Vrijzinnigen vertellen over hun ontwikkelingsgang
Uit brieven van lezers
Bisschoppen nog niet in hol van leeuw
B
si
Chr. geref. vader
bevestigt
hervormde dochter
Trouw
ir
r
KERK IN DE WERELD
Met een rechte
stok een kromme
slag maken
ft"
VANDAAG
VOORBIJGANGER
400.000 SHARP
rekenmachines
WOENSDAG 23 JANUARI I960
KERK
TROUW/KWARTET
door dr A. A. Spijkerboor
Vraag eens een keer aan een
orthodoxe man wat vrijzinni
gen zijn. Dan zegt hij denk ik.
als hij tenminste eerlijk is:
.Hm vrijzinnigen zijn aar
dige mensen, beschaafde
mensen, hoogstaande men
sen. maar zij geloven ei
genlijk niet ln God.'' Wanneer
deze man nu echt wil weten
wat vrijzinnigen zijn kan hij
terecht bij het boekje „Vrij
zinnige levensontplooiing".
De vrijzinnigen zijn namelijk voor
hun eigen besef toe aan een nieuwe
bezinning. Het ls wel waar dat vrijzin
nige denkbeelden Ingang gevonden
hebben in niet traditioneel vrijzinni
ge delen van de rooms-katholieke
kerk. de gereformeerde kerken en de
hervormde kerk. maar intussen be
ginnen de oude vrijzinnige organisa
ties te kwijnen, en dit alles bij elkaar
maakt die nieuwe bezinning noodza
kelijk.
Daarom hebben op initiatief van de
vereniging van vrijzinnige hervorm
den drie oudere vrijzinnigen; De
Oraal, oud-hoogleraar in Utrecht.
Van Holk, oud-hoogleraar in Leiden,
en Van Veen. oud-directeur van
..Kerk en Wereld", eens opgeschreven
wat zij denken over verleden en toe
komst van het vrijzinnig christen
dom Ze hebben daar een prachtige
vorm voor gevonden, want ze vertel
len alle drie over hun eigen ontwikke
lingsgang. en die ls uitermate
boelend
De Graaf ls in de pastorie van zijn
ouders niet met een „autoritaire God
vader" opgevoed en hij heelt dan ook
nooit de behoefte gehad die van zich
al te schrijven. Als kind leerde hij
Jezus kennen als een uniek mens. die
tot navolging riep; zo zag hij zijn
vader aan het werk onder landlopers
en bedelaars in Veenhulzen en zo
begreep hij het religieuze socialisme
van zijn moeder. In de jaren dertig,
toen het nationaal-soclalisme op
kwam. ontdekte hij dat „het geheim
van de humaniteit niet is. dat de
mens zo beminnenswaard is. maar
dat God ln Chnstus de zaak van de
mens op aarde tot de zijne heeft ge
maakt." De orthodoxie leerde hij pas
goed kennen toen hij predikant ln de
protestantse kerk van Indië werd, en
ln de Japanse interneringskampen
bleken de verschillen tussen ortho
dox en vrijzinnig ook niet zo belang
rijk te zijn.
De atoombom op Hiroshima maakte
hem tot pacifist en na de oorlog was
hij een van de voormannen van
„Kerk en Vrede" ln ons land. Een
eerste begin van de tegencultuur te
gen het geweld vindt hij dat het ge
bruik van geweld moreel nooit te
rechtvaardigen ls: dan kan het ge
bruik van geweld teruggedrongen
worden, maar het helpt allemaal
niets als „de erasmiaans-pacifistische
inzet niet maximaal ls."
Aan het eind waarschuwt De Oraaf:
de humaniteit is geen monopolie van
het christendom, want boeddhisten
en dissidente marxisten weten er ook
van. en. met een nieuw, leerstellig
marxisme kom je weer in de oude.
bekrompen, orthodoxe sloot terecht
Weinig vat
Een diepe indruk laat wat Van Holk
vertelt na. Toen hij een jonge man
was. hadden voor hem gezag: „de
stem van het geweten, de persoonlij
ke overtuiging, de profetische hoog
ste pun ten van hét fljoeiS getuigenis,
de openheid voor wat verschillende
geestelijke stromingen aandroegen."
