dienstweigeraars eerder erkend
Leen Jongewaard
steelt de show
secretaresse
HET WESTEPvHONK
Haagse Comedie brengt
klassiek repertoire
uitenkerkelijken beroepen zich op kerkelijke uitspraken
jiet-gesubsldleerde
vredesburo
dienstweigeraars
Giro 865717
Protest Balletorkest
dreigende opheffing
'Radioactief afval zonder gevaar'
Mr. E. M. van Zelm
administratief
medewerkster
Duidelijk zo!? van Robert Long
Middel tegen hoge
bloeddruk uit
de handel genomen
Mijnmonument
van de baan
rEBDAG 19 JANUARI 1980
KUNST
TROUW/KWARTET
'11
ik mij
vers
ze li<
r Aldert Schipper
uitspraken tegen de massavernietigingswapens die de
•formeerde synode en tegen de kernwapens, die de rooms-
ïolieke bisschoppen hebben gedaan en de gesprekken
len de hervormde kerk over kernwapens brengen het
;eren van militaire dienst steeds nader binnen de gezichts-
g van kerkelijke jongeren. Dat is verder benadrukt door
litspraak van de voorzitter van de raad van kerken, prot.
1. Berkhof tijdens de landelijke demonstratie tegen de
iwapens op 24 november in Utrecht.
is zal
13 janu
om 13.
ijk Li
geleg»
Aansl
Is op
enen.i
e com
dinsdi
trouwens nu reeds sprake van
vrij forse groei in het aantal
stweigeraars. Dat was vorig jaar
I, twintig procent meer dan in
Volgens Rikus Kieft, de mede-
er van het Vredesbureau van#
en Vrede en de Doopsgezinde
esgroep gezamenlijk, is er een
elijke toeneming van de gerefor-
rde belangstelling voor dienst
eren. Ook in de ledensamenstel-
van Kerk en Vrede ziet hij deze
chuiving.
grip
en Vrede is de uit de jaren
tig daterende vereniging van
sten-pacifisten. Zij richt zich
lal op het uitdragen van de opvat
dat oorlog elke oorlog in-
tegen het christelijke ethos,
de vereniging betoont de laat-
ren een toegenomen begrip voor
m-pacifisten", mensen die wel-'
nog wel in een leger met conven-
e wapens bereid zouden zijn te
a, maar die ethische bezwaren
n tegen het gebruik van massa-
ftigingswapens, zoals atoom-
nen. die ook talloze onschuldi-
•t leven zouden kosten.
iersta or;
lieke vredesbeweging Pax Christi als
enige de nodige kerkelijke pastorale
begeleiding."
Mr Stempels
oeiende belangstelling van de
;den voor het pacifisme blijkt
sen nog niet uit de steun die er
kerkelijke kassen verstrekt
aan adviesbureaus zoals het
•sbureau van Kieft. „De kerken
tien veel meer sympathie voor de
[elijke verzorging in het leger
dan voor ons. Toch doen wij
jraal werk, dat volledig in het
:ang 2|ngde ligt van officiële kerkelijke
raken."
legt uit dat een aantal kerkelij-
ingelui, die willen dienstweige-
wordt opgevangen door predi-
;n. „Maar veel van hen zijn niet
jende op de hoogte. Ook al leve-
e kerken voor. veel dienstweige-
de motieven voor hun weige-
noch de gereformeerde, noch de
irmde kerk heeft iets om de wei
rs te begeleiden. De rooms-kat-
ke kerk heeft in de rooms katho-
ADVERTENVE
Steun het
werk van het
I/oor begeleiding van
i.v. Vredescentrum te
Baarn
Kerk en Vrede
doopsgezinde
vredesgroep
De door Rikus Kieft geconstateerde
groeiende belangstelling onder ker
kelijke jongeren voor dienstweigeren
is evenwel ontgaan aan de voorzitter
van de commissie, die namens de
minister van defensie adspirant
dienstweigeraars over de ernst van
hun bezwaren aan de tand moet voe
len. Deze voorzitter is de bekende
oud-hoofdredacteur van de Nieuwe
Rotterdamse Courant, mr A. Stem
pels. Mr Stempels slaat wel een toe
neming gade van het aantal buiten
kerkelijke jongeren, die via Pax
Christi of het Interkerkelijk Vredes
beraad komen tot hetbesluit een be
roep te doen op de wet gewetensbe
zwaren.
