Vredesmacht
in Libanon:
Wat nu?
Diabetische rat genezen
Vlees
of
vis
Wetenschap en techniek
fERDAG 28 APRIL ly79
r""
iderPe rust is weergekeerd in Zuid-Libanon. Maar voor hoe lang?
",onpver het geloof in de opdracht van het VN-vredesleger wordt
Itevig nagedacht. Als een ander met een mitrailleur op mij
ichiet en ik mag niet terugschieten, wordt dat toch wel
rervelend' Nederlandse Unifillers zitten met vragen.
TROUW/KWARTET 15
REPORTAGE!
loor Huib Goudriaan
„Wat nu Unifil?"
de hamvraag kunnen zijn
de zes Nederlandse stafoffi-
die bijna twee weken op
zaten in Naqoera, het
in Zuid-Liba-
Zij beten samen met de Ne-
verlofgangers, die daar
het bataljon waren afgesne-
het spits af bij de beschietin-
en het vuurgevecht van vori-
e week. De rust is nu weerge-
in Zuid-Libanon, maar kun-
en zij binnenkort niet opnieuw
van welke kant dan ook
oelwit worden? Hoe lang zal het
.staakt het vuren" standhouden?
het aanvaardbaar dat mannen, die stel-
g meenden dat ze hier waren gekomen
ijd
ïld
als vredesmacht (en daar nog steeds van
uitgaan), onder zwaar vuur komen te lig
gen? Kapitein Jacques van de Ven van de
stal verzorging in Naqoera: „Als ze mij een
pistooltje geven terwijl een ander een mi
trailleur heeft, op mij schiet en ik mag niet
terugschieten, dan wordt dat toch verve
lend. Dan wil ik óf met die man gaan
praten en tot overeenstemming trachten
te komen, of stoppen met de VN-opdracht.
of ik wil met gelijke munt mogen terugbe
talen
Kapitein Van de Ven heeft zijn geloof in
de opdracht van de Verenigde Naties niet
verloren. Dat beslist niet. „Ik geloof abso
luut in de doelstelling van de Verenigde
Naties, ik vind het juist dat Unifil de
vechtende partijen uiteen probeert te
houden. Maar als je onder vuur wordt
genomen en je staat dan met lege handen
dan is het menselijk om te denken: Kon ik
maar iets terugdoen. Toegegeven, dat is
geen vredesgedachte, want ik ben hier
niet om te vechten maar om de vechtende
partijen uit elkaar te houden"
Vechtende partijen uit elkaar houden?
Het klinkt absurd op dagen als deze afge
lopen week. Dat de PLO toeslaat In Israel
via een rubberbootje dat ver uit de kust
aan Unifil voorbijvaart (Moet er soms ook
een Unifil-marine komen?) en Israël te
rugslaat met zware bombardementen op
Palestijnse kampen op luttele kilometers
afstand van de VN-posten. Of zou Unifil
een andere taak moeten krijgen in de zin
van actiever militair optreden? „In vre
desnaam niet. wij zijn een pacekeeping
force, een vredesmacht, en dat willen wij
blijven." zegt kolonel J. Tjassens, hoofd
operaties bij de VN in Naqoera. Het kan
Tjassens niet worden verweten dat hij
niet durft. Hij wordt unaniem geprezen
om zijn beheerste en moedige houding,
maar hij onderstreept: „Ik heb geen enke
le behoefte aan een andere opstelling".
Orders
Natuurlijk kunnen militairen nooit het
achterste van hun tong laten zien. Ze
hebben hun orders, ze willen als VN-mili-
talr ook neutraliteit betrachten. En zij
spreken zich uit onder voorwaarde dat ik
mij zal beperken toh hun reacties als
mens, waarbij zij niet de kans mogen
lopen dat de woede wordt opgewekt van
een van de diverse elkaar bestrijdende
partijen in Libanon. Kolonel Tjassens: „Ik
zou een hartekreet willen richten tot de
Nederlandse pers of zij zich vooral bewust
wil zijn van de gevaren van een onzorgvul
dige berichtgeving, die ons leven kan be
dreigen. gevaren die men in Nederland
kennelijk niet ziet."
Majoor A. van Nieuwburg, de defensie
voorlichter tijdelijk gedetacheerd in Na
qoera. antwoordt op de vraag of er iets is
veranderd in het denken van de Neder
landse Unifillers na vorige week: „Een
vredesmacht past bij het Nederlandse
'denken en veel militairen zijn gelukkig
met een functie in zo'n vredesmacht. Maar
dat verandert wel als je beschoten wordt
en Je mag niet terugschieten. En het wordt
weerzinwekkend als er herhaaldelijk ge
richt op Je wordt gevuurd. Het is volko
men begrijpelijk, dat er in Naqoera na
dagen van spanning het idee begon te
groeien van: ze komen mij niet meer te na.
als er nu weer op mij wordt geschoten,
voel ik me gerechtigd om terug te schie
ten. Er is natuurlijk wel een verschil tus
sen plaagstootjes en echt gericht schieten.
