De mens achter Juliana zal
liooit zijn te doorgronden'
Toerist
Uit brieven van lezers
nton Koolhaas maakte film over zeventigjarige Koningin
-?
I IDAG 23 APRIL 1979
VARIA
TROUW/KWARTET
7.
>or Fred Lammers
«STERDAM ,Wat
tnj
heb geprobeerd is
mens Juliana te la-
n zien, de vrouw die
ihuilgaat achter het
wofmbool, dat zij door
'"Jar functie moet zijn.
heb een indruk Wil
li geven van de vari-
dtie van haar werk-
amheden, ook hoe
f'Jrmoeiend dat werk
maar eveneens van
viar bewogenheid
gojet allerlei facetten
n het leven en van
lar impulsiviteit, die
k kind al naar voren
hpam."
Anton Koolhaas in die
ri iet is geslaagd kan ieder-
i vanaf komende donder-
zelf beoordelen, als in
bioscopen, verspreid over
hele land (ook naar veer-
Nederlandse ambassa-
gaat deze week een ko-
)zijn 107 minuten duren-
irkjfilm „Juliana in zeventig
vj nogen jaren" gaat
aien.
f vindt Anton Koolhaas,
het scenario voor de in
hèiwe samenwerking tus-
v< de Rijksvoorlichtings-
jaj nst, Tuschinski en Cine-
■ijl tram tot stand gekomen
?re a schreef, dat het eindre-
votaat „heel boeiend" is.
ik hem vraag of hij te
lden is, begint hij een
itje te lachen. „Tevreden
ik nooit. Hoewel de
n 4nnen voor het maken
ïaifl een film ter gelegenheid
ideP de zeventigste verjaar-
zof van de Koningin ruim'
led jaar geleden al ontston-
n. hebben ze lang gesud-
td. Zoals dat io vaak gaat
dit soort dingen komt
dan ineens tot de con-
lie dat de tijd gaat
gen."
;enlijk hebben we deze
in drie maanden in el-
moeten zetten. Het is
ekvoetbal geweest,
iral de laatste maand
Iben degenen die bij het
itandkomen van de film
i betrokken er heel
nachtelijke uren in
iten steken. Dat gebrek
i tijd is volgens mij fu-
t geweest voor de film,
^ar aan de andere kant is
A de vlotheid waarschijn-
ten goede gekomen."
^or mezelf zeg ik dat ik er
Her een half jaar aan had
H?ten werken. Nu ontbre-
i in de film beelden die ik
aag in had willen heb-
maar die we in zo korte
niet tevoorschijn heb-
kunnen halen. De opzet
de film is daardoor an-
geworden dan mij eerst
ogen stond. Ik had als
ja willen nemen de im-
97$siviteit van onze Ko-
n geleden heb ik eens
filmopname gezien van
ina met haar ouders bij
ipening van de Engelse
in Den Haag. Het moet
itreeks 1918 zijn ge
it. Je ziet in dat filmver-
Juliana als klein meisje
jter haar ouders lopen,
•ig over een tegelpad,
ineens stapt ze van
4 pad af, gaat ze op het
gras lopen. Dat heeft me
toen erg getroffen. Ik dacht
bij mezelf: als ik nog eens
een film over Juliana moet
maken. zal dat het
uitgangspunt zijn, omdat
het zo typerend is voor haar
karakter. Maar hoe ik ook
zocht, ik heb dat stuk film
niet kunnen vinden, hoewel
ik het na de oorlog nog heb
gezien. Persoonlijk vind ik
dat erg jammer."
Koninklijk
commentaar
Daar staan zaken die wél
lukten tegenover. Een groot
pluspunt van de film is dat
de Koningin er zelf mede
werking aan heeft gegeven,
door zich uitvoerig te laten
inverviewen over belangrij
ke en minder belangrijke
gebeurtenissen in haar le
ven. Die reacties zijn als een
soort commentaar op de
filmbeelden gebruikt.
