Joao zoekt een
tweede wonde
De kleintjes zetten Schmidt klem
^mmm&hW3tÊÊE& I
Het Braziliaans economisch won
der is voorbij. Het mirakèl bleek
niet meer dan een vluchtige
i0). geestverschijning, waaraan een
handvol speculanten en fabrikan
ten zich heeft kunnen verrijken.
Het loon van de gewone Brazili
aan is sinds 1964 gehalveerd, zeg
gen de vakbonden. Ze doen hun
best nog een klein plakje van die
wonderkoek binnen te halen,
voordat die helemaal in rook is
opgegaan.
De militairen zijn het slachtoffer gewor-
jis den van hun eigen succes, zeggen de Bra-
bejaai zillanen nu. En zij wijzen dan naar de
laatste van een serie militaire presiden-
ien A ten, die sinds 1964 Zuid-Amerika's groot-
slijke ste en machtigste land heeft bestuurd:
Joao Baptista de Oliveira Flgueiredo. Zeg
maar Joao, want deze president heeft ge
broken met de stijve opvattingen van het
leger en zijn volk mag hem bij de voor
naam noemen.
Sinds zijn voorganger Geisel in maart
vorig Jaar opstapte en hem als zijn opvol
ger naar voren schoof, heeft Figueiredo
een verbazingwekkende gedaanteverwis
seling ondergaan. In de eerste dagen van
zijn presidentschap was hij nog helemaal
de vroegere chef van de geheime dienst
Zich verschuilen achter zijn donkere zon
nebril en weggedoken onder de grote klep
van zijn legerpet probeerde hij zich zo
onopvallend mogelijk te gedragen. Bij
zijn onderdanen sprak hij dan ook nauwe
lijks tot de verbeelding.
luis W
in het
te we
slinger
rapeu
es te
l-direct
ef. 0&
fit org;i
den Lu
n van I
fit oiga
ngcmei
instell
ties, n
mslcll
sfeer e
rden
'ersc p
>cn op I
:nt en
Dat is al weer verleden tijd. Zijn gala-
uniform hangt zoveel mogelijk thuis in de
kast. In moderne burgerkleding treedt hij
nu zijn landgenoten tegemoet HIJ laat:
geen gelegenheid voorbij gaan om te to
nen dat hij eigenlijk ook maar een heel
gewone man is. Hij heeft plotseling be
langstelling voor voetballen en als het
stadion maar groot en vol genoeg is, laat
Joao zich er zien. Na de wedstrijd gaat hij
net als al die andere gewone Brazilianen
even een kroegje in om een kop zwarte
koffie te drinken of wandelt hij over de
markt om er de klachten over de prijzen
aan te horen. Intussen laat zijn goedbe-
mande persdienst privéfoto's „uitlekken",
die de atletische gestalte van de president
tonen tijdens zijn ochtendgymnastiek.
De Braziliaanse publieke opinie is makke
lijk te beïnvloeden. Vergeten lijkt zijd
omstreden uitspraak dat de geur van
gen ligt In zijn handen. Daarmee is hij in
feite premier van Brazilië.
Delf lm pakt het straf aan. Twee weke
geleden liet Karlos Rletschbieter, minis
ter van financiën, weten dat alle ministers
in de economische sector maar beter zou
den kunnen aftreden als voor Juni van dl
Jaar de InflaUe niet daalt Het was duid
lijk dat Delf lm geen tegenslag duld
Rletschbieter heeft het zover niet late
komen. Afgelopen woensdag bood hij zij
ontslag aan, omdat zijn aanwezigheid
eenheid binnen de regering in gevaar zou
kunnen brengen." Het Is voor Brazilië i
hopen dat de regering succes heeft met
plannen voor economisch herstel. Wan
het is een publiek geheim dat het leger c
slechte economische situatie wijt aan d
grotere vrijheden in het land. In een gehe
me ontmoeting met de vakbewegin
smeekte Delf lm om matiging, omdat d
huidige regering anders wel eens zou kun
nen worden vervangen door „een hee
ander soort mensen."