Bij dienstweigeraars moge Stempels
bekend staan als een moeilijk te over
tuigen commissievoorzitter, voor een
belangstellend kranteman is hij de
beminnelijkheid zelve.
Hij vertelt dat zijn commissie vorig
jaar 2115 dossiers heeft ontvangen.
De commissie heeft 1292 verzoekers
opgeroepen en heeft het verzoek van
655 via een zogenaamde summiere
procedure afgedaan. De commissie
heeft in 155 gevallen de minister ge
adviseerd het verzoek om erkenning
als gewetensbezwaarde niet in te wil
ligen, acht procent van het totaal.
Er is dat kan men aan de cijfers
zien een achterstand op de behan
deling van de verzoeken om als
dienstweigeraar te worden erkend.
Volgens mr Stempels is dat te wijten
aan het Haagse ministerie dat zich
met diensplichtzaken bemoeit èn aan
zijn eigen commissie. Vanaf maandag
14 januari bestaat echter de wettelij
ke mogelijkheid, de procedure aan
zienlijk te bekorten en mr Stempels
verwacht daardoor over een jaar zijn
achterstand te hebben weggewerkt.
Welkom
Dat is Rikus Kieft van Kerk en
Vrede vertelde het ons wel bijzon
der welkom, want het is langzamer
hand ondoenlijk voor een adspirant
dienstweigeraar twee of drie jaar op
de uiteindelijke beslissing te wachten
of hij erkend zou worden of niet. Als
je daar dan ook nog de extra duur
van de vervangende dienst aan toe
voegt, wordt een dienstweigeraar wel
uitzonderlijk zwaar gestraft voor een
beslissing, die volgens Kieft zeer re
delijk is.
Mr Stempels legt nog eens uit wat een
jongeman die wil dienstweigeren zoal
te verwachten heeft van zijn kant. „Ik
ben er niet op uit iemand die wil
dienstweigeren op andere gedachten
te brengen of zich in onzindelijke
vragen te laten verstrikken. Ik pro
beer te weten te komen of het de
jongeman ernst is en daarbij geef ik
veel vertrouwen. Ik weet dat ik door
sommigen voor de gek gehouden
Nodig
word. Maar ik wil graag tolerant blij
ven. ook als er, bij internationale
spanningen, meer dienstweigeraars
komen. Ik wens deze houding van
vertrouwen geven te houden. Als de
minister het anders wil, dan zoekt hij
maar een ander," aldus Stempels.
Procedure
Praktisch is de procedure, als volgt:
iedere jongen krijgt in het jaar dat hij
zeventien wordt een berichtje van de
gemeente waar hij woont dat hij
dienstplichtig is. In het jaar dat hij
achttien wordt, moet hij zich daar
voor laten keuren. Hij krijgt daar na
een tijdje de uitslag van. Als hij te
horen krijgt dat hij is goedgekeurd,
kan de dienstplichtige die dat wil een
beroep doen op de dienstweigerings-
wet. Dat kan per rekest, een brief die
volgens een eenvoudig patroon is sa
mengesteld. Men kan ook al is dat
niet raadzaam, met het sturen van
het rekest desnoods wachten tot en
kele weken voordat men moet opko
men. Het is zelfs mogelijk tijdens de
dienst zo'n rekest te schrijven. In het
rekest verzoekt men meteen om uit
stel eerste oefening. Dat wil zeggen
dat je niet hoeft op te komen. Daar
van krijgt men een berichtje van het
ministerie van defensie. Tegelijk
krijgt men een vragenformulier. Dat
formulier helpt de commissie van ad
vies om een indruk te krijgen van de
adspirant dienstweigeraar. De com
missie wil naast het verzoek om er
kenning als dienstweigeraar ook
graag een toelichting. Strikt ver
plicht is die niet. maar mr Stempels
verzekert dat het de hele procedure
aanzienlijk kan bevorderen, wanneer
de jongeman die een beroep doet op
de wet, een eigen toelichting schrijft.