Anton Koolhaas heeft de
Koningin overgehaald Ja te
zeggen op het verzoek mee
te werken. „In eerste instan
tie zei ze nee. Welke argu
menten de doorslag hebben
gegeven dat ze van gedach
ten is veranderd, weet ik
niet, maar vanaf het mo
ment dat het licht op groen
was gezet heeft zij intens
meegewerkt. Zij is erg gul
geweest met haar tijd. toon
de zich ook bijzonder ge
Interesseerd in het resul
taat. Mevrouw Hilde Ver-
wey-Jonker, iemand die zij
wel kende, hoewel zij niet
tot haar nauwere vrienden
kring behoort, heeft in de
bibliotheek van Soestdijk
zes lange gesprekken met
de Koningin gevoerd. Tij
dens die gesprekken heb
ben wij gefilmd. Zestig pro
cent van die opnamen is in
de film gebruikt. Bij elkaar
is de koningin zo'n 22 minu
ten aan het woord."
Komt de Koningin in deze
film duidelijker naar voren
dan in de documentaire die
Jan van Hillo ter gelegen
heid van haar zilveren rege
ringsjubileum maakte? „Ja,
dat kan ik wel zeggen In
deze film is zij veel reëler en
intiemer. De mensen krij
gen door deze film een dui
delijker beeld van haar.
vooral door wat zij aan het
slot zegt. Dat is heel type
rend voor haar kijk op de
dingen."
Aan de andere kant is het
ook niet zo geweest, dat me
vrouw Verwey alles maar
kon vragen en op alle vra
gen een duidelijk antwoord
kreeg.
Voorzichtig
„Degenen die scherp oplet
ten zien de koningin tijdens
de opnamen denken. In
haar antwoorden is zij erg
voorzichtig. Zij moet nu
eenmaal met allerlei facto
ren rekening houden, is
bang bepaalde mensen te
kwetsen. Dat kun je jam
mer vinden, maar het is nu
eenmaal zo. Iemand in haar
positie kan zich nooit hele
maal laten gaan. Tijdens
het maken van deze film is
me gebleken dat wat Je ook
ANTON KOOLHAAS
koningin zijn, een waanzinnig moeilijke
betrekking (toto: Dirk Kettlnf)
probeert, de mens achter
Juliana nooit helemaal te
doorgronden zal zijn voor
buitenstaanders. In deze
film is onze Koningin voor
haar doen aJ erg ver ge
gaan."
Juliana is er van jongsaf
aan mee vertrouwd dat zij
bij alles wat zij in het open
baar doet en zegt op haar
hoede moet zijn. Dat is voor
een mens een zware opgave.
Anton Koolhaas vindt dan
ook meer dan ooit dat het
koningin zijn „een waanzin
nig moeilijke betrekking"
is. „En toch heeft zij er ple
zier in. Ze vindt het heel fijn
werk. Dat zegt ze ook in de
film."
„Juliana in zeventig bewo
gen jaren" is niet alleen een
document geworden over de
landsvrouwe en de mensen
uit haar wereldje, ook de
gebeurenissen die de afgelo
pen zeventig jaar het decor
vormden waartegen haar le
ven zich afspeelde komen
uitgebreid aan de orde. De
eerste wereldoorlog, de cri
sisjaren, de Tweede Wereld
oorlog, de strijd in Indone
sië, de gevolgen van de de
kolonisatie en de waters
nood passeren de revue. Het
is een film over de geschie
denis van Nederland.
Er is veel op film vastge
legd, ook over de Koningin
zelf. Wat Anton Koolhaas
echter sterk is opgevallen is
dat de meeste filmjournaals
die zijn gemaakt van het
optreden van onze Konin
gin op zichzelf heel aardig
zijn als tijdsbeeld of type
ring van een bepaalde ge
beurtenis, maar heel moei
lijk te verwerken materiaal
opleveren voor een film als
deze. „Die filmbeelden zijn
eigenlijk onbruikbaar als Je,
zoals ik nu heb gedaan, een
mens wilt tekenen. Het zijn
allemaal opnamen van offi
ciële gebeurtenissen, van
mensen in opgeprikte situa
ties. Het is zo afstandelijk
Dat gemis hebben we deels
recht kunnen trekken door
de Koningin zelf commen
taar te laten geven bij die
beelden. Daardoor kreeg
het die diepere dimensie die
het miste."