MiJIpnnl
Dat zou voor de vakbeweging het einde
van haar bestaan betekenen. Als mijlpaal
op de nog zeer lange weg naar demo
cratie heeft Figueiredo de vakbonden wat
meer vrijheden gegeven, waar zij het afge
lopen Jaar gretig gebruik van hebben ge
maakt De stakingen steken het leger zeer.
net zoals het warme onthaal dat de poli
tieke ballingen na een amnestie ten deel
vleL Militairen gaven openlijk uiting aan
hun ongenoegen over de eer die deze .sub
versleven" ten deel vleL Maar het onder
ling gekrakeel van de linkse groeperingen
zal de angst voor een machtsovername
door deze vijanden van de militaire rege-
pring inmiddels wel hebben weggenomen.
Nadat Figueiredo het schijnparlement
had ontbonden om de vorming van echte
politieke partijen mogelijk te maken, viel
de bestaande oppositiepartij onmiddellijk
in drie delen uiteen. Dat was ook de be
doeling van de president, die het bestaan
de parlement pas ontbond toen hij zeker
was van een dergelijke splitsing. Dat zou
zijn eigen partij de kans geven een voor
sprong op te bouwen in de organisatie,
zodat hij de verkiezingen van 1983 in de
deelstaten met een gerust hart tegemoet
kan zien.
In het plan van de president zat echter
niet de oprichting van een politieke partij;
door de vakbonden. Eind vorige week;
werd de oprichting daarvan bekend ge
maakt en Figueiredo zal dat bezorgd heb
ben vernomen. Want leider van de nieuwe!
partij is Luis Inado da 8ilva, die onder de;
naam Lula snel populair is geworden als;
succesvol leider van stakingen en keihar
de onderhandelaar. En als het om aan-'
hang onder de bevolking gaat heeft Lula.'
wezenlijk meer te bieden dan Joao.
ZATERDAG 19 JANUARI 1980
BUITENLAND!
Het ging zo goed met Brazilië. Het kapitaal stroomde toe en de
generaals werden steeds menselijker; ze bleken zelfs wel eens in
zwembroek te lopen.
Maar in het Braziliaanse wonder is de klad gekomen. Het volk mort en
joelt en dan ontmaskert president Joao Figueiredo zich als de man die
geen tegenspraak duldt. Een generaal blijft een generaal.
door Wim Jansen
paarden hem heel wat liever is dan de geur
van het volk. Die uitspraak is nog van
vóór hij op de populistische toer ging.
Ook aan een andere, rechtstreeks door de
televisie uitgezonden opmerking, heeft
men zich blijkbaar weinig gestoord. Tij
dens een van zijn exercities aan de basis
van de maatschappij vroeg een jongetje
van tien jaar hem wat hij zou doen als hij
zo klein was en zijn vader zou het mini-
mum-loon verdienen. „Ik zou mij door het
hoofd schieten," was het spontane en fer
me antwoord van de president. Hij her
stelde zich snel „Je moet natuurlijk je
vader goed helpen" maar het kwaad
was al geschied. De oppositie reageerde
verontwaardigd: de president had daar
even in het openbaar gezegd dat het leven
van de kinderen van vijftien miljoen Bra
ziliaanse gezinnen zo schamel is. dat ze er
maar beter een einde aan kunnen maken.
Toch bleek onlangs uit een opiniepeiling
dat 87 procent van de Brazilianen Joao
Figueiredo een goede president vindt en
de resterende vijf jaren onder zijn presi
dentschap met vertrouwen tegemoet ziet
WoedeHMMHM
Zo was de situatie eind november nog.