Onderzoek
Ook in ons VN-mandaat staat dat je in
zo'n geval mag terugschieten. Wij hebben
heel lang bijbels geleefd in de zin van „wie
U op de ene wang slaat, keer hem de ander
toe" maar we moeten ons wel realiseren
dat het de Nederlandse Unifil-soldaat
moeilijk euvel is te duiden, dat hij terug-
vuurt als er op hem wordt geschoten. En
dat hij dan zichzelf en zijn maatjes wil
verdedigen," aldus de majoor.
Is er in Naqoera zoiets voorgevallen toen
de spanning hoog was opgelopen door de
beschietingen die op eerste paasdag wa
ren begonnen en toen 's woensdags een
man van de militie werd doodgeschoten,
die volgens de VN-woordvoerdec kenne
lijk een VN-helikopter wilde opblazen?
Het onderzoek is gaande. Majoor Van
Nieuwburg steekt in elk geval zijn bewon
dering voor kolonel Tjassens, die als chef
operaties het voorbeeld moest geven, niet
onder stoelen of banken. „Ik ben onder de
indruk gekomen van zijn bedachtzaam en
zeer gedegen reageren en van zijn voortva
rendheid. Plotseling was er een giganti
sche beschieting die in kracht toenam. We
zaten in dekking en toen zei Tjassens
ineens: Ik moet wel naar mijn bureau. Hij
kon niet naar bulten en die situatie is
daar zo er bleef geen andere weg voor
hem dan door een afgesloten deur te gaan.
Hij dook het raam uit en schopte de deur
in". Kapitein Van de Ven prijst de twee
vrouwen, die in Naqoera waren: „Annelles
(Milva-kapltein A.E.M. Wijkmans) hield
zich kranig. Verder was er een Noors meis
je, een secretaresse van de staf. Zoals wij
allemaal waren ze ook onder het bed ge
kropen om zich te beschermen tegen de
scherven".
Heeft u het als een „beleg" (zoals een
Libanese krant het typeerde) ervaren?
„Daar is natuurlijk van alles over te zeg
gen. In wereldpolitieke termen wordt toch
de gedachte uitgesproken: Het was niet zo
erg. Een ander zal zeggen, dat het ver
schrikkelijk was. Het ligt eraan aan welke
kant je staat. In de Israëlische pers is
geschreven, dat het een vergeldingsaan-
val was voor de dood van die militie-man.
In onze Unifil-opdracht staat, dat we orde
en vrede hier moeten herstellen. En daar
bij hoort het terugbrengen van de Libane
se troepen in hun posities. Maar majoor
Haddad zegt. dat deze soldaten geen ech
te Libanese soldaten zijn en dat zij zijn
opgeleid door de Syrlërs. En hij verwijt
Unifil dat het de Libanezen helpt".
Israël
Hoe ziet u de rol van Israël? „Daarover
kun je natuurlijk vragen stellen. Maar de
strook die Haddad bezet houdt, ligt toe
vallig wel langs de grens van Israël en als
Je een staat hebt met vier miljoen Joden,
terwijl er zes miljoen in de tweede wereld
oorlog zijn omgebracht, dan is het voor te
stellen dat ze in Israël erg zuinig zijn op
die vier miljoen. De vraag of Haddad
Israël gebruikt of omgekeerd, die vraag
laat ik aan de politieke leiding over".
Was er verbittering ten opzichte van Is
raël? „Nee. niet tegenover Israël, wel te
genover degenen die ons beschoten. Kijk,
als Je aangevallen wordt en Je bent mili
tair speelt de gedachte aan terugslaan
natuurlijk door Je hoofd. Maar Je ver
dringt dat onmiddellijk, want Je bent VN-
soldaat. En wat er verder door Je hoofd
gaat tijdens zo'n beschieting? Je vloekt. Je
kruipt, je denkt: nu hebben ze het op mij
gemunt. Dan wordt het stil en dan-
.wachten, wachten. Je gaat naar het
hospitaal. Er zijn twee Nederlanders ge
wond. Ze zitten onder het bloed. Maar ze
lachen, je rent weer weg. want die gege
vens moeten naar Nederland. De familie
moet het weten, voordat het in de krant
komt. Nee. er was geen paniek, maar Je
liep ook niet te zingen".