Huwelijksreis
Er zijn bijzondere opnamen
in de film verwerkt afkom
stig uit het archief van prins
Bernard. „Zo hebben we
heel leuke scènes van de hu
welijksreis, tijdens een uit
stapje aan boord van de
Piet Hein, waar je koningin
Wilhelmina op kousevoeten
aan dek ziet zitten, en van
prinses Juliana, die de een
paar maanden jonge Bea
trix zelf in bad doet. Aardig
is ook de opname van de
eerste officiële daad van Ju
liana: het leggen van een
herdenkingssteen voor het
Jaarbeursgebouw in
Utrecht. Op de vraag van
mevrouw Verwey of zij de
zilveren troffel, die ze toen
hanteerde, nog bezit, geeft
de koningin ten antwoord
dat die nu goede diensten
bewijst als taartschep"
Wat opvalt als je de film
beelden uit de jeugd van
Juliana bekijkt is dat ze al
tijd was omringd door hoge
hoeden, heel deftige heren,
eigenlijk ontzettend weinig
kansen heeft gehad. Dat
komt ook ter sprake. "Bij
opnamen van een van de
laatste bloemendefilees
zegt ze min of meer dat dit
jaarlijks terugkerend ge
beuren geen lolletje is, maar
dat ze vindt dat ze dit moet
doen. Bij de beelden, waar
op ze tussen de mensen op
het gazon loopt, zegt ze dat
de deftigheid, die er vroeger
was, is verdwenen. Het
komt nu niet meer aan op
de functie die mensen be
kleden, maar op wat ze zelf
zijn als mens, wat ze te zeg
gen hebben, en dat vindt de
Koningin een verandering
ten goede."
Ontroerend zijn de opna
men van de eerste verjaar
dag van prinses Christina.
"Je ziet daarop hoe haar
zusjes haar cadeautjes ge
ven en dat het prinsesje
daar niets van ziet, een heel
zielig figuurtje is. Daaraan
gekoppeld zijn latere beel
den, die tonen hoe zij zich
heeft ontwikkeld. De Ko
ningin vertelt daar uitvoe
rig bij over de zorgen die zij
over haar jongste dochter
heeft gehad maar ook hoe
blij zij is als moeder, dat dit
kind met haar handicap en
grote talenten door wils
kracht toch haar weg in het
leven heeft gevonden."
Drees
„Opzienbarend kun je noe
men wat oud-premier Drees
vertelt over het aandeel dat
de Koningin had in de eer
ste kabinetsformatie waar
zij in 1948 als regentes voor
kwam te staan. Hoewel
rechts toen in de verkiezin
gen had gewonnen, heeft zij
weten door te drukken dat
de socialist Drees minister
president werd
De Lockheed-affaire ont
breekt in de film. "Dat zul
len sommigen me wel kwa
lijk nemen, maar ik vind dat
je in zo n gelegenheidsfilm.
gemaakt voor een verjaar
dag, dit niet ter sprake kunt
brengen. De Koningin wilde
daar trouwens zelf niet over
praten. Als mevrouw Ver
wey aanstipt dat er ook de
nodige dramatische gebeur
tenissen in haar leven zijn
geweest, zegt de Koningin
.Daar praat ik liever niet
over, nee, dat wil ik niet'
Dat zit ook zó in de film De
Hofman-affaire komt er wel
in voor aan de hand van wat
de Koningin daarover zelf
heeft gezegd in haar kerst
rede van 1956. Het heeft me
veel moeite gekost toestem
ming van haar te krijgen die
opname te verwerken, het is
uiteindelijk gelukt, en daar
ben ik blij om, omdat wat ze
toen heeft gezegd eigenlijk
de enige keer' in haar leven
is geweest dat ze buiten
staanders echt in haar hart
heeft laten kijken."
door Mink van Rijsdijk
Ons huis rook drie dagen niet meer naar zichzelf.