Begin december werd Figuelredo's ambi
tie om uit te groeien tot een populistische
leider onderuit gehaald door zijn eigen
economische politiek. Vlak na de aankon
diging van een aantal drastische prijsver
hogingen sprak hij een grote menigte toe
in de stad Florianopolis. In plaats van het
enthousiaste applaus viel hem nu nog
slechts gejoel ten deel. Joao ontstak in
woede en bewees dat hij inderdaad maar
een gewone man is door zich aan zijn
lijfwacht te ontrukken en de dichtstbij
zijnde uitjouwers in de menigte een paar
forse meppen toe te dienen. In enkele
minuten stortte het zorgvuldig door Said
Farhat, de minister van „sociale commu
nicatie", opgebouwde imago in elkaar. Fi
gueiredo was even weer de man die hij is:
de oud-militair die geen tegenspraak
duldt.
De ontmaskering duurde slechts kort,
maar lang genoeg om de Brazilianen er bij
elke prijsverhoging in december aan te
herinneren. De kosten van levensonder
houd stegen zo snel, dat zelfs de Brazili
aanse middenklasse zich openlijk vijan
dig tegenover hem ging opstellen. Dege
nen die tot voor kort nog harde maatrege
len tegen stakers eisten, dreigen nu zelf
het werk neer te leggen omdat ze niet
langer meer in hun auto kunnen rijden. In
minder dan een Jaar is de prijs van benzi
ne verdubbeld. En dat was niet de eerste
derd miljard gulden. Verder heeft ruim de
helft van de bevolking geen of onvoldoen-
'de werk.
Voor een president is het onmogelijk met
dergelijke economische resultaten een po
pulair beleid te voeren. Toen op zes de
cember de wisselmarkt plotseling op be
vel van hogerhand gesloten bleef, was het
duidelijk dat een ingrijpen op handen
was. Figueiredo kreeg de ondankbare
taak de televisiekijkers geëmotioneerd
mee te delen dat loonsverhogingen er
voorlopig niet meer inzitten, en dat de
cruzeiro op de internationale geldmarkt
flink in waarde zou dalen. Een heel pakket
maatregelen moet een tweede economisch
wonder inluiden: verhoging van de export
en stimulering van de buitenlandse inves
teringen.
Oude bekende^^MHi
Figueiredo heeft voor dit plan een oude
bekende van stal gehaald: Antonio Delfim
Netto, de man die zich ook onder vroegere
militaire regeringen heeft ingezet voor het
economisch wonder. In augustus be
noemd als minister van planning, is hij
snel uitgegroeid tot Braziliê's tweede
man. 81nds december heeft hij uitgebrei
de bevoegdheden. De controle over de
economie, de nationale veiligheidsraad en
over de besluiten van de federale regerin-
verhoging: sinds 1974 is de prijs van olle-
produkten met meer dan duizend procent
gestegen.
Drastisch
De regering van Figueiredo moest wel tot
drastische maatregelen overgaan. Vijftien
jaar lang was alles mogelijk geweest. De
wildste industriële projecten kwamen
zonder duidelijke planning van de grond.
Na een paar Jaar verdween de initiatief ne-
mer met de winst (en bleef de bevolking
met de brokken zitten). De buitenlandse
investeerders kwamen als bijen op de ho
ning af. De economie van het land ver
toonde daardoor zo'n sterke groei, dat het
woord wonder al snel vieL
De cijfers over het afgelopen Jaar rekenen
voor eens en voor altijd af met deze my
the. Bijna tachtig procent Inflatie, vier
miljard gulden tekort op de handelsba
lans en een buitenlandse schuld van hon-
Het leven van een bondskanselier is niet eenvoudig,
zeker niet in een verkiezingsjaar. Stemmen de
Duitsers op 5 oktober, of zal hij ze eerder naar de
stembus roepen? Gewoon afwachten betekent dat
Franz Josef Strauss alle tijd krijgt voor zijn
tegenaanval. Maar bij vervroegde verkiezingen
dringen de „groenen" de liberalen misschien uit het
parlement. En dan is er ook nog de onzekerheid van
de „burgerpartij", die de christen democraten wèl
aan de macht wil helpen, maar dan zonder Strauss.
