Leven in overgangstijd
Dik opgelegd 'leuk doen'
Emancipatie-programma
van Goethe institut
Kinnebakkenlol in
rommelkomedie
Vier premières in
HOT-dansmaand
Pierre Bayleprijs
voor Kees Vollemans
Mecaniques
Les Ringards
Vrouw en Film
Nieuwe boeken
Hindeloper
volkskunst in
kostelijke
tekeningen
VRIJDAG 4 JANUARI 1980
FILM /KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
door W. Wielok-Berg
De tweede film van de Franse regisseur Bertrand van Effenterre heette oorspronkelijk „Mals
ou et done omlcar", een ratjetoe van woorden zonder samenhangende betekenis. Waarschijn
lijk om het publiek niet al te zeer af te schrikken werd hij omgedoopt In „Mecanlques".
Toch was de originele titel een schot
In de roos. want de film gaat over
mensen die zich gedwongen voelen
iets nieuws te doen met hun leven in
een veranderende en veranderde
maatschappij, maar verdwaald raken
en niet weten hoe ze de eindjes aan
elkaar moeten knopen teneinde tot
een sluitend geheel te geraken.
Anne (Brigitte Fossey) doorbreekt
het rolpatroon lom die frase nu toch
maar eens te gebruiken) en werkt zich
op tot een leidende positie in de auto
mobielbranche, waar ze mannen de
fijne kneepjes van het vak bijbrengt.
Ze voelt zich in haar baan erg op haar
gemak, maar ze vervreemdt door het
harde werken op ongeregelde tijden
van haar man en kinderen.
Isabelle (Geraldlne Chaplin) heeft
haar man verlaten, hoewel ze nog
steeds veel om hem geeft en een
avontuurlij k-lllegaal seksueel con
tact met hem onderhoudt. Ze heeft
ook een leidende positie: hoofd van
de onderzoeksafdeling van het nieu
we „Institut National de la Communi
cation Sociale", in leven geroepen om
met behulp van video-technieken re
laties en communicatie in een bepaal
de buurt te bepalen. Door haar werk
ontmoet ze allerlei soorten mensen.
Geraldine Chaplin en Brigitte Fossey in „Mecanlques"
Voor het goede doel vraagt ze hen het
hemd van het lijf, maar ze moet smar
telijk ervaren, dat ze niets wezenlijks
van hen weet, dan van menselijk con
tact geen sprake is. dat ze als typen
zijn bijgezet in de statistieken.
De man van Anne, Michel (Jean-
Francois Stevenln) een bosbouwkun
dige, wordt in zijn werk geconfron
teerd met de vernieting van de na
tuur en in zijn persoonlijk leven met
de vernietiging van de saamhorig
heid. En als schimmen waren door de
film de dorpsidioot Dominique le
Simple en het kleine meisje Catheri
ne la Filette, die zich op hun manier
verzetten tegen het establishment
door bij elkaar warmte te zoeken en
te vinden.
Men heeft het gevoel dat „Mais ou et
done ornicar" (de oude titel past toch
beter) hier en daar knarst in zijn
gewrichten. Dat wekt soms een ge
voel van irritatie, maar noopt ook tot
nadenken. Want de film loopt wat de
vorm betreft parallel met de karak
ters: ook zij wenden en keren zich en
weten niet hoe ze moeten liggen of
staan, ook zij lijden aan een soort
gevoelsreumatiek, veroorzaakt door
gebrek aan warmte. Noch Bertrand
van Effenterre, noch Anne, Isabelle,
Vincent en de anderen zijn tevreden
met de toestand waarin zij 2lch bevin
den en geen van hen weet hoe het
verder moet: een bevredigend ant
woord wordt niet gegeven, op een
wijze spreuk kun Je lang wachten.
De film pleit niet voor vrouwen
emancipatie, maar gaat wel uit van
de stelling dat die onvermijdelijk is.
