'Mensen zien het met de
kerk nog wel zitten'
Uit brieven van lezers
Pax Christi veroordeelt
Russische inmenging
Trouw
KERK IN DE WERELD
Conferenti
Voorzitter actie Kerkbalans:
Paus wekt ook niet-katholieken
op tot gebed voor synode
VAN DA Ai
Oecumenisch
missionair
beraad
Nieuwe
waterbekkens
voor Lourdes
VOORBUGANC
Kerk en moskee
in de
Sowjet-Unie
- VRIJDAG 11 JANUARI 1980
TROUW/KWARTET
Van een onzer verslaggevers
PURMEREND De afgelopen jaren hebben geleerd, dat het kerkvolk zich in zijn offerbereid
heid voor de kerk niet van de wijs laat brengen door allerlei negatieve reacties en voorspellin
gen. Dit zei een tevreden ds W. H. den Ouden, voorzitter van de interkerkelijke commissie
geldwerving, gisteren tijdens de perspresentatie van de actie Kerkbalans
Deze jaarlijkse financiële actie ten
behoeve van het plaatselijke kerke-
werk wordt gehouden van 13 tot 26
Januari. Zeven kerken doen eraan
mee hervormden, gereformeerden,
rooms-katholieken. doopsgezinden,
lutheranen, remonstranten en oud-
katholleken
Ds Den Ouden zei. dat de bijdragen
aan Kerkbalans blijven stijgen Ook
wees hij op het gigantisch aantal vrij
willigers in allerlei vormen van kerke-
werk. Veel publikatles wekken de in
druk. dat de kerk een aflopende zaak
Is. maar, aldus de Rotterdamse predi
kant. wanneer geld en inzet een
graadmeter mogen zijn. waar komt al
dat elan dan vandaan? Het kerkvolk
ziet het blijkbaar met de kerk nog wel
zitten.
De actie kerkbalans vertoonde in
1979 een toename bij de hervormde
gemeenten die meededen van 8,32
procent (in 1978 9,00 procent), en bij
de gereformeerden van 9.60 procent
(in 1978 10,65 procent). Vergeleken bij
1978 dus een iets mindere stijging,
maar dat komt volgens ds Den Ou
den doordat de inflatie in 1979 ook
minder was.
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM Paus Johannes Paulus II wekt in een
persoonlijke brief de katholieke gemeenschap in ons land
vurig op tot gebed voor de bijzondere synode van de Neder
landse bisschoppen, die komende maandag in Rome begint.
De paus, voorzitter der synode, richt zijn uitnodiging tot
gebed „in ware oecumenische geest" ook tot „onze broeders
en zusters in de andere christelijke kerken en gemeenschap
pen".
Levend geld
In de periode 1970-1978 is het „levend
geld" (de inkomsten uit collecten,
vrijwillige bijdragen en dergelijke)
van de hervormde kerk en de gerefor
meerde kerken sterk gestegen, mede
dankzij Kerkbalans. De hervormde
gemeenten ontvingen in 1970 84 mil
joen aan „levend geld". In 1978 was
dat 187 miljoen, een toename van 122
procent. Bij de gereformeerden steeg
dit bedrag in dezelfde periode van 69
miljoen naar 140 miljoen (103 procent
meer).
De stijging van de gereformeerden is
minder, maar dat komt omdat die al
veel eerder geleerd hadden, behoor
lijk te geven voor hun kerk. De her
vormden hadden in de jaren zeventig
een achterstand in te halen, aldus ds
Den Ouden. Ter vergelijking: de kos
ten van levensonderhoud stegen van
1970 tot 1978 met 82,7 procent.
Ds Den Ouden legde er nog eens de
nadruk op, dat de inkomsten uit
„dood geld" (rente van kapitaal,
pacht van landerijen en dergelijke)
laag zijn, ook in de hervormde kerk.
In 1975 was dat nog tien procent,
maar het wordt ieder jaar minder. In
het totaal van het budget van de
kerken speelt het dode geld hoege
naamd geen rol meer.
Hoe de economie zich in de jaren
tachtig ook zal gaan ontwikkelen, wij
hebben rede om te verwachten, dat
de kerkeleden hun verantwoordelijk
heid zullen kennen, zei hij.