Maar als predikant ontdekte hij al
gauw dat de rede helemaal niet zo
veel vat op de mensen heeft: wensen
en begeerten, onverstand an vooroor
deel. gewoonte en napraten spelen
een grotere rol. De opkomst van het
nationaal-soclalisme ln de jaren der
tig. de tweede wereldoorlog en de
jaren daarna hebben hem ook niet
optimistischer gestemd: ..De mens.
hoezeer ook redelijk dier, is toch dier
hoezeer ook bewust, toch ook door
onbewuste krachten gedreven; bege
rig en agressief en met een raadsel
achtige domheid in. al zijn slimheid
verborgen
Wat is het dan griezelig dat christen
dom en kerk. en daarmee dus ook de
vrijzinnigheid aan de kant geschoven
worden! Toch is een echt vrijzinnig
christendom voor Van Holk de enige
uitweg, en hij noemt o.a.: onwrikbaar
bij eigen waarheidsbesef en plichts
besef blijven, hulpvaardigheid, doen
wat je hand vindt om te doen en
denken wat Je hoofd vindt om te
denken, handhaving en verdieping
van heilzame wetenschap en op
Christus aansturen.
Wending
Van Veen legt na een vrij korte inlei
ding verantwoording af van de wen
ding naar de kerk die hij gemaakt
heeft Ouderwetse vrijzinnigen heb
ben het nieuwerwetse vrijzinnigen
wel eens kwalijk genomen dat zij In
het voetspoor van Banning een wen
ding naar de kerk hebben gemaakt
om van daaruit voor de hele samenle
ving vruchtbaar te worden. Van Veen
vertelt over de ervaringen die hij met
zijn wending naar de kerk in de re
dactie van het maandblad „Wen
ding" en op het Instituut „Kerk en
Wereld" heeft opgedaan. Die ervarin
gen zijn goed geweest; wel is hem
opgevallen dat de traditionele ortho
doxie nog steeds geen raad weet met
het vormingswerk omdat het op mon
digheid en een leven in eigen verant
woordelijkheid mikt.
Het boeiendst wordt Van Veen wan
neer hij vertelt over het eind van zijn
ontwikkelingsgang: hij is in de loop
van de jaren hoe langer hoe meer
onder de indruk gekomen van de
macht van het kwaad, niet alleen in
de mens. maar ook buiten de mens:
wie durft er na Auschwitz nog iets
over God te zeggen? Het is Van Veen
dan ook een raadsel dat sommigen
nog heel gemakkelijk kunnen praten
over ..schepping, voorzienigheid, al
macht. godsbestuur" en „de weder
komst van Christus". Hij noemt zijn
geloof een „fragmentarisch geloof"
en hij ziet het evangelie als een macht
die de dood terugdringt: „Door Jezus
worden de grenzen verlegd, zo dat de
mensen boven alle verwachtingen
kunnen leven en laten leven."
Brochure
De brochure die ds D. A. Wemer.
voorganger van de Nederlandse Pro
testanten Bond in Wassenaar, voor
deze bond heeft geschreven, is anders
opgezet dan „Vrijzinnige levensont
plooiing". Wemer geeft een leerstelli
ge uiteenzetting over wat vrijzinnig
geloven is. en die is verhelderend,
maar ze geeft toch bij lange na niet zo
een goed inzicht in wat vrijzinnigen
nu eigenlijk bedoelen als het boekje
van De Graaf, Van Holk en Van Veen.
En wat bedoelt die orthodoxe man
wanneer hij zegt. dat vrijzinnigen ei
genlijk niet in God geloven? Ik denk,
dat hij bedoelt dat de vrijzinnigen zo
weinig gegrépen zijn. zo helemaal
niet. om met De Hartog te spreken,
„gearresteerd". Hij heeft het gevoel
dat de vrijzinnigen er op de een of
andere manier ook altijd weer onder
uit kunnen. Dat gevoel nemen De
Graaf. Van Holk en Van Veen ook
niet bij hem weg. Hij zou er alleen
goed aan doen daaruit geen conclu
sies te trekken over het geloof in God
van de vrijzinnigen
J. de Graaf, L. J. van Holk, J. M. van
Veen. Vrijzinnige levensontplooi
ing; ten Have. Baarn 1979. 11.50
D. A. Wemer, Vrijzinnige geloven,
opnieuw geformuleerd; Ned. Prot.
