Wegvoering zigeuners naar Westenbork
vrijwel geheel door Nederlanders
grote razzia van mei 1944
^)uitsers vreesden 'besmetting' door zigeuners
leeggelopen jongeren
l rijgen langer uitkering
CDA wil kamerdebat leerkrachten
Studie over in de tweede wereldoorlog vervolgde minderheid
Ministerie zwijgt
yer opsporing
'ülud-SS'ers
PvdA wil nauw
samengaan van
zusterpartijen
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
11
t moest 34 jaar duren eer
i i verhaal geschreven werd
i de in de oorlog uit Neder-
d weggevoerde en in
vermoorde zigeu-
s. Dat is vreemd, want al
het aantal uit Nederland
eporteerde zigeuners bij-
helemaal weg tegen het
i ital weggevoerde Joden
zigeuners tegenover
.000 Joden) gemeten
de motieven van de
itse bezetters en de wreed-
d kan er geen enkel onder-
i eid worden gemaakt.
heel langzaam is het lot van deze
ne minderheid bekend geworden.
Sijes, die samen met vijf jonge
sterdamse historici nu een boek
f de zigeunervervolging heeft ge-
even. constateert een beetje ver-
1 dat nog in 1955 in geen enkele
lerlandse encyclopedie onder het
fd „zigeuners" ook maar iets te
n was over hun vervolging gedu-
de de Tweede Wereldoorlog. Ook
brak in de wetenschappelijke lite-
ïur een systematische beschrij-
en is er na de oorlog, noch in
6 erland noch daarbuiten, iemand
yolgd vanwege zijn aandeel in
)Ue tragedie. Overigens wordt uit
s' boek wel duidelijk, dat de weg-
/oring van de zigeuners naar Wes-
j K>rk in mei 1944 vrijwel geheel
r Nederlanders is geklaard. De
door Jan Kuyk
bezetters konden bij deze eerste fase
hun handen schoon houden.
Het boek van Sijes c.s. is dus een
geslaagde inhaalmanoeuvre, maar te
gelijk moet ook worden vastgesteld
dat het gortdroog en soms zelfs weer
spannig geschreven en opgebouwd is.
Je moet al bij voorbaat gemotiveerd
zijn, wil je het boek achter elkaar uit
lezen. Het mist de levendigheid van
bijvoorbeeld De Jongs boeken en het
blijft op dit punt ook achter bij Sijes'
eigen werk over de februari-staking.
Dat zal wel iets te maken hebben met
het feit dat een deel van het materi
aal is bijeengebracht ten behoeve van
doctoraalscripties en op grond van
wat ik daarvan onder ogen krijg, heb
ik voor mijzelf de conclusie getrok
ken dat aan de Nederlandse universi
teiten de rapporterende stijl hoger
aangeschreven staat dan de verha
lende.
Toch, ondanks dat bezwaar, is het te
hopen dat binnenkort meer van der
gelijke studies zullen verschijnen met
de nog steeds ontbrekende geegevens
over andere door de Duitsers vervolg
de minderheden zoals de homoseksu
elen en de Jehova's getuigen.
Weerzin
De onbekendheid met de geschiede
nis van de aan deze numeriek kleine
minderheden begane wreedheden
heeft vast iets te maken met de vol
strekt negatieve en afwijzende hou
ding (noem het zelfs maar weerzin)
die in grote groepen van ons volk
leefde en leeft tegenover deze kwets
baren.
Van die weerzin Is in de oorlog handig
gebruik gemaakt. Er was in 1940 al
zoveel en zolang gedokterd aan en
geconfereerd over de problemen van
de al eeuwen lang trekkende woon
wagenbewoners, dat ook in Neder
land bij hoge en lagere autoriteiten
een wat kriegelige sfeer was ontstaan.
Het was in deze sfeer dat maatregelen
van de Duitse autoriteiten maar al te
gretig werden geaccepteerd. Er zijn
gelukkig ook voorbeelden van pogin
gen om de problemen in hun betrek-
kelijheid te zien en menselijk te bena
deren. maar veel heeft dat niet uitge
haald.