Gelooft u nog in de VN-opdracht? „Ik
geloof er nog steeds in, maar Je motivatie
is verminderd en er gaan andere argumen
ten een rol spelen. Je denkt: Ik ben hier
niet gekomen om me zo te laten bejege
nen. Ik ben hier gekomen, omdat het een
goeie zaak was. waarin ik geloofde. En dat
geloof wordt nu geweld aangedaan. Jel
stelt jezelf vragen: Ik wilde hier toch vrij-1
willig heen? Je denkt aan thuis, aan Je
familie. Je vrienden. Je kennissen. De zorg
over hoe zij het zullen verwerken, houdt Je
sterk bezig. Kun Je het thuis nog wel
verantwoorden, dat Je hier bent. Je hebt
toch een vrouw en kinderen? Of is het Je
vak? Je concludeert dan: ja. dit is mijn
vak. Wat gebeurt er als het VN-mandaat
afgelopen is? Wordt het dan een bloedige
machtsstrijd? Als we die door onze aanwe
zigheid voorkomen, dan moeten we
blijven".
Ondanks mogelijke offers? „Ja. ondanks
mogelijke offers. Maar wel nog één ding:
Als nu die zes of negen maanden erop
zitten, laat dan in het licht van mijn
huidige ervaringen, een ander maar eens
doen. Ik heb de wens. thuis kerst te kun
nen vieren, met familie en vrienden. Senti
menteel? Dan maar sentimenteel".
Later, 's avonds in Haris. waar het Neder
landse bataljonshoofdkwartier is. zegt ie
mand: „Het leven bloeit hier weer op. Het
ging er toch om. dat de mensen hier weer
in vrede kunnen leven. Daar houden we
ons aan vast".
door Rob Foppenia
Eind vorig jaar woonden in
een laboratorium in St.
Louis twee ratten die sui
kerziekte hadden gehad.
Ruim drie maanden eerder
hadden zij wat celklomp
jes van gezonde soortgeno
ten ingespoten gekregen.
En die hadden de bij hen
gestoorde produktie van
insuline volledig overge
nomen.
Dat was aan ze te merken
doordat de beesten be
hoorlijk waren gaan groei
en. Het was ook te meten
met de daarvoor klassieke
test: ze hadden geen suiker
meer in de urine. Insuline
is het hormoon dat de sui
kerstofwisseling regelt.
Een gezond mens maakt
het naar behoefte, in een
apart gedeelte van de al
vleesklier.
Dat gebeurt in klompjes
gespecialiseerde cellen,
een fractie van een milli
meter in doorsnee: de ei
landjes van Langerhans
«genoemd naar de onder
zoeker die ze in 1869 voor
het eerst zag zitten). Als de
insulineproduktie wegvalt,
wordt de suiker uit bet
voedsel in het bloed opge
hoopt. ongebruikt en on
bruikbaar. De suiker wordt
dan uiteindelijk via de nie
ren met de urine weer uit
gescheiden. De energie
huishouding van het li
chaam is tegen die tijd zeer
grondig gestoord.
De behandeling bestaat
dan uit het regelmatig in
spuiten van insuline. Daar
mee kan de chemische fa
briek weer draaien, maar
het lost niet alle proble
men op. Wat nog steeds
ontbreekt is het natuurlij
ke regelmechanisme. Er
moet kunstmatig en soms
wankel evenwicht worden
bewaard tussen de hoe
veelheid eten. energiebe
hoefte (inspanning) en de
hoeveelheid insuline.
Pogingen om wat dichter
bij de natuurlijke toestand
te komen, zijn niet van gis
teren. Er zijn insulinepre-
paraten met vertraagde
werking beschikbaar, die
het effect van drie insuline-
stoten per dag beter uit
smeren. Aan de technologi
sche kant wordt ontwikke
lingswerk gedaan aan con
tinue injectie, geregeld
door een piepklein motor
tje. Maar of een patiënt het
waardeert om permanent
rond te lopen met een insu-
line-doos en een naald in
een ader. lijkt aan twijfel
onderhevig.
Ideaal zou natuurlijk zijn
als je hem of haar een col
lectie gezonde eilandjes
kon verschaffen, die insuli
ne produceren wanneer ze
aan het bloedsuikergehal
te merken dat dat nodig is.
Aan dat idee zit een aantal
maren vast. Die eilandjes
zouden dan ook gezond
moeten blijven. We weten
niet zo best wat er in eerste
instantie precies mis ge
gaan was. Het valt dus ook
niet te overzien of het niet
wéér mis zal gaan. Maar
voordat we ons daar zor
gen over hoeven te maken,
zouden nieuwe eilandjes
eerst de transplantatiebar
rière moeten overwinnen.