Schmidt hoeft echter nog geen knopen te tellen; hij
kan nog even wachten op de voortekenen van de
deelstaatverkiezingen in Baden Wilrttemberg en
Noordrij nland-Westfalen.
door J. den Boef
De verslechtering van
de internationale situa
tie als gevolg van het
optreden van de Sow-
jet-Unie in Afghanistan
heeft ook invloed op de
binnenlandse politieke
ontwikkelingen in West-
Duitsland, dat zich
evenals de Verenigde
Staten in een verkie
zingsjaar bevindt.
Hoewel de Bondsverkiezingen
waarschijnlijk pas op 5 okto
ber worden gehouden, is de
Jacht op de kiezers al in volle
gang. Het is dan ook de vraag
of het verstandig is om het te
laten aankomen op een ver
kiezingscampagne van meer
dan negen maanden, waarin
de christen-democratische op
positie onder leiding van kan
selierskandidaat Franz Josef
Strauss zal proberen te ver
hinderen, dat de sociaal-de
mocratisch/liberale coalitie
van kanselier Helmut
Schmidt een evenwichtig bui
tenlands beleid voert.
V erdragen 1
In West-Duitsland en de
meeste andere Westeuropese
landen bestaat de mogelijk
heid, tussentijds aan de stem
bus de mening van de kiezers
te vragen in tegenstelling
tot de Verenigde Staten, waar
eens in de vier jaar op de
eerste dinsdag van november
moet worden gestemd. In de
Bondsrepubliek zijn al eerder
vervroegde verkiezingen ge
houden, in 1972 toen kanselier
Willy Brandt over een zeer
kleine meerderheid van soci
aal-democraten en liberalen
in de Bondsdag beschikte, die
te gering was om de „Ostver-
trflge" in veilige haven te
brengen.
Dit Jaar lijkt er alle reden te
zijn om de verkiezingscam
pagne niet tot oktober te la
ten voortduren, omdat de
strijd tussen de voornaamste
partijen dreigt te ontaarden
in een nieuw gevecht over de
juistheid van deze met de
Sowjet-Unle, Polen, Tsjecho-
slowakije en de DDR gesloten
verdragen. Hoe korter de
stembusstrijd, hoe beter voor
West-Duitsland en de rest van
Europa. Of Schmidt op ver
vroegde verkiezingen zal aan
sturen, hangt vooral af van de
vraag, of Moskou het streven
naar ontspanning in Europa
weer zinvol wil maken.
Voorjaar
Op dit ogenblik is het voor
kanselier Schmidt nog onmo
gelijk om een datum voor ver
vroegde verkiezingen vast te
stellen. Hij moet niet alleen
bezien hoe de internationale
situatie zich ontwikkelt. Ook
moet hij eerst nog het resul
taat afwachten van belangrij
ke deelstaatverkiezingen, die
dit voorjaar gehouden wor
den. Van de uitslag daarvan
kan afhangen of de Bonds
dagverkiezingen al vóór de zo
mervakantie hun beslag zul
len krijgen. Een eerste indica
tie komt er op 16 maart, als in
de zuidelijke deelstaat Baden-
Württemberg wordt gestemd.
Nog belangrijker is evenwel
het resultaat van de verkiezin
gen op II mei in de wat de
bevolking betreft grootste
Westduitse deelstaat Noord-
riJnland-Westfalen.Verlopen
die gunstig voor de sociaal
democraten en hun liberale
partners, dan kan 8chmidt
daarin een aanleiding zien om
op vervroegde Bondsdagver
kiezingen aan te sturen.