Bond, Nieuwe Gracht 27, Utrecht
Deze rubriek is uitsluitend bestemd voor korte reacties op in deze krant gelezen
berichten, artikelen en commentaren, en met voor open brieven, gedichten,
oproepen of reacties op advertenties (deze laatste dienen tot de directie gericht te
worden) De redactie behoudt zich het recht van bekorting voor Hierover ot over
het niet plaatsen (meestal door ruimtegebrek) kunnen wij helaas met corresponde
ren Brieven adresseren aan Secretans hoofdredactie Trouw. Postbus 859.1000
AW Amsterdam. B<j pubiikatie worden naam en woonplaats van de schrijver
CDA-werkgroep
Uw blad van 15 januari bevat een
artikel „Kritiek CDA-werkgroep op
Van Agt" U deelt mede. dat deze
groep 350 leden telt Zijn die bekend?
Het ia bekend, dat er een bezlnnings-
groep ia. doch de vraag mag gesteld
of deze zo groot is, dat een brief
daarvan aan het CDA zoveel aan
dacht moet krijgen op de voorpagina
De werkgroep wil zich nu „zo scherp
mogelijk teweer stellen tegen het
denken ln termen van macht". Men
kondigt direct aan ledenwerving,
geldinzameling, rapporten over dlver-
ae onderwerpen en een congres. Is dat
geen machtsvorming? Er ls toch bin
nen de partij een oproep om deel te
nemen aan studie van het ontwerp
Program van Uitgangspunten. Dat Is
de organisatorische weg om vanuit de
basis Invloed uit te oefenen tot aan de
vaststelling toe.
Gorinchem
N, van der Brugge
Calvinisten
Oraag wil ik reageren op het artikel
van W. Breedveld: Calvinisten tegen
Jan Salie, handelend over de politie
ke malaise die is Ingetreden na het
kernwapendebat. Maar daar ls niet
alles mee gezegd Ik betreur het. dat
in dit verband de term „afgoderij"
wordt gebezigd. Het ls misschien een
term die calvinisten aanspreekt,
maar dan ook alleen maar hen. Er
waarin opgenomen: 0« Rotter
dammer. met Dordts Dagblad.
Nieuwe Haagse Courent met
Nieuwe Leid se Courant
Uitgave: Trouw/Kwartet BV
Hoofdredacteur Je rue Tammmga
P»ecteuf ing g Poslm^
HOOfQKANTodn -
Ppvtxis 859
1000 AW Amsterdam
- WOauniraai 13» Amsterdam
Potig*o 66 00 00
B*"* Ned C'ed*«ba»w
2300 12 574
XM000
rit GO ROTTEriOAM/OOriOritCMT
PositKrs 946
3000 Ax Ronefda»*
te» 0t 0-115568 (pbonnememen
en bezorging)
lel 010-115506 (redact*)
«ei iiSTOOK
«EGO OEN MAAGlEiOCN
Postbus 101
250' CC Oen Haag
lei 070-409445
p*>hsiraa< 22 Oen Heao
REGO NOOriOrOOST-NCOEriLANO
labonnememe»
Postbus 3
0000 AA Zecne
ie» 05200-17030
Meftmarfcl 56 Zm0"e
Abonnementsprijzen
■onoememenoodracMen
iz<e adressen boven)
Opgj.» Um.t.ebe'cNeA 9 '9 30 van
-"Aj'-<Jag Lm viOag Op zondag *an i$-
20 uur twe< 0?O-9134S6
Opgave "uv«tf»tif«'ei W
320 936066 o» scfr-fl»** aan Met-A*
a'defcng postbus 433
1000 AK AMSTERDAM
AOresesZ-g-nger u-ISSjrlend scnnkeHA
aan onze Amsterdamse adressen
komt momenteel duidelijk een brede
maatschappelijke discussie op gang
over de rol van de kernwapens. Over
een kleine twee jaar moet er een
definitieve beslissing worden geno
men. Het is zaak dat ook de niet-
calvlnisten binnen het CDA ervan
overtuigd raken dat wij van die kern
wapens af moeten, desnoods eenzij
dig. Met termen als „afgoderij" zal
dat niet lukken. Roomsen en her
vormden maken zelf wel uit wat zij
onder „afgoderij" verstaan. Op deze
wijze schakelen Goudzwaard en de
zijnen zichzelf uit. En dat is Jammer
De merkwaardige neiging van men
sen. en dat zijn soms zeer vreedzame
zachtmoedige mensen, om naar het
middel van de kernwapens te grijpen,
heeft mijns inziens niet zozeer te ma
ken met „afgoderij" als wel met pa
niek en angst en achterdocht en zich
bedreigd voelen.