Gereformeerden
De heer J. Vaatstra, penningmeester
van het landelijk verband van com
missies van beheer van de gerefor
meerde kerken, was iets voorzichti
ger. hoewel hij per saldo toch niet
ontevreden was. De gereformeerde
kerken moeten er rekening mee hou
den, dat hun ledental daalt. Volgens
de heer Vaatstra vertonen de collec
te-opbrengsten ook een begin van
mindere offervaardigheid. Hij zei gis
teren. dat het landelijk verband van
commissies van beheer een onder
zoek gaat Instellen naar de oorzaken
hiervan.
De deelname aan Kerkbalans in de
r.k. kerk blijft wat achterlopen verge
leken bij de reformatorische kerken,
vertelde de heer B. J. Weterman, de
voorzitter van het economencollege
van de Nederlandse bisdommen. Dat
komt, omdat de r.k. kerk een andere
traditie van geven aan de kerk kent:
veel via plaatsengeld, losse giften aan
de pastoor, giften bij kerkelijke dien
sten (van „rouw en trouw"). Hij schat
te, dat de inkomsten in de r.k. kerk
provincie uit levend geld in 1978 199
Het motto van de actie Kerkba
lans is dit jaar „Gedeelde zorg".
miljoen bedroegen, waarvan de helft
via de actie Kerkbalans.
Taborkerk
De kerk, waarin de actie werd gepre
senteerd, de Taborkerk in Purme-
rend, is de komende twee zondagen te
zien. Dan zendt de IKON op Neder
land 1 om vijf uur een vesperdienst
uit vanuit deze kerk. De eerste van
deze twee diensten zal geheel in het
teken staan van Kerkbalans. Deze
kerk is gekozen, omdat ze in 1971 is
gebouwd voor gezamenlijke rekening
van rooms-katholieken, hervormden
en gereformeerden.
De Taborkerk heeft twee kerkzalen,
die wisselend door de drie kerken
worden gebruikt. Elke week worden
er zo zeven kerkdiensten gehouden.
Het komt nogal eens voor, dat een
kerkganger de verkeerde zaal binnen
stapt. Wij zijn daar niet rouwig om,
vertelde pastoor T. de Jong, zoiets
werkt onderling drempelverlagend.
Doordat de diensten elkaar op zon
dagmorgen met een tussenpoos van
twintig minuten opvolgen, loop je el
kaar in de centrale hal nogal eens
tegen het lijf. Een feit is, dat men
gemakkelijk bij elkaar naar de kerk
gaat. In het begin werd het Maria
beeld verwijderd als gereformeerden
of hervormden na de rooms-katholie
ken de kerkzaal betraden, maar dat
gesjouw is allang over.
Het is de wens van de paus, dat zijn
brief in het weekeinde van 12 en 13
januari tijdens de eucharistievierin
gen in de kerken wordt voorgelezen.
De brief is, wordt met enige nadruk
meegedeeld, een initiatief van de
paus zelf en hij draagt ook diens
handtekening.
De paus herinnert in zijn brief aan
het thema van de bijzondere synode:
het uitoefenen van de pastorale ar
beid van de kerk in Nederland in de
huidige omstandigheden, opdat de
kerk meer als „communio" (gemeen
schap) naar voren komt: een „com
munio" die werkelijkheid wordt in
eenheid en in verscheidenheid,
schrijft de paus. Hij wijst in zijn brief
op de taak van paus en bisschoppen,
de mens en de kerk in Jezus Christus
te vernieuwen volgens de leer van het
tweede Vaticaans concilie.
Wat betreft de rol van de bisschop
pen. wijst de paus op een eerdere
uitspraak van kardinaal Alfrink,
waarin deze zegt dat de bisschoppen
niet alleen de verantwoordelijkheid
hebben om de stem van het volk weer
te geven, maar ook om aan de men
sen als een echte voorganger hun
stem te laten horen.
In zijn brief roemt de paus de rijke
traditie van de Nederlandse kerk en
hij noemt daarbij de bijzondere acti
viteit op het gebied van de missie van
Nederland uit en ook de prestaties op
het gebied van onderwijs, ziekenhui-
sen en van het lekenapostolaat.
