Van Manens Einlage geeft onjuist beeld van de wals Een psychiater uit zijn tent gelokt 'Angst om je hart' kan bij kijker onbegrip vergroten VS wachten vergeefs op Sowjet-artiesten AVRO wint strijd om interview met ex-sjah Gedateerde dansvorm op muziek van Johann Strauss Nieuw repertoire bij Theater Nieuwe boeken De divan van Manuel van Loggem En dan nog Jong en oud genieten van 'De Herdershond' Hilversum 4 nog niet langer in de lucht En dan nog Toneel-C AO nog niet afgerond VRIJDAG 18 JANUARI 1980 KUNST/RADIO/TELEVISIE door Ineke Sluiter AMSTERDAM In de Stadsschouwburg ging bij het Nationale Ballet het nieuwe ballet van Hans van Manen in première. Einlage getiteld op muziek van Johann Strauss, bewerkt door Schönberg en Webern. Het programma bestond verder uit Serenade van Balanchine en Etudes van Lander. Een halve eeuw. van omstreeks 1850 tot 1900, heeft de wals het sociale danspatroon van Europa beheerst. De wals was klasse-doorbrekend, iedereen walste met ledereen. men was dol op walsen. De lange, glijden de passen, de opwindende werveling, het nauwe lichamelijke contact, dit alles leidde tot de uitspraak de Weense wals overtreft alles in wilde idansxirift Hans van Manen heeft twee walsen van 8trauss gebruikt: ,,de Kaiserwal- zer in bewerking van Schönberg en de Schatz-walzer in bewerking van We bern De eerste werd door Van Manen Van onze kunstredactie ARNHEM Als eerste onder de re pertoire-gezelschappen heeft toneel groep Theater haar repertoire voor het komende seizoen bekend ge maakt. In totaal speelt het gezel schap zeven stukken waarvan twee voor kleine zalen Opvallend in het aanbod is het aantal stukken uit het Duitse taalgebied. Ger Thijs regisseert ..Liebelel" van Arthur Schnitzler en ..Fegefeur in In- golstadt" van MarieLuise Fleisser wordt opgevoerd in de regie vanJo- chen Neuhaus Ook Vonne van der Meer en Leo Ho- genboom. twee Jonge regisseurs die voor het eerst binnen het repertoire- toneel werken, presenteren zich met Duitstalig toneel. Vonne van der Meer regisseert ..Himmel und Erde" van Gerllne Reinshagen en Leo Ho- genboom doet de regie van Rainer Maria Rilke» „Het dagelijks leven" Daarnaast neemt Theater ook „Scha kels" van Heijermans op het repertoi re dat wordt uitgebracht in de regie van Jochen Neuhaus Voor Pygma- Uon van O. B. Shaw is de in Duitsland en Engeland werkende Hongaarse re gisseur Istvan Bödv aangetrokken Andy Daal regisseert „Bent" van Martin 8herman. gemaakt als „Einlage". een ballet- inlas in een opera, voor de produktie van Die Fledermaus door de Neder landse OperasUchtlng in oktober 1979. Met toevoeging van de 8chatz walzer werd het een op zichzelf staand ballet De twee componisten bewerkten de walsen voor een mu ziekavond voor de door Schönberg opgerichte Verein für muslkalische Privataufführungen. de partituren werden verkocht om geld in te zame len voor de Verein. Naar mijn smaak had het best in de la van de koper kunnen blijven. Als je al zou verwachten dat iets eigentijds zou worden toegevoegd, en dat zou je naar aanleiding van Weberns schitte rende bewerking van Bachs Ricerca- re mogen, dan kom Je bedrogen uit Het resultaat doet denken aan de prestaties van het Resistentie-Orkest en doet weinig recht aan Strauss' muziek. Integendeel, het origineel wordt gemist. Even teleurstellend als de muziekbe- werking is de choreografie. Van Ma nens vroegere werk geeft voldoende voeding aan de verwachting, dat de wals op een eigen manier benaderd zou worden, met een bepaalde