Nieuwe Leidsche Courant | 1979 | 5 december 1979 | pagina 9

Kluwen van problemen
Oost-Groningen

gloednieuwe fabrieken in Noorden bedreigd

Rijk zegt hulp toe aan
afvalbedrijf Rijnmond

Resten boerderij uit
bronstijd gevonden

Vloeibare zeep uit een pompje

Softsoap

Vrouwen betogen
tegen kernwapens

Oud-vrijwilligers vragen
xtra steun voor Zambia

wm

Uitzonderlijk fors formaat

Nieuw uit Amerika: SOFTSOAP!

Met fakkels naar minister

VOENSDAG 5 DECEMBER 1979

BINNENLAND

TROUW/KWARTET

9

Oost-Groningen heeft veel weg van een klu
wen van problemen. Met fabriekssluitingen
achter de rug en voor de deur is het of een
smeulend vuur steeds weer opvlamt. Ver
scheidene fabrieken staan op het punt te
sluiten. De regering die nota bene tiendui
zend nieuwe arbeidsplaatsen heeft beloofd
aan het Noorden blijkt nauwelijks in staat
om de bestaande werkgelegenheid te hand
haven. De strijd tegen de stank die uit de

kanalen opstijgt gaat gepaard met financiële
problemen van de aardappelmeelindustrie.

De smeerpijp naar de Dollard is nog steeds
afgesloten, omdat rijk en provincie het niet
eens zijn over de verdeling van kosten. De
aardappelmeelindustrie is een bron van werk
gelegenheid, net als de kartonindustrie waar
achthonderd arbeidsplaatsen verloren gaan
door een saneringsproces.

Er is nauwelijks een gebied denkbaar dat
vaker negatief in het nieuws komt. Acties
tegen stank, tegen atoomafval. tegen militaire
oefenterreinen, tegen sluiting van fabrieken
wisselen elkaar af. Op dit moment zijn vooral
de fabriekssluitingen weer actueel. De karton
fabriek Okto staat op het punt als een kaarten
huis in elkaar te storten. Het is echter maar
een van de fabrieken die het loodje moeten
leggen.

n h( -

cht GRONINGEN 01 het nu om vanouds gevestigde of om
vboi tpiksplinternieuwe fabrieken gaat schijnt niets uit te maken.

n vo

SS [n Oost Groningen worden beide categorieën bedreigd. De
rd (Winschoter kartonfabriek Okto is nog maar nauwelijks ge-
uwd, maar ook de bijna driekwart eeuw oude Brons moto-
renfabriek in Appingedam lijkt op zijn laatste benen te gaan.

ag

De regionale autoriteiten protesteren
en een tiental pastores uit Appinge
dam heeft er nog een schepje boven
op gedaan door premier Van Agt in
tn brief te waarschuwen dat de sa-
■nleving dreigt he worden ont-
'nejiBricht. Ook de betrekkelijk nieuwe
ritH hilipsvestiging in Winschoten staat
niet veel beter voor en Philips
idskanaal zit al jaren in een „af-
iak-proces". De Akzo wil zijn
loorproduktie deels uit Delfzijl ha-
i en zo zou men deze reeks pro-
mgevallen zonder veel moeite
verder kunnen aanvullen.

rons

vergelijking met de tientallen mil-
enen die Okto opslokt lijkt Brons
tn peuleschil. Toch weigert minister
Van Aardenne een bedrag van nog
geen drie miljoen bgulden beschik
bar te stellen. Dat bedrag kan niet
llleen een fabriek met 210 werkne
mers behouden, maar ook een stuk

kennis dat sinds 1907 is opge-
wd. „Brons heeft enige tijd gele
den nog weer een nieuwe turbo diesel
motor ontwikkeld, die goed voldoet,"
vertelt technisch directeur H. Metz.

Door de malaise in de scheepsbouw,
inclusief de Groningse kustvaartpro-
iuktie, waar Brons vanouds zijn bes
te klanten had. is de vraag afgeno

men. Daarbij komt dat de nieuwe
TD-motor (tot 5000 PK) lichte olie
gebruikt, terwijl tegenwoordig juist
motoren worden gevraagd, die goed
kope zware olie stoken. Er leek zich
een gouden kans voor te doen toen de
Duitse machinefabriek Man bereid
bleek met Brons samen te werken.