Vooral bij de nieuwe procedure is dat
bijna een vereiste, zo laat mr Stem
pels doorschemeren. De nieuwe pro
cedure houdt in dat de aanstaande
dienstweigeraar niet meer, zoals vroe
ger altijd het geval was, voor een
grote commissie in Den Haag hoeft te
verschijnen. Heel vroeger was dat
voor veel jongelui een ware bezoeking
en mr Stempels heeft wel meege
maakt dat het gesprek niet zonder
waterlanders tot een einde te brengen
was.
De nieuwe gang van zaken is dat de
commissie „in enkelvoudige kamer"
spreekt. Dat ene commissielid houdt
zitting in een van de acht plaatsen in
het land waar een indelingsraad ge
vestigd is. De dienstweigeraar hoeft
dus niet meer zo ver te reizen als
voorheen, ook al maakt de Vereni
ging van Dienstweigeraars blijkens
een demonstratie in Utrecht en el
ders, afgelopen dinsdag, toch nog be
zwaar dat de weigeraar in een militair
gebouw moet komen.
Als de enkelvoudige kamer van oor
deel is dat de bezwaren van de weige
raar serieus en doordacht zijn, geeft
hij de minister advies de weigeraar te
erkennen. Maar de kamer kan ook
adviseren niet tot erkenning te be
sluiten. Dan doet de minister de zaak
over aan de meervoudige kamer, die
net zo werkt als tot voor kort. Dan
Legale weg
TERDAM (ANP) Het bestuur
het Nederlands Balletorkest
in een brief aan minister Garde-
van CRM geprotesteerd tegen
iheffing waarmee dit orkest be-
d wordt.
Ie brief reageert de stichting op
nlangs verschenen rapport over
ekomst van symfonie-orkesten,
erd opgesteld in opdracht van
ideratie van Kunstenaars Ver-
enigingen en aan minister Gardeniers
werd aangeboden.
In het rapport staat dat in het toe
komstige orkest en bestel geen func
tie kan worden toegekend aan het
Nederlandse Balletorkest. Dat kan
volgens het bestuur van dit orkest
alleen maar de opheffing van het Bal-
letorkest betekenen.
In de brief aan de minister zegt het
bestuur dat het onlogisch is een or
kest op te heffen dat per seizoen 130
tot 150 balletvoorstellingen bege
leidt. Evenmin vindt het bestuur het
logisch om de taak van het Balletor
kest over te hevelen naar enkele sym
fonieorkesten die daartoe zouden
worden uitgebreid.
ARNHEM (ANP) Het radioactieve
afval, dat de KEMA in de jaren 1956-
1964 en incidenteel ook na die periode
heeft begraven op haar eigen terrein
in Arnhem, levert geen gevaar op
voor de omgeving. Er bestaat geen
stralingsgevaar en het afval heeft ook
geen gevolgen voor de drinkwater
voorziening. Dat is volgens het CDA-
Kamerlid Lans ink uit Nijmegen een
van de conclusies in het eindrapport
over dit afval, dat minister Ginjaar
'volksgezondheid en milieuhygiëne)
binnenkort zal publiceren
ADVERTENTIES
ledelei
oeder,
Christelijke inrichting voor geesteszwakken
Madeweg 52, Postbus 1035, 2680 BA Monster.
Telefoon (01749) 44041'
Mede in verband met de verdere uitbreiding
van onze inrichting kan een
worden geplaatst voor het verrichten van alle
voorkomende administratieve werkzaamheden,
zoals het
- zelfstandig voeren van correspondentie
- opnemen en uitwerken van dictaten
- notuleren en uitwerken van vergaderingen
- bijhouden van agenda's
- archiveren van bescheiden.
Met het oog op de aard van de werkzaamheden
gaat onze voorkeur uit naar sollicitanten met
een opleiding op MAVO/HAVO-niveau
- secretaresse-opleiding
- liefst enkele jaren kantoorervaring
- een (protestants christelijke levensovertuiging.
Nadere informatie te verkrijgen
bij de administrateur,
de heer W. Teljeur, toestel 330.
Schriftelijke sollicitatie vóór
31 januari 1980 te richten aan de
afdeling Personeelszaken.
Gevestigd
ADVOKAAT EN PROKUREUR
Advokatenkantoor Van Zelm
Catharijnesingel 114
3511 GW Utrecht
tel. 030-331347
telex 40944 Zelm NL
PRINSES MARIJKESCHOOL
VOOR CHR. H.N.O.