pro bleemstelling. die om een interessan te oplossing vraagt, bij voorbeeld de magische opwinding. Dat is niet ge beurd. opwinding was er niet. er werd ook niet echt gewalst, er werd fraai bewogen. Het geheel kwam op mij over als een niet onaardig in elkaar gezette dans voor een schoolfeest, niet erg inventief, conventioneel, de muziek slaafs volgend, zodat een ge dateerde dansvorm werd neergezet. Daarbij is het klassieke ballet, met zijn weinig aardgebonden bewegings patronen. zo strikt als vorm gehan teerd. niet geschikt om juist het aard se en menselijke element van de wals uit te drukken. Het wervelende ele ment ontbrak geheel. Einlage geeft geen juist beeld van wat een wals is. Dat is Jammer, na zijn meesterwerk Live zijn de verwachtingen, terecht, misschien te hoog gespannen. Je kunt niet altijd meesterwerken ma ken. maar de kwalitatieve tegenstel ling is zeer groot. De kostumering paste geheel In de opvattingen van de choreograaf, fraai ogend, maar te klassiek, te mooi-mondain ook, maar ook hier geldt, niet in stijl. Jean Paul Vroom tekende ervoor Hartverwar mend was de inzet van de dansers, die naar beste kunnen dit danswerk over het voetlicht brachten. De clichés van deze zin zijn, met alle respect voor de dansers, bewust gekozen. Fragment uit Einlage dat bij Het Nationale Ballet in een choreografie van Hans van Manen in première is gegaan. toto Jorfe Fa ladrot NEW YORK (Reuter) De verslechtering van de oost-west betrekkingen heeft een rechtstreeks invloed op tournees van Sowjet-kunstenaars In de Verenigde Staten. Dergelijke tour nees waren jarenlang de tastbare blijken van ontspanning. Een toenemend aantal Sowjet-arties ten komt nu gewoon niet opdagen Wel wordt rekening gehouden met de invloed die de „desertie" in augustus vorig jaar van de Bolshol-balletdan- ser Alexander Oodoenof op de hou ding van de Sowjet-autorlteiten uit oefent Maar in muziekkringen wordt verondersteld dat de problemen sa menhangen met de vrees van de Sow jets dat hun artiesten in verband met de kwestie Afghanistan in de Ver enigde Staten vijandig zullen worden behandeld Tot de meest recente gevallen van wegblijvende Sowjet-kunstenaars be horen die van de dirigent Yuri Temir- kanof en de violist Wladimlr Spiwa- kof. ZIJ zouden vorige week met het Boston Symfonie-orkest optreden. De Krasnoyarsk Dansgroep die haar Amerikaanse tournee met een twee weken durend optreden in New York zou beginnen, is niet komen opdagen. Hetzelfde gebeurde met het Olinka- koor uit Leningrad dat een tournee van tien dagen door de Verenigde Staten zou maken. Navraag bij het centrale Sowjet-impresariaat Gos- concert leverde geen enkel commen taar op. De befaamde jonge pianist Andrei Gawrilof ls evenmin voor zijn geplande tournee in Amerika ver schenen. Men vraagt zich af of de voor de komende weken gemaakt af spraken met musici als de violisten Igor Oistrak en Victor Tretjakof en de dirigent Swetlanof gehouden zul len worden. De markt van welzijn en geluk door H. Achterhuis. Uitg. Ambo. Baarn. 270 blz. 32,50. Ontzuiling, politisering en restaura tie in Nederland, de jaren 60 en 70 door C. P. Middendorp. Uitg. Boom, Meppel. 214 blz. ƒ32,50. In de schaduw van Duitsland, een discussie met bijdragen van M. C. Brands. P. Dankert. H. W. van der Dunk, L. A. W. Metzenmaekers, J. G. Siccama en M. v.d. Stoel. Uitg. In den Toren. Baarn. 