Hij staat er ook positief tegenover:
verwarring, droefenis en wanhoop
zijn onvermijdelijk in een overgangs
situatie. Iemand die consequent zijn
eigen leven wil leven doet anderen
pijn en ook zichzelf. Bertrand van
Effenterre laat dat met sympathieke
eerlijkheid zien. Waarbij hij niet ver
heelt, dat de kinderen vooralsnog de
rekening moeten betalen.
Amsterdam-Filmhuis Jean Vigo (Ci-
necenter); Rotterdam-Filmhuis.
scène uit 'Les Ringards'
door D. Ouwendijk
Als de Fransen in een film „leuk" willen doen. is er dikwijls geen houden meer aan. In
tegenstelling tot de charmerende humor, waar Franse filmers zo sterk in kunnen zijn, wordt
het er bij hun „leuk doen" zo dik opgelegd, dat alle vrolijkheid onder een miserie van grove,
veel te doorzichtige grappigheden verdwijnt. De film die aanleiding geeft tot deze opmerkin
gen is „Les Ringards" („Eens een dief, blijft een dief") van Robert Pouret.
Het verhaal gaat over een drietal ka
meraden Jeannot, Chariot en Aldo
(respectievelijk Julien Guiomar,
Charles Gerard en Aldo Maccione
bekend uit diverse „vrolijke" gauw-
dievenfilms), dat door stuntelige ope
raties nooit aan „de grote slag" toe
komt. Aan werken hebben ze een
broertje dood, hun slimmigheden zijn
meestal met elkaar in strijd, zodat ze
elkander bij „ondernemingen" steeds
in de wielen rijden. Het zou snel met
hen gedaan zijn geweest als de poll-'
tie, in de gedaante van commissaris
Garmiche (George Wilson), niet nóg
onnozeler (zo echt, vet onnozel) ope
reerde.
De drie hebben pas succes als het
levenslustige vrouwtje van de com
missaris, Annie (Mireille Darc), geen
kans had gezien om via het drietal
een miljoenenbuit in de wacht te sle
pen, waarmee het viertal een makke
lijk leventje kan gaan leiden ergens
in Brazilië.
De film hangt van clichés aan elkaar.
Er is geen grap in aan te wijzen, die je
niet tijden van te voren ziet aan ko
men. De mannen die in de film optre
den lachen meer om elkaar dan een
toeschouwer om hen zou kunnen la
chen. Een film die vermoedelijk als
stoplap heeft moeten fungeren. Er is
geen wansmaak aan gespaard.
Den Haag, Bijou, a.l.
door W. Wielek-Berg
Verspreid over de eerstvolgende vier maanden vertoont het Nederlandse „Goethe Institut", in
samenwerking met de vrouwengroepen van het Amsterdamse Filmhuis, Shalfytheater en
Cinemien-feministisch filmcollectief, een groot aantal films, met, over en van vrouwen.
Onder de titel ..Emanzlpatlon-von
wem?" („Emancipatie van wie?")
schuilen vogels van diverse pluimage.
Er zijn echte feministische films
.Some American Feminists van een
Canadees Collectief en „Hexen
schuss" van de Westduitse Rlkl Kal-
be. om er enkele te noemen), maar
ook Marguerite Duras en Chantal
Akerman. die zeker geen typische
vrouwenfilms maken, zijn vertegen
woordigd Het Duitse aanbod is in
verhouding groot (er komen ln april
Interessante nieuwe films, onder an
dere „Deutschland bleiche Mutter"
van Helma Sanders en „Bildnis elner
Trmkenn" van Ulrike Ottlngen maar
andere landen zijn niet vergeten. Er
komen films uit Amerika. Frankrijk,
Canada. Oostenrijk. Australië, Italië,
Engeland en Nederland De dubbele
Dag" van Jacqueline Bakker; „Vrou
wen ln de Pijp" van Barbara Meeter
en „Baby ln de Boom" van Nouchka
van Brakel). Regisseurs uit de Bonds
republiek 'UUa Stoeckl, Helda Reide-
meister; Helke Sander, Christian Rl-
schert; Helma Sanders; Ulrike Ottin-
ger en Jutta Bruckneri zullen bij de
vertoning van hun films aanwezig
zijn. Wie er meer van wil weten kan
terecht in Amsterdam bij het Goethe
Institut (tel 230421», Het Amster
dams Filmhuls (tel. 263607); Shaffy-
theater (tel. 231311) en Clnemlen (teL
279501. van 9.00-12.30..