Enige voorwaarde is dat de Brons-
fabriek wordt aangepast aan het ma
ken van een Man-Brons motor (ge
stookt met goedkope olie), waarvan
de produktie bij wijze van spreken
morgen al zou kunnen beginnen.

Voor die aanpassing is twee-en-een-
half miljoen gulden nodig.

Minister Van Aardenne zegt dat hij
niet mee wil werken aan het binnen
dringen van een Duitse industrie op
de Nederlandse markt. Inmiddels
dringt de tijd. Rederij Sylvia Cargos-
te Hoogezand, bij voorbeeld, wacht
met het plaatsen van een order voor
vier nieuwe motoren. Komt er niet
snel genoeg zekerheid dan gaat de
order naar Man in Duitsland.

De Nederlandse fabrieken Bolnes en
SWD ontwikkelen weliswaar ook de
gevraagde motor, maar ze hebben
daar zeker nog een paar jaar voor

maar of het lukt, moet worden afge
wacht Ondertussen komen geen or
ders meer binnen.

Okto

De problemen in Oost-Groningen zijn niet van vandaag of gisteren. Deze foto dateert uit mei vorig
jaar, toen in Foxhol werd gedemonstreerd tegen sluiting van de vestigipg van KSH, Koninklijke
Scholten Honig, in die plaats. De demonstranten konden de sluiting niet verhinderen.

nodig. Als Man en Brons het zonder
overheidssteun eens kunnen worden
heeft minister Van Aardenne be
loofd zal hij dit niet tegenhouden.
Indirect werkt de bewindsman dan

toch mee aan het binnenhalen van
Man. De overheid is namelijk de eni
ge aandeelhouder van de Noordelijke
Ontwikkelingsmaatschappij (NOM),
die de meeste aandelen van Brons

bezit. En deze NOM voert samen met
de Brons-directie nu onderhandelin
gen om toch met Man tot overeen
stemming te komen De minister kan
dan zijn centen in de zak houden.

De kartonfabriek Okto in Winscho
ten heeft maar iets meer werknemers
dan Brons, namelijk 250. Er moet
echter ontzaglijk veel geld méér in
worden gestoken (zeventig miljoen
gulden), nadat er in het verleden al
130 miljoen gulden overheidsgeld
naar deze fabriek van het papiercon
cern KNP is toegestroomd. Door af-
zetproblemen wordt slechts een deel
geproduceerd van de tachtigduizend
ton vouwkarton. die de fabriek kan
maken.

„Maar zelfs al zou de maximumcapa
citeit worden gehaald, dan zal er nog
met verlies worden gedraaid. Er zit al
te veel geld in. De prijs van vouwkar
ton zou omhoog moeten en dan prijs
je jezelf uit de markt. De fabriek
maakt papier met een gouden rand
je," zegt Frits Hanco van de indu
striebond CNV. Dat probleem zou
nog toenemen als er nóg een zeventig
miljoen gulden wordt ingepompt.

Het dilemma is duidelijk: moet je die
miljoenen er in steken met de kans
dat het toch mis gaat; of moet je de
zaak failliet laten gaan en een stuk
kapitaalvernietiging van bijna drie
honderd miljoen gulden op de koop
toe nemen. „Waar dan nog bij komt
dat de werknemers werkloos worden,
wat ook geld kost," aldus Hanco

Net als bij Brons speelt ook in dit
geval het buitenland een rol. Als een
buitenlands concern het bedrijf voor
een prikje uit het faillissement zou
kopen en behalve vouwkarton ook
grovere soorten karton zou draalen,
zou dat regelrechte concurrentie zijn
voor de toch al in een saneringspro
ces verwikkelde rest van de Oostgro-
ningse kartonindustrie. De minister
wil dat voorkomen. Deze week wijdt

de Tweede Kamer er voor de zoveel
ste keer een debat aan.