Want we hebben het nu wel
over orgaantransplantatie,
al zijn het maar hele kleine
orgaantjes. En dan weten
we uit ervaring met nieren
en harten dat het lichaam
een afweermechanisme te
gen vreemde weefsels
heeft. Die immuun-afweer
kan. kantje-boord, onder
drukt en op den duur be
heerst worden als donor en
ontvanger erg goed bij el
kaar passen. Maar het
blijft een bedreigende
complicatie.
Hopend op betere tijden,
hebben Paul Lacey en me
dewerkers op de Washing
ton universiteit in St.
Louis al een jaar of wat
met transplantatie van ei
landjes geëxperimenteerd.
Dat deden ze met ingeteel-
de ratten, die zo precies op
elkaar lijken dat het af-
weerprobleem geen rol
speelt. De techniek was
dus in huis: je spuit eiland
jes in de poortader in, ze
nestelen zich dan in de le
ver en gedragen zich of ze
daar thuis zijn.
De Amerikanen hebben
die betere tijden nu be
reikt, ze hebben een op
merkelijke overwinning
behaald op het afweerpro-
bleem. Zij gingen uit van
het idee dat niet de eiland
jes zelf in de eerste plaats
de afweerreactie zouden
oproepen, maar mee over
gebrachte witte bloedcel
len, die bij herkenning en
de bestrijding van alles
wat „vreemd" is een belan
grijke rol spelen. Zij com
bineerden dat met de ou
dere waarneming dat die
bloedcellen zich aanmer
kelijk rustiger gaan gedra
gen wanneer ze een paar
dagen in de kou gezeten
hebben, bij kamertempe
ratuur.
De eilandjes bleken zo'n
behandeling wonderwel te
overleven. En daarna ble-'
ken ze ten minste honderd
dagen hun werk te kunnen
doen in ratten die géén fa
milie van de donor waren.
Zonder voorafgaande kou-
debehandeling hielden de
eilandjes het in zulke rat
ten nog geen week vol. Ver
der onderzoek met deze
eenvoudige truc moet aan
vullende fundamentele in
formatie kunnen opleveren
over het op gang komen
van immuun-afweer, con
cluderen de onderzoekers.
En mogelijk kan het van
belang zijn bij de eventue
le toepassing van eiland
jestransplantatie voor de
behandeling van diabetes
bij de mens.
P E. Uey. i. M. Da vie en E.' H.
Finke. Prolonjallon of iilel allo-
fraft survival followin» in vllro
culture <24 Cl and a single Injection
of ALS. Science. 2*4. 312-313; 11979).
Het idee dat levertraan gezond zou zijn voor hart en
bloedvaten, is in ieder geval weer eens heel wat anders. Het
is een speculatie die dr. John Vane in zijn koffer had. naast
nieuws over „zijn" prostacycline. de stof die voorkomt dat
ons het bloed in de aderen stolt. Dat nieuws stond een week
geleden op pagina 9, de speculatie hadden we nog even
bewaard.
Bloedstolling wordt tegengegaan door prostacycline
(PG12) uit de vaatwand en bevorderd door TXA2 uit
bloedplaatjes. Beide onderdelen van het regelsysteem ont
staan uit arachidonzuur. dat we weer maken uit linolzuur
(bekend van de dieetmargarine). Nu blijken eskimo's door
dr. J. R. Vane
hun dieet (vette vis) net iets andere ingrediënten in hun
bloed te hebben: in plaats van arachidonzuur het langere
en nog meer onverzadigde elcosapentaeenzuur. Daaruit
maken zij waarschijnlijk de afwijkende regelstoffen PG13
en TXA3. De clou is nu dat PG13 de bloedstolling wél
tegengaat, maar dat TXA3 de stolling niet bevordert. Het
evenwicht zou dus radicaal verschoven zijn. Vast staat dat
eskimo's op traditioneel dieet geen hartaanvallen krijgen
en een verlengde bloedstollingstijd hebben De rest is nog
speculatie. Maar als het klopt, zei Vane. zou het debat over
dieetmargarine verlegd moetn worden naar het strijdtoneel
vlees of vis.
Suikerziekte is niet iets dat zomaar over gaat. Zeker de venijnige vorm van diabetes die al op jeugdige leeftijd
begint, betekent voorgoed insuline spuiten en aangepast eten. Een Amerikaans dierenexperiment lijkt de mogelijk
heid van een radicale oplossing dichterbij te brengen.
