Jim Callaghan
Margaret
Thatcher
David Steel
""fcRDAG 28 APRIL 1979
BUITENLAND
TROUW/KWARTET 19
Volgende week donderdag gaan de Britten naar de
stembus. De belangrijkste drie politici uit wie zij mogen
kiezen: Jim Callaghan, Margaret Thatcher en David
Steel. Callaghan heeft bij veel kiezers zijn partij en de
vakbonden als minpunten, Thatcher is en blijft een
vrouw en Steel gaat gebukt onder het proces tegen zijn
voorganger Jeremy Thorpe. Waar zullen de Britten het
zwaarst aan tillen?
A-
-door Bert van Panhuis.
|t Britse dagblad de Daily Tele-
iph heeft de afgelopen twaalf
panden opiniepeilingen laten
uden die op enkele uitzonde
gen na de conservatieven een
nke voorsprong gaven op de
ourpartij. Maar het lijstje vra-
i bevatte ook wie de beste eer-
i minister voor Groot-Brittanië
l zijn. Iedere keer weer eindig-
premier en Labour-leider Jim
Uaghan als eerste. De goeie
en de verkeerde partij, zou
kunnen zeggen.
i Callaghans belangrijkste wapen in
verkiezingscampagne is het vertrou-
|i dat hij uitstraalt. „Sunny Jim", „big
of hoe men hem ook noemt is het
b van de vaderfiguur, die in tijden van
t zijn arm om de schouder van zijn
beren legt en bromt: „Vooruit, kop op.
[komen er wel uit. Niet van zijn stuk te
pgen.
:ht of ten onrechte, dat imago had
laghan toen hij op 5 april 1976 Harold
in opvolgde als eerste minister en dat
;o heeft hij nog steeds de stakings-
ilemen van de afgelopen winter ten
It. De aflossing van de wacht in het
Itrjaar van 1976 bracht een man in de
Jjnwerpers die op vele manieren ver-
ilde van zijn voorganger. Wilson gold
een academicus, even briljant als be re
iend en dikwijls boosaardig. Leonard
hes Callaghan is van heel eenvoudige
haf. Hij groeide op in een zeeliedenmi-
I in Plymouth en moest meteen na de
lo samen met zijn moeder de kost
dienen. Hij drinkt niet, hij rookt niet
erïs praktiserend methodist, een typisch
ialistisch kerkgenootschap. Jim Cal-
'<tyian is parlementslid sinds 1945 en
Bds voor het kiesdistrict Cardlff-zuid.
'Kssenpaua
nScarrière van de nu 67-Jarige premier is
g r glad verlopen. Na een aantal minder
Hngrijke ministersposten begon hij in
'4 aan de reeks sleuteldepartementen:
lister van financiën van 1964 tot 1967,
lister van binnenlandse zaken van '67
j fl'70 en minister van buitenlandse zaken
i '74 tot '76. De ideale ondergrond voor
ei]premierschap. Na Wilsons vertrek was
de gedoodverfde candidaat voor Dow-
gstreet 10, zij het als een duidelijke
1 gienpaus.
vai,
Callaghan had meer te bieden dan
ervaring als minister. Hij
onderhoudt uitstekende be-
vakbeweging en daar
goede sier mee weten te
ken. Barbara Castle, de toenmalige mi
ter van werkgelegenheid en een vrouw
t durf. legde samen met Wilson een
h op tafel om de vakbeweging te her
men, beter gezegd een eind te makep
i de toen al duidelijk wordende al-
cht van de bonden. Callaghan voorzag
jrme problemen tussen Labour-partij
vakbeweging en leidde de aanval op
[tie's plan.
voorstel werd van tafel geveegd, Wil-
was woedend en Castle's carrière was
lopen. Ze heeft het Callaghan nooit
^even. Toen deze haar meteen na de
afïnlerswisseling in 1976 uit het kabinet
liet ze in uiterst bittere woorden
;n dat het ging om een afrekening.
premier heeft aan zijn optreden een
)Olot krediet bij de leiding van de vakbe-
fing overgehouden. Alle stakingen van
afgelopen maanden hebben niet kun
nen verhinderen dat de bonden unaniem
achter Callaghan staan en zich sterk ma
ken voor een Labour-overwinnlng bij de
verkiezingen van volgende week don
derdag.