Slledrecht J. H. Bade
Christenvrouwen (2)
..Waarom toch zo bang voor deze in
vloeden. wat is er als vereniging en
als kerk te verliezen als wij ons open
stellen voor wat er om ons heen ge
beurt?". vraagt Cornelle Faber zich
af Wat gebeurt er om ons heen? Dit.
dat steeds meer theologen en ln hun
kielzog het kerkvolk al meer Gods
geboden vertrappen en alleen dat
eruit halen, wat hun van pas komt. In
ander landen druggebruik? WIJ ook
De vrouw baas in eigen buik? Wij
ook. Euthanasie? Wij ook Dialoog
met elke andere „godsdienst"? Wij
ook. Pedofilie niet meer strafbaar''
WIJ ook Met Je tijd mee. wat heb je te
verliezen. Feminisme, de vrouw heeft
eeuwen lang een rol moeten spelen
die haar opgelegd is. waar ze zich nu
langzaam van bevrijdt Welke rol?
Deze. dat God de* man geschapen
heeft als hoofd, de vrouw als hulpe
tegenover hem.
Rotterdam
mevr. A. C. v.d. Velde-De Kam
Lange broek
Deze t>rfcf ScRrijf ik- naar aanleiding
van het artikel door A. J Klei in
Trouw van 19 Januari. Ik heb name-
lijk een kennis die al 24 jaar als
zendelinge in de tropen werkzaam is.
Elk vijfde jaar brengt zij hier haar
verlof door Zij besteedt dan vele
avonden aan deputatiewerk Hier
voor moet zij vaak ver reizen en komt
laat thuis (zonder auto). Het is alleen
maar logisch dat zij slecht tegen de
barre koude van de Nederlandse win
ter kan. En toch durft zij niet meer in
pantalon naar een deputatie-avond
te gaan. omdat er eens ergens in de
Achterhoek tegen haar gezegd werd.
dat dit niet deugde. Zo Jong is zij ook
niet meer. Zelf heb ik zes maanden
met haar gewerkt en weet hoe zij zich
totaal voor het werk van de Heer
heeft Ingezet (Van vrije tijd is er daar
geen sprake». Dat zij zich hier niet
tegen de koude mag beschermen, om
geen aanstoot te geven, kan ik niet
aanvaarden.
AMSTERDAM R. Mannett
chende derde was
Amersfoort
Rusland.
J. Wartena
Philips
Manifestatie
De belangstelling voor de te Utrecht
gehouden manifestatie van bijna alle
politieke partijen tegen de inval van
de Russische troepen in Afghanistan
beantwoordde niet aan de verwach
tingen. Bovendien waren de sprekers
uit de diverse partijen het dermate
oneens en was het publiek dermate*
verdeeld, dat het geheel tot een ver
toon van machteloosheid werd. La-
Natuurlljk had de directie op onrust
gerekend nadat haar reorganisatie
plannen bekend werden. Maar men
zal daar in Eindhoven wel hebben
opgekeken, dat het sterkste verzet
kwam en nog komt uit het als gezags
getrouw bekend staande Limburg.
De vrouwen uit de Maastrichtse wijk
Heer vechten niet voor allerlei opge
schroefde eisen. Het enige wat ze vra
gen is behoud van hun werkgelegen
heid. Gelukkig staat de Maastrichtse
gemeenschap achter hen. In het in
derhaast opgerichte steuncomité zijn
allerlei groeperingen uit het maat
schappelijk en politiek leven verte
genwoordigd, met uitzondering na
tuurlijk van de WD. Hoewel ook de
communisten in dit steuncomité zijn
vertegenwoordigd vissen ze hier in
feite achter het net. Want overal zijn
zij het die acties opzetten, waarvoor
draaiboeken aanwezig zijn. Hier de
den de medewerkers van Philips het
zelf. zonder de hulp van professionele
raddraaiers. Veel te lang hebben wij
Limburgers het hoofd gebogen en ge
laten over ons heen laten gaan al
hetgeen kapitaal, kerk en overheid
over ons beslisten. In ieder geval weet
heel Nederland nu, dat men met ons
niet meer kan doen wat men wil. En
dat ls alvast een groot succes voor de
vrouwen uit Heer.
Maastricht
J. J. Beckers
Van een onzer verslaggevers
UTRECHT Komende zon
dag zal in Utrecht de christelijk
gereformeerde predikant M. W
Nieuwenhuijze te Mijdrecht
meewerken aan de bevestiging
van zijn dochter tot predikant
in de hervormde kerk.