We hadden gasten uit Maleisië en de weinige
uren dat we thuis waren moest er natuurlijk ook
gegeten worden. Onder bekwame leiding mengde
ik pepers, knoflook, kerry. gember en uien. Er
stonden potjes en pannetjes op het fornuis te
smorrelen en uitheemse geuren zochten duidelijk
waarneembaar hun weg door muren en deuren
Alsof vader Van Agt ons niets had gezegd over
energiebesparing waren de temperaturen in huis
ver boven het gemiddelde, want boy o boy. wat
vonden ze het overal Siberisch koud. Van de
familie kende ik alleen de moeder, die ik een paar
jaar geleden op een vrouwencongres ontmoette.
Zij zou man en dochters Europa wel eens even
laten zien. Wat er in Holland allemaal bekeken
moest worden? Ze had zich perfect voorbereid.
Rotterdam, Amsterdam, Den Haag. de Keuken
hof. Marken en Volendam en speciaal voor de
pater familias stonden ook nog de Afsluitdijk en
de Deltawerken op het programma. Ik raakte van
de opsomming der attracties op slag helemaal
buiten adem en probeerde de uitputtende hoe
veelheid trips een beetje te normaliseren, wat
men niet zo goed begreep. Holland was toch
maar een klein landje en onze wegen waren toch
zo voortreffelijk?
En zoef daar stortte ik me in ons nationale
toeristengewemel en bekeek ik drie dagen de lage
landen vanuit een totaal andere hoek dan mijn
gewoonte is. Een leerzame aangelegenheid. Zo
heb ik nooit geweten dat er zoveel taartjeswinkels
bestaan en dat zich in die panden een nimmer
aflatende stoet snoeplustigen bevindt. Mijn gas
ten waren bereid op elk uur van de dag lang op
hun beurt te wachten ten einde enkele versnape
ringen te nuttigen. Hun snoeplust leek niet te
verzadigen, het snuffelen in souvenirswinkels
trouwens ook niet. Taartjes zijn best de moeite
van het bekijken waard, maar van molentjes,
klederdrachtpoppetjes en klompen raakte ik alras
kotsmisselijk. Wat een onvoorstelbare prullen-
zooi gaat er tegen belachelijke prijzen met kof
fers vol de wijde wereld in. De meest afzichtelijke
toestanden in Delfts blauw en tin schuiven overal
over toonbanken De verleidelijkheden ervan
blijken onuitputtelijk en onweerstaanbaar, overal
is het weer raak
Behoorlijk aangeslagen drentelde ik de Keuken
hof uit. ontmoette toen zomaar een oude kennis
met wie ik even aan de praat raakte. De autosleu
teltjes gaf ik vast aan mijn gasten, want de wind
bleef maar guur. Haastig schoof ik even later
achter het stuur, snel op huis aan dwars door het
spitsuur. Het gezelschap leek me wat stilletjes, of
verbeeldde ik me dat? Enfin, zij moesten onder
tussen ook wel door hun assen zakken van
vermoeidheid. Het gevoel dat er een lichtelijk
timide sfeertje hing verliet me niet. maar ik zag
door de drukte van het verkeer geen kans de
stemming op te krikken. Mijn hoofd leek bar
stensvol tulpen en klompen en toen we tenslotte
veilig thuiskwamen, vond ik dat een van de
mooiste momenten van de dag. Mijn gasten
waren ineens ook weer blij, ja zelfs erg uitgelaten
•vrolijk. Helemaal dol van pret werden ze toen ze
mij totaal wezenloos en uit het veld geslagen
zagen staan. Wat bleek? In Lisse hadden ze kans
gezien stiekem de bumper van de auto met een
slinger narcissen op te tuigen. Ik vond hun geste
ontroerend lief, maar voelde me zo diep dank
baar dat ik tijdens de rit naar huis onkundig was
van de surprise dat ik iedereen spontaan een zoen
gaf. De gele slang van bloemen lag nog twee
dagen op de schoorsteen als teken van smaakver
schil en warme vriendschap. Het huis is erg stil nu
ze weg zijn, vaag hangen nog de kruidengeurtjes
in de keuken.
