wie Oskara
grootvader vlucht onder de vier wijde
rokken van zijn grootmoeder zijn
pure Keystone Cops Ook de brilleg-
lazen van de schooljuffrouw die door
Oskar kapot worden geschreeuwd en
de marsmuziek van de nazi's, die door
Oskars tovertrommei in walsmuziek
verandert, zijn slapstick-onderwer
pen en -attributen. Maar de roman
tiek krijgt eveneens zijn deel; wijdse
landschappen, een majestueuze zee,
gekrioel in pittoreske, perfect gere
construeerde vooroorlogse Danziger
straten. Het heroïsche draipa wordt
niet vergeten, noch de groteske (de
dwergen in Wehrmacht-uniform op
de Atlantikwall) Kleinburgers (door
Oskar onverbiddelijk bekeken), krij
gen een ironische veeg uit de pan.
Zwaar ligt het accent op de „horror",
de gruwel. Oskar die zijn eigen ge
boorte beleeft; zijn moeder die zich
doodeet aan vis en. vooral de uit zee
opgeviste in ontbinding verkerende
paardekop, waaruit een schier onein
dig aantal dikke palingen kruipt. Een
beeld dat aan Fellini en meer nog aan
Polanski doet denken. Niemand die
naar „Die Blechtrommel" gaat kijken
zl zich bekocht voelen, Schlöndorff
geeft goede waar voor geld en tijd. overbrenge" Maar die is als het ware Yakters
David Bennent in
Waarschijnlijk zal ook niemand zien g?per$qomeeod in Davld Bennent.
diep ontroerd i'oeleiT óf ge^qhokt ó'f piet hejp staat èn valt de film. Invoe-
geneigd om over dat aHeS"ïatér hög linglh welke persoon ook is er overi-
eens diep na te denken. Daarvoor gens niet bij. maar dat ligt in het
blijven de vaak briljante beelden te- onderwerp, in liet boek besloten:
veel aan de oppervlakte.^oewql ze Qra$s is een schrijver die intrigeert.
een zeer macabere sfeer van dféiglng doch hij schept geen herkenbare ka-
-
Amsterdam-City 1; Den Haag-Cineac
1; Rotterdam-Lumière 1; Utrecht-Ca
mera; Groningen-Concerthuis; Lei-
den-Lido 2; Eindhoven-Rembrandt
1; Arnhem-Rembrandt; Nijmegen-
Carolus 1; Wageningen-Molcn-
straatth., 16 jr.
ir W. Wielek-Berg
zevende jaar wordt ons in het begin van Rainer Werner
ssbinders „In einem Jahr mit dreizehn Monden" medege
ld is een maan-jaar, waarin gevoelsmensen meer dan
Iers door depressies worden bedreigd. Hetzelfde geldt voor
jaar met dertien nieuwe manen en als een jaar beide
renstaande kenmerken in zich verenigt (zoals het jaar 1978
irin de film ontstond) kan men van een catastrofe-jaar
ken.
of in dit soort obscure astrologi-
wissewasjes is overigens geens-
nodig om Fassbinders film te
'leren. Alhoewel,.hijr?qker geen
voor allemans bek: daarvoor
rauw, te bizar, te pessimis-
wanhopig, vol verstikkende
als het ware op het doek
-fET NfGfNDf FILMFISTIVAL
VAN ROTTERDAM
31 JAN. - IJ «BR.
DE PROGRAMMAKRANT VANAF 9
)INSDAG GRATIS VERKRIJGBAAR I
BIJ FILMHUIZEN. OPENBARE
BIBLIOTHEKEN. VVV-BUROS.