Mevrouw N. M. D. Nieuwen
huijze wordt als predikant voor
bijzondere werkzaamheden
verbonden aan de hervormde
gemeente te Utrecht. Zij werkt
mee in de geestelijke verzor
ging in het academisch zieken
huis in de Domstad.
De eigenlijke bevestiging, zon
dagavond half acht, in de Nico-
laikerk, zal gebeuren door de
Utrechtse hervormde predi
kant M. G. L. den Boer. Maai
de preek tijdens de dienst zal
gehouden worden door de va
der van mevrouw Nieuwen
huijze.
De christelijk gereformeerde
kerken kennen geen vrouwelij
ke ambtsdragers. Sinds enige
jaren laat de theologische ho
geschool van deze kerken te
Apeldoorn wel vrouwelijke stu
denten toe (het zijn er momen
teel een kleine tien). Zij kunnen
onder meer terecht in onder
wijs of vormingswerk. Me
vrouw Nieuwenhuijze ging des
tijds aan de Rijksuniversiteit
te Utrecht theologie studeren,
omdat zij toen in Apeldoorn
nog niet terecht kon. Enkele
jaren werkte zij als parttime in
het academisch ziekenhuis. Vo
rig jaar deed zij haar colloqui
um in de hervormde kerk.
Een (toevallige) bijzonderheid
is. dat ds Den Boer ook uit een
christelijk gereformeerde pre
dikantengezin komt. Zijn va
der was ds L. S. den Boer, die in
1979 is overleden.
door Pieter van der Ven
ROME Na de eerste persconferentie van de synode der
Nederlandse bisschoppen staat slechts één ding vast: alle
bisschoppen beschouwen het celibaatvraagstuk als voorbij.
De paus heeft daarover duidelijke taal gesproken en zij zullen
zich daaraan houden.
Iedereen is hunnentwege natuurlijk
vrij om te blijven discussiëren over
het vrijwillige celibaat, de ontkoppe
ling van priesterschap en celibaat,
maar niemand hoeft te denken dat
een van de Nederlandse bisschoppen
daar ln dit leven ooit zijn vingers aan
gaat branden.
De bisschoppen hebben daarmee
ondubbelzinnig hun trouw aan de
paus uitgesproken. Tegelijk hebben
ze bevestigd dat als zij ooit moeten
kiezen tussen de stem van het volk en
de stem van Rome. zij van tevoren
kiezen voor de laatste. In politieke
termen moet men zeggen dat zij hun
laatste troefkaart open op tafel heb
ben gelegd. Of anders gezegd: de
meerderheid van de Nederlandse bis
schoppen houdt niet van hetstratego
dat de tegenstander tot het laatste
moment ln onzekerheid laat over hoe
ver men eventueel terug wil trekken.
Deze nobele afwijzing van tactische
wapens heeft nog geen zichtbare ont
wapening van andere zijde opgele
verd. De persconferentie, waar het
woord gevoerd werd door de bis
schoppen Ernst en Möüer. leverde
zoals verwacht weinig nieuws op.
Men bevindt zich midden in de dis
cussie over de seminaries. Er zijn nog
geen formele besluiten gevallen, dat
wil zeggen: er is nog niet in stemming
besloten om de paus bepaalde aanbe
velingen te doen. Wel wordt nauw
keurig bijgehouden waarover men
het (grotendeels) eens is.
Nog steeds rekent men erop zaterdag
de synode af te ronden. Het kan ook
zijn dat het presidium nog wat na
blijft voor de opstelling van een eind
rapport. De komende dagen heeft de
synode immers nog zijn handen vol
aan het trekken van althans enige
conclusies.
De Nederlandse bisschoppen blijven
optimisme uitstralen over de kansen
om het samen eens te worden. Wel
licht heeft zo'n gesprek rondom de
paus dat effect op mensen. Pas ln de
confrontatie met hun achterban kan
blijken of zij deze pauselijke uitstra
ling ook kunnen overbrengen. Het is
niet zo zeker dat de Nederlandse
roomskatholieken hun toch nog prille
vrijgevochtenheid weer willen inrui
len voor gehoorzaamheid. Zij zullen
minstens ook redelijke argumenten
eisen. De Nederlandse bisschoppen
bevinden zich bij nader inzien niet in
Rome in het hol van de leeuw, maar
pas straks, thuis.
Chi en Psi. Christelijk geloof en
occultisme, charismatische theolo
genconferentie, donderdag 7 februari.