Flintstraat 37, 7815 RE EMMEN
vraagt per 15 februari of z.s.m. daarna
voor 20 uur per week.
(werktijden 8-12 uur)
De benoeming zal fn eerste instantie gelden
voor 3 maanden, ter vervanging wegens zwan
gerschapsverlof. Daarna zal het dienstverband,
onvoorziene omstandigheden voorbehouden,
worden verlengd
Sollicitanten, met ervaring en in het bezit van
minimaal Mavo- en typediploma, dienen hun
sollicitatiebrieven z.s.m. te richten aan het adres
van de school
Inlichtingen worden verstrekt door de direkteur
dhr A S. Lageveen. tel 05910-11460 (school).
25113 (privé)
duurt de procedure ook weer „ouder
wets" lang. In die oude gang van
zaken moest de weigeraar ook voor
een psychiater verschijnen en als hij
dat niet wilde, werd van hem en zijn
gezin een sociaal rapport opgemaakt.
Mr Stempels is nogal gehecht aan dat
rapport van die psychiater. ..Dat
geeft ons houvast voor meer gerichte
en ter zake vragen aan de dienstwei
geraar." zegt hij.
De commissie, waar Stempels voor
zitter van is, omvat vertegenwoordi
gers van alle zuilen die ons vaderland
kent. Er is evenwel een lichte overver
tegenwoordiging van (oud-klienst-
weigeraars. Een stuk of zes op de
circa twintig leden. Of dat voordelig
is voor de dienstweigeraars is intus
sen nog maar de vraag. Zowel Stem
pels als Kieft menen dat juist de oud
dienstweigeraars onder de commis
sieleden soms juist extra streng uit
de hoek komen. Ook is er een overver
tegenwoordiging van juristen, domi
nees en pastoors. Daar komt echter,
zo verzekert mr Stempels, langzaam
verandering in. Hij wijst op enkele
leden die uit de zachte sector komen,
zoals de reclassering en het jeugdge
vangeniswezen.
Stempels zelf is kort na de oorlog lid
van de commissie geworden. De soci
alist Evert Vermeer zocht toen naar
een humanist, die toch niet al te links
was. De liberaal Stempels paste In
dat profiel en hij geeft zo te zien
met bevrediging veel van zijn vrije
tijd aan het commissiewerk. „Ik vind
dat dit werk nodig is. Ik wil een loyaal
staatsburger zijn en als ze mij vragen
dit werk te doen, wil ik niet nee
zeggen."
Hoe aardig en misschien zelfs min
zaam de voorzitter van de commissie
van advies ook moge zijn, voor jonge
lui van achttien, negentien, twintig
jaar is de stap naar zo'n commissie
toch nog heel aanzienlijk. Het is daar
om zinvol dat er nog steeds mensen
zijn, die de moeite nemen een aan
staande dienstweigeraar daarbij te
begeleiden. Het Vredesbureau van
Kerk en Vrede/Doopsgezinde Vredes
groep doet dat werk gratis. En het is
in sommige gevallen niet zo gemak
kelijk.
Kieft: „Soms komt er hier iemand
aan de deur met de opmerking. „Ik
wil niet in dienst." Er moeten dan
lange gesprekken volgen, waarin de
man geholopen wordt, duidelijk te
maken waarom hij eigenlijk niet wil.
Soms moeten we constateren dat de
gedachten van zo iemand onlogisch
zijn en dat zijn argumenten niet vol
doende zijn. Dan moeten we hem
vragen: Wat wil je werkelijk. Pas
daarna kunnen we gaan werken aan
een toelichting op het verzoek om
erkenning als dienstweigeraar. Maar
in andere gevallen komen hier men
sen op de stoep, die hun toelichting al
piekfijn in orde op zak hebben. Dan
hebben we voor het gesprek maar
korte tijd nodig.
(Van onze kunstredactie
DEN HAAG Al vroeg in het jaar
heeft na toneelgroep Theater nu ook
de Haagse Comedie het repertoire
voor het komende seizoen bekend
gemaakt. Het gezelschap brengt
naast de zeven produkties ook nog
twee meeneemprodukties. Dat zijn
voorstellingen die dit seizoen nog in
première gaan en het volgende sei
zoen worden doorgespeeld
Het zijn .Joking Apart" van Alan
Ayckbourn in de regie van Carl van
der Plas en „God in Frankrijk" van
de Tsjechische dissidente schrijver
Pavel Kohout Zdenek Kraus. de
voormalige artistieke leider van de
Noorder Compagnie, regisseert deze
voorstelling.