De raad van pastores, de diocesane
pastorale raad en het dekencollege in
het bisdom Groningen menen, dat de
situatieschets van de r.k. kerk in Ne
derland voor de synode geen recht
doet aan de werkelijkheid. Hij geeft
nauwelijks iets weer van het vele goe
de dat overal gebeurt, terwijl de hier
en daar voorkomende minder goede
dingen niet alleen sterk worden over
trokken, maar tevens worden veral
gemeniseerd. Als dit het beeld is, dat
Rome van Nederland heeft, is dat een
volkomen fout beeld. Alle drie de
colleges zijn ook van mening, dat de
eerste en grootste oorzaak van de
polarisatie het feit is, dat Rome bis
schoppen heeft benoemd, die de
noodzakelijke samenwerking en
eensgezindheid in het bisschoppen
college in de weg staan.
an
«®N
unis
DE POLITIEK: EEN SPEL?
Soms kan je in het spreken ove
aard van het politiek bedrijf de1:
uitdrukking tegenkomen: hettflinn
tenslotte een spel van krachtenjgt h
uitdrukking is best te begrijper p
denk dat menige politieke verli
zich aan zo'n relativerende zien
prettig optrekt. Hij hoeft niet al
verdrietig of verbitterd te zijn, 11 of
tenslotte is politiek een spel. of
erger nog „maar" een spel. Ti
heeft de uitdrukking z'n grenze
heer Schakel gaat mettertijd
afscheid nemen van de Tweede n
Kamer. Hij heeft z'n rust verdien-
niemand zal hem die rust na ?n'langl
B be
bon
■plar
de
in be
ïalte
n ve
indi
len
;t aa
he
ren Z'
li
levie
DEN HAAG De Nederlandse tak
van de rooms-katholieke vredesbewe
ging Pax Christi veroordeelt „zonder
enige reserve" de Russische inmen-
Deze rubriek is uitsluitend bestemd vóór korte reacties op in deze krant gelezen
berichten, artikelen en commentaren, en niet voor open brieven, gedichten,
oproepen of reacties op advertenties (deze laatste dienen tot de directie gericht te
worden) De redactie behoudt zich het recht van bekorting voor Hierover of over
het niet plaatsen (meestal door ruimtegebrek) kunnen wij helaas met corresponde
ren Brieven adresseren aan Secretaris hoofdredactie Trouw. Postbus 859,1000
aw Amsterdam. Bij publlkatie worden naam en woonplaats van de schrijver
vermeld.
Overjas
In zijn verhaal over de overjas op de
stoel met de witte vlek in de gerefor
meerde kerk van de wijk Corpus den
Hoorn te Groningen komt de heer
Klei op de idee. dat de bezitter van
die Jas. deze tijdens de dienst aan
houdt, omdat hij anders uit de garde
robe gestolen zou kunnen worden
door een dief (of zoals iemand die
links van het midden staat dan zegt:
gestolen wordt door iemand die in
onvrede leeft). En die gedachte van
de heer Klei viel me nu tegen (of mee.
maar daar kom ik straks op terug). Ik
had namelijk de volgende redenering
van hem verwacht: Waarom houden
ze hun overjas aan in die kerk? Om
dat ze de thermostaat wat lager heb
ben gezet. En waarom is die thermo
staat wat lager gezet? Om aan ener
giebesparing te doen. En waarom
doen ze daar aan energiebesparing?
Als teken van een Nieuwe Levens
stijl! (Nee. nu niet zeggen, dat ze daar
in Groningen aan energiebesparing
doen, omdat de olie zo duur geworden
is). De gedachte-spinsel van de heer
Klei en dat is wat daarin „meevalt"
is puur rechts: namelijk dat ze daar
in Groningen last hebben van stelen:
een zonde die bestaat zolang de
mensheid bestaat. Als je dus na „lang
nadenken" op deze oude waarheid
terugvalt, is dat dan niet de leer van
onze vaderen? Welnu als u lezer
nu weer eens een „links" stuk van de
heer Klei of iemand anders in Trouw
aantreft want volgens menigeen is
Trouw toch een linkse krant? weet
dan: Het valt best mee: ze verpakken
het links, door, zoals in dit geval een
gewone dief te betitelen als iemand
die in onvrede leeft, maar ze zijn, ik
toonde het aan, ten diepste rechts.