Eén belangrijke onderscheiding moet
overigens wel worden gemaakt: de
zigeuners vormden (en vormen nog
steeds) slechts een kleine minderheid
onder de woonwagenbewoners. In
1938 waren er in ons land zo'n kleine
drieduizend woonwagens met naar
schatting elf- tot twaalfduizend be
woners. Hoe weinig zigeuners daaron
der waren, zou je kunnen afleiden uit
het aantal (245) weggevoerde zigeu
ners. Het is trouwens niet zo gemak
kelijk een definitie te geven wat nu
precies een zigeuner is. Daarom zijn
in de oorlog heel wat niet-zigeuners
als „asocialen" met de vervolgden
over één kam geschoren. De maatre
gelen van de Duitsers richtten zich
echter primair op de zigeuners en dat
louter en alleen om racistische
redenen.
Gretig
Over de gretigheid van de autoritei
ten: Sijes vertelt in zijn boek hoe in
de eerste maanden van de oorlog de
heer L. A. van Doorn, directeur van
het Maatschappelijk Hulpbetoon in
Utrecht zijn kans schoon zag. In 1918
was in Nederland een woonwagenwet
tot stand gekomen, bedoeld om het
aantal woonwagens in Nederland te
beperken maar in de praktijk nogal
mild uitpakt. Van Doorn was één van
de mensen die zich daar danig aan
ergerden. In het eerste jaar van de
bezetting al publiceerde hij in een
vaktijdschrift een beschouwing on
der de titel „De woonwagens moeten
verdwijnen een plan voor de maat
schappelijke verheffing van de zwer
vende woonwagenbevolking
Van Doorn toonde zich in die be
schouwing een tegenstander van
commissies en rapporten en dus vond
hij de bezetting waaronder het land
toen enige maanden verkeerde „ui
termate geschikt om thans een derge
lijk plan te propageren. Tal van be
lemmeringen, die wellicht anders
zouden bestaan, geven nu geen moei
lijkheden. Er kon snel, doortastend
en doeltreffend worden gewerkt".
Natuurlijk kan je Van Doorn en zijn
beschouwing niet afdoen als een wat
ongelukkig detail uit een ontwikke
ling. Daarvoor is er te veel gebeurd en
is hij te representatief, maar erger
nog: diezelfde Van Doorn fungeerde
na de oorlog weer als lid van een
commissie, die een wijziging van de
woonwagenwet uit 1918 moest voor
bereiden. Die wet is er in 1968 geko
men. In feite betekende zij een terug
schroeven van de opvattingen uit
1918 en een terugbrengen van de be
palingen uit de eerste jaren van de
bezetting: een trekverbod en concen
tratie van de woonwagens in een be
perkt aantal relatief grote kampen.
De woonwagenwet van 1968 is. zover
ik weet. zelfs de enige Nederlandse
wet waarin zoiets als een afstam
mingsonderzoek dwingend is voorge
schreven en dus voorziet in werkgele
genheid voor uit de oorlog overgeble
ven sibbekundigen. Alleen als Je ou
ders en voorouders in een wagen
rondtrokken, mag jij dat ook doerv^-
zo niet. dan ga je maar netjes onder
een vast dak wonen. Een kwalijke en
tien Jaar geleden nog eens extra opge
poetste erfenis van de oorlog.
Het is een voorrecht van de verbeel
ding zich te kunnen vermeien in wat
er dan-en-dan gebeurd zou zijn als
dit-of-dat er aan vooraf gegaan was;
een spel waaraan in de barre werke
lijkheid staande doeners zich niet
graag overgeven. Toch verdienen in
dit geval de opmerkingen van zigeu
nerleider Petaio over dit boek ernsti
ge overweging. Inderdaad, als dit
boek eerder geschreven en versche
nen was, leefden wij nu misschien
niet met een woonwagenwet waar
voor we ons eigenlijk een beetje moe
ten schamen.
Vervolging van zigeuners in Neder
land 1940-1945 door dr. B. A. 5jje.s in
samenwerking met Th. M. de, Graaif,
A. Kloosterman, J. F. A. van Loencn,
G. J. van Setten en A. L. Visser, ultg.
Martinus Nijhoff, 189 pagina's, ge
bonden, prijs 37.75.