Straks zal het viertal weer op eigen basis zijn aan
de andere kant van de aarde. Op een wonderlijke
manier zal ik me altijd met hen verbonden blijven
voelen, met een bloemenslinger als symbool,
want ook iets dat je eigenlijk erg lelijk vindt, kan
een heel positieve betekenis krijgen.
Oeze rubriek is uitsluitend bestemd voor korte reacties op m deze krant gelezen
berichten, artikelen en commentaren, en niet voor open brieven, gedichten
oproepen of reacties op advertenties (deze laatste dienen tot de directie gericht te
worden) De redactie behoudt zich het recht van bekorting voor Hierover of over
het niet plaatsen (meestal door ruimtegebrek) kunnen wij helaas niet corresponde
ren Brieven adresseren aan Secretaris hoofdredactie Trouw. Postbus 859.1000
AW Amsterdam Bij publikatie worden naam en woonplaats van de schri|ver
vermeld.
Wiesenthal (slot)
Volgens Hanneke Wijgh (Trouw van
14 april pagina 25) schreef ik in Trouw
van 10 april, nimmer het bestuur van
Praemium Erasmianum te hebben
geadviseerd inzake Wiesenthal. Me
vrouw Wijgh las slecht; het staat er
niet. Ik liet dat opzettelijk volstrekt
in het midden. Wèl schreef ik en
daar blijf ik bij dat ik het bestuur
nimmer heb laten weten, dat het de
heer Wiesenthal ontbrak aan toleran
tie, vermogen tot relativeren en
humor.
Den Haag Ch. J. Enschedé
Journaal (slot)
Bij de demonstratie van 14 april kon
den en wilden wij ons niet beperken
tot het houden van een keurige op
tocht, die afgezien van de geformu
leerde verlangens, verder voldeed aan
de normen, die gelden in een hetero-
maatschappij. Al te vaak worden ho
mo's getolereerd op de voorwaarde.
dat niemand wat merkt van je homo
zijn. Homo's zijn er en gedragen zich
ook als zodanig; zij lopen gearmd en
kussen elkaar ook op straat Hetero's
hebben dat te accepteren, dat wij er
zijn en dat wij ons als homo's gedra
gen. Uit dat oogpunt juich ik de wijze
waarop de NOS de beelden uitzond
toe. Zo lang dit soort beelden ver
drongen worden, kan er geen sprake
van zijn, dat wij kunnen leven, zoals
wij willen, niet alleen binnen de veili
ge muren van de eigen woning (zelfs
dat is nog niet gerealiseerd!), maar
ook daar buiten
Amsterdam Joop Willemse
Naschrift: We hebben geen oordeel
uitgesproken over het gedrag van ho
mofielen. maar over dat van de NOS.
Het journaal diende informatie te
verschaffen over een betoging en niet
over homofiel gedrag, want dat was
ditmaal niet aan de orde. Bovendien
kreeg men geen gewoon homofiel ge
drag te zien. maar een duidelijke ten
gerieve van de camera geprolongeer
de voorstelling. Secr. hoofdredactie
Harlem Globetrotters:
Wervelende show
ROTTERDAM Daar waar
RZ het de laatste weken zo het
afweten, daar slaagden de Har
lem Globetrotters wél in De
opzet: een bomvol sportpaleis
Ahoy' op zijn kop zetten met
een wervelende basketball
show Let wel, basketball tus
sen aanhalingstekens Want,
eerlijk is eerlijk, het basket
ballspelletje van RZ is natuur
lijk niet te vergelijken met wat
de ogenschijnlijk uit hun
krachten gegroeide Amerika
nen het dolenthousiaste pu
bliek voorschotelden
Vormt bij RZ het prestatie-ele
ment het voornaamste ingre
diënt, de Harlem Globetrotters
zoeken het daarentegen in een
wat meer clowneske richting.