Het repertoire dat het volgende sei
zoen in première gaat,vertoont een
aantal klassieken. Pierre Laroche re
gisseert Tartuffe van Molière en De
Revisor van Nlcolaas Gogol. De
Drlestuiversopera van Brecht wordt
gespeeld in de regie van Eddy Habbe-
ma en Bernard Goss regisseert Euri
pides' Bacchanten met Eddy Brug
man in de rol van Dionusos.
Van Carlo Goldonl wordt „De laatste
dagen van het Carnaval" uitgevoerd
onder leiding van Oratio Costa.
Willem Nijholt werkt, na veelvuldig
optreden in musicals, dit seizoen bij
de Haagse Comedie. Hij speelt de
hoofdrol in „Amadeus" van Peter
Shaffer, dat oktober 1979 in Engeland
zijn wereldpremière beleefde Het
stuk van Shaffer handelt over de
Weense hofcomponist Antonio Salie-
ri. die vlak voor zijn dood zichzelf
beschuldigt ruim 30 jaar eerder Wolf
gang Amadeus Mozart te hebben ver
giftigd. Guido de Moor regisseert
deze voorstelling.
In „Half Life" van Julian Mitchell,
geregisseerd door Jo Dua. zal Paul
Steenbergen als gast bij de Haagse
Comedie de hoofdrol spelen
Kunst uit Hermitage
niet naar Amerika
Van onze kunstredactie
WASHINGTON Het Amerikaanse
in kunst geïnteresseerde publiek ziet
zich een belangrijke expositie van
kunstschatten uit de Sovjet-Unie
door de neus geboord. Als gevolg van
de toegenomen verkoeling in de be
trekkingen van hun land met de Sov
jet-Unie. heeft de Amerikaanse over
heid een tentoonstelling afgelast van
kunstschatten uit de Hermitage, het
fameuze winterpaleis in Leningrad
waar de waarschijnlijk grootste
kunstcollectie ter wereld is onderge
bracht.
De Amerikaanse overheid ziet het
afgelasten van de tentoonstelling als
een protest tegen de Russische inter
ventie in Afghanistan. Het niet door
gaan van de expositie, die in mei in
Washington zou worden geopend,
moet in hetzelfde licht worden bezien
als de graanboycot en de mogelijke
overwegingen om niet aan de Olym
pische Spelen in Moskou deel te
nemen.
Kieft heeft niet zo erg op het actiemo
del van Onkruit, die elk beroep op de
wet gewetensbezwaren flauwekul
vindt, omdt het eigenlijk volgens zijn
leden toch een erkenning betekent
dat de regering mensen voor dienst
kan oproepen. Kieft vindt Onkruit
wel sympathiek, „maar wij werken
tot nu toe via de legale weg. Actie
Onkruit vestigt ten onrechte het idee
bij veel jongeren dat je in de gevange
nis terecht komt als je dienst weigert.
Op die manier schrikt Onkruit adspi
rant dienstweigeraars eerder af dan
hen te stimuleren. En dat vind ik
Jammer."
Robert Long en Leen Jongewaard in „Duidelijk zo!?"
UTRECHT (ANP) Een eerder deze
maand in Nederland geïntroduceerd
middel tegen hoge bloeddruk. Sel-
cryn. Is gisteren met onmiddellijke
ingang door de fabrikant uit de
markt genomen In de Verenigde Sta
ten. aldus Smith, Kline French, is
gebleken dat het middel ernstige le
verbeschadiging kan veroorzaken.