16 mei 1944 werd de enige
en zigeuners gerichte raz-
gehouden in het hele land.
jr die tijd hadden heel wat
;uners zich aan het ver-
ihte samenbrengen van
jnwagens op enkele cen-
le kampen onttrokken
>r in gewone huizen te gaan
tien. Vooral Den Haag
ek daarbij een gezochte
onplaats te zijn. In het vol-
ide fragment beschrijft Sij-
le razzia („de centrale aan-
iding" heette het officieel)
'e Den Haag.
je
ials eerder vermeld woonden de
agse zigeuners voor het merendeel
lijïen klein gedeelte van de binnen-
n d, in de omgeving van de Veenka-
het werd de politie dus niet moei-
m gemaakt. We zullen ons in hoofd-
U k beperken tot het relaas van een
ig rokkene, die op de Veenkade
inde. Om 4 uur 's morgens werd
a* r op de deur gebonsd door Neder-
dse agenten. Iedereen werd ge-
ïmeerd het huis te verlaten, men
eg geen tijd om zich goed aan te
den en reisbenodigdheden te pak-
het huis werd verzegeld. Op vra-
van de zigeuners antwoordden de
nten, dat ze even mee moesten
r het bureau op de Mauritskade,
iwaar ze doorgestuurd zouden
den naar Westerbork om daar
papieren te laten controleren: na
paar dagen zouden ze weer thuis
(de naam Westerborj zei de zigeu-
s niets). In een ander geval vertel-
i de agenten, dat de stad ontruimd
tri d en dat ze elders nieuwe huizen
ti den krijgen. Weer anderen waren
nhartiger: iedereen zou op trans-
0(j t naar Duitsland gaan. De man-
i zouden in de 'arbeitseinsatz' ko-
bu q, de kinderen zouden naar school
o n en de vrouwen zouden thuis
■la ven hetzelfde beeld als de Ven-
rt i zigeuners werd voorgespiegeld,
omwonenden, gewekt door het
aai, stonden op straat of keken
•ij} van achter de ramen. Sommigen
en lden: de verstandhouding met de
aj suners was altijd goed geweest (of
n overal zo was kunnen wij niet
estigen).
id
Hl
ofln
ii«
edi
l
De politie gedroeg zich correct en er'
werd geen geweld gebruikt. De agen
ten lieten de zigeuners voorop lopen
en volgden zelf. Op het bureau, waar
al meer zigeuners aanwezig waren,
werden de papieren ingenomen; er
stonden pakjes brood klaar voor on
derweg. Ook hier wekte men de in
druk dat alles maar van korte duur
zou zijn, en de zigeuners geloofden
dat. Een andere getuige vertelde, dat
onderweg naar het bureau vooral de
kinderen alle kans kregen om weg te
lopen zelf ging hij nog even voor
zijn vader sigaretten kopen maar
dat niemand er gebruik van maakte:
de kinderen bleven liever bij hun ou
ders en bovendien had niemand er
een vermoeden van wat hun boven
het hoofd hing. Omstreeks 8 uur wer
den allen in met dekzeil afgesloten
vrachtauto's naar het station Staats
spoor gereden. In aparte wagons, aan
een gewone reizigerstrein gekoppeld
en elk door vier Nederlandse agenten
bewaakt, reisden zij verder.
De trein was vol; ramen mochten niet
geopend worden en op de stations
moesten de rolgordijnen omlaag. Zo
begon voor 109 zigeuners de reis naar
het oosten. Of de Haagse politie niet-
zigeuners heeft meegestuurd is niet
bekend. Wel weten wij dat vanuit
deze stad na de razzia nog 4 zigeu
ners, die men blijkbaar had vergeten,
naar Westerbork zijn gebracht alle
4 zijn omgekomen. De verantwoorde
lijkheid voor deze nazending in
geen enkele instructie van hogerhand
geëist moet geheel voor rekening
van plaatselijke politiebeambten
komen."
Westerbork
Hoe ging het verder in Westerbork?
Een ander fragment van Sijes.