Speciaal vandaag
Hallo Medemens, voorstel
ling van het Werktester op ba-
ais van improvisaties. Mede
werkers: Joop Admiraal. Hel-
mert Woudenberg en Shireen
Strooker. Regie: Egbert van
Hees. Drie dames van goede
komaf organiseren een feestje
voor de minder bedeelde me
demens. De gasten hebben ech
ter hele andere ideeën over
to'n evenement. De bijeen
komst loopt dan ook gigan
tisch uit de hand. Deae voor
stelling is door het Werkteater
al vaak en met veel succes
opgevoerd.
Ned I 20.10 uur.
Het Laatste Avondmaal.
Eerste deel van een Cubaanse
film uit 1976, geregisseerd
door Tomis Gutierrez Alea.
De hoofdrol wordt gespeeld
door Nelson Villagra. Het ver
haal gaat over een grootgrond
bezitter die uit boetedoening
een maaltijd deelt met twaalf
van zijn slaven. Om van zijn
naasteliefde te getuigen wast
hij hun voeten.
Ned 2 22.50 uur
Van onze kunstredactie
ROTTERDAM De Pierre Bayleprijs 1979, die ditmaal voor de architectuur
kritiek werd bestemd, is toegekend aan Kees Vollemans. HIJ krijgt de prijs op
voordracht van een Jury, bestaande uit G Bekaert (voorzitter), K. Rijnbout
en D. van Woerkom. De prijs wordt vrijdag 18 Januari in De Doelen ln
Rotterdam uitgereikt.
Kees Vollemans. ln 1942 ln Rotterdam geboren, studeerde kunstgeschiedenis
in Lelden en Amsterdam en sinds 1970 wetenschappelijk medewerker aan de
TH in Delft. Hij publiceert in verschillende tijdschriften en is medewerker
van de Nijmeegse uitgeverij Sun
De Pierre Bayleprijs Is een prijs voor kritiek, die ln een cyclus van zeven jaar
steeds op wisselende terreinen van de kunst wordt toegekend
Wie 't eerst lacht gaat voor de bijl!
door W. Wlelek-Berg
Het lijkt erop, dat Jean Yanne zijn nieuwste film „Je te tiens,
tu me tiens par la barbichette" („Ik trek jou, jij trekt mij aan
het kinnebaardje", hetgeen de Nederlandse titel „Wie 't eerst
lacht gaat voor de bijl" opleverde) in elkaar heeft geramd van
de stukken en brokken, overgehouden van de plannen die hij
eertijds gebruikte voor het zagen van dik hout.
Disco-gedoe zit onwennig tussen een
persiflage op het pollUe-apparaat
(waar vreemde toestanden heersen:
een neetorige inspecteur wordt opge
stoten tot commissaris omdat hij de
vrouw van zijn baas voor een nietig
heid in het gevang douwde), een paro
die op het televisiewezen (maffe re
clame en Infantiele spelletjes, onder
andere de „Barbichette", waaraan de
titel is ontleend: twee volwassenen
houden elkaar vast bij de kinnebak
en wie het eerst lacht verliest) en Iets
wat een thriller moet verbeelden. Het
geheel wordt waarachtig bekroond
met een bliksemsnel afgeraffeld lief-
desgeschiedenisje. Gerommel en ge
stommel. kortom. Je zit er naar te
kijken als een gans naar het onweer
en aangezien ganzen niet lachen en
Yanne zich krampachUg Inspande
om gegier en gebrul aan te zwengelen
kan men van een volledig fiasco spre
ken. Een paar bekende acteurs (onder
andere Jean-Paul Cassel) moeten
zich schamen dat ze aan zo n onding
hebben meegewerkt Het geheim van
hun smak zal wel schuilen ln de be
grippen „kassa!" en „poen!"