Maar dit pluspunt is ook een minpunt van
Jewelste. De stakingen hebben ervoor ge
zorgd dat de polulariteit van de bonden
bij de meerderheid van de Britten tot een
minimum is gezakt. Politieke waarnemers
zijn er dan ook van overtuigd dat Callag
han zijn achterstand op Margaret That
cher alleen kan inlopen als hij op de een of
andere manier met een voorstel komt om
de macht van de vakbeweging te beper
ken. Hoe hij dat kan doen zonder diezelfde
bonden tegen zich in het harnas te jagen is
voorlopig nog een raadsel.
Lief
Tot dan gebruikt Callaghan het vertrou
wens-imago als zijn belangrijkste wapen.
Hij reist stad en land af, de kiezers waar
schuwend voor de rampen van een Tory-
regering. In zijn kielzog loopt echtgenote
Audrey, gekleed in de meest fantasieloze
Jurken en geknipt in de stljl-tondeuze
maar zo lief en hartelijk dat al die nadelen
wegvallen.
Het kan nauwelijks toeval zijn dat. de
premier, in tegenstelling tot Thatcher,
zijn kinderen niet inschakelt in de cam
pagne. Het prominente stel Peter en Mar
garet Jay kan nauwelijks bijdragen aan
zijn populariteit. Margaret is de vrouw
van de Britse ambassadeur in de Verenig
de Staten. De knappe kop van de financië
le redactie van The Times is op een nog
steeds onsympathiek aandoende manier
in Washington gekomen. Dochter en
schoonzoon Callaghan zijn intelligent,
maar ook arrogant en daarom voor veel
Britten uiterst irritant.
De premier geeft de voorkeur aan de ge
wone campagne. Hij trekt het land door.
schouderklopjes uitdelend. Hij brengt zijn
public relations afdeling tot wanhoop met
zijn weigering zoenen rond te strooien of
te knuffelen. Zijn zoen voor een Jarige
Labour-medewerkster was deze week dan
ook onderwerp van veel gefotografeer en
gefilm. Voor de rest is het hier een bosje
bloemen aanpakken en daar een opbeu
rende opmerking.
Callaghan geeft de voorkeur aan de partij
bijeenkomsten. Hier hekelt hij de politiek
van de conservatieven van Thatcher. Zij
beloven veel, maar vraag niet wat de prijs
is, zo is de teneur van zijn verhalen. Maar
ondanks zijn kritiek blijven de toespraken
van Callaghan veelal gematigd en voor
zichtig. Per slot van rekening presenteert
hij zich als een partijleider die vanaf links
tot in het centrum zijn kiezers wil trekken.
De premier heeft nog een tweede zaak
waarmee hij kan pronken. Het is Callag
han gelukt de geldontwaarding in nog
geen twee Jaar tijd terug te brengen van 26
tot minder dan 10 procent. Daarvoor heeft
hij impopulaire maatregelen moeten ne
men die hem met name op gespannen
voet hebben gebracht met de linkervleu
gel van de partij. Een paar weken geleden
nog joeg hij links tegen zich in het harnas
door het verkiezingsmanifest te zuiveren
van alle radicale kwesties.
Callaghan geldt als de man van het gema
tigd socialisme en hij heeft politiek gevoel
genoeg om te beseffen dat de handhaving
van die positie de enige mogelijkheid is
om op 3 mei nog een kans te maken zijn
premierschap te bestendigen.
Geen Britse politicus is het in de
recente geschiedenis gelukt zo
veel gemengde gevoelens op te
roepen als de eerste vrouwelijke
kandidaat-premier in West-Euro
pa, Tory-leider Margaret That
cher. Aanbeden door zeer nuchte
re mannen, verguisd door andere
even nuchtere mannen. Zelfs in
haar eigen partij is er onder de
oppervlakte veel weerstand tegen
haar.
Margaret Thatcher, op 53-jarige leeftijd
bijna aan de top van haar zeer opmerkelij
ke carrière, heeft een hoop hindernissen
genomen maar heeft er ook nog een paar
voor de boeg. Haar afkomst, haar vrouw
zijn. de beoordeling van haar .-Ideeën
ldeeen en haar gebrek aan ervaring in de
sleuteldepartementen zijn daarvan de
meest in het oog springende.