De Akker, Melkpad 14. Hilversum.
Inf. en opg. tel. 010-181755.
door Aldert Schipper
De kerkelijke hoogwaardigheidsbe
kleders in Zambia is het gelukt om
hun president Kaunda op een ongele
gen moment aan boord te komen met
een Interessant stuk over het marxis
me en de koers van het eigen land
Herfst vorig jaar stuurden de rooms-
kathoileke bisschoppen, de oecume
nische raad en nog een christelijke
organisatieeen brief aan hun „bemin
de gelotflgen". wèarin ZIJ zl£h kéreö
tegen het „wetenschappelijk socialis
me". De kerkelijke leiders zeggen dat
„het humanistisch socialisme m ons
land openlijk is vervangen door het
wetenschappelijk socialisme", terwijl
„niet duidelijk is van welke kant
daarom ls gevraagd".
De brief gaat verder: „Wat gebeurd is.
komt meer overeen met het marxis
tisch-leninistische idee van een
..voorhoede-partij", die beweert te
weten wat goed is voor de mensen en
hun dit goede ook geeft, of ze het
willen of niet. Niet alleen wét er wordt
gedaan maar ook de wijze waarop het
wordt gedaan bevestigt onze vrees
dat er onder ons mensen zijn die ons
land een communistische koers wil
len doen volgen en die bereid zijn
daarvoor mensen en politiek te mani
puleren
Een zware aantijging Voortaan vindt
president Kaunda niet alleen de Rho-
deslsche bisschop Muzorewa tegen
over sich. maar ook zijn eigen bis
schoppen en dominees In de brief
zeggen de Zambtaanse theologen dat
er vele soorten socialisme bestaan.
De twee hoofdsoorten zijn het demo
cratisch socialisme en het weten
schappelijk socialisme, ofte wel het
marxisme-leninisme. Het socialisme
in het algemeen is volgens hen in
overeenstemming met de christelijke
geloofsovertuiging, in zoverre het de
produktiemiddelen tot gemeen-
schapsbezit wil maken en ze de rijk
dom van een volk aan allen ten goede
wil laten komen. De socialistische
idealen, zeggen de kerkelijke leiders,
stemmen goed overeen met de bood
schap van Christus Zij veroordelen
het kapitalisme, dat winst belangrij
ker vindt dan de mens Ook willen zij
.het prWê bezit niet als onaantastbaar
bestempelen „Het christendom heeft
"hooit een absoluut prfvé-bezlt voor
gestaan."
Marx en Marcus
De theologen werpen hun Ucht dan
op het marxisme-leninisme. Marx
wilde de godsdienst wel tolereren,
menen zij, maar Lenin voerde strijd
om elke vorm van godsdienst uit te
roeien. Dat komt. betogen de kerke
lijke leiders van Zambia heel terecht,
omdat de leer omtrent de mens bij
het marxisme niet deugt Het is niet
atheïstisch maar anti-theïstisch Het
zwijgt niet. maar loochent Ood en
voert noodzakelijkerwijs tot de ver
werping van de mens Zij citeren Mar
cus 7. de verzen 20 tot 23. waar Jezus
zegt: „Hetgeen uit de mens naar bui
ten komt. dat maakt de mens onrein.
Want van binnenuit, uit het hart der
mensen, komen de kwade overleggin
gen. hoererij, diefstal, moord, echt
breuk. hebzucht, boosheid, list. on
matigheid, een boos oog. godslaste
ring. overmoed, onverstand Al die
dingen komen van binnenuit naar
bulten en maken de mens onrein De
r
President Kaunda sprak in 1967
de assemblee van de wereldraad
van kerken in Uppsala toe.
kerkelijke leiders gaan verder: „Hier
mee willen wij niet ontkennen dat het
kwaad belichaamd kan worden in
mensonterende en zondige sociale
structuren of dat de inrichting van de
samenleving ons sterk kan beïnvloe
den ten goede of ten kwade Maar de
oorzaken van het onrecht zijn niet
alleen te vinden in de economische of
politieke omstandigheden van het le
ven Hieruit volgt dat hoe noodzake
lijk een revolutie ook mag zijn. die
nooit een einde zal maken aan het
onrecht, wanneer ze enkel ls geba
seerd op politiek of economie.