Amsterdam, Leidsepleinth., a.l.
Hindelooper interieur, zoals Hendrik Lap het aan het einde van de eerste helft van de 19e eeuw heeft
opgetekend. Een dergelijke tekening ging vergezeld van een uitvoerige beschrijving, zowel in het
Hindeloopens als in het Nederlands. ,Een illustratie uit „Het Hindeloopen van Hendrik Lap", een
bijdrage van het Fries Genootschap.
Vredenburg trekt
300.000 bezoekers
Van onze kunstredactie
UTRECHT Het muziekcen
trum Vredenburg ln Utrecht
heeft ln het eerste kalenderjaar
van zijn bestaan bijna 300 dui
zend bezoekers ontvangen. De
concerten in de klassieke gen
res trokken 115 duizend bezoe
kers, waar onder 53 duizend bij
de uitvoeringen van het
Utrechts Symfonie Orkest.
Grote belangstelling onder
vond het muziekcentrum ook
voor concerten in de lichte gen
res die 89.500 bezoekers kregen,
waar onder bijna 30 duizend
voor pop-concerten. Het
Utrechts Muziekcentrum werd
op 26 januari 1979 officieel ge
opend. De komst van het cen
trum. waaraan Jarenlang grote
behoefte was, leidde tot de de
finitieve sluiting van Tivoli dat
voordien concerten organi
seerde.
DEN HAAG (ANP) Het Haags Ontmoetingscentrum voor
Theaterkunsten (HOT) heeft januari tot Winterdansmaand
verklaard en brengt de eerste voorstellingen van vier ballet-
werken. Vijf gezelschappen verzorgen in totaal twaalf voor
stellingen.
Daar het boekje eerst in Tokio is
verschenen mag worden aangeno
men dat de vele speelse motiefjes in
kruissteek van auteur Ondori ln Ja
pan minstens zo populair zijn als ln
ons land. Tientallen kleurige afbeel
dingen van werkstukken, versierd
met vlotte kinderüijke) figuren, die
ren, bloemen of b.v. letters en cij
fers. verdringen elkaar haast. Stuk
voor stuk en steek na steek hele
maal geschikt om alles wat je maar
bedenken kunt (gebruiksvoorwer
pen) met een groter of kleiner kruls-
steekmollef op te vrolijken. Een
keurig telpatroon is van ieder voor
beeld gegeven en de aanwijzingen
vooral ook wat de afwerking be
treft laten niets te wensen over.
Een beste aanwinst van de DOE-
boeken reeks van Uitgeverij Zomer
Si Keuning.
R.D.-S.
Ondori: Speelse motiefje* in
kruissteek. Oorspronkelijke ti
tel: .Needlework*. Ned. bewer
king: H. Lisman-Mijnhard t.
Uitg. Zomer en Keuning BV
Ede. Omvang 108 pag. Prijs
19.90.
De Stichting Dansproduktie biedt 5
en 6 Januari het programma „Lopen"
Dansgroep Krinsztina de Chétel
brengt „Lines" op 11 en 12 januari,
waarbij het accent ligt op verschui
vingen in de ruimte. De eerste Neder
landse première staat voor 19 januari
geboekt als Werkcentrum Dans
.Cloud Cover" van Ian Spink uit
voert De overige balletten op deze
avond zijn „Chris" van Hans Tuer-
lings en „Windows" van Mel Wong,
ook te zien op 20 januari. Een geheel
nieuw programma brengt de Stich
ting Beweging Dans. Het heet „De
andere kant", gemaakt en uitgevoerd
door Karin Chen en Cees Brandt. Het
programma wordt de 25 januari voor
het eerst uitgevoerd en de volgende
dag herhaald.
Studio Scarabee op
tournee door VS
HAARLEM (ANP) Studio Scara
bee uit Den Haag maakt vanaf aan
staande vrijdag met haar nieuwste
produktie „Perfidia" een tournee
door de Verenigde Staten. In twee-en-
een halve maand geeft het gezelschap
ruim vijftig voorstellingen van dit
stuk waarin verraad en trouweloos
heid centraal staan. Uitgangspunt
van Studio Scarabee is het experi
menteren met beeldende kunst bin
nen theater.