Hard werken———^—
Thatcher komt uit het landelijke oosten
van Engeland waar haar vader een levens
middelenzaak dreef. Ze is opgegroeid bij
de deugden van de middenstand: hard
werken en zuinig leven. En dat draagt ze
nog altijd uit. Dat harde werken bracht
haar ertoe om aan de universiteit in Ox
ford maar liefst drie graden te halen: ze
mag zich juriste, econoom en scheikundi
ge noemen. Dat laatste wordt nog wel
eens vergeten. Ze herinnerde er daarom
een dezer dagen zelf maar aan toen ze in
een fabriek voor microprocessing de des
kundigen verbaasde met haar kennis
van de materie. Ze blonk van genoegen.
Na een korte carrière als advocaat ging
ze in 1959 als vertegenwoordigster van het
Noord-Londense district Finchley de poli
tiek in en vervulde een aantal minder
opvallende taken. Haar voorganger Ed
ward Heath haalde haar in 1970, na de
overwinning van de conservatieven, in
zijn kabinet als minister van onderwijs.
Toen al wist ze wat ze wilde en was ze er
niet bang voor de mensen tegen zich in het
harnas te jagen. Wat dat betreft doet haar
optreden soms denken aan dat van de
Franse gaullisten-leider Jacques Chirac.
Op onderwijs had Thatcher constant hei
bel met de bonden van onderwijzend per
soneel en Labour stond op zijn kop toen ze
een eind maakte aan de gratis verstrek
king van schoolmelk.
Na Heath's nederlaag in 1974 was het
vonnis over de partijleider getekend.
Maar wie moest hem opvolgen? In het
voorjaar kreeg Margaret Thatcher tot ve
ler verrassing al in de eerste ronde de
meeste stemmen. Heath trad terug en na
een eigenlijk alleen formele nieuwe kies-
ronde kon Thatcher zich de nieuwe leider
van de conservatieven noemen.
Later bleek dat haar machtsovername uit
stekend en grondig was voorbereid. Heath
heeft haar de samenzwering steeds bijzon
der kwalijk genomen. De verhoudingen
zijn nog steeds slecht ook al heeft de ex-
leider laten weten, weer beschikbaar te
zijn voor een kabinetsfunctie. Het is twij
felachtig of Thatcher het aandurft een
man die nog steeds wraakzuchtig is en
daarnaast over een grote persoonlijke po
pulariteit beschikt, in haar ploeg op te
nemen.
Sinds 1975 is de nieuwe Tory-leider in haar
rol gegroeid. De eerste twee jaar zijn bij
zonder moeilijk geweest. De fractie was
zeer verdeeld en het lukte haar niet een
schaduw-kabinet te vormen dat naar bul
ten de indruk van een hecht blok maakte.
Ministers als Sir Keith Joseph, haar be
langrijkste economlsche-adviseur, en Jlm
Prior, de woordvoerder voor werkgelegen
heid, maakten openlijk ruzie over de rol
van de vakbeweging. En altijd weer was
daar Heath, die wie het maar horen wilde
zijn afkeer van Thatcher duidelijk
maakte.
Ook haar agressie maakte het haar moei
lijk, al trok het ook mensen aan die ge
noeg hadden van het tactische optreden
van een man als Callghan. De tiraden
tegen de Sowjet-Unie bezorgden haar de
bijnaam „de ijzeren maagd", de bonden
spuwden op haar vanwege haar moneta-
ristische ideeën en haar afkeer van over
heidsbemoeienis met de nationale econo
mie. de immigranten trokken van leer
tegen haar opvattingen over de verhou
dingen tussen de rassen en heel links valt
over haar kruistocht voor de handhaving
van orde en gezag, desnoods met wederin
voering van de doodstraf.
Maar vooral sinds afgelopen winter met
zijn arbeidsonrust is haar optreden enorm
verbeterd. Ze houdt haar stem in bedwang
en doet een beroep op de saamhorigheid
van de bevolking en het gezond verstand.