Ze zeggen dat je marxisme en chris
ten-zijn niet met elkaar moet verwar
ren Zoiets als een christen-marxist is
in de ogen van de Zambianen niet
mogelijk Maar er ls wel ruimte voor
samenwerking in actie voor een bete
re maatschappij. Het document van
de kerken is veel uitvoeriger dan hier
kan worden weergegeven. Het ls in
het Nederlands vertaald en versche
nen ln de Informatiedienst van de
Nederlandse Missieraad. (Te bestel
len bij Postbus 33. 5750 AA Deume).
Toch moet hierbij opgemerkt wor
den, dat de Zamblaanse theologerv
zich objectief tot de bondgenoot
maakten van de kerkgangers, in Sa
lisbury. die vorige maand vergenoegd
naar de lucht staarden, waar de Can
berra-bommenwerpers terug keerden
na een aanval op Zambia Een van de
vliegtuigen wiebelde zelfs enthousi
ast met de vleugels.
Een Nederlandse verpleegster schreef
aan mijn collega Ferry Versteeg van
NRC Handelsblad over een van zulke
aanvallen: ..De ravage was groot, ik
heb nog nooit zoiets vreselijks meege
maakt Allemaal nog zulke ontzet
tend Jonge mensen, slecht gevoed en
voor hun leven ongelukkig."
De president van Zambia. Kenneth
Kaunda. kon bijzonder weinig doen
tegen deze aanvallen. HIJ heeft een
leger van circa 7.000 man dat uitge
rust is met een summiere bewape
ning. Het Westen heeft aldoor gewei
gerd hem de wapens te geven waar
mee hij Muzorewa zou kunnen weer
staan Geld voor meer wapens had
Zambia niet. En wellicht wil Kaunda
ook niet meer dan deze bescheiden
wapenrusting
Want Kaunda is een christelijk presi
dent De Ubib, de centrale eenheids
partij van Zambia, is weliswaar niet
zoiets als het CDA in Nederland,
maar zijn leider is wel een belijdend
VAN WIE IS WAT?
Ongetwijfeld zijn er vele vragenI
stellen bij de door Philips
aangespannen „reorganisatie". Ijl
enkele dagen escaleert een bericè ónder
de bf
de krant van vrijdag tot een
calamiteit voor veel mensen en oinai
verscheidene gemeenten, zowel U
Noorden als in Limburg. En nu bi je P'
het ook in Eindhoven te spannen water
Hoe kan dit allemaal zo plotsellnj ooste
zo laat ln de publiciteit komen? ^et 1
Telkens komt men in de berichte veriai
beschouwingen het begrip openi
rendement tegen. Niemand zal make
kunnen ontkennen dat een nivea
onderneming alleen van rendeme
kan leven. Maar het ls dan wel de
vraag welk rendement men bedoénüljo'
Hoe hoog moet dat zijn? Welke opge\
belangen zijn er mee gemoeid? M pade;
de belangrijkste vraag is uiteraai guide
die van de mensen voor wie Phiilj gens
tot nu toe werk verschafte. Ook sen e
vanuit die invalshoek zijn er vrag ,>aanl
Van
DEt>
moe
verk
■fken
kriti
man
rede
De P
te stellen. Pas in het laatste
weekeinde kwam men op de gedi »oorz
ook de Eindhovense werknemers woorc
de hoogte te stellen en in de Woort
besprekingen te betrekken. Steed jen e
weer komt de vraag naar voren: v wegei
wie zijn die fabrieken eigenlijk?! ,jen v
ons aller belang lijkt die vraag ni« De
eenvoudig beantwoordbaar met: word,
de ondernemers. Er groeit een yan
gedachte onder velen dat een bed y0jK(
onmogelijk langer het uitsluitend
eigendom kan zijn van weinigen. I Tan
steeds kan men zich afvragen of b
de spreiding van de
verantwoordelijkheid voldoendel v
gedacht aan een evenwicht tussen
kapitaal en arbeid. Ik denk zelfs d
de factor arbeid steeds belangrijk
gaat worden. Is een onderneming,
vooral als ze zo groot als het
onderhavige bedrijf is. niet mede
eigendom, bezit van degenen diei
zo fraai medewerkers noemt?
Waarom worden zij dan niet vanb i.
begin af aan geraadpleegd? Het gi rs-
toch voor een heel belangrijk deel
over hun werk. hun deel van levei
toekomst?
wegei
christen. Dat blijkt uit talloze uit
spraken. matir ook uit zijn gedrag.
