Rechtshistorie steeds
neer in belangstelling
Dodenkamp Sobibor aan
de vergetelheid ontrukt
leizen als hulpmiddel tegen vervreemding
Kijk Zeeland nou!
f
Aan opleiding tot
vrouwenarts heel
wat te verbeteren
Uitwaaien
in Zeeland
amperen
i Zeeland
Bon
m
lichting viert eeuwfeest
T Nederland
li uitbreiding
rd kijkt naar
Jere vestigings-
jats uit
Prof. Bastiaans spreekt van 'document humain'
intouw op forumbijeenkomst van Molukse studentenvereniging
;DAG 24 APRIL 1979
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
9
een onzer verslaggevers
tECHT Behalve de archeologie en astronomie mag ook de geschiedenis zich verheugen
en groeiende belangstelling van amateurs, al dan niet aangesloten bij plaatselijke en
onale historische verenigingen.
r die amateurs zijn enkelen in
jijzonder geïnteresseerd in de
sgeschiedenis. Sinds kort kun-
:ij als contribuant toetreden tot
Utrecht gevestigde Stichting tot
af der bronnen van het oud-
■landse recht, die volgende
id het honderdjarige bestaan
tichting. in 1879 opgericht als
eniging tot uitgaaf der bronnen
net oud-vaderlandsche recht",
in de afgelopen honderd jaar de
ve verzorgd van meer dan hon-
bronnenpublikaties. die uit
shistorisch oogpunt van groot
g zijn. maar die door handels-
verijen niet op de markt (kun-
•orden gebracht.
De stichting wordt daartoe in de gele
genheid gesteld door subsidiegevers,
waaronder de rijksoverheid, provin
cies, gemeenten en ZWO. Uit de con
tributies. die slechts 25 gulden per
jaar bedragen, zijn de uitgaven allang
niet meer te bekostigen.
De toenemende belangstelling voor
geschiedenis in het algemeen en
rechtsgeschiedenis in het bijzonder
blijkt uit een. overigens bescheiden,
aanwas van contribuanten, waarvan
de stichting er nu een kleine 400 telt.
Konden vroeger slechts beroepshis
torici (en bij voorkeur gepromoveer
de) tot de toenmalige vereniging toe
treden. nu worden ook amateurs met
open armen ontvangen, vooral om de
Congres
pnze parlementsredactie
ïLO Het kabinet zal zich
lichijnlijk nog dit jaar moeten
lln over verdere groei van de Al-
4e fabriek voor verrijking van
Lm. Ultracentrifuge Nederland
icht in de loop van 1979 uitbrei-
|le zullen aankaarten bij de over-
de grootste aandeelhouder. UC-
teur prof. Bogaardt mikt op een
tiding van de capaciteit tot ruim
rde 2.000 ton. die de komende
zal worden verrijkt in Almelo,
nhurst (Engeland) en Gronau
kland). Nieuwe opdrachten voor
king van uranium worden gelij-
I verdeeld over de drie fa-
m.
keede Kamer heeft er bij minis-
an Aardenne (economische za-
bp aangedrongen nieuwe orders
'.Almelo" te kunnen beoordelen,
[het drie landen programma
1.000 ton 'overschreden wordt.
Aardenne heeft zich daar tot
gre zeer huiverig voor getoond.
I
ADVERTENTIE
3, 5 en 8-daagse hotelvakanlies
vanaf f 76,50 p.p.
Vraag de gratis brochure "Korte
vakanties in Zeeland".
Bel 01180-280 51,
Prov. VVV Zeeland.
;n onzer verslaggevers
'ERDAM Drs. G. A. N. H.
der (VVD) vraagt aan het da
's bestuur van Rijnmond of men
Inis heeft genomen van het feit,
^t Fordconcern naar een West-
ese vestigingsplaats uitkijkt
een complete automobielfa-
Deze fabriek zal te zijner tijd
elegenheid bieden aan rond
uizend man.
er Schreuder vraagt of het da-
s bestuur van Rijnmond in deze
in contact geweest is met het
mtebestuur van Rotterdam dat
It dagelijks bestuur de bezorgd-
>m de afnemende werkgelegen-
n de metaalnijverheid deelt.
r wil hij weten of de speciaal
le gemeente Rotterdam aange-
acquisiteur voor bedrtjfsvesti-
i actie heeft ondernomen in de
ig van het Fordconcern.