„Wisten de zigeuners op het moment
van hun aanhouding en tijdens het
transport naar Westerbork in de regel
niet wat hen boven het hoofd hing. na
aankomst in het kamp werd dat al
duidelijker. De aanblik van wachtto
rens, machinegeweren, prikkeldraad,
barakken, geüniformeerde Duitsers
en gesterde Joden liet nauwelijks
ruimte meer voor illusies. Een vrouw
vertelde dat haar vader, toen hij dit 'OntGTGnd'
zag, tegen zijn vrouw zei niet te gelo
ven dat ze er levend af zouden komen.
Een ander vertelde dat haar ouders
zich op dat moment het lot herinner
den van familieleden in Duitsland,
die in 1939 in een concentratiekamp
waren opgesloten en van wie men
sindsdien niets meer had gehoord.
Bij aankomst van de trein moesten
de arrestanten in een rij gaan staan
ter identificatie; later moesten, vol
gens een getuige, de gezinshoofden
nog eens 'vóórkomen'. Naar wij aan
nemen zal dat verband hebben ge
houden met de vraag wie zigeuner
was of niet. 'De ariërs' (dat waren de
'asocialen') werden door de registra
tie 'afgezonderd van de zigeuners'.
Na de eerste controle werden meege
nomen 'bezittingen', ook geld en sie
raden, afgenomen; alles zou terugge
geven worden, zo werd verteld. Deze
'registratie' duurde tot in de avond.
Daarna volgden de 'medische keu
ring' en de 'ontluizing', een voor de
zigeuners bijzonder schokkende en
vernederende gebeurtenis. Hoe dit in
zijn werk ging weten we, behalve van
de ondervraagde zigeuners, ook van
een Joodse arts, die bij de 'keuring'
betrokken was. Deze herinnerde zich
dat op de avond van de 16e, om
streeks 8 uur, de kampcommandant
Gemmeker bij hem kwam en zei
'Jetzt kommen die zigeuner.' De zi
geuners werden voor een lange tafel
geleid, waar zij werden geregistreerd;
er kwamen veel Duitsers kijken om
dat ze het 'machtig interessant' von
den nu eens zigeuners te zien. Wel
waren zij zeer beducht voor enigerlei
besmetting: de vloer tussen de tafel
en de plaats waar de zigeuners moes
ten staan, was met een ontsmettings
middel bewerkt, 'zodat' zoals de
Duitsers zeiden 'de ziektekiemen
niet er overheen kondenspringen'.
De zigeuners moesten zich ontkleden,
mannen en vrouwen in verschillende
hoeken van één vertrek, waar ze wer
den kaalgeschoren en 'ontluisd'. Een
soort medische keuring die waar
schijnlijk tegelijkertijd werd verricht
('de dokter klopte iedereen met een
soort glimmende pen. er wel voor
oppassend iemand met de handen
aan te raken') had niets te betekenen:
niemand werd (uiteraard) 'afge
keurd'.
zijn dus de experimenten bespaard,
waaraan hun uit andere landen aan
gevoerde lotgenoten zijn onderwor
pen. Over die experimenten schrijft
Sijes:
Experimenten
onze correspondent
N HAAG/EINDHOVEN Wegge-
:n jongeren die in gastgezinnen
blijven kunnen voortaan maxi-
al dertig dagen een uitkering krij-
via de Algemene Bijstandswet,
ids 1973 bestond er een regeling,
in n een onzer verslaggevers
jEN HAAG Het ministerie van
stltie wilde gisteren geen commen-
ar geven op een mededeling van
mon Wiesenthal dat hij weer twee
derlandse oud-SS'ers heeft opge-
)rd. Het tweetal, dat in een West-
ipees land woont, zou zich in de
rlog aan moord hebben schuldig
aakt. Wiesenthal wilde de namen
de oud-nazi's nog niet noemen,
at hij er volstrekt zeker van wil
dat hij hen niet met anderen
eft verwisseld.