Uithoorn A. van Hilten
Trouw aan paus
Aan de heer Beuker zou ik de vraag
willen stellen: „Is de kerk van Chris
tus gebaat met een handtekeningen
actie? Heeft Christus zó zijn kerk
gewild?" Ik denk dat onze bisschop
pen met hun priesters en gelovigen,
in deze tijd steeds op zoek zijn om zo
goed mogelijk kerk te zijn naar het
voorbeeld van Christus. Je kunt het
dan van een mede-gelovige moeilijk
verdragen dat hij spreekt van „Stevi
ge maatregelen door Rome. afgeval
len priesters, een puinhoop waartoe
onze kerk vervallen zou zijn, priester
arbeiders uit andere landen die hier
missionaris zouden moeten worden,
liturgie dat een samenraapsel zou
zijn van ongeoorloofde experimen
ten." Heel erg om zoiets te durven
beweren! De heer Beuker moest eens
weten met hoeveel inspanning veel
pastores werken en hoeveel leken
zich geroepen weten zich met hart en
ziel in te zetten voor de kerk van
Christus. Uit ondervinding weet ik
dat deze kerk bloeit op een eigentijd
se wijze en op plaatsen waar men het
niet zou durven verwachten. Als onze
paus in de voetstappen van Christus
wil gaan en Hem achterna, dan zal hij
met de ontwikkelingen van de katho
lieke kerk in Nederland alleen maar
blij zijn. „Breken en delen en zorg
dragen voor onze medemensen", dat
is onze levensopdracht, voorwaar niet
eenvoudig! Het was de levenstaak
van Jezus en nog steeds Zijn bood
schap. Als dit de inzet van de bis
schoppensynode in Rome dan komt
het ten goede aan de katholieke kerk
en onze mede-Christenen in Neder
land.
Nijmegen B. Wijntjes
v
Hooglerariteiten
Las men vroeger wel eens van hoogle
raren die door hun grote geleerdheid
tot razernij gebracht werden, ziet
men nu uit prof. Jongmans hoogst
persoonlijke vooroordelen, hoe de
moderne hoogleraar door zijn grote
ONgeleerdheid tot razernij wordt ge
bracht.
Voorschoten Drs M. Bach
Meer brieven
elders in deze krant
AMERSFOORT Er komt in Neder
land een gezamenlijk overlegorgaan
voor zending en evangelisatie van de
kerken, die in de raad van kerken
zitten. Woensdag heeft de raad van
kerken zijn fiat gegeven aan de op
richting van dit „oecumenisch mis
sionair beraad" (OMB).
Men zal voorzichtig beginnen. Voorlo
pig komt het OMB eenmaal per jaar
bijeen, plus extra samenkomsten als
daar behoefte aan bestaat. Prof. dr H.
Berkhof, voorzitter van de raad van
kerken, noemde de oprichting een
zeer verheugende zaak. Er zouden
volgens hem meer dergelijke samen
werkingsorganen moeten ontstaan.
Uit de hervormde kerk zijn zowel
Kerk en Wereld als de bond voor
inwendige zending op gereformeerde
grondslag (IZB) uitgenodigd. Onder
de gevraagde instanties zijn ook het
industriepastoraat (DISK) en de sec
ties oecumenische actie, dienst en
sociale zaken van de raad van kerken.
ging in Afghanistan, maar de andere
landen zullen alles na moeten laten
wat de gevaarlijke situatie kan ver
slechteren. Volgens Pax Christi tonen
het Russische ingrijpen en het trai
nen van een interventieleger in de
Verenigde Staten van 200.000 man
opnieuw aan dat de verdeling van de
wereld in machtsblokken rond de
Sowjet-Unie en de Verenigde Staten
gemakkelijk resulteert in de strijd
om en in de derde wereld.
De vredesbeweging denkt dat er veel
van afhangt of de Sowjet-Unie
zoals zij heeft aangekondigd haar
troepen inderdaad zal terugtrekken
en alsnog de ongebonden status van
Afghanistan zal respecteren. Veel zal
ook afhangen van de reacties van de
Verenigde Staten en de andere lan
den. Volgens Pax Christi verdienen
diplomatieke stappen de voorkeur
boven economische en militaire
maatregelen, omdat die de ontwikke
lingen in de regio verslechteren en de
Oost-West-tegenstelling verscherpen.