ADVERTENTIE
'Uitbreiden van vier tot zes jaar'
Van een onzer verslaggevers
UTRECHT „Aan de universitaire opleiding tot vrouwenarts
kan nog heel wat worden verbeterd. Om deze specialisten met
voldoende praktische ervaring de wereld in te sturen zou de
opleiding moeten worden uitgebreid van vijf tot zes jaar. Nu
hebben universitair opgeleide vrouwenartsen normaal gespro
ken vaak een aanvullende opleiding nodig om voldoende te
worden voorbereid op hun vakgebied." Tot deze conclusie
komt Drs. W. G. Egmond in zijn proefschrift „Over de oplei
ding tot vrouwenarts", waarop hij vandaag aan de rijks
universiteit te Utrecht promoveert tot doctor in de genees
kunde.
Iveekend in een luxe 6-pers.
iravan voor f 87,50; met eigen
pf toercaravan voor f 27,50.
g de brochure.
f1180 - 280 51,
i VVV Zeeland.
De heer Egmond, die als vrouwenarts
werkt in het St. Elisabethe Zieken
huis te Amersfoort meent dat het
specialisme van vrouwenarts de laat
ste jaren sterk in de belangstelling is
gekomen. Dat heeft niet alleen te
maken met de veranderde positie van
de vrouw, maar ook met de verande
ringen binnen het specialisme. De
..vrouwengeneeskunde" heeft een
grote vlucht genomen, wat bij voor
beeld blijkt uit de sterk afgenomen
sterfte van pasgeborenen en verbe
terde behandeling van baarmoeder
halskanker. Die vorderingen hebben
de vraag opgeroepen of het niet ge
wenst is om (ook) dit specialisme on
der te verdelen, aldus drs. Egmond.
De huidige opleiding tot vrouwenarts
voldoet mogelijk niet meer aan de
eisen die aan een medisch-specialist
gesteld mogen worden.
Verkleinen
Uit zijn onderzoek komt naar voren,
dat één op de vijf vrouwenartsen zijn
of haar opleiding onvoldoende heeft
gevonden Met name de psychosocia
le begeleiding, het zelfstandig werken
en de kankerproblematiek schieten
tijdens de opleiding tekort. Dat laat
ste is des te opmerkelijker, omdat een
betrekkelijk groot aantal patiënten
in de vrouwenkliniek met dit type
aandoeningen te maken heeft.
Naast een onderverdeling van het
specialisme van vrouwenarts kunnen
volgens de heer Egmond de gebreken
ook al tijdens de opleiding worden
aangepakt. Concreet stelt hij voor
het aantal arts-assistenten in oplei
ding tot vrouwenarts per ziekenhuis
te verkleinen. Dat komt niet alleen de
kwaliteit van de opleiding ten goede,
maar draagt ook bij het oplossen van
het dreigende overschot aan
vrouwenartsen. Zijn promotor dr. A.
A. Haspels, hoogleraar verloskunde
te Utrecht, zei in een toelichting, dat
zo'n veertig vrouwenartsen per jaar
worden afgeleverd, terwijl er slechts
achttien jaarlijks nodig zijn voor ver
vanging. Ter illustratie verwees hij
naar West-Duitsland. waar tweedui
zend gynaecologen teveel zijn.