DE BEKENDE BOEKHANDELS
EN DE VERKOOPPUNTEN
PASSEPARTOUTS EN LOSSE
KAARTVERKOOP VANAF HEDEN
BIJ DE LANTAREN ROTTERDAM
EN Cl SC A AMSTERDAM
INLICHTINGEN: 010-364998
Ö20-229011
rEL RESERVERINGEN: 010-363516
wordt gesmeten. „In einem Jahr mit
dreizehn Monden", een van de per
soonlijkste films die Fassbinder ooit
maakte (wat dat betreft sluit aan op
zijn episode in „Deutschland irii
Herbst") hij galmt van de woorden
die geen betekenis meer hebben en
dan ook niet worden opgevangen. Als
extreem voorbeeld kan een scène gel
den. waarin de hoofdpersoon de slot
monoloog van „Torquato Tasso" de
clameert. met als contrapunt afschu
welijke beelden in een abattoir. Fass
binder heeft zijn film weer eens gesi
tueerd in zijn imaginaire Frankfurt,
een waarlijk helse stad. Daar beleeft
de hoofdpersoon Elvira Weishaupt de
vijf laatste dagen van haar leven voor
haar zelfmoord. Of van zijn leven?
Elvira heette vroeger Erwin, die heeft
zich uit hartstochtelijke liefde voor
een man tot vrouw laten ombouwen.
Zij lijdt, zoals zoveel Fassblnder-flgu-
ren, aan het tot een obsessie verziekte
verlangen om bemind te worden.
Maar Elvira ontmoet geen liefde, ook
al wordt ze op haar weg door het
oerwoud van de angst en de walging
een tijdlang begeleid door de rode
Zora (Ingrid Caven) die haar verzorgt
en bemoedert. Ze ontmoet kapotte
mensen die niets te geven hebben:
een grijze neger, die vlug nog een
stukje Schopenhauer citeert voor hij
zich ophangt in een verlaten kantoor
gebouw; een aan kanker lijdende
man. die vijftien maanden lang elke
dag vol haat staat te staren naar de
torenflat waar de directeur regeert
die hem ontsloeg toen zijn ziekte be
kend werd; en die directeur zelf. Er-
wins grote liefde voor wie hij zich liet
opereren. Die man heeft het concen
tratiekamp overleefd, vreet zich vol
aan macht en geld en speelt alfj tijd
verdrijf infantiele, despotische spel-
door W. Wielek-Berg
U-V-
Niet zoals de vorige week is gebrek aan kwaliteit aanleiding om van een paar films een potje te
maken, ditmaal eisen tweë'belarièfijke films de ruimte op. Onverwijld dus naar de kern van de
zaak.
Eva Mattes en Volker Spengler in „In einem Jahr mit dreizehn
Monden".
letjes met zijn personeel. Ook het
verleden kan Elvira niet helpen: niet
de nop die vertelt waaruit Erwins
trauma ontstond, niet haar vrouw en
dochter uit een vroeger leven, die
haar nog steeds zijn toegedaan Elvi
ra is ook geen figuur die liefde op
wekt: ze is dik en vet, ze jammert en
jankt, ze kleedt zich bij voorkeur in
de afgrijselijkste wijfjes-kleren. Fass
binders film heeft;mij In al zijn gru
welijkheid diep getroffen. Niet omdat
hij zo virtuoos, geraffineerd (en niet
zelden gemaniereerd) speelt met glas
en licht, met perspectief en verteke
ning. Maar omdat hij zijn groteske
hoofdfiguur (Volker Spengler) naar
mate haar reis naar het einde van de
nacht vordert, weet te bekleden met
een grote waardigheid, waaraan niets
meer afbreuk kan doen: de waardig
heid van de wanhoop. Fassbinders
vaak woe6te cynisme moet zijn voort
gekomen uit teleurgestelde mensen
liefde, een liefde die zich, hoe ge
fnuikt ook. nog steeds uitstrekt tot de
meest verworpenen der aarde.
Amsterdam-Filmhuis Jean Vigo;
Groningen-Liga '68, a.l.
Organist Jean Wolfs uit Maas
tricht maakt van 2 tot 17 februari een
concertreis door de Sowjet-Unie. Hij
is organist van de basiliek van O.L.
Vrouw in Maastricht en leraar aan
het Maastrichtse Conservatorium.
Tijdens zijn toernee bezoekt hij Vilni
us, Leningrad. Riga. Minsk en
Moskou.
Het cultureel Centruni de OosteP-
poort te Groningen presenteert van
15 tot en met 17 februari het Interna
tionaal festival van het politieke lied.