LROME (ANP) In de Franse bede
vaartplaats Lourdes worden nieuwe
zwembaden aangelegd en nieuwe
bekkens voor het wassen van het
gezicht gebouwd, omdat het aantal
pelgrims nog steeds toemeemt. Vol
gens Radio Vaticaan kwamen er in
1979: 450.000 pelgrims naar Lourdes,
dat is 40.000 méér dan in 1978.
niemand zal hem die rust na zo'
vermoeiende arbeid misgunnen
eenmaal laat hij zich uit over he
bedrijf van de politiek. Hij is en
overtuigd dat het CDA er onver£
komt. De AR is een partij van
prettige mensen, die, als ze verli
daarna „de pet afnemen voor dr'
feiten". Ik kende deze uitdrukka c
niet. Ik heb er in dit verband geblaft
hoge pet van op. Wat is ermee
bedoeld? Eerbied voor na de
beslissing ontstane situatie?
neerleggen bij de feiten? Ik dei
zoiets in heel veel gevallen erg
verstandig is, je maakt er 't bei
en „it is all in the game". Toch
mijn vragen bij zo'n positiekei
het laatste debat over de
kernwapens. Het kan voor mij)
niet betekenen dat de tien
dissidenten nu het hoofd in de
leggen en de pet voor de feiten
afnemen. Ik weet wel dat je tei
feiten niet veel begint. Maar hi
hier nog steeds over een
ontwikkeling. De feiten zijn er1
na dat debat niet beter op gewi
Het zal zaak zijn voor welke vei
dan ook dat ze datgene waar hc
gaat goed in het oog houden. T|
de feiten in. Dat lijkt me princij
politiek.
land
iruai
:iale
Af
lijkh
ird,
ssen
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Beroepen te Vriezenveen: R. C.!
rus, pred. voor buitengew.
(geestelijk verzorger streel
huis) te Bennekom; te Genei
J. Westland te Amersfoort; te
a.d. Rijn: R. H. M. de Jonge
nisse.
Afscheid op 13 jan. van Renki
A. Bos, ber. te Veenendaal (deeli y
van Almelo (overgangsbepalirl
E): R. Hoekstra wegens eme
van Zevenhoven: J. E. W. Nicoj®
te Nieuwendijk (NB).
piem
irkin
brd
koor
gerin
Intrede te Scharendijke: J.
uit Hoogezand-Sappemeer, te
vliet: H. van den Heuvel uit
sen; te Vlissingen: C. M.
voorheen zendingspred. in
roen; te Vaassen: J. v.d. Sch
Heiloo; te Nijmegen: R. van dei
de uit Almen.
een
Kri ,Cit
rdee
del
!h v
ets c
(drag
'arte
Bevestiging te'Doetinchem
raat St. Jozefziekenhuis en Wil t,
naziekenhuis): B. Holl uit Zuid r™1'
(Dr.). Keei
EV. LUTH. KERK
^UlH. nciYiY
Ordening, bevestiging en intreiif
Den Helder; L. N. M. Vlaming
uit Amsterdam (parttime).
waarin opgenomen: De Rotter
dammer. met Dordts Dagblad.
Nieuwe Haagse Courant met
Nieuwe Leidse Courant
Uitgave. Trouw/Kwartet BV
Hoofdredacteur Jenze Tammmga
Directedr mg O Postma
HOOFDKANTOOR
PoMOus 85.9
1000 AW Amsterdam
W-bauistraai 131 Amsterdam
Pos/g ro 66 00 00
Berk Ned C'edeitoni
Reken,ngm 23 00 12 574
Gemeenieg.ro Amsteraem
X11000
REGIO ROT7EROAM/OORORECHT
PostDus 9-18
3000 AX Rotterdam
tel 010-115588 (abonnementen
en bezorging)
tel 010-115588 (redactie)
tel 11S70O (uitsluitend voor
REGtO DEN MAAG'lEIDEN
Postbus i0i
2501 CC Oen Haag
tel 070-469445
(abonnementen en bezorging)
lel 070-469445 (redactie)
tel 070-468864 (uitsluitend voor
advertenties)
Parkstraat 22 Den Haaa
REGtO NOORD OOST-NEOERlAND
(abonnementen en bezorging,
Postbus 3
8000 AA 2wo"e
iet 05200-17030
Melkmarkt 56 2wo"e
Abonnementsprijzen:
t6.ee
l so es
tot .ei
Adverre/ir^ra"*!*»- oo aanvaag
Tei*ton.sen* abonnementenoodrachten
l adressen boven)
Opga** iam.i^benchten 9-19 30 van
maandag t m v.idag Op zondag tB-
20 uur teiet 020-913456
Opgave m.n,.aoverte«i.#s te>
320 936868 of scK"fT*iA aan Mm.-Adv
atdeJmg. postbus 433
1000 AK AMSTERDAM
Adresw'jZigingen u-tsiu'tend scnrittehik
aan onze Amsterdamse adressen
door Aldert Schipper ALG- doopsgez. soc.