Grollen en hoogstandjes met
én de bal én pseudo-tegenstan-
der Washington Oenerals die
hoewel het toch allemaal afge
sproken werk is zo n beetje
tureluurs werd van de caprio
len van de Globetrotters
Een perfecte show ook. waarin
balbeheersing. timing en preci
sie overheersten Moeiteloos
werkten de Harlem Globetrot
ters het zo op het eerste gezicht
nauwelijks te imiteren ver
plichte nummer af
11
Onder redactie van
mevrouw J. Wentink-Frumau
en mr J. J. Wentink
Vragen uitsluitend In envelop sturen naar postbus 507, 2270 AM
Voorburg. Per vraag een gulden in postzegels, het liefst in waarden
van 55 en 45 cent bijvoegen. Beslist niet aan de buitenkant opplakken.
Geheimhouding verzekerd. Briefkaarten worden terzijde gelegd.
.Gaarne zou ik een Neaenand-
'^Jtaling van de Koran bezitten.
:an ik die bestellen?
»ord Na overmaking van 32 gul-
5 gulden voor het boek en 7
voor administratie- en ver
aten) aan het Ahmadiyyacen-
Oostduinlaan 79, Den Haag.
5902, kunt u het boek, per post
onden, verwachten.
illing op antwoord: Pannetje
lymans. Degene die het merk-
l^ige etensblikje heeft geërfd, wil
izeer beslist geen afstand van
aIn gevallen, waarin men eigen-
t weet wat men moet doen met
(ringen aan de oorlogsjaren
milieleden, is de aangewezen
intact op te nemen met de heer
len, Museum v.h. Onderwijs
ilmuseum voor een Hagenaar),
rhuisstraat 2', afdeling Ge-
enis. Men heeft daar wel veel
en tekeningen, maar weinig
srpen, die over zijn uit de Ja-
gevangenkampen. Wat het
gedeelte van het antwoord
c Een lezeres vroeg me of ze me
;ier kon doen met de zeventig
e trouwfoto van mijn ouders,
dat haar voorbeeld gevolgd
rden en dat vele anderen dat
zullen waarderen als wij dat
JT
O» ezc -
ften 5
vingen we een brief met door druk je
van een munt of penning. Wilt u dat
eens bekijken?
Antwoord Van een mooie voorjaars
middag hebben we gebruik gemaakt
om met een aantal „moeilijke" mun
ten en penningen, waar we geen weg
mee wisten naar het Koninklijk Pen
ningkabinet te gaan. Het betrof hier
een l draag (penning uit 1888, waarop
afgebeeld, „Friedrich, Deutscher Kai
ser" en aan de keerzijde het opschrift:
Lerne Leiden, ohne zu Klagen". Dit is
een vrij onbekende gedenkpenning
op de dood van Frederik van Duits
land, opvolger en zoon van de eerste
keizer Wilhelm en vader van de be
kende Wilhelm n. Na slechts drie
weken keizer geweest te zijn, stierf hij
in 1888. Men heeft het algemeen be
treurd, dat deze bekwame figuur, ge
huwd met een dochter van koningin
Victoria van Engeland, niet de kans
heeft gekregen de Europese politiek
in betere banen te leiden dan Wilhelm
II heeft gedaan.
en Clara: Onze stapel stencils
;e dames is op. Wie nu nog
zou willen bestellen, kan
x van onze „voordeelaanbie-
februik maken, maar moet per
tocopieën ƒ2.10 aan geldige
gels in de enveloppe bijsluiten.