Philips in Winschoten met zijn bijna
vierhonderd werknemers is in feite te
danken aan de malaise in de karton -
industrie. Toen Fré Meis zich eind
van de Jaren zestig roerde in de kar
tonstakingen haastte premier Piet de
Jong zich persoonlijk naar het Noor
den. Als cadeautje had hij een Phi-
lips-vestiging op zak. Er werd erg
geheimzinnig gedaan over het bedrag
waarmee de regering Philips had
overgehaald. De fabriek produceert
glas voor zwart-wit televisie. Daar is
nauwelijks een markt meer voor. „We
zijn erbij betrokken om samen met
Philips naar alternatieve produktie-
mogelijkheden te zoeken. Maar het is
geen eenvoudige zaak," zegt drs J J.
van Kappel, van de NOM. Volgens de
vakbonden dreigt sluiting. Zo erg is
het met Philips in Stadskanaal nog
niet. maar het personeelsbestand is
daar in de loop Van de jaren wel
teruggelopen van drieduizend naar
iets meer dan tweeduizend.

Akzo

Ook een andere multinational be
zorgt het Noorden kopzorg. Akzo wil
zijn chloorproduktie in Rotterdam
concentreren wat sluiting van de
chloorfabriek in Delfzijl ten gevolge
zou hebben. De Groningse autoritei
ten, vakbonden en regionale werkge
vers, zijn er tot nu toe niet in geslaagd
minister Van Aardenne te bewegen
Akzo op andere gedachten te brep-
gen. De Akzo-plannen worden als een
zware aanslag op de toekomstmoge
lijkheden van het Eemsmondgebied
gezien, omdat chloor een grondstof is
die chemische Industrie kan aantrek
ken. Naast deze en andere probleem
gevallen. staat een enkel lichtpuntje.
Billiton bouwt bij Veendam een fa
briek die straks aan 140 man werk
kan bieden.

DALFSEN Op het land-
[oed Rechteren bij het Over-
Jsselse Dalfsen zijn de sporen
[evonden van een boerderij
lit de vroege bronstijd (onge
veer 1600 jaar voor Christus).

let is de tweede boerderij in
lederland (eerder werd er in
luid-Holland een gevonden)
lie uit de vroege bronstijd
itamt. De boerderij in Dalf-
len valt vooral op door de
)lengte: een kleine vijftig
Beter

ll de boerderij heelt waarschijnlijk
«n grote familie gewoond, ongeveer
rergelijkbaar met een situatie die tot
voor kort nog vrij veel voorkwam in
het oosten van ons land. Een boerde-
die plaats bood aan soms wel drie
ineraties plus bij voorbeeld nog een
ïgetrouwde broer of zuster. De stal
heeft zodanige afmetingen dat in de
ngegraven „boxen", waarvan vijf
leuven gevonden zijn, zich mogelijk
o'n twintig koeien hebben bevon
den.

let formaat van de boerderij is
opr de vroege bronstijd uitzonder-
Ik fors te noemen. Uit de midden-
ironstijd zijn wel voorbeelden met de
>alfse lengte (ongeveer 47 meter)
lekend.

door Jac. Lelsz

1

w in

)e ontdekking is voor een groot deel
e danken aan een amateur-archeo-
)og. Hij vond aardewerk-potscher-
;n, die werden gedateerd in de vroe-
bronstijd. Omdat men het idee
id, dat het hier om een bijzondere

vondst ging, begon de Rijksdienst
voor het Oudheidkundig Bodemon
derzoek (ROB) met een proefopgra-
ving. Deze stond onder leiding van
drs A. D. Verlinde, die als archeoloog
van het ROB speciaal met dit soort
zaken in de provincie Overijssel ls
belast.

Haardvuur

Op 22 oktober werd begonnen met de
opgravingen en gistermiddag kon hij
het resultaat al tonen: een puntgave
plattegrond van de boerderij, die zo'n
35 eeuwen of 140 generaties terug in
het Vechtdal moet hebben gestaan.

Verkleuringen in de grond geven aan
waar de dakdragende palen hebben
gestaan, zodat men zich de vorm van
het gebouw voor de geest kan halen.

Enige zeer donkere vlekken geven de
plek aan, waar het haardvuur moet
hebben gebrand, en daar dient dus
het woongedeelte te worden gesitu
eerd.

De boerderij In Dalfsen was een drie-
scheplge boerderij, in totaal 5,5 meter
breed, voor die tijd niet ongewoon.

Evenals trouwens liet feit dat de
boerderij oost-west was georiënteerd.