Qfst£
id te
SOIT
]TV-v<
Intrede te Amsterdam: J. Guljemdi
uit Wageningen.
Voor de moslims in het tsaristische
Rusland was de revolutie net als
voor sommige christelijke minderhe
den een soort bevrijding. De plaats
van de islam in de Sowjet-Unie is
plotseling actueel geworden door de
Sowjet-lnval in Afghanistan. De inval
zou volgens sommigen wat te maken
kunnen hebben met de rol van de
islam in de Sowjet-Unie zelf.
Lenin en Stalin deden in november
1917 een dramatisch appel op de mos
lims: „Islamieten van Rusland, van
wie de moskeeën en gebedshuizen
werden vernield en wier geloof door
de tsaren belachelijk werd gemaakt,
steunt de revolutie!" De moslims van
het oude Rusland reageerden enthou
siast op de oproep van de communis
tische leiders in Petersburg en Mos
kou. Tussen 1918 en 1921 gingen de
poorten van de communistische par
tij wijd open voor belijdende moslims
en ontstond er een religieus en natio
nalistisch getint soort bolsjewisme
onder de zestien miljoen moslims,
In het noorden van Iran. buiten de
grenzen van het oude tsarenrijk,
steunden de soldaten van het Rode
Leger de socialistische Sowjet-repu-
bliek Ghilan. die geleid werd door een
communistische moella (een soort is
lamitische dominee). Mirza Kütsjik
Khan. Een moslim-theoloog. Sultan
Galiew. kwam zelfs met het idee dat
je het marxisme op harmonieuze ma
nier kon laten samengaan met de
Islam en zo het marxisme van binnen
uit kon islamiseren Toen de bolsje
wieken ontdekten dat „hun" moham
medanen bezig waren de partij tot
een soort evangelisatleterrein te ver
klaren. sloegen zij alarm. In 1921 be
sloten zij niet langer de partij voor
moslims open te stellen en zich voor
taan toe te leggen op het uitbannen
van deze godsdienst
Felle bestrijding
De verhouding tussen staat en mos
kee leek door de Jaren heen verder als
twee druppels water op die tussen
staat en kerk Eerst een voorzichtige,
bijna respectvolle bestrijding van het
geloof om de aanhangers te bevrijden
Het vasten, het geven van aalmoezen
en de bedevaart naar Mekka werden
verboden. De moella's werden, net als
priesters en dominees, veroordeeld
wegens parasitisme, onzedelijk ge
drag of contrarevolutionaire activi
teiten. De gelovigen moesten hun
godsdienstige overtuiging verbergen,
de moskeeën werden gesloten.
De islam in de Sowjet-Unie leek na
korte tijd dood, een grote overwin
ning van het bolsjewisme, dat trou
wens in de zes moslim-republieken
meer successen boekte. (Er wordt van
de Sowjet-Unie wel eens gezegd dat
zij niets aan ontwikkelingswerk doet,
maar haar kolonialisme in het Verre
Oosten heeft aan de eens ver achter
gebleven volken van Midden-Azië een
heel behoorlijke economische wel
vaart en sociale zekerheid geschon
ken. Maar daarover gaat het hier
niet).
Beroep
Ichan Babakhanov, de moefti van
Centraal-Azië.
van religieuze waanideeën. Later een
felle bestrijding, die uitliep op peste
rijen. misdadige behandeling en con
centratiekampen. Eerst stond de par
tij open voor de moslims, nu openden
zich.de deuren van de Goelag Ar
chipel.
De communisten begonnen met het
verbieden van de „waqfs", de religi
euze stichtingen van de islam, die
garant stonden voor de economische
onafhankelijkheid. Vervolgens wer
den de moslim-rechtbanken verbo
den en werd het moslim-onderwijs
stilgelegd Van 1928 af ontketende de
Sowjet-regering een heftige propa
ganda tegen deze „reactionaire gods
dienst". die volgens de propagande
„bedacht was door een vertegenwoor
diger van de feodale kooplieden, om
een voorwendsel te bieden voor Ara
bische strooptochten".