Drs. Egmond stelt echter dat een
vermindering van het aantal assis
tenten per ziekenhuis niet haalbaar is
vanwege een CAO voor artsen-in-op-
leiding. Dit betekent dat naar andere
oplossingen gezocht zal moeten wor
den om de opleiding tot vrouwenarts
op het gewenste niveau te brengen In
dit verband pleit hij voor nauwere
samenwerking tussen de universi
teitsklinieken en de algemene zieken
huizen, zodat er meer mogelijkheden
kunnen ontstaan voor vrouwenartsen
in opleiding om praktische vaardig
heid op te doen.
subsidiërende instanties erop te kun
nen wijzen dat aan de uitgave van de
bronnenpublikaties groot belang
wordt gehecht
Het honderdjarig bestaan wordt ge
vierd met een op 17 en 18 mei in
Utrecht en Zeist te houden „eeuw-
sfeestcongres". waarop aandacht zal
worden besteed aan het onderwerp
„Publiceren en profiteren van rechts
bronnen". Daarbij zal met de gebrui
kers van het door de stichting be
schikbaar gestelde materiaal van ge
dachten worden gewisseld over de
betekenis en de waarde van uitgege
ven en uit te geven rechtsbronnen. De
...consumenten" zullen op het congres
ook hun wensen ten aanzien van het
toekomstige editieprogramma ken
baar kunnen maken.
Ter voorbereiding van het congres is
vorig jaar een uitvoerige enquête ge
houden onder de Nederlandse rijks-,
gemeente-, streek- en waterschapsar
chivarissen, alsmede onder de be
heerders van de handschriftenafde
lingen van de grotere Nederlandse
bibliotheken.
Het congres zal worden ingeleid met
een feestrede van de commissaris van
de koningin in Utrecht, mr. P. J. Ver
dam, die sinds 1975 voorzitter van het
stichtingsbestuur is.
Hier lag de werkelijke moordfabriek van Sobibor. Minstens een kwart miljoen mensen werden hier vergast in de uitlaat
van een dieselmotor, waarna de lijken werden verbrand. De heuvel is gevormd door menselijke as.
door C. G. van Zweden
Dr. E. A. Cohen heeft een ver
bijsterend boek geschreven
over de vernietiging van de
Joden in de concentratiekam
pen van de nazi's. Zijn relaas
beperkt zich niet tot de op
zichzelf al gruwelijke opsom
ming van de feiten, maar gaat
diep in op het lot dat de
slachtoffers wachtte. Het
boek is vanuit een diepe be
trokkenheid geschreven. Co-
hen overleefde Auschwitz,
mede dankzij het feit dat hij
als arts hand- en spandien
sten moest verrichten. Als ge
volg daarvan had hij een min
of meer bevoorrechte positie.
Het boek heeft als titel „De negentien
treinen naar SobiBor". en handelt in
hoofdzaak over dit kamp, dat vrijwel
onbekend bleef, omdat er ln de gehele
wereld maar zestien mensen zijn die
deze vernietigingsfabriek hebben
overleefd.
Dit (nieuwe) werk van Cohen, dat
gisteren bij de presentatie in het Am
sterdams historisch museum door
prof. Bastiaans een „werkelijk docu
ment humain" werd genoemd, is in
feite een drieluik van nazi-gruwelen.
Het toont aan dat die hele vemieti-
gingsgeschiedenis niet te bevatten en
niet te verwerken is. omdat het toneel
elke denkbare menselijke categorie
te buiten gaat.
Cohen confronteert de lezer met de
werkwijze van de nazi's, met de ma
nier waarop zij de Joden zelf een
groot deel van het weerzinwekkende
werk lieten doen. en met de psychi
sche gevolgen voor de betrokkenen.
De nazi's schiepen een vernietigings
systeem dat organisatorisch en tech
nisch zo in elkaar zat. dat mensen bij
duizenden tegelijk volgens een fa-
brieksproces konden worden gedood.