Aangezien het uitgesloten
lijkt, dat de sociaal-democra
ten op eigen houtje een meer
derheid in de Bondsdag kun
nen behalen is kanselier
Schmidt volkomen afhanke
lijk van het succes van zijn
liberale regeringspartner om
via een meerderheid in de
Bondsdag een nieuw mandaat
voor vier jaar te krijgen. En
ook dit jaar moet de Vrije
democratische partij (FDP)
van vice-kanselier en minister
van buitenlandse zaken Hans
Dietrich Genscher maar weer
afwachten, of zij het mini
mum van vijf procent van de
stemmen zal behalen om in de
Bondsdag vertegenwoordigd
te mogen blijven.
Groenen -
Het gevaar dat de liberalen
uit de Bondsdag verdwijnen
lijkt dit jaar groter dan in
voorgaande verkiezingsjaren
al het geval was. De partij is
innerlijk verdeeld als gevolg
van de toenemende invloed
van een betrekkelijk kleine,
maar militante linkervleugel.
Bij deelstaatverkiezingen in
Hamburg en Nedersaksen
slaagde de FDP er niet meer
in, boven de rode streep van
vijf procent te blijven. In an
dere deelstaten wisten zij hun
positie te verbeteren, maar de
onzekerheid blijft groot, voor
al nu andere kleine partijen
de politieke arena betreden.
Veel zal afhangen van de
mate, waarin de „groenen" er
in slagen om de tegenstellin
gen te overbruggen tussen de
naar rechts tenderende mili
eugroepen en de Uiterst links
gesitueerde groeperingen, die
zich eveneens met bescher
ming van het milieu bezighou
den. In het afgelopen week
einde eindigde de onderlinge
strijd op een oprichtingsver
gadering voor een Oroene
Partij in Karlsruhe nog onbe
slist. Binnen enkele maanden
moet een definitieve beslis
sing vallen.
Ook al valt de uitslag van de
deelstaatverkiezingen in Ba
den Württemberg op Noord-
rlJnland-Westfalen gunstig uit
voor sociaal-democraten en li
beralen en stuurt kanselier
8chmidt op vervroegde
Bondsdagverkiezingen aan.
dan moet nog worden afge
wacht of zijn coalitie opnieuw
een meerderheid zal behalen.
Een groene partij kan dan na
melijk toch de liberalen de
das om doen, zelfs al zou zij
zelf niet voor zetels in de
Bondsdag in aanmerking ko
men. Het wordt echter wel de
gelijk mogelijk geacht dat de
„groenen" meer dan vijf pro
cent in de wacht zullen slepen,
voornamelijk ten koste van
FDP en 8PD.
'Zonder Strauss'
Weinig aannemelijk is overi
gens ook dat de christen-de
mocraten onder aanvoering
van de Beierse minister-presi
dent Franz Josef 8trauss de
absolute meerderheid in de
Bondsdag zullen behalen.
Sinds kort bestaat echter de
mogelijkheid, dat een protest
partij (die vooral naar een eer
lijker en eenvoudiger belas
tingsysteem streeft) aan de'
Bondsdagverkiezingen gaat
deelnemen onder het motto:.
„Een minderheidsregering*
van christendemocraten zon
der Strauss." Deze „burger
partij" wil een vergaarbak
zijn voor potentiële CDU/
CSU-kiezers, die niets van
8trauss moeten hebben.
Mocht de „Burgerpartij" op
die wijze meer dan vijf pro
cent behalen en in de Bonds
dag binnendringen, dan zou
zij eventueel de christen-de
mocraten aan een regerings
meerderheid kunnen helpen,
op voorwaarde dat zij 8trau&s
laten vallen. Met al deze mo
gelijkheden moet Helmut
Schmidt rekenen, als hij op
vervroegde verkiezingen wil
aansturen om te voorkomen
dat West-Duitsland negen
maanden lang het toneel is
van onnodig politiek tumult,
dat alleen maar meer verwij
dering brengt en de politieke
situatie in Europa geen goed
doet.