Van onze zoon uit Canada ont
Vraag Nog twee munten.
Antwoord De eerste is een gulden
van West-Friesland uit 1793 die wel al
vaker hebben besproken in deze ru
briek, De tweede was geen munt.
maar een zogenaamde rekenpenning
van Holland. In de letters MLLTVID
is het jaartal MDLLVII (1607) ver
stopt. De afbeelding geeft een bundel
pijlen te zien (zinnebeel d van de
eendracht), geflankeerd door een 8 en
een C (Senatus Consules), Het rand
schrift is onleesbaar.
Vraag Graag zou ik in ons eigen land
in de zomermaanden een schilder/
tekenvakantiecursus volgen. Zoudt u
mij aan een paar adressen hiervoor
kunnen helpen?
Antwoord Zelfs niet aan één adres,
maar misschien kunnen creatieve le
zers hier op antwoorden?
Vraag Is het aan te raden servies
goed, dat afgewassen is met een syn
thetisch afwasmiddel nog eens af te
spoelen? Hoeft dat niet als men een
biologisch afbreekbaar afwasmiddel
in een reformwinkel koopt?
Antwoord Het door u genoemde mid
del ken ik niet, maar goed afspoelen
na de reiniging hoort er nu eenmaal
bij. De arts die u die raad gaf, griezelt
ongetwijfeld ook. als hij dat opge
wekte vrouwtje van de Sterreclame
haar geweldige stapel borden en dan
nog een vieze bakpan in hetzelfde
afwasbakje ziet afflodderen. Een
paar jaren geleden hoorde ik een
stukje van Annie M. G. Schmidt voor
dragen waarvan de verzuchting van
een huisvrouw nog steeds in mijn
oren blinkt, als na een flinke afwas
het water in de gootsteen verdwijnt:
„en dan te denken dat al die vieze
troep op de borden heeft gezeten".
Vraag Wat is Cystlcercosls?
Antwoord Dit is een ziekte, die ver
oorzaakt wordt door de lintwormlar
ve in varkensvlees. Waar deze larve
zich vastzet, heeft dit fatale gevolgen
voor de hartspier, het oog, de herse
nen, enz. Indertijd had men in Irian
Jaya vaak met deze ziekte te maken.
Vraag Hoeveel kost ongeveer een
„onder-curatele-stelling?
Antwoord De kosten van de procedu
re bedragen ongeveer 1500 gulden,
maar daar komen de advertentiekos-
ten nog bij en die zullen in de buurt
van 300 gulden liggen. De zaak kan
ook kosteloos worden geregeld. Hier
voor is een bewijs van onvermogen
nodig. (Dat is eigenlijk alleen maar
een papiertje waarop staat, wat uw
inkomen is). Dit bewijs wordt ver
strekt door de gemeentelijke Sociale
Dienst. Op het gemeentehuis van uw
woonplaats kan men u verder in
lichten.
Vraag Naar wie is de Daltonschool
toch genoemd?
Antwoord Niet naar een persoon,
maar naar de woonplaats van Helen
Parkhurst, die in Dalton (Mass) een
High School for Boys Si Girls opge
richt heeft. (Dat was in 1910) volgens
de grondbeginselen van meer vrij
heid, onderlinge samenwerking en
zelfwerkzaamheid. Er werden in de
eerste jaren van het Dalton-onder-
wijs in Nederland heel wat hoofden
zorgelijk geschud over deze grondbe
ginselen.
Vraag Ik zou zo graag eens boterbab-
belaars maken. Als kind zag ik dat
vaak doen en het maakte een gewel
dige indruk op mij.
Antwoord Op 1/10 kg bruine suiker. 2
eetlepels water 30 gr roomboter
eetlepel azijn. In het water de suiker
smelten en boter en azijn toevoegen.