De SS heeft het „fabrieksgeheim" zo
goed bewaard, dat achteraf praktisch
geen bewijs meer is te leveren. Opzet
van de SS was namelijk om systema
tisch alle getuigen mee te vergassen,
zodat in de historie geen snipper be
wijs zou overblijven. Zelfs SS-beulen
hebben soms de vrees gekend dat ze
tegen het eind van de oorlog als dank
voor bewezen diensten een kogel zou
den krijgen, opdat ook hun kennis
zou worden vernietigd. Die opzet, om
alle sporen uit te wissen, is bijna
geslaagd. Dat totale verdonkerema-
Dr E. A. Cohen, de auteur van „De negentien treinen naar
Sobibor."
nen is vrijwel gelukt met Belzec. welk
kamp slechts twee overlevenden had.
van wie er ééen na zijn getuigeverkla-
ring op 20 maart 1946 alsnog in Lu
blin door Poolse antisemieten werd
vermoord. De andere heeft een nieu
we naam aangenomen en is naar Ca
nada geëmigreerd.
Deze gang van zaken weerspiegelt de
werkelijke opzet, maar die is niet
overal gelukt. Van Auschwitz, Tre-
brlinka, 8obibor en andere kampen is
een handvol slachtoffers ontkomen
om het de wereld aan te zeggen. Dat
is het eerste tafereel van het drieluik:
de bewijzen zijn vakkundig vernie
tigd. en daardoor, gemeten naar de
aard en de omvang van de misdaad,
schaars.
Schone handen
Het middenlulk ziet er zo mogelijk
nog triester uit. want daarop zien we
dat de nazi-beulen zoveel mogelijk
schone handen hielden. Ze selecteer
den uit de Joden zelf hun handlan
gers en zeiden: jullie hebben de keus.
het vuile werk doen, ol de gaskamer
in. Het is geen wonder dat veel Joden
hun schamele bestaan verkozen te
rekken. Dat is oermenselijk. Dat de
mensen, die de kans op hand- en
spandiensten aangrepen om het be
staan te rekken, later meestal als
(gevaarlijke) getuigen alsnog werden
vernietigd, telde op het moment van
de keus niet mee. Want vooreerst
wisten ze dat niet, of ze wilden het
niet weten, en ten tweede grepen ze
vanzelfsprekend elk moment van uit
stel aan.
Het derde luik completeert het gru
welijke beeld. De mechanische ver
nietiging van mensen, onder wie ont
elbaar veel kinderen, ligt zó ver bul
ten het menselijke verwerkingsver
mogen. dat de hele geschiedenis een
voor de beulen comfortabele on
werkelijkheid verkrijgt. De uiterst
schaarse overlevenden hebben de fei
ten dikwijls uit psychische verdedi-
gingsnoodzaak, uit hun bewustzijn
verdrongen. Overlevenden hebben
zichzelf herhaaldelijk in de arm moe
ten knijpen, en hebben tegen zichzelf
moeten zeggen: was het werkelijk
waar? Het is namelijk te gruwelijk
geweest om waar te kunnen zijn. Op
het moment dat de Joden oog- en oor
getuigen waren, was de werkelijkheid
te gruwelijk voor menselijke maat.
Het lijfsbehoud was gebaat bij een
waterdicht psychisch verdedigings
mechanisme. Vandaar dat de getui
gen uit zelfbehoud een scheiding aan
brachten tussen feit, en de psychi
sche verwerking van dat feit (..know
ledge without feeling"). En het twee
de verdedigingsmechanisme was de
ontkenning. „Het móg niet waar zijn
en het k&n niet waar zijn. dus fs het
niet waar. althans op dit moment
niet."
Beulen
Over het na-oorlogse gedrag van de
verantwoordelijke nazi's ls intussen
het laatste woord niet gezegd. Bij de
presentatie van het boek werd giste
ren meegedeeld dat slechts zeven
procent van deze lieden voor hun
rechters is verschenen. Het istopval-
lend dat veel van deze beufe'n zich
achteraf niet tot enige vorm van men
selijke verantwoording konden op
heffen. Is het simpele lafheid om zich
achteraf te verschuilen achter de for
maliteit van „Befehlsnotstand"? Of
zijn ook hier de werkelijke feiten niet
meer te hanteren? Vermoedelijk zul
len die vragen nooit helemaal kunnen
worden opgelost.