Op het festival treden groepen en
personen op uit Chili, Senegal. Ga
bon, Cuba, Zuid-Afrika. Nederland,
West-Duitsland en Oost-Dultsland.
Op een „open podium" kunnen indi
viduele deelnemers en groepen zich
aan de festivalgangers presenteren.
De Franse chansonnière Barbara
komt voor één optreden, maandag 4
februari in Muziekcentrum Vreden-
burg, naar Nederland.
Wat gebeurt er, als Jack the Ripper
en H. G. Wells (vooral bekend als
pionier van de science-fiction) elkaar
ln Victoriaans Londen ontmoeten en
doorgronden? In Nicholas Meye^
film „Time after Time ".kpjpt-daarbij
Wells legendarische tijdmachine,
goed van pas: Ripper vlucht ermee
naar hedendaags San Francisco,
Wells ratelt en ploft er achteraan.. Dé
een gaat door met zijn. vreselijke
vrouwenmoorden. de aridër probeert
hem onschadelijk te maken, dat
spreekt. Wells krijgt hulp van een
geëmancipeerde doch zeer toegewij
de, vrouw en hoe hij, langs ingenieuze
kronkels, erin slaagt zijn>wtjfje*ïöee
terug te nemen naar het mistige LóH-
den van 1890 zonder de toekomst te
veranderen (dat mag om de een of
andere reden absoluut niet, hoewel
het nageslacht daar toch best baat
bij zou hebben gevonden) moet u zelf
maar gaan zien als u er zin in hee^t.
"t Is natuurlijk een vreemd verzinsél,
een raar mengsel van komedie, scien
ce-fiction en thriller: die-«U4e-genres
lopen elkaar herhaaldelijk voor «de.-
voeten. Een aardig trekje is, dat Mal
colm McDowell, vanwege zijrv geme
ne smoel in diverse films gebruik^ afs
pervers punkachtig knaapje of SS-
officier, nu eens de In-brave Wells
mag spelen terwijl Davld Warner,•uit'
gerust met een goedaardig paarde-
hoofd, als killer ls gekozen.
Amsterdam-Tuschinski 1; Heerlen-
Royal; Den Bosch-Euro; Apeldoorn-.
Tlvoli, 12 jr.
Een man die te horen Krtjg* dat hij
nog hoogstens een jaar te levenheeft,;
lijkt nu niet bepaald de geschikte
hoofdpersoon voor een kluchtaefctlgè
n fflpe -
komedie. Toch heeft Burt Reynolds
lacteur uit de stal van de stapeldolle
Mel Brooks, maar de laatste tijd als
regisseur doende) het erop gewaagd.
Ityot zichzelf tn.de-rol van de ongeluk-
-Uige.j Sonny Lawson, die met zijn
vrouwengeschiedenissen en zijn lou
che .VGSkpoptransacties zoveel aan
het hoofd heeft, dat hij zijn doodvon-
Tnis-kan missen als kiespijn.
Ih het begin zijn er een paar goede
vondsten, de snikkende Sonny in de
lift. die dóór zijn mede-passagiers
wordt gemeden als de pest; zijn ver
laat bezoek ahn een katholieke kerk.
';waar hij te biecht moet gaan bij een
tlêriér; het bezoek aan zijn ouders,
wier kleurige verzameling slaappillen
en tranquillizers hem doet verzuch
ten" Nu begrijp ik hoe ze het zolang
met elkaar hebben uitgehouden."Als
hij in een inrichting belandt waar hij
de krankzinnige Dom de Luise ont
moet. die bereid is hem om hals te
brengen, raakt de film over zijn toe
ren: Reynolds kan zijn eigen tempo
«iet ineer bijhouden, de boel gaat
rekken en trekken. Aan het eind
.komt; het"1 Walletje weer bij het
sóhuurtje. maar de Inzinking duurt te
Üng. Toch wel een aardige film, voor
wie bereid is te lachen om een na-
vcant onderwerp.
Ook „Mort premier Amour" van Elie
Ohouraqui heeft de dood als onder
werp, maar bij die film kun je alleen
maar lochen van ellende. Niet omdat
hij zó- schóRkèttd of hartroerend zou
zijn, maar omdat het valse suiker
-Sentiment knarst tussen Je tanden.