In het oostelijke gedeelte van de
boerderij bevond zich de stal, de men
sen woonden in het midden, over de
westpartij bestaat geen duidelijk
heid. Waarschijnlijk was het een vak
werk boerderij, hoewel bovengrondse
sporen zoals gebruikelijk door de tij
den zijn uitgewist. De plaats van één
ingangspartij is in ieder geval te zien,
groot genoeg om er met een wagen
doorheen te kunnen. Wellicht is er
ook nog een tweede ingangspartij
geweest.

Akkertje

Twintig koeien lijkt voor de prehisto
rie veel, maar het kwam in die tijd
toch meer voor. Onmiddellijk gren
zend aan het gebouw is e$n akkertje
ontdekt. Misschien dat onderzoek

van grondmonsters in het laborato
rium resten van zaden oplevert, aan
de hand waarvan kan worden vastge
steld wat de boer heeft verbouwd. Bij
de proefopgraving zijn ook nog enige
zaken uit de bodem gekomen. Het
was de eindtijd van de vuursteenin
dustrie, die moest concurreren tegen
„het metaal" dat bezig was op te
komen. Gevonden werd een reeks
kleine gebruiksvoorwerpen, zoals
krabbers. Brons werd niet gevonden,
maar dat komt hoe dan ook weinig
boven de grond.

De scherven, die aan de oppervlakte
kwamen, behoren tot het zogenoem
de wikkeldraadaardewerk. Een be
langrijk gegeven waarop men zich bij
het dateren van de ontdekking in
Dalfsen op de vroege bronstijd gro
tendeels heeft gebaseerd. Eén pot uit
dat genre ls bijna compleet. Verder
valt een stuk aardewerk op, dat door
boord is met gaten. Het kan zijn dat
het als vergiet werd gebruikt. Ook
zijn er fragmenten van kookstenen
gevonden. Op die stenen werd in het
verleden ondermeer graan, vlees of
vis geroosterd.

De amateur-archeologen hebben in
de streek aan de Vecht al heel wat
waardevolle vondsten gedaan, Drs
Verlinde wees er gisteren op dat het
lang geleden al een aantrekkelijk ge
bied was om er zich te vestigen. Zeker
voor mensen in een bijna voor hon
derd procent agrarische samenleving.

Er woonden in die tijd in wat nu
Nederland heet in totaal vermoede
lijk enkele duizenden mensen. Het
bijzondere van de recente ontdekkin
gen bij Dalfsen ligt niet zozeer in de
bewoning, maar in de combinatie van
de vroege bronstijd en de constructie
van de boerderij.

Van een onzer verslaggevers
ROTTERDAM De regering
is de met faillissement be
dreigde NV Afvalverwerking
Rijnmond (AVR) gisteren te
hulp gekomen. Tot 1 februari
1980 staat zij garant dat de
afvalverwerkingsfabriek ge
woon door kan draaien. In die
tussentijd moet er een oplos
sing gevonden worden voor
de grote financiële pro
blemen.

Met name zal een compromis moeten
worden gevonden met de buitenge-

Ambtenaren tegen alleen
maar Friese advertenties

LEEUWARDEN IANPI - Volgens en-
kele ambtenaren in Leeuwarden ls
het besluit van de gedeputeerde sta
ten van Friesland, ,om alleen nog
maar Friestalige personeelsadverten
ties te plaatsen in Friese bladen, in
strijd met internationale verdragen.

Zij wijzen hierop in een brief aan
provinciale staten. Ook hebben zij de
minister van sociale zaken en die van
volksgezondheid en milieuhygiëne,
die de naleving van dit verdrag moe
ten controleren, geschreven om het
besluit voor de Kroon voor vernieti
ging voor te dragen.

westen Utrecht en Midden-Holland.
Deze hebben zich bereid verklaard
hun langlopende, uiterst verliesge
vende contracten open te breken, zo
dat onderhandelingen kunnen begin
nen over een tariefsverhoging.

Het is de bedoeling dat de AVR en de
buitengewesten onderling tot over
eenstemming komen.