Ze heeft de schaduwploeg uitgebreid met
enkele rustige, gematigde Tories zoals
Francis Pym, Willie Whitelaw en Jlm
Prior.Maar ze heeft één groot nadeel: nie
mand van de leden van het kernkabinet
met inbegrip van haar zelf heeft ervaring
op een sleuteldepartement. Labour ha
mert daar veelvuldig op. Ze beloven maar
en als ze eenmaal regeren zullen ze hun
taak niet aan kunnen, roepen Callaghan,
Shirley Williams en Dennis Healey.
Het is ook de vraag of het haar zal lukken
samen te werken met de geradicaliseerde
vakbeweging. Callaghan had het er deze
winter al zo moeilijk mee en hoe moet dat
dan met een premier, die geen enkele
emotionele binding heeft met de vakbe
weging? Thatcher heeft al aangekondigd
dat ze de vakbeweging wil hervormen. De
bonden zullen alles in het werk stellen om
dat te verhinderen.
Vrouw
En dan is er die psychologische kwestie,
het feit dat ze een vrouw is. De Britse
politiek is nog altijd een mannenwereld
net als trouwens elders ter wereld. Een
vrouw aan de leiding wordt met arguso
gen gevolgd. De politieke polsvoelers vre
zen dat een vrouw eerder kiezers zal afsto
ten dan aantrekken.
Het is moeilijk te zeggen. De één vindt
haar te bazig, de ander Juist verfrissend
radicaal. Duidelijk is wel dat als Thatcher
deze verkiezingen niet wint, de fractie
haar meedogenloos zal laten vallen en zal
vaststellen dat Engeland niet toe is aan
een vrouwelijke premier en partijleider.
Thatcher weet dat. „Ik krijg maar één
kans", zei ze onlangs in een Interview. En
daarom speelt ze het verkiezingsspel met
evenveel voorzichtigheid als vertrouwen
Want van top tot teen heeft ze maar een
ideaal vanuit Downingstreet Groot-Brit-
tannlë weer het „Land of Hope and Glory"
maken, dat oude Tory-beeld. Het is nu of
nooit.
Evenals trouwens voor Jim Cal
laghan en Margaret Thatcher is
dit David Steels eerste verkie
zingscampagne als partijleider.
Maar de liberalen worden nog
steeds achtervolgd door de scha
duw van hun vorige leider Jeremy
Thorp.
Aan de affaire-Thorpe heeft David Steel
zijn carrière te danken. In het voorjaar
van 1976 kwam Thorpe in ernstige proble
men toen een fotomodel rondschreeuwde
dat hij Jaren geleden een homofiele relatie
met de toenmalige liberale partijleider
had onderhouden. Deze beschuldigingen
deden de populariteit van de partij zo
dalen dat Thorpe in mei van dat Jaar
terugtrad. Jo Grymond, Thorpes voorgan
ger bood aan de partij te lelden tot een
nieuwe eerste man zou zijn gekozen. Dat
werd anderhalve maand later David Steel,
de rustige 8chot. Hij won vrij gemakkelijk
van de economische specialist van de par
tij. John Pardoe, een flamboyante en
kleurrijke man uit het zuidwesten.
Jong
David Steel is nog tamelijk jong voor een
partijleider. 40 Jaar. Hij groeide op in een
domineesgezin in Nairobi. In 1965 werd
hij, 27 Jaar oud, parlementslid voor Ro-
burghshire, een landelijk district net ten
noorden van de Border, de natuurlijke
grens van SchoUand en Engeland. Twee
Jaar later diende lüj met succes een inltia-
tiefwetsontwerp in, dat voorzag in de ver
ruiming van de abortuswetgeving. De wet
is nog steeds zeer omstreden; vooral de
katholieke volksvertegenwoordigers zijn
van mening dat de mogelijkheden voor
zwangerschapsafbreking veel te ruim zijn.
Na nog een UJdje verantwoordelijk te zijn
geweest voor de fractiediscipline, was
Steel tot zUn verkiezing als partijleider
woordvoerder voor buitenlandse zaken en
ontwikkelingssamenwerking. HU werkte
verder op terreinen waar de liberalen tra
ditioneel rijk zUn vertegenwoordigd: voor
zitter van de anti-apartheidsbeweging, be
stuurslid van de Britse Europese Bewe
ging en andere internationaal getinte or
ganisaties. Ook was hij lid van de raad
van kerken.