147 blz. 18,50. Phil iket lichtii er v geri ïidsp inind r de door André Rutten. Phili] lichtii DEN HAAG Cox Habbema en Jules Croiset spelen onder regie van André van den Hei:r he een nieuw stuk van Manuel van Loggem: „De avan". De première ervan ging woensdagav< dat in de Koninklijke Schouwburg. :r ,a' uit N van getrouwde vrouw en moeder van sen zien, met wie zij in haar lev^rraac „Kalendergebruiken" is de titel van een tentoonstelling die tot 4 mei te zien is in het Rotterdamse prenten kabinet Atlas van Stolk. Nieuwjaars wensen zijn een bekend voorbeeld, maar de Atlas van Stolk heeft ook historische gebruiken opgediept met trekbrieven (gemaakt voor het drie koningenfeest) en koppermaandag- prenten, die de boekdrukkers maak ten op hun jaarlijkse feestdag, die „koppermaandag" heette. De titel doet natuurlijk al vermoe den. dat er een psychiater in het spel zal zijn, en een patient. Dat is ook zo. Jules Croiset is psychiater, een van het rustgevende, ietwat vaderlijke, schijnbaar onbewogen soort, die er ook rustig voor uit kan komen dat niets menselijks hem vreemd is. Cox Habbema. zijn patiënt, is een wat kwajongensachtige jonge vrouw de Fransen noemen dat het gamin-type. Uitdagend, bewust afwijkend van wat ..men" denkt, zegt, doet. iemand die de gangbare rolpatronen door breekt. In de eerste plaats de rol die zij zelf al zo'n jaar of twaalf speelt, die Van onze radio- en tv-redactie HILVERSUM Niet de KRO. niet de NCRV. maar de AVRO zendt het interview uit dat de Engelse Journalist David Frost deze week hield met de ex-sjah van Iran. Dat gebeurt van avond ln de actualiteitenrubriek Televizier-magazine op Ned. I van 20.30 tot 21.20 uur. Het aangekondigde programma de Saint komt hierdoor te vervallen David Frost (links) op bezoek bij de ex-sjah. Speciaal vandaag y De AVRO. dol op program ma's In de onderwijzende sfeer is begonnen met een serie danslessen. Doe De Dance. Deze keer aandacht voor de disco-c ha -cha en een voor proefje van de street-huzzle Ned. 1 20.05 De AVRO registreerde het optreden van de Canadese Craig Russell in Carre in Am sterdam. In deze show imi teert hij met grote perfectie bekende vrouwen als Peggy Lee, F.lla Fitzgerald. Mae West, Judy Garland. Shirley Bassev en Bette Midler. Ned 121.55 In Hier en Nu. NCRVs actualiteitenrubriek. wordt ingegaan op de mogelijke boy cot van de Olympische Spelen in Moskou. Hierover wordt een gesprek gevoerd met Ed van Thijn. voorzitter van het Comité voor de Olympische Spelen en mensenrechten. Voorts reportages over de mo gelijke sluiting van enkele l'hilipsbedrijvrn en over de huidige situatie in Nicaragua Ned 223 00 In het VPRO-programma Muziek op vier geïmproviseer de inzendingen van luiste raars. die De Radiola Improvi satie Salon vullen Hilv. 4 15.00 Het gevecht om de rechten van dit programma hebben tot gistermiddag geduurd Nadat de KRO. die als eer ste een claim had ingediend, te ken nen had gegeven af te zien van de rechten omdat het gesprek dermate actueel is dat het de kijkers niet onthouden mag worden, diende de NCRV zich ook ais gegadigde aan. De NCRV beriep er zich bij het claimbu reau op dat deze christelijke omroep een vaste actuliteiten rubriek heeft op de vrijdagavond, dat de NCRV zich al eerder als geïnteresseerde had aangediend en daarom automatisch in aanmerking kwam als doorgeef luik van het Interview met de ex-sjah. Daarbij merkte de NCRV op dat de AVRO vanaf het begin de claim op het verkeerde bureau had gedepo neerd. (Er bestaan twee claimbu reaus: een voor actualiteiten en een voor documentaires». De AVRO zocht de rechten bij de afdeling doceumtai- res