Eén vrouw die weet dat ze aan leuke
mie zal sterven en het katje dat ze op
Kerstmis Verlangt (ze kijkt overigens
iviynfyV '-'-i
"■M *rtSf&yl iLmrU-v&rt c-wi-V
of
Kpocalypso now Overweldigende
Wti-oorlogsfilm over Vietnam van
iin fancis Coppola. De gehele week
Rembrandtpl.th., Amsterdam;
fetropole 1, Den Haag; Grand 3,
imersfoort; Saskia. Arnhem;
loxy, Bergen o.Z.; Casino 1, Bre-
a; E. D. B., Deventer; Kunstmin,
•ordrecht; Alhambra 3, Énsche-
e; Thalia. Gouda; Camera, Gro-
ingen; Palace. Haarlem; Metro 1.
leerhugowaard. Royal, Heerlen;
tialto. Den Helder; Euro. Den
tosch; Lido 1. Leiden; Mabi.
laastricht; Centrum. Nijmegen;
~>yal. Roermond; Corso. Rotter-
m; Camera 2. Tilburg; Camera,
utrecht- Apollo. Zaandam; Euroo
.Alphen ad. R.; Euro D Eindho
ut Club 3. Leeuwarden.
Unhattan Woody Allen heeft in
prachtige nieuwe film een vol-
laakt evenwicht gevonden De
thele week in Alhambra 1 en
Ittchinski 2. Amsterdam: Luxor,
hihem; Saskia. Eindhoven; Al-
knbra, Enschede; Metropole 3.
ën Haag; Camera 1. Groningen;
«udio. Leeuwarden Studio. Lei
en; Rembrandt 2. Utrecht; Caro-
0 2, Nijmegen; Alhambra 1. Rot-
Wam
W Ehe der Maria Braun Reiner
krner Fassbinder dringt met de
«delen van het melodrama dor>r
de kern van de Westduitse
^irtschaftswunder." De gehele
k in Tuschinski 4. Amsterdam
inonie 3. Alkmaar; Alhambra
finschede; Scène, Arnhem; Stu-
Haarlem.
Les petites Fugues Charmante
film van de Zwitserse regisseur
Yves Yersin. De gehele week Fries
Filmcircuit, Sneek.
Messidor Fascinerende film van
de Zwitser Alain Tanner over de
koude trip van twee meisjes door
zomers Zwitserland. De gehele
week in Movies 1, Utrecht.
Providence Magistrale film van
Alain ReSnais over verval en dood
en de creatieve capriolen van een
oude, zieke schrijver. De gehele
week in Studio K. Amsterdam en
Uitkijk. Den Haag.
La Femme qui pleure Navrante
film van Jacques Doillon over een
driehoeksverhouding. De gehele
week ln Kriterion, Rotterdam.
C'Eravamo tanto amati Film van
Ettore Scola over liefde, politiek
en film in het na oorlogse Italië
De gehele week in Casino. Den
Bosch.
Préparez vos Mouchoirs Bijzon
der amusante satirische comedie
van Bernard Blier met prachtige
rollen van Gérard Dépardieu er.
Patrick Dewaere. De gehele week
in Odeon 3. Den Haag; Lumière 3.
Rotterdam: Scène 1. Amnem
Scala. Nijmegen.
La Régie du Jeu Klassieke zeden-
comedie uit 1939 van Jean Renoir
25 Jan. Bur.Cult.Zaken, Almere.
door D. Ouwendijk
Terence Young is een man
van vele films. Hij heeft er in
zijn leven meer dan twintig
gemaakt, waaronder James
Bond films, (waaronder
„Thunderball") en films als
„The valley of the eagles",
„Noll Flanders", „Mayerling",
„The Valachi Papers". Met
andere woorden een uiter
mate geroutineerde regisseur,
gesteld op een wat groot
scheepse, melodramatische
stijl.