lgens Wiesenthal zijn de namen
rnl!l de betrolcfcenen bekend bij de
ksrecherche en het Rijksinstituut
uiilor oorlogsdocumentatie. Een
'u^x>rdvoerder van het ministerie van
rtitie zei gisteren dat Wiesenthal
regeld namen van ondergedoken
derlandse oorlogsmisdadigers aan
ide instanties voorlegt. Van de zij-
:ntl van het ministerie wordt daarbij
publiciteit vermeden, omdat de
JJ iporing anders bemoeilijkt zou
ns het ministerie is Wiesenthal
gevraagd zelf ook geen rucht-
arheid aan zijn opsporingen te ge-
Wel constateerde de woordvoer-
opgelucht dat ditmaal geen oa-
i zijn gevallen.
dat als jongeren in een crisissituatie
in een gastgezin worden geplaatst
(meestal door een Jongeren Advies
centrum) zij maximaal acht dagen
uitkering ontvingen. De verlenging
van de bijstand maakt deel uit van de
nieuwe richtlijnen voor hulpverle
ning aan weggelopen jongeren, die-
binnenkort worden gepresenteerd.
De gemeente Eindhoven zal als eerste
een experiment uitvoeren met het
nieuwe CRM-beleid.
Weggelopen jongeren die nog op
school zitten krijgen voortaan een
uitkering als ze met de opleiding zijn
begonnen voor het einde van de leer
plichtige leeftijd en als ze in het laat
ste studiejaar zitten van een oplei
ding die is begonnen tijdens de leer
plichtige leeftijd.
Het landelijke overleg alternatieve
hulpverlening klaagde ai geruime tijd
over ambtelijke willekeur bij de so
ciale diensten, omdat er geen richtlij
nen van CRM waren en de gemeentes
naar eigen goeddunken beleid kon
den maken. Over de nieuwe regeling
is het overlegorgaan ook niet te spre
ken. „De vraag blijft wie beslist of
plaatsing in een gastgezin noodzake
lijk is en blijft. Verder is het onjuist,
dat er een tijdslimiet verbonden is
aan hulpverlening. Bij berekening
van bijstand voor weggelopen jonge
ren in het onderwijs tenslotte blijft
men een onderscheid maken tussen
kansrijke en kansarme jongeren", al
dus het overlegorgaan
Volgens de hulpverleners zijn er per
jaar 1500 jongeren die van huis weglo
pen en geen uitkering krijgen en met
hun studie moeten ophouden. Zij zien
„met angst en beven" tegemoet wat
nu in Eindhoven bij wijze van proef
gaat gebeuren, omdat het straks een
'landelijke regel kan worden.
Deze gehele behandeling werd door
de zigeuners als uitermate kwetsend
en onterend ervaren. Het kaalscheren
werkte daarbij als een afbraak van de
individualiteit: van toen af aan, ver
telde een getuige' werd het moeilijk
elkaar te herkennen. Zo vroeg hij zich
af of hij daardoor enige bekenden, die
bij de keuring aanwezig waren, later
niet meer had gezien.
Het ontluizen en het kaalscheren
duurden tot de volgende ochtend.
Omstreeks 7 uur kwam, volgens de
arts, de commandant Gemmeker,
dronken en begeleid door enkele
vrouwen een kijkje nemen. „Nu Hen-
Doctor, dat zijn toch heel andere
mensen dan u en ik, niet waar?" zou
hij opgemerkt hebben.
Hun „bijna magische" angst voor be
smetting dreef de Duitsers ertoe ook
alle in beslag genomen bagage, zelfs
de violen, te laten „ontsmetten".
Sommige getuigen vertelden dat ook
hun kleren werden afgenomen: daar
voor in de plaats kregen ze „een soort
gevangenispak". Een hondje, dat
door de zigeuners was meegenomen,
wekte het medelijden van de bewa
kers: het dier werd in leven gehouden
en kreeg zelfs eieren.
Over de verdere behandeling van de
zigeuners valt weinig meer te vermel
den dan dat die ook naar Westerbork-
se maatstaven slecht was.' In een
overvolle barak, die zij niet mochten
verlaten, werden zij ondergebracht.
Contact met de Joodse kampbevol
king was verboden; niettemin hoor
den sommige zigeuners van Joden
iets over hun verdere bestemming.