de KRO stapte rechtstreeks naar „actualiteiten" Toen er een menings verschil ontstond over de rechten steunden alle omroepen de KRO in dit geschil tijdens een vergadering van de Werkgroep actualiteiten. Zoals gezegd de KRO deed eergiste ren afstand van de claim om de kij kers niet op het interview te laten wachten. De NCRV viste naast het net De AVRO houdt vol de oudste rechten te hebben, zeker nu de KRO heeft afgehaakt En zo denken onaf- hankelijken er in Hilversum klaar blijkelijk ook over Het interview zal gelijktijdig in Ne derland en Engeland op het scherm komen In de Verenigde Staten werd het afgelopen nacht al uitgezonden. HILVER8UM -ANP) - Uit een me ting door de afdeling kijk- en luister onderzoek van de NOS is gebleken dat vooral in de leeftijdgroepen van 12 tot en met 15 Jaar en de „50- plussers" naar de serie „Dagboek van een herdershond" van de KRO wordt gekeken. Door deze twee leeftijds groepen wordt de reeks ook het hoogst gewaardeerd De minste inte resse voor de belevenissen voor kape laan Odekerke bestaat ln de groep van 20 tot 35 jaar De eerste drie afleveringen van de nieuwe serie hebben overigens even als de in het eerste kwartaal van 1978 uitgezonden acht delen gemiddeld ruim zes miljoen kijkers getrokken. HILVER8UM (ANP) Nu de beslis sing van de minister van CRM over het uitbreiden van de zendtijd van Hilversum 4 met drie uur per dag nog niet is gevallen zal de Raad van Be heer van de N08 het algemeen be stuur voorstellen die eventuele uit breiding pas in het najaar te realise ren. Dat wordt dan 28 september, de eerste dag van het nieuwe wintersei zoen. Minister Gardeniers van CRM had eind vorig jaar aangekondigd er over te denken die zendtijd van Hilversum 4 per 1 april te verlengen. twee kinderen. Zij komt dan ook bij de psychiater binnen met de medede ling. dat zij zich ook geestelijk kern gezond voelt, alleen gekomen is om dat haar man dat graag wilde, want die vind haar ziek nadat zij hem ver teld heeft dat zij niet van hem, noch van haar kinderen houdt, nooit ge houden heeft, nooit houden zal, maar altijd alles, en met redelijk plezier, gedaan heeft wat zij als vrouw en moeder geacht wordt te zullen doen. Dat is een. Vervolgens gaat zij onmid dellijk aan de slag om de psychiater uit zijn rol van alles-begrijpende. al les behoedzaam regelende, naar alles geduldig luisterende vader te lokken. Het is niet zó verrassend dat haar dat lukt, bijna in sneltreinvaart, en dat zij er zelf ook slachtoffer van wordt. Nu gebeurt dat niet allemaal terwijl zij alleen maar op de divan ligt en hij op een stoel daarachter zit. Er wordt zichtbaar gemaakt, gespeeld, wat hij zegt dat erin zo'n therapie gebeurt: de patiënt gaat in de psychiater de men de knoop gezeten heeft. Telken Cox Habbema in de rol van pa op de divan over haar man vei,en 1 speelt Jules Croiset als psychoten c wat haar man befaamd schi van reclameteksten— zegt en Als zij het over haar vader wordt hij die vader. Als zij haar men vertelt, die zij net gehad hee hij daarin zowel haar man. als vader, als haar minnaar. Dat lat wordt hij dan ook in het echt. Si dat h spelen zij vervolgens hoe haar mi pt te hoe zijn vrouw zullen reageren, a sc cc het hen vertellen. Waarbij Ze to conclusie komen, dat ze maar b ieder in hun oorspronkelijke rol nen blijven. Het is een intelligent spelletje, wi een beetje gespot wordt met all modieuze clichés, en het wordt luchtig, aardig getekend gespeel! it hel kunt er bij denken aan wat een nog onze