Hoe het zij. het boek van Cohen grijpt
midden in de toenmalige werkelijk
heid. en laat de gruwel van binnenuit
zien. Wie werkelijk wil weten, moet
dit boek lezen, maar moet ook van
tevoren goed bedenken wat hij doet.
Het werk van Cohen kan er ook toe
bijdragen de Joodse kritiek op Holo
caust toe te lichten, want (voor zover
in op dit moment geïnformeerd ben)
in Holocaust is het middenluik weg
gelaten. en dat is een reductie voor de
werkelijkheid die naar Joods inzicht
niet te verantwoorden is.
Dr E. A. Cohen: „De negentien trei
nen naar Sobibor"
Uitg. Elsevier. Paperback.
Omvang 216 pag. Geïllustreerd.
Prijs 24,50.
een onzer redacteuren
TERDAM De oriëntatiereizen van Molukkers uit Nederland naar Indonesië en van
kkers uit Indonesië naar ons land moeten de vervreemding tussen de Molukkers hier en
donesië terugdringen. Maar niet alleen de vervreemding van elkaar, ook de vervreemding
het Molukker-zijn.
fet woord is de Molukse leider L.
lantouw. bekend uit de vorig
er ziele gegane commissie van
g Zuidmolukkers-Nederlan-
beter bekend als de commissie
|n-Mantouw.
kkers hier in Nederland en de
irs en zusters in Indonesië heb-
Ich op verschillende manleren
tkeld en doen dat nog steeds.
Ie historie heen heeft de Moluk-
eeds geleerd iemand anders te
ji de koloniale periode probeer-
vaak een Nederlander te lijken
hs had je het idee dat hij dat
tas. afgezien van zijn bruine
ku moet de Molukker in Indo-
Indonesiër worden en hier in
land Nederlander, waardoor hij
lw van zich zelf en van zijn
hten dreigt te vervreemden,
'ervreemdingsproces moet te-
Irongen worden en de oriënta-
bn zijn daarvoor een hulpmid-
fclangrijk is ook dat de Moluk-
lun eigen taal handhaven, in
land zijn er veel jongeren die
teen taal niet meer spreken en
niet meer kunnen communiceren met
de verwanten overzee.
Voor je Molukse identiteit, voor je
Molukker-zijn maakt het niet zoveel
uit welke nationaliteit Je hebt. Ik heb
de Nederlandse nationaliteit, maar
niemand kan mij mijn Molukker-zijn
afnemen. Als straks de derde genera
tie Molukkers in Nederland automa
tisch Nederlander wordt, dan maakt
dat niets uit. Je bent Molukker of je
bent het niet, Je nationaliteit doet
niet ter zake"
Mantouw sprak zaterdagmiddag in
de Vrije Universiteit op een forumbij
eenkomst. georganiseerd door de Mo
lukse studentenvereniging GPPMS.
Het thema van de zeer matig bezoch
te forumdag was een evaluatie van de
door CRM-gefinancierde oriëntatie
reizen, die sinds 1974 door groepen
Molukkers zijn gemaakt.
Wantrouwen
De vereniging organiseerde de bijeen
komst onder meer „omdat er binnen
de Molukse gemeenschap veel ondui
delijkheid over en wantrouwen tegen
deze reizen bestaat". De vereniging
had alle zeven groepen die de afgelo
pen jaren een door CRM gesubsidi
eerde reis naar de Molukken hadden
gemaakt, uitgenodigd om deel te ne
men aan de bijeenkomst. Slechts van
twee groepen kwamen echter verte
genwoordigers opdagen.
Inderdaad bleek uit de discussie dat
er bij vele Molukkers een stevig wan
trouwen bestaat over deze reizen en
vooral tegenover de mensen van
CRM en het ministerie van binnen
landse zaken die ze organiseren.