Het eten was karig en slecht: rotte
aardappelen, winterpeen en waterige
soep worden al3 belangrijkste gerech
ten genoemd. Desondanks wordt de
behandeling meer dan eens als „rede
lijk" gekenschetst vergeleken dan
met die in Duitse kampen
Drie dagen en nachten bleven de zi
geuners in de barak. Op vrijdag 19
mei begon de deportatie van 40 fami
lies en 31 alleenstaanden
De uit Nederland afkomstige zigeu
ners zijn op 55 volwassenen na alle
maal in Auschwits vermoord. Hun
„Wij brengen in herinnering dat om
streeks augustus '41 de Einsatzgrup-
pen reeds bezig waren „alle om rede
nen van ras en politiek ongewenste
elementen" te vermoorden. Om
streeks dezelfde tijd werden voorstel
len gedaan zigeuners te gebruiken bij
„proeven" met betrekking tot castra
tie en sterilisatie Er zou bij de
zigeuners een onverbrekelijke samen
hang zijn tussen primitiviteit en cri
minaliteit De „suggesties" tot
verplichte sterilisatie hadden tot doel
het „zigeunerras" te doen uitsterven.
Himmler liet voorzover hij zelf al
niet tot die „conclusie" gekomen was
de aanbevelingen werkelijkheid
worden. Omdat niet alleen zigeuners,
maar ook andere groepen mensen
voor sterilisatie in aanmerking zou
den komen („zwakzinnigen", „misda
digers") werden proeven genomen om
zo onopvallend en zo snel mogelijk
grote groepen mensen voor sterilisa
tie in aanmerking zouden komen
(„zwakzinnigen", „misdadigers") wer
den proeven genomen om zo onopval
lend en zo snel mogelijk grote groe
pen mensen te steriliseren. Dit ge
schiedde o.a. door röntgenbestraling,
waardoor zeer veel mensen stierven.
Deze proeven vonden reeds in 1941
plaats. Later werd een ander voorstel
geformuleerd. Dit bericht was voor
zien van een begeleidend schrijven,
waarin uiteengezet werd, dat bij de
toenmalige stand van de röntgen-
techniek massale sterilisatie „zonder
meer" uitgevoerd kon worden (ge
schat werd een aantal van 3.000-4.000
per dag). Hoofd van deze serie experi
menten in Auschwitz was sinds 1943
Dr. Schumann. Vermoedelijk heeft
hij dergelijke experimenten ook in
Ravensbrück geleid. Een Poolse
vrouw, Gustawa Winkowska, ver
haalt althans dat een uit Auschwitz
in oktober '43 zich gedurende een
volle week alleen had beziggehouden
met het steriliseren van kinderen zon
der enige verdoving. „De kinderen",
aldus Winkowska. „kwamen meestal
na de sterilisering huilend naar bui
ten en vroegen hun moeder wat men
hen gedaan had
In de winter van 1944/1945 heeft één
der kampartsen van Ravensbrück.
Dr. Treite, eveneens dergelijke ingre
pen verricht. Daarbij werd de valse
belofte gedaan, dat de zigeunervrou
wen de vrijheid zouden herkrijgen,
indien zij toestemde in de proefne
mingen; velen gingen op de belofte
van de SS in en stierven.
Tussen 4 en 7 januari '45 had (ln
Ravensbrück) nogmaals een massale
röntgensterillsatie van kinderen
plaats. Schumann was aanwezig. Er
werden ongeveer 140 zigeunerinnen
gesteriliseerd, van wie de meesten de
leeftijd van acht nog niet hadden
bereikt. Bijna alle meisje stierven na
deze afschuwelijke mishandeling;
van de overlevenden werd een klein
gedeelte op transport gesteld, de rest
bleef achter, opdat men de gevolgen
van de operatie kon bestuderen. Over
het aantal op deze wijze gesteriliseer-
den (gestorvenen en overlevenden) ls
niets met zekerheid te zeggen.
Ook werden vele sterilisaties uitge
voerd volgens de methode-Clauberg.