Selcryn werd in Amerika al sinds mei
vorig jaar gebruikt. Patiënten die Sel
cryn gebruiken, wordt aangeraden
om contact op e nemen met de voor
schrijvende arts Veel zullen dat er
niet zijn: volgens de fabrikant zijn tot
nog toe in Nederland dertigduizend
tabletten in omloop gebracht, waar
van het merendeel nog bij de farma
ceutische groothandel ligt. Smith,
Kline French heeft inmiddels
waarschuwende brieven verzonden
aan alle artsen en apothekers
KERKRADE Vanwege de storm
van kritiek zijn de plannen voor een
nationaal mijnmonument van de
baan. De stichting die haar plan ten
koste van 500 000 in Kerkrade wilde
uitvoeren heeft haar activiteiten ge
staakt. De onverwachts emotionele
discussies en de ontstane sfeer waar
in een monument niet past, zijn vol
gens de initiatiefnemers de oorzaak
van de stopzetting
Direct nadat op 7 november de plan
nen bekend werden, ontstond een
golf van protesten
door Dirkje Houtman
AMSTERDAM Uit het
nieuwste programma „Duide
lijk zo!?" van Robert Long
dat hij samen met Leen Jon
gewaard uitvoert, worden
vrijwel alle angels gehaald
door een grote relativerings
drift. Donderdag ging het in
het Amstelveense Culturele
Centrum in première en het
openingsnummer maakt de
tendens van deze cabaretske
muzikale show meteen duide
lijk.
Long en Jongewaard betichten, ge
huld in wit jacket en bolhoed het
publiek van huichelarij omdat het
zich vergenoegd met een „avondje
flikkers kijken". Dat willen de heren
even duidelijk stellen, waarmee ze
niet alleen de titel van het program
ma toelichten maar ook het voorwerp
van hun show onthullen; oneerlijk
heid en huichelachtigheid tegenover
homofilie, wat voor velen verdriet en
grote onvrijheid teweegbrengt De
kwaadheid en het gekunsteld gefabri
ceerde shock-effect, door dubbelzin
nigheden en platitudes, worden even
wel ontkracht als Robert Long ver
trouwelijk meldt dat hij niet harder
wil lijken dan hij is en in zijn pro
gramma onderwerpen wil aansnijden
die met angst, eenzaamheid, hoop en
liefde te maken hebben.
Hijzelf doet dat met zijn welbekende
liedjes over vergane liefdes en ultbui
ting van de derde wereld die als vaste
punten tussen de sketches met Jon
gewaard staan Als duo vullen ze el
kaar uitstekend aan Jongewaard als
waar theaterdier met de eigenschap
pen van een clown die de meest onge
looflijke overgangen weet te maken
Long fungeert dan als aangever Dat
komt het beste tot uiting in een scène
waar zij het effect van hun samenwer
king duidelijk uiteenzetten Long is
er door collega's voor gewaarschuwd
dat Jongewaard hem wegspeelt. Dat
pikt deze niet. Maar ondertussen be
denkt Jongewaard wel allerlei manie
ren om Long het zingen onmogelijk te
maken en de aandacht voor zichzelf
op te eisen. Van Jonge naïeve collega,
die precies weet wat hij uitvoert, kan
hij veranderen in een zeurderige
vrouw die aandacht trekt met verha
len over de dokter om vervolgens als
doorleefde, weggewerkte bejaarde
een prachtig lied over deze uitzicht
loosheid te zingen.
Homoseksualiteit
Op vele manieren komen problemen
die homoseksuelen ondervinden aan
de orde Als middel gebruikt Long.
die alle teksten schreef, veelvuldig de
tegenstelling tussen vorm en inhoud,
zoals in het lied „Die fijne Jordaan"
Begeleid door een trekharmonica
wordt in de trant van „Die oude Wes
ter" de Jordaan bezongen. Een vloed
van nostalgie over saamhorigheid en
trots van toen die een bittere wen
ding krijgt als de hoofdpersoon in het
lied homoseksueel blijkt te zijn en er
in die fijne buurt vele vooroordelen
leven.
Onthullend en aangrijpend tegelijk is
Jongewaards bekentenis over zijn
verhouding die hij met een Jonge Jon
gen had. die omwille van zijn homofi
lie door zijn ouders was verstoten De
oprechte liefde en weemoed waarmee
hij deze tragisch eindigende gebeur
tenis vertelt, lijkt het onderscheid
tussen toneel en werkelijkheid uit te
wissen En dat is het knappe van
Jongewaard.
Hij balanceert op de rand van fictie
en werkelijkheid en kan elk gebeuren
een onverwachte wending geven
Daarmee creëert hij een spanning die
de voorstelling, ondanks de te vrien
delijke knipoog van Long naar het
publiek, de nodige intens.teit mee
geeft