jongere regisseurs laatst zei: ,:ona aardige van toneel maken is: je l constant bezig met een soort vadq"an en moedertje spelen. geen ook izen ;en ii lips l we eld e. vet !t w onl door Jan van Galen HILVERSUM De gedramatiseerde documentaire is een visuele vorm van informatie overdracht die op de Nederlandse tv in zeer korte tijd ingeburgerd is geraakt. Met name situaties die nogal gevoelig liggen binnen de samenleving worden de laatste tijd vaak nagespeeld voor de camera, omdat betrokkenen in sommige gevallen uit zelfbescherming beter niet in levende lijve op het scherm kunnen komen. De IKON bij voorbeeld heeft al een hele reeks gedramatiseerde docu mentaires vervaardigd. Zo werden onderwerpen als homofilie, bewust ongehuwd moederschap en vrouwen mishandeling aangepakt. Ook de NCRV is van mening dat bepaalde situaties beter nagespeeld kunnen worden in plaats van er een reportage aan te wijden in een actualiteitenru briek „Een kind van zes miljoen" (over de „onbetaalbare" behandeling van een ziek kind) is waarschijnlijk het bekendste voorbeeld. Morgenavond (Ned 1 21.25 uur» zendt de NCRV opnieuw een gespeelde do cumentaire uit die de werktitel „Angst om je hart" meekreeg De probleemstelling betreft ditmaal het gemengde huwelijk, de relatie tussen een Nederlandse vrouw en een Turk se man, met alle gevolgen vandien. Het script is van de onlangs overle den André Truyman. Zijn scenario was al in een zo ver gevorderd stadi um dat de NCRV besloten heeft de produktie af te maken. Het is de eerste keer dat er in Neder land aan deze materie op gedramati seerde wijze aandacht wordt besteed Zowel de tv als de cinema hebben het onderwerp tot nu toe laten liggen en dat terwijl de positie van de gastar beiders in ons land heel wat emoties teweeg brengt. De Duitse cineast Fassbinder maakte enige Jaren gele den een ontroerende film over een Turk die een relatie aangaat met een Duitse vrouw ..Alle Turken heten Ali" maakte duidelijk hoe moeilijk het vcor gastarbeiders vaak is om zich aan te passen aan een cultuur die ver af staat van hun eigen achter grond èn dat deze mensen. Juist om dat zo ver van huis en haard zijn. behoefte hebben aan begrepen gene genheid. Hoewel „Angst om je hart" integer is van opzet haalt de film het niveau van .Alle Turken heten All" bij lange na niet. In de film van Fassbinder is de Turk duidelijk het slachtoffer van de omstandigheden, in .Angst om je hart" creëert de mannelijke hoofdrol speler zonder dat dat de bedoeling is geweest van de makers de moei lijkheden voor een groot deel zelf. In het kort komt het hier op neer: De jonge Turkse gastarbeider Emin wordt verliefd op de Nederlandse on derwijzeres Tineke. Hij is fabrieksar beider. is opgegroeid op het Turkse platteland en is belijdend moslim. Zij woont op zich zelf. Ondanks waar schuwingen van beide families trou wen ze vrij snel. Het verschil in cultu rele achtergrond leidt vrijwel direct tot botsingen. De problemen begin nen echter pas goed als duidelijk wordt hoe Emin over de rol van de vrouw in de samenleving denkt. Hij is Jaloers en als zij zwanger raakt is ze geheel aan huis gebonden. Wanneer het kind er eenmaal is verbiedt hij haar weer les te gaan geven. Het komt tot een climax wanneer hij haar een pak slaag geeft. Zij verlaat hem en trekt met het kind bij haar ouders in Buiten het feit dat het een groot deel van de acteurs ontbreekt aan drama tische expressie «waarmee eens te meer bewezen is dat werken met amateur-spelers niet