Deze arts schreef op 7 juni '43 aan
Himmler, dat hij een steriliserings-
procédé had uitgedacht, waarbij ope
ratief ingrijpen overbodig was gewor
den. Sterilisatie kon nu worden be
werkstelligd „door een enkele inspui
ting bij de ingang van de baarmoe
der" en ofschoon nog enkele „verfij
ningen" moesten worden aange
bracht, kon gerekend worden op een
behandeling van 1.000 vrouwen per
dag. door Himmler persoonlijk werd
hem precies één maand later Ausch
witz als experimenteercentrum ter
beschikking gesteld. Evenzo heeft hij
in Ravensbrück zijn methode gepro
beerd Een vrouwelijke arts. Dr.
Zdenka Nedvedova-Nejedla (zelf ge
vangene in Ravensbrück). is oogge
tuige geweest van de injecties, waar
aan voornamelijk zigeunervrouwen
zich hebben moeten onderwerpen. Zij
werden vermoedelijk geïnjecteerd
met zilvernitraat en een contraste
rende vloeistof, zodat onmiddellijk
na de ingreep, in de röntgenkamer de
uitwerking bestudeerd kon worden."
Vorig jaar is op het Museumplein in Amsterdam ter nagedachtenis van de omgekomen
zigeuners een monument onthuld, een ontwerp van de beeldhouwster Heieen Levano
Foto: Bert Nienhuis
Van onze parlementsredactie
DEN HAAG De CDA-fracUe in de
Tweede Kamer overweegt om minis
ter Pais van onderwijs via een Ka
merdebat nader aan de tand te voe
len over de nascholing van kleuter
leidsters en onderwijzers.
Volgens het CDA-Kamerlid Deetman
heeft de minister zonder enige vorm
van overleg een commissie ingesteld
die over de nascholing advies moet
gaan uitbrengen met hef oog op de
toekomstige versmelting van kleuter
en lager onderwijs.
De vrees bestaat dat deze commissie
zich o.m. gaat bemoeien met de uit
voering van de nascholing, terwijl
daarover al geruime tijd geleden dui
delijke afspraken zijn gemaakt. Die
afspraken gaan ondermeer over de
taken die de landelijke pedagogische
centra straks op het punt van de
nascholing krijgen en ook over de
relatie tussen de verzorgingsinstitu
ten en de stichting leerplanontwikke
ling.
„Niemand wist dat de minister die
commissie had ingesteld. Ik kreeg
daar toevallig lucht van. De minister
fietste door alles heen", aldus
Deetman.
De vaste Kamercommissie voor on
derwijs hield zich gisteren met de
problematiek van de nascholing be
zig. In die vergadering heeft Deetman
Zijn bezwaren nog eens uitdrukkelijk
naar voren gebracht, maar volgens
het Kamerlid is Pais daar min of
meer overheen gehuppeld.
Overigens is er ook bij de overkoepe
lende onderwijsorganisaties kritiek
op de Instelling van de eerder ge
noemde commissie.
BRUSSEL (ANP) De Partij van de
Arbeid mikt op een intensieve samen
werking met de kleine Europese zus
terpartijen in een poging zoveel mo
gelijk een eigen gezicht te tonen bin
nen het nieuw te kiezen Europees
parlement. De PvdA-voorzltster Ien
van den Heuvel denkt samen met de
socialistische partijen van België.
Luxemburg, en mogelijk Ierland en
Denemarken vijfentwintig van de in
totaal vlerhondertien zetels te kun
nen bezetten. De PvdA zelf rekent op
tien zetel»
Ien van den Heuvel vindt het belang
rijk dat wordt voorkomen dat de klei-
In Europarlement
ne partijen tussen de grote worden
fijngemalen. Met name met de Belgi
sche socialistische partij BSP heeft
de PvdA daarom nauwe betrekkin
gen aangeknoopt, bleek gisteren in
Brussel bij de gezamenlijke presenta
tie van de Europese verkiezingscam
pagne van belde partijen. Op 1 mei
Raat de PvdA daarom de grens over
om samen met de BSP een grote 1-
mei-manifestatie te houden in
De urne.
Noch Van den Heuvel noch de Vlaam
se socialisten-voorzitter en lijsttrek
ker bij de Europese verkiezingen Ka-
rel van Miert zien programmatische
bezwaren voor een nauw samengaan
van de twee in Europa.