Tijdens de Grote Vaderlandse Oorlog
i'40- 45) deed Stalin een beroep op de
kerken en dus ook op de moskee, zich
achter de gezamenlijke oorlogs
inspanning te plaatsen. Dat enkele
moslimvolken in de Kaukasus. bij
voorbeeld de Krim-Tataren, vóór de
Duitsers kozen zal aan Stalins besluit
om de moskeeën te heropenen, wel
niet vreemd zijn geweest. Hij erkende
het religieuze gezag van de Moefti
van Tasjkent, maar het gelukte deze
niet om de islam in de Sowjet-Unie
weer stevig op poten te zetten. De
jongere generaties hadden jaren lang
geen godsdienstig onderwijs meer ge
noten en in de moskeeën kwamen
vooral oude mannen en vrouwen.
Door enkele regeringsmaatregelen
waren de volken van Centraal Azië en
de Kaukasus hun Arabische alfabet
kwijtgeraakt, dat eerst werd her
vormd in het Latijnse en vervolgens
in het Cyrillische Het gevolg was dat
de jongeren de Koran niet meer kon
den lezen.
Stalins dood maakte de weg vrij voor
een intelligenter gebruik door de
Sovjetleiders van het fenomeen
godsdienst. Zij moesten langzamer
hand wel inzien dat deze factor voor
lopig constant zou zijn in de Sowjet-
samenleving en zij besloten er dan
maar het nuttigste gebruik van te
maken.
Kreupel
Chroesjtsjows oog viel op de moslim
landen die de Sowjet-Unie omringden
en hij realiseerde zich dat vervolging
van moslims in de Sowjet-Unie onmo
gelijk de populariteit van de Sowjet-
Unie onder de islam kon vergroten.
Tevens meende hij dat de islam in de
Sowjet-Unie toch niet meer was dan
een folkloristisch overblijfsel, geen
machtsfactor. Waarom deze kreupel
gemaakte islam niet gebruiken om
aan te tonen dat de islam kan harmo
niëren met het communisme. De
oude droom van Mirza Kütsjik Khan
en Sultan Galiew herleefde in het
hoofd van Chroesjtsjow.
Het gevolg was dat een onafzienbare
rij delegaties uit het Midden-Oosten.
Afrika en Zuid-Oost-Azië de deur van
de Moefti van Tasjkent begon plat te
lopen om daar te vernemen dat je
heel goed een moderne moslim en
tegelijk een communist kan zijn. De
Moefti werd van aartsreactionaire
vijand tot bondgenoot van het com
munisme gepromoveerd. In ruil daar
voor namen de pesterijen en de anti
religieuze propaganda af.
Twee elementen
De bekende BBC-deskundige inzake
de godsdienst in de Sowjet-Unie Ja-
nis Sapiets, zelf afkomstig uit een van
de Baltische republieken, omschreef
de houding .van de Sowjet-Unie te
genover de moslims in dat land als
volgt: „De sowjet-polltiek tegenover
de moslims heeft een basis die uit
twee elementen bestaat. Enerzijds is
het de bedoeling dat buitenlandse
moslims overtuigd worden van de
Sowjet-vriendschap voor de islam en
aan de andere kant moet zij de dag
naderbij brengen dat er geen moslims
meer over zullen zijn in de Sowjet-
Unie, omdat zij allen „bevrijd zullen
zijn van hun godsdienst", zoals de
communisten dat noemen. Om beide
doelen te bereiken zijn enkele toeren
van ideologische acrobatiek nodig."
Net als de kerk onder metropoliet
Nikodim heeft deze dubbelzinnige
politieke houding de islam geen
windeieren gelegd Er is in de Sowjet-
republieken waar de islam een stukje
folklore scheen te zijn geworden te
genwoordig sprake van een opbloei
van de islam, met nieuwe kracht.
Toen ik enkele jaren geleden in de
Sowjet-Unie met geestelijke leiders
^prak, vertelde een moslim-theoloog
uit de buurt van het Baikal-meer mij
trots dat de Sowjet-Unie tot de grote
re moslim-landen behoort met zijn
veertig miljoen moslims. Volgens de
Franse kenner van de islam in de
Sowjet-Unie, Hélène Carrère d'En-
causse, aan wier werken ik enkele
gegevens voor dit stukje heb ont
leend, wonen er inmiddels zelfs al
vijftig miljoen moslims in de Sowjet-
Unie, ongeveer evenveel als het aan
tal christenen.