Het brede, spectaculaire is hem meer
vertrouwd en waarschijnlijk ook
liever dan het subtiele. Dat bewijst
hij wederom met zijn jongste film
„Bloodline", gestoffeerd met sterren
van een bepaalde roemruchtigheid,
sterren met een getaande schittering,
maar met veel reminiscenties aan
oude „glorie" Audrey Hepburn.
Omar Sharif. Gert Fröbe. James Ma
son, Irene Papas. Ben Gazzara Zij
spelen precies zoals door het grote
bioscooppubliek van hen wordt ver
wacht. Het gaat in de film meer om de
rol die zij herkenbaar volgens de
oude acteerpatronen uitbeelden
dan om de figuren, die zij moeten
interpreteren Een sterrenfilm uit de
ouwe doos. die je .-ls story en .ds film'
ternauwernood boeier n.umcnten
bezorgt
Het gaat weer oin or rtu.n
neergelegd in medische projel ten en
fabrieken, dat bij de plotselinge dood
van de man, die het commerciële im
perium heeft opgebouwd, onver
wacht in handen komt van een doch-
\udrey Hepburn en James Mason in „Bloodline".
James Mason, alias Sir Alec Nichols ending kan vinden Young maakte
Het loopt allemaal steeds, precies een zeer belegen „ouwe taaie"
langs willekeurig uitgezette, soanni»- Bioodl.ne - Amaterdam-Clnema In-
gen oproepende randjes, ZodaGde (',|Vp.o 1; Den Haag-AsU;
geschiedenis toch hijna twee tjur RnttwdMn-CaljaM 1 en Cinerama 4,
overeind kan blijven en een happy ïfyjr*',
ter, Elizabeth Roffe (Audrey Hep
burn) Zij is een academica, maar
wenst toch dapper de plaats ln te
nemen van de vermoorde vader. Zij
wordt omringd door intrigerende ver
wanten, met als ergste de zo keurige
naar het diertje verder niet om) „Leu-
komenia" blieft te noemen oei.
oei, oei. Anouk Aimée speelt de ster
vende, die tijdens haar ziekte wordt
gesteund door haar zoon („mijn eer
ste liefde"). Ze is zo mooi. dat het
kijken naar haar enig soelaas biedt,
doch helaas kom Je daar weinig aan
toe, want de film is zo verward dat Je
almaar moet prakkizeren waar het
paar zich nu weer bevindt en of je ja
dan nee met een flasback te maken
hebt. Er wordt macaber gekoket
teerd met zowel kerstsfeer als Jood
zijn (ja. ja) en van het voortdurend
gesuggereerde Incest komt niets, hoe
wel Anouk, plotseling Ineengestort,
niet drie passen naar een wachtende
taxi kan afleggen, maar wel ln staat is
drie trappen hoog te klimmen omdat
ze zo nodig een romantische nacht
met haar zoon moet doorbrengen in
een derderangs hotel. Enge troep.
Amsterdam-De Uitkijk. 16 jr.
ADVERTENTIE
lllill
geopend van 10.00-18.00 uur
entreebiljet: f 6,— p.p. -
Voordelige Trein Toegancjs
biljetten bij vele MS-stations
verkrijgbaar.
BELGRADO (ANP) Naar het Joe- 'i
goslavische persbureau Tanjug !J
meldt, zijn in 8kopje vier violen ge-
vonden, die zouden zijn vervaardigd "1
door de beroemde Italiaanse viool- -i
bouwer Giacomo Antonio Stradivari. 'J
beter bekend onder d? Latijnse versie
van zijn naam. Stradivarius.
De kunsthistorica Jelica Todocevska, -i
een deskundige op het gebied van
oude instrumenten. Is van de echt- 1
held overtuigd Drie violen dragen i
het jaartal 1713 en de vierde 1719.
Stradivarius leefde van 1644 tot 1737. j
Enige tijd geleden waren in Skopje al
twee violen van Stradivarius ontdekt.
Dit leidde tot een koortsachtige
speurtocht naar andere oude instru
menten.
De eigenaars van de nu ontdekte vio
len, die op de achtergrond willen blij
ven, hebben meegedeeld dat de in
strumenten vorige eeuw elders op de
Balkan en In Istanbul waren gekocht