Daarmee oogstte het gezelschap in
1977 veel succes in Baltimore tijdens
het New Theatre Festival met de pro
duktie „Havanna Jojo". De Amerika
nen waren zo qnthousiast dat er
vraag kwam naaf films met registra
ties van eerdere produkties en de
uitnodiging om de komende maan
den In Baltimore. Washington,
Greensboro en San Francisco op te
treden.
Er staat ook nog een montage op het Oprichter en leider van Studio Scara-
programma van „Folksongs" van Jiri bee. Adri Boon. zal in Amerika ook
Kylian. een aantal workshops geven.
De laatste twee dagen van de maand
en de eerste twee van februari toont
de aspirantengroep van het Neder
lands Dans Theater. De Springplank,
haar kunnen. Daarbij zijn twee pre
mières: „Side-Winder" van Christop
her Bruce en ..Selected Essays" van
Robert North, de leider van de Lon
don Contemporary Dance Company.
door Tyme Valk
LEEUWARDEN Het Fries
Genootschap, het historisch
genootschap van Friesland,
heeft een verrassend nieuw
jaarsgeschenk aan zijn leden
gezonden. Het is een boekje in
oblongformaat met reproduc
ties van kleurige waterverfte
keningen van Hendrik Lap
met de interieurs en de kos
tuums die de tekenaar om
streeks 1850 nog aantrof of
kon reconstrueren in het Zui
derzeestadje Hindeloopen.
Het mysterie van de zo geheel eigen
cultuur van deze eens zo welvarende
handelsstad is nog steeds niet geheel
opgelost. Wel zet men vraagtekens bij
het tot dusver aangenomen volks-
kunstige karakter en weet men de
patronen van de meubelschilder
kunst terug te voeren op onder ande
re modellenboeken uit de renaissan
ce. Een moeilijkheid bij de recon
structie is dat er pas documentaire
belangstelling voor de Hindelooper
kunst ontstond in een tijd (midden
vorige eeuw) toen er van de decoratie
ve produkten niet zo heel veel meer
over was. Het beeld dat Hendrik Lap
in die tijd van Hindeloopen schiep,
moet dan ook met de nodige zorg
bekeken worden: het is een naïef folk-
lorama. Lap was naïef op twee manie
ren: hij tekende een idealistisch Hin
deloopen en hij deed het op een iet
wat onbeholpen wijze. Het laatste
mag hem vergeven worden, de man
had zichzelf tekenen geleerd en hij
toonde aandacht voor zelfs de klein
ste details.
Het idealisme van Lap, het opstape
len van vele fraaie onderdelen tot
pronkinterieurs, doet de historische
werkelijkheid waarschijnlijk geweld
aan. De toelichtingen die Hendrik
Lap bij zijn tekeningen leverde, zijn
in facsimilé in de nu uitgegeven bun
del opgenomen. Ze zijn tweetalig,
want Hindeloopen had (en heeft nog
een beetje) een heel eigen tongval die
zowel van het Nederlands als het
Fries afwijkt.
De verzameling kostelijke tekenin
gen berust bij het Fries Museum en
medewerkers van dit museum heb
ben dan ook gezorgd voor toelichtin
gen waarmee de tekeningen in een
correct historisch perspectief worden
geplaatst en waarin de Hindelooper
klederdracht tot in de details wordt
beschreven. Dergelijke toelichtingen
waren ook wel nodig omdat in het
Fries Museum al vele tientallen jaren
twee Hindelooper kamers te bewon
deren zijn die ingericht werden naar
model van de tekeningen van Hen
drik Lap. De. pronkkamers delen in
zijn idealisme en men kijkt er dan
ook in etappes tegen een opmerkelij
ke cultuur aan: „Het Hindeloopen
van Hendrik Lap"
Voor niet-leden van het genootschap
is het boekje te bestellen bij het
Fries Museum, Turfmarkt 24, Leeu
warden. 6.25 excl. porto).