het gewenste re sultaat oplevert) en dat regisseur Boud 8mit de spelers te veel laat praten en te weinig de camera het werk laat doen. valt het te betwijfelen of de kijker gevoelsmatig meege sleept wordt in de poel van ellende waarin het jonge paar terecht komt. Ongetwijfeld zullen dit soort situa ties zich voordoen. Verschil in opvoe ding en religie, heimwee van de gast arbeider. zijn zwakke maatschappe lijke positie, de opvattingen van mannen uit landen rondom de Mid dellandse zee over vrouwen en de kwetsbare positie van vrouwen in het algemeen; het heeft er allemaal mee te maken. Feit blijft echter dat er ondanks alle negatieve verhalen ook gemengde huwelijken standhouden. Wanneer beide partners open staan voor ver anderingen en nieuwe Indrukken zal zo'n huwelijk ook moeilijk zijn maar niet bij voorbaat gedoemd te mis lukken. Daarbij heeft de buitenwereld ook sterke invloed. Ouders, kennissen maar ook de overheid spelen een be langrijke rol. Welke toekomstmoge lijkheden zijn er en is er kans op een fatsoenlijke huisvesting bij voor beeld. Aan die problemen gaat de film nagenoeg voorbij. Het huwelijk loopt op de klippen, omdat hij, de Turk, zich niet kan of wenst aan te passen aan het systeem. Hij geeft haar. als hij geen uitweg meer ziet, een link pak slaag. Degenen die weten hoe benard de positie van de buitenlandse werkne mers ls op velerlei terreinen kunnen aan het einde van de film alleen maar denken inderdaad, in zo'n situatie krijg Je het heel moeilijk. De overigen die van mening zijn dat gastarbeiders beter vandaag kunnen vertrekken dan morgen zullen zich waarschijn lijk ln hun mening gesterkt voelen, want uiteindelijk ls de Turk voor hen de rotzak. En dat zal zeker niet de bedoeling zijn van de makers. Jules Croiset en Cox Habbema als de psychiater en zijn patienl „De divan". In het kader van de Boekenweek die van 17 tot en met 30 april loopt, zal een nationaal concours voor zon dagsdichters worden gehouden waar aan iedere amateurdichter kan deel nemen. Tot 2 maart kunnen amateur- dichters die nog niet eerder in boek vorm hebben gepubliceerd, hun werk inzenden naar een aantal boekhan dels en culturele centra, verspreid over het land, of naar de Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB), postbus 10576 ln Am sterdam. Uit de inzendingen zal een keus worden gemaakt en die de dich ters zelf kunnen voordragen op een dichtersmanifestatie tijdens de Boe kenweek in hun woonplaats. Ee wijst de beste gedichten aan aanmerking komen voor de lai ke finale op zondag 1 juni. naar daarvan krijgt als prijs den Lier 1980 Het vermaarde Amerik Beaux Arts trio geeft aan het van deze maand vier concerten land met werken van Brahms, Beethoven en Schubei nist Menahem Pressler. cellist hard Greenhouse en vlolist Is Cohen spelen 27 januari in Al dam. de 29e in Utrecht en 30 januari achtereenvolgens in Ha en Den Haag. DEN HAAG Het overleg over de arbeidsvoorwaarden voor het toneel- personeel ls gisteren niet afgerond. Voor de nieuwe CAO er kan komen moeten de acteurs, de kunstenaarsor ganisatie-NVV, en de werkgevers, de Vereniging van Nederlandse theater directeuren (VNT) tot een nieuw ak koord komen. Partijen waren het het afgelopen najaar al eens. subsidiënten m het subsid: overleg toneel (SOT) keurdi voorstellen niet goed In het SOT zitten CRM voor hel de provincies en de gemeenten de toneelgezelschappen zijn j tigd. Het SOT betreurt de onï vertraging.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 4