Een voorbeeld: In maart 1979 kwa
men de troepen van Muzorewa en
ontmantelden op klaarlichte dag het
hoofdkwartier van guerrilla-leider
Nkomo in Zambia's hoofdstad Lusa
ka. Kaunda voelde zich natuurlijk
vernederd en zijn legerchef generaal
Zuze wilde meteen wraak nemen.
Maar Kaunda weigerde dat. Zelfs
toen zijn zoon Panji aandrong op
represailles, zei hij nee Daarop na
men Kaunda Jr. en generaal Zuze
volgens de Britse Afrikanist Smiley
ontslag uit het leger. Een wraakaan
val op Salisbury zou zelfmoord voor
de piloot betekenen zei Kaunda
nuchter op een persconferentie. Een
realistisch antwoord voor een man
met grote binnenlandse moeilijk
heden.
Die moeilijkheden bestaan verder on
der meer uit een mislukte malsoogst,
de weigering van Zuid-Afrika om de
benodigde mals te sturen, dalende
prijzen voor het belangrijkste export-
produkt koper, schaarste aan van al
les en een toenemende criminaliteit.
Kaunda weigert intussen gebruik te
maken van Cubaanse troepen, zoals
zijn buren, om Zambia te helpen ver
dedigen Er is in tegenstelling tot
zoveel landen ln de derde wereld
geen geheime politie en rassenhaat is
een zeer zeldzaam artikel in Zambia
Het belangrijkste dat Kaunda te ver
wijten is. bestaat uit een voortduren
de radicalisering onder de druk van
uit Rhodesië. Indien de kerkleiders
dan per se nu hun verhaal daarover
kwijt wilden, dan hadden zij zich be
ter tot Pretoria of Londen kunnen
richten.
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Beroepen te Uithuizen: J. ter Ste
te Aalsum; te Meerkerk: A. van
Beek te Genemuiden; te Diepenhi
(toez.): G. J. Stam te Heino; te S
wijk: J. Wieman te Vlaardingen.
Aangenomen naar Hilversum: L. <1
mans te Buitenpost.
Bedankt voor Oudelande (to
mevr. A. T. de Vries. kand. te Uti
voor IJsselmuiden: M. B. v.d.
te Rijssen.
GEREF. KERKEN
Aangenomen naar Grootegast (wllifl
toraal medewerker): W. Kok te TieB
CHR. GEREF. KERKEN
Beroepen te Zaamslag: L. W. van-
Meij te Middelhamis; te Ensche
West: H. de Graaf te 's-Gravenzam DEN
terse
Ds T. Korporaal
Na een korte ziekte is op 58-Jar deze
leeftijd overleden ds T. Korporaal üghe
Amersfoort. Hij was sinds 1976 gebral
telijk verzorger van het verpleei
huis van De Lichtenberg. Ds Koi
raai, die eerst gemeenteambtenaai
Den Haag was. werd in 1951 pit from
kant in de Nederlandse hervorm in he
kerk. Voordat hij ln Amersfoke" 1
kwam. diende hij de gemeenten Be de
ta. IJlst en Zeist. Ook was hij een jqdrie
legerpredikant.
Bartoszewski
De bekende r k Poolse publicist
historicus Wladyslaw Bartoszev
heeft geen uitreisvisum gekre
voor een reis naar Wenen. De Wee v,
loco-burgemeester Busek had t
uitgenodigd voor een lezing. De
gering van een uitreisvisum heeft
gelijk te maken met Bartoszews be
veroordeling in november vorig ji
De hoogleraar en secretaris-gene
van de Poolse Pen-club kreeg I
een boete van 13.000 gulden, oit
hij een wetenschappelijke lezing
gehouden bij iemand thuis, een
gale bijeenkomst" in de ogen van
rechters.
•da
sgr<
tornt
bezu
Coleval-consultatiedag, infort
tiedag over ontwikkelingssamenvi
king m.m.v minister De Koning
vertegenwoordigers van armen in
lombia, zaterdag 1 maart. Toet
tlngscentrum, Leusden. Inf. en of
secretariaat ontwikkelingssam
werking geref.kerken. tel. 033-43JM
Begeleiden van stervenden, 1
wijkverpleegkundigen m.m.v.
N. Verburgh en ds G. M. W Steen,
maart. De Pietersberg. Oosterl
Aanm.: herv. en geref. samenB
klngsorgaan inzake gezondheidszc
tel. 05207-1933.
ADVERTENTIE
meer dan
(in Nederland)
QjUs'-
bilthoven (030) 78 78 44*