De raad van commissarissen van de
AVR staat op het standpunt dat een
tariefsverhoging van zestig procent
nodig is om het vuil uit Utrecht en
Midden-Holland kostendekkend te
kunnen verwerken. Hoe hoog dat per
centage uiteindelijk zal worden, zul
len de onderhandelingen moeten uit
wijzen. zegt dr. Hofman.
De beslissing van de regering om de
AVR tijdelijk lucht te geven, zodat de
onderhandelingen over de ook door
de regering noodzakelijk geachte ta
riefsverhoging in alle rust* kunnen
plaatshebben, kwam gisteren totaal
onverwacht. Minister Wiegel en zijn

staatssecretaris Koning (binnenland
se zaken) lichtten gisterochtend tij
dens een gesprek met het dagelijks
bestuur van het Openbaar Lichaam
Rijnmond (de grootste aandeelhou
der in de AVR) alvast een tipje van de
sluier op. door mee te delen dat er een
„lichtpuntje" in de AVR-kwestle was.

Hoe groot het overbruggingskrediet
ls, was gisteravond nog niet bekend.

Op het afvalverwerkingsbedrijf in
Rijnmond ls gisteren weer normaal
gewerkt. Dinsdag legde het personeel
het werk neer om druk uit te oefenen
op de buitengewesten. De verliezen
van de Afvalverwerking Rijnmond
zijn in nog geen tien jaar tijd opgelo
pen tot bijna vierhonderd miljoen
gulden. Staatssecretaris Koning
heeft gisteren nadrukkelijk bevestigd
dat de regering nimmer bereid zal
zijn de financiële stroppen van de
AVR af te wentelen op de Nederland
se belastingbetaler.

ADVERTENTIE

Ifan een onzer verslaggevers
)EN HAAG Oud-vrijwilli-
ers uit Zambia zijn een actie
oor extra steun aan dat land
legonnen. Er dreigt hongers-
lood nu Rhodesische rege-
ingstroepen elf bruggen heb-
>en opgeblazen, en de door-
oer van voor Zambia be-
itemd graan tegenhouden. De
xport van koper (goed voor
legentig procent van de uit-
oerinkomsten) is vrijwel ge-
leel stil komen te liggen,
ambia is helemaal van de buitenwe-
eid afgesloten, aldus oud-vrijwilliger
eter van der Horst. Hij heeft giste-
fn een gesprek gehad met de Zambi-
anse ambassadeur in Londen, me-
rouw Chibesakunda die zich pessi-
listisch toonde over de ontwikkelin-
ïn in haar land. Als de onderhande-
Ingen in Londen over dc toekomst
an Zimbabwe-Rhodesië mislukken,
ordt de situatie kritiek, en dreigt
)nger in Zambia

>e volgende oogst in het land valt
as in april, en van januari tot die
laand wordt een tekort aan voedsel
ïrwacht. De vorige oogst viel tegen
oor de droogte, en door het gebrek
an kunstmest die ook al door de
ebrekkige verbindingen met de zee
nvoldoende kon worden aange-
oerd Mocht het overleg in Londen
agen. dan zal de druk op Zambia
ok minder worden door de terugkeer
j an de vluchtelingen naar Zimbab-
S fe-Rhodesië, die dan niet meer be

slag leggen op de Zambiaanse voed
selvoorraden.

In een gesprek met de vaste Kamer
commissie voor buitenlandse zaken
en ontwikkelingssamenwerking heeft
ambassadeur Chibesakunda de Ne
derlandse regering gevraagd druk uit
te oefenen op Groot-Brittannië niet
alleen in zee te gaan met de premier
en de guerrillabeweging Patriottisch
Front buiten spel te laten. Zambi®
steunt deze bevrijdingsbeweging en
vormt daarom het doelwit van aan
vallen door het leger van Zimbabwe-
Rhodesië. De Britse voorzitter van de
conferentie. Lord Carrington, heeft
daarmee gedreigd. Tijdens het
vragenuurtje in de Kamer, morgen,
zullen de ministers De Koning (ont
wikkelingssamenwerking) en Van der
Klaauw (buitenlandse zaken) worden
gevraagd contact op te nemen met de
Britse regering. Tevens zal worden
gevraagd te overleggen met de EG-
partners of, en hoe Zambia eventueel
extra geholpen moet worden.

Zambia is een van de 58 Lomé-lan-
den. die met de EG een samenwer
kingsverdrag hebben gesloten. Zam
bia is bovendien een concentratie-
land voor de Nederlandse ontwikke
lingshulp. De resultaten van die
steun worden echter, aldus de oud-
vrijwilligers ln hun brief aan de Ne
derlandse regering, snel teniet ge
daan. Morgen heeft mevrouw Chibe
sakunda een gesprek met minister De
Koning (ontwikkelingssamenwer
king) over de mogelijke bereidheid
van Nederland iets extra's te doen
voor haar land Zij denkt met name
aan het herstel van twee bruggen.