In het verleden ls meermalen geble
ken dat de reizen van de verschillen
de groepen en vooral de verhalen
waarmee ze terugkwamen meer ver
warring dan eenheid gesticht hebben
ln Molukse kringen. Sommige Moluk
kers menen dat de Nederlandse over
heid welbewust en ln samenwerking
met de Indonesische regering de rei
zen entameert om verdeeldheid te
zaaien in de Molukse gemeenschap
en hen het RMS-ideaal te doen ver
geten.
Zo ook hebben de IKON-fllms van
Henk Biersteker en Ben van Kaam
vele heilige Molukse huisjes omverge
haald en op de bijeenkomst van za
terdag werd Ben van Kaam die in
het forum zat door verschillende
Molukkers bij dit „komplot" inge
deeld. Het verwijt viel dat CRM een
reis van Van Kaam gefinancierd had,
waarop Van Kaam omstandig uitleg
de dat alleen zijn laatste reis ten dele
door het ministerie gefinancierd was.
En de heer De Winter, hoofd afdeling
Molukkenzaken bij het ministerie
van binnenlandse zaken, haastte zich
te zeggen dat het om een historisch
onderzoek ging waarvoor Van Kaam
geld had gekregen in het kader van
het culturele akkoord tussen Indone
sië en Nederland.
Het kostte vrij veel moeite duidelijk
te maken dat het geld dat Van Kaam
voor zijn historisch onderzoek had
gekregen niet ten kostte ging van de
oriëntatiereizen van Molukkers „En
waarom doen Molukkers dat histo
risch onderzoek dan niet", zo werd er
geïrriteerd gevraagd. ..Ze zijn van
harte welkom", aldus Van Kaam. „ik
zou het toejuichen als Molukkers hun
eigen historie zouden gaan onderzoe
ken. Maar wat het schrijven van mijn
boek betreft: ik accepteer geen cen
suur van de Nederlandse overheid en
niet van de Indonesische, maar ook
niet van Molukkers".
Vrijheid
Overigens kwam er van een echte
evaluatie van de reizen niet zoveel
terecht omdat er veel te weinig groe
pen waren komen opdragen Op vra
gen over de vrijheid van de Moluk
kers om in Indonesië over de RM8 te
praten, antwoordde Mantouw dat
zijn groep door de Indonesische auto
riteiten niets ln de weg was gelegd.
De reactie van de Molukkers ln Indo
nesië was er „slechts een van toehoor
ders" geweest En Pascal Amukwa-
man. vertegenwoordiger van de eer
ste groep Molukkers die een oriënta
tiereis maakte, zei over de veel ge
hoorde kreet dat het om lndoctrina-
tlereizen zou gaan dat „je daar nog
altijd zelf bij bent". HIJ had overigens
wel enige kritiek op het gebrek aan
hulp van CRM bij de voorbereiding
van de reis en hij moest Mantouw
gelijk geven dat ook hij de Molukse
taal niet goed genoeg kende".
Ook Ben van Kaam geloofde niet dat
de Molukkers in Indonesië om hun
Molukker-zijn onderdrukt worden
„Linkse bewegingen in Indonesië
hebben geen enkele vrijheid, en ik in Indonesië kunnen rondlopen ook
vraag me af of de vrijheid waarmee zou gelden voor marxistische Jonge-
notoire RMS-jongeren uit Nederland ren uit Nederland".
ADVERTENTIE
Waar land, lucht en zee In elkaar overgaan, waar nog rust is, waar nog
ruimte is, waar je nog alle kanten uit kunt. Kijk maar naar de kleine
suggesties op deze pagina. Zeeland - einderloos
Naam:.
Adres:
Stuur mij uw brochure: "Korte vakanties in Zeeland"
of O "hotelvakantie voor 60
Postcode/plaats:
Prov.:
Opsturen aan Prov. WV Zeeland, Postbus 123,
4330 AC Middelburg. Tel. 01100 -280 51.
PubliLalie m sjmt-nwerLmg mei hel National Bureau toor Toemme in Den Haag.