Inkoken, tot een druppel, die van de
roerlepel valt. een draad trekt. In uw
jeugd goot men het pannetje leeg op
het granieten aanrecht of op een mar
meren plaat, die daarvoor bestemd
was. Met een mes schepte men het
snel stollende spul steeds naar elkaar
toe en zodra het enigszins beetgepakt
kon worden, werd het tot een streng
uitgetrokken en een paar keer samen-
gedraaid en weer uitgetrokken. Te
genwoordig hebben we niet meer van
die vuurvaste handen een kind vond
dat erg griezelig) maar we gieten het
pannejte leeg op een boterhampa
piertje, dat met een kwastje vet werd
gemaakt. Dat papiertje pakt men aan
twee zijden op en door het heen en
weer te rollen, krijgt men het suiker
mengsel in het juiste model Vervol
gens handelt men precies als onze
grootmoeders: Met een mes worden
keepjes in de rol gedrukt (Dat moet
heel vlug gebeuren) De rol is dan al
erg hard en kan gemakkelijk in de
bekende kussentjes uit elkaar gesla
gen worden. Bewaren in een trommel
tje of stopflesje met een paar theele
peltjes suiker
Vraag Hierbij een foto van een lamp
die al heel lang in de familie is. Naar
men beweert wel 150 jaar. Een mat
glazen bol en daarbinnen het lampe
glas. De ronde pit wordt met een fraai
bewerkte sleutel hoger «of lager) ge
draaid De lamp staat stevig op een
uitbundig bewerkte metalen (kope
ren) voet. Zoudt u ons er iets meer
over kunnen vertellen'
Antwoord Het is moeilijk iets te ver
tellen, als je zoiets niet van dichtbij
hebt bekeken. Honderdvijftig jaar
lijkt me wel wat erg oud voor deze
lamp. Ik schat een dikke honderd
jaar De petroleumlamp werd pas uit
gevonden door de gebroeders Austen
(NY) in 1856 en omstreeks .1860 ook
hier te lande geïntroduceerd Na 1870
kwamen veel sierlijk bewerkte meta
len vazen en lampen uit Duitsland.
België en Frankrijk en ik vermoed
dat uw lamp daarbij was Hoogst
waarschijnlijk uit Frankrijk U
schrijft, dat op drie plaatsen het
merk (de naam) Bourbon voorkomt
Het zou natuurlijk mogelijk zijn dat
het voetstuk en het gedeelte waar de
pit naar boven gedraaid wordt, in dne
gedeelten werd vervaardigd en dat
deze drie stukken later werden sa
mengevoegd. Uit de foto is niet op te
maken of de versleringen in drijfwerk
zijn uitgevoerd, dan wel gegoten
Mijns inziens hoort de bol met de vrij
strakke versleringen er niet bij. maar
ja. in het eind van de vorige eeuw
hield men van dat drukke gedoe
Laat de lamp, bij gelegenheid eens in
een groot museum zien. Liever maar
niet verkopen aan deze of gene
Vraag Als iemand een toespraak be
gint met „Heren en dames" dan vindt
men zoiets erg onbeleefd. Maar het is
heel gewoon als een predikant begint
met „broeders en zusters Hop ver
klaart u dit verschil in hoffelijkheid
tussen kerk en wereld ten opzichte
van het vrouwelijk geslacht?
Antwoord Waarschijnlijk is de aan
spraak Broeders en zusters ouder en
eigenlijk heb ik daar nooit over nage
dacht of me eraan geërgerd Wel heb
ben we het meegemaakt dat een pre
dikant de „moeilijkheid" omzeilde
door „Broeders en zusters" te vervari
gen door „lieve mensen" Dat is na
tuurlijk helemaal mis. want we ko
men niet als lieve mensen in de kerk
(Van de steller van deze vraag hebben
we al heel wat brieven m ons archief
en dan ga je elkaar wel kennen op den
duur Nee broeder, op deze manier i*
deze zuster niet op de kast te krijgen')