Softsoap. Nieuw uit Amerika.
Vloeibare en voedende romige zeep
uit een pompje. Handig in de keuken
en badkamer, 't Breekt, smoezelt
en brokkelt niet.'t Geurt heerlijk en
is zuinig in 't gebruik.

Gooi weg die onhygiënische
zeepbakjes. Softsoap is de leus.

Verkrijgbaar bij uw drogist ys

en warenhuis. prijs

Handiginkeukenenbadkamer.
Importeur A.C.Vermeulen B.V.. Postbus211,2400AE ALPHENa/dRIJN. Tel.[phone].

Van een onzer verslaggevers

DEN HAAO Een grote groep vrouwen, zowel afkomstig
uit de communistische vrouwenbeweging als uit de bond
van christelijke plattelandsvrouwen, zal morgenavond
een demonstratie houden tegen kernwapens.

Om half acht vertrekken de vrou
wen met fakkels van het Malie
veld in Den Haag naar het Binnen
hof. Hier zal Sienle Strikwerda, de
vroegere presidente van de Neder
landse Christen Vrouwenbond een
peUtie aanbieden aan de minister
van buitenlandse zaken. Daarna
gaat men naar het ministerie van
defensie, waar de vrouwen van de
werkgroep Vrouwen tegen Kern
wapens voor een gesprek door mi
nister Scholten zullen worden ont
vangen.

De vrouwen, die in deze werk
groep zitten, zijn onder andere af
komstig uit de doopsgezinde vrou
wengroep. CNV-vrouwen. r.k.
vrouwenorganlsaUes. de NCVB,
de Rooie Vrouwen, de groep Femi
nisme en Theologie, de PSP-vrou-
wen. Vrouwen voor de Vrede en
Pax Christ!

Het is voor het eerst sinds zeer
lange tijd, dat vrouwen van zo'n
verschillende achtergrond met el
kaar een actie roeren. Vlak na de
oorlog konden vrouwen ook wel
eens samen pal staan voor een
doel. maar dat doel was dan wel
heel wat minder belangrijk, name
lijk de onmiddellijke invoering
van de baleinen ln de korsetten en
de mogelijkheid om Duitse dienst
boden te handhaven.

Waarom, na de grote antl-kernwa-
pen-demonstratie van enkele we
ken geleden, nu nog een aparte
vrouwen-demonstratie. vroegen
wij aan een van de drganisatrjees
Joke van Kampen.

„We hebben gemerkt dat vrouwen
heel sterk de behoefte hebben om
zich over deze zaak uit te spreken
Dat ze dat in een aparte demon
stratie willen doen, komt. omdat
ze duidelijk willen laten zien. dat
vrouwen van heel verschillende
achtergrond elkaar op dit belang
rijke punt hebben kunnen vinden
Bovendien willen ze laten zien, dat
politiek niet langer alleen maar
een mannenzaak is. waar vrouwen
niets mee te maken hebben. Ook
blijkt het dat er veel meer vrou
wen met een speciale vrouwen-
actie meedoen, dan met een alge
mene demonstratie Ten slotte
bleken er nogal wat vrouwen te
zijn die speciaal de behoefte had
den om zich over deze zaak van
leven en dood uit te spreken, om
dat zij zich als moeders beschou
wen als degenen, die het leven
doorgeven."

De bedoeling is, dat de vrouwen
uit de verschillende organisaties,
die aan de demonstratie deelne
men. later in l>un eigen verenigin
gen doorgaan met actievoeren te
gen de kernbewapening en wel
met name tegen de nu voor de
deur staande vernieuwing en uit
breiding van dit soort wapens
In de werkgroep zitten onder an
deren Sonja van der Gaast, van de
PvdA. Paula Wassen, voorzitter
Emancipatie Kommissie. Sienie
Strikwerda. lid van de Emancipa
tie Kommissie, vroeger presidente
van de NCVB. Maria ter Steeg van
het radiopastoraat. Elkse ter Veld
van de FNV en Ineke van Zwee-
den, bestuurslid van de NCVB