Een cultuur
We moeten niet vergeten dat de is
lam, meer dan het christendom, een
cultuur is. die je niet zo makkelijk
aflegt. Ook al ziet men zichzelf niet
als een gelovige moslim, toch behoort
men tot de oemma. de gemeenschap,
die de moskee als haar middelpunt
heeft. Je deelt eenvoudig een ge
meenschappelijke traditie en dat
brengt met zich dat je nu eenmaal
niet breekt met het gebruik de jon
gens te besnijden en met meer van
zulke gewoontes. Het komt vandaag
de dag steeds vaker voor dat partijle
den zich laten begraven op begraaf
plaatsen waar geen enkele ontrouwe
(dat wil zeggen: geen enkele niet-
moslim) een graf heeft.
Het anti-godsdienstige blad Weten
schap en Godsdienst omschreef dit
verschijnsel als volgt: „Een woord
(moslim) dat een godsdienstig lid
maatschap aanduidt, wordt gebruikt
om een groep van nationaliteiten te
omschrijven, onder wie deze gods
dienst in het verleden wijd verspreid
was." Verder zegt dit blad: „Een in
correct begrip van het woord moslim
maakt het proces van het wegdoen
van godsdienstige rituelen en gebrui
ken niet alleen lastig, maar baant ook
de weg voor nationalisme en pansla-
visme."
GEREF. KERKEN
Afscheid van Kollumerpomp W
benga ber. te Harkema; van Z an
H Olde die dan zal worden bev gen.
als pred. voor de missionaire t< t kal
ting van de classis Zwolle uitw
uze
Intrede te Laren (NH): J. Bi
voorheen staffunctionaris geest£o-oi
vorming Willem van den BergI
ting te Noordwijk; te Zeist:
Firet uit Bilthoven; te Haarleiiest.
meer-Oostzijde: A. P. Heiner u(
lijnsplaat c a.; te Schildwold»n de
Horlings uit Gaastmeer; te 1 ioc
horst den Berg: A. Koetsier, kaï ^g,
Amsterdam; te Goes: J. Th. Lanf
uit Zuid-Beijerland en Klaaswi
Winschoten: H. J. K. Vaartjt
Strijen; Voorst: C. Glaubitz
diensten) em. pred. van Winsum
(StS
irdt
rijdi
kheic
jgen
cijf
dien
et -v
le
J men
rijs
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te Ridderkerk: C. vi
Poel te Yerseke; te Vlissingefe]
Boogaard te Leiden
a mi
Bedankt voor Brakel en voor Te
de: J. Koster te Barneveld;
Waarde: J. M. Kleppe te Woerd
GEREF. GEM. IN NED.
Beroepen te Vlaardingen J de
te Rijssen.
De veertiende
Er is nog een veertiende pret
van de voormalige gereform
kerken in hersteld verband (in
sluiting op de dertien, die wij gii
meldden): ds L. Th. van der
ïmeritus hervormd predikant
Alkmaar, die thans in Apeli
-voont.
leic
ie I
?1 te
udb<
hou
Bevestiging te Workum (zendit n vo
beid, jeugdwerk in Uruguay): J. ig 0
stra voorheen pred. te Bennebro lar v
Gauw (zendingsarbeid in Argennsatj
studenten pred. te Buenos Aire^ ov;
W. Vijver voorheen pred. te Ganlijk
Ti?
In de Kaukasus herleven inmiddels
de oude moslim-broederschappen,
die honderdduizenden leden hebben,
onder wie veel jongeren. Het zijn ver
moedelijk de enige massa-organisa
ties in de Sowjet-Unie waar de partij
geen greep op heeft. Het is voor ieder
duidelijk dat bewegingen zoals in
Iran en of in Afghanistan, waar gelo
vige moslims met succes een fasci-
tisch of een communistisch regime
bestreden, tot de fantasie van de
moslim-wereld in de Sowjet-Unie
spreken.
Geloven in het werk, voorf
verleners. 14-15 februari. Denll
dinck. Laag Zuken (tel 05290 51'^
i kof»
Vuur-weekend (charisma!
15-17 februari. De Zwanenhof, Zf
ren. Inl. en opg tel. 053-333566]