ZUn opvattingen komen sterk overeen
met die van Thorpe en daarom was zijn
verkiezing tot leider van de liberalen aller
minst een verrassing. De partij wisselde
wel van leider maar niet van beleid. In
tegenstelling tot Pardoe is Steel er zich
van bewust dat het de liberalen onder het
huidige kiesstelsel nooit meer zal lukken
aansluiting te krijgen bij de reuzen La
bour en Tories. Vandaar dat 1ÜJ telkens
weer streeft naar een pact met een van
belde om zo zoveel mogelijk invloed uit te
oefenen op het regeringsbeleid.
delen leverde het Llb-Lab-pact op. een
samenwerkingsakkoord zoals de Britten
dat sinds de oorlogsjaren niet meer had
den gekend. De liberalen zouden worden
betrokken in de belangrijke kabinetsvoor
nemens.
Steel heeft de samenwerking, die bijna
anderhalf Jaar heeft geduurd, altijd gepro
pageerd en ook fervent verdedigd tegen
over kritische partijgenoten. Hij zegt nog
steeds er van overtuigd te zijn dat dankzij
de tactiek en de vasthoudendheid van de
13 liberalen de geldontwaarding bU voor
beeld is teruggedrongen en voorkomen is
dat de linkervleugel van de Labour-fractie
zijn radicale plannen voor nationalisaties
er door kon drukken.
Maar grote groepen in de partij en onder
de kiezers deelden, getuige de bar slechte
resultaten bij tussentijdse verkiezingen,
Steels opvattingen niet. Vooral na het
falen van pogingen om voor de recht
streekse Europese verkiezingen van Juni
het stelsel van evenredige vertegenwoor
diging aanvaard te krijgen, hadden velen
schoon genoeg van het pact. Alleen de
voortkrabbelende premier leek van dat
pact te profiteren. In december 1977 werd
er zelfs een speciaal congres in Blackpool
gehouden over de samenwerking. Steel
moest praten als Brugman, maar hij boek
te succes. Het werd aan de partijleiding
over gelaten wanneer hij het contract met
Labour zou willen verbreken. Tegen mei
van het jaar daarop was het Lib-Lab-pact
voorbij en moest Callaghan verder bou
wen op de nationalisten in Schotland en
Wales.
Lib-Lab
Het „Jochie David", zoals de groten Steel
dikwijls plagerig noemen, zag zijn kans
schoon in het voorjaar van '79. Labour
was in een minderheidspositie gekomen
en geholpen door de andere oppositiepar
tijen zouden de Tories Callaghan ten val
kunnen brengen. Koortsachtig onderhan-
Macaber
Intussen was de affaire Thorpe tot een
steeds macaberder geworden zaak uitge
groeid. Thorpe werd officieel beschuldigd
van samenzwering tot moord op het foto
model dat zijn loopbaan had vernietigd.
•HIJ is binnen de partij een paria geworden,
die alleen nog de steun heeft van zijn
eigen kiezers. In de fractie heeft hij al zijn
functies moeten neerleggen. Steel en de
andere liberalen zwijgen zoveel mogelijk
over Thorpe en zijn pogingen zijn zetel in
het parlement te behouden.
Steel pleit liever voor een „hangend parle
ment", een volksvertegenwoordiging
waarin geen van de twee grote partijen de
absolute meerderheid heeft. Dan zal de
kandldaatrpremlec een beroep moeten
doen op een van de kleine. Maar Steel wil
een nieuw pact wel beter vastleggen en
stelt ook eisen, waarvan een verandering
in het kiesstelsel de belangrijkste is. Met
het systeem van evenredige vertegen
woordiging zouden de liberalen in oktober
1974 ongeveer 110 zetels hebben veroverd
in plaats van de schamele 13 van nu.
Het Is de vraag of de groten de prijs zullen
betalen. Thatcher heeft al gezegd meer te
zien in afspraken met de regionale belan
genpartijen en Callaghan zal er waar
schijnlijk net zo over denken. Ook Labour
vindt evenredige vertegenwoordiging veel
te continentaal. Voorlopig lijkt David
Steel gedwongen een bescheiden rol te
spelen. Tenzij het hem net als zijn
naamgenoot lukt een zwak plekje te vin
den in het harnas van de Goliaths Callag
han